Loko Xidyoho Xi Nga Ha Ri Kona

“XANA hi tswaleriwe exidyohweni?” Xivutiso lexi xi pfilunganye xichudeni lexi thwaseke le United States endzhakunyana ka loko xi sungule ku dyondza Bibele. Hikwalaho ka ndhavuko wa xona wa Vuhindu, dyondzo ya ku velekiwa ni xidyoho a yi ri yintshwa eka xona. Xi ehlekete leswaku loko xidyoho hi velekiwa na xona, ku ala kumbe ku honisa vukona bya xona a swi pfuni nchumu. Xana munhu a nga yi kumisa ku yini nhlamulo ya xivutiso lexi?

Loko hi velekiwa na xona, xidyoho xi fanele xi ri na masungulo. Xana munhu wo sungula u tumbuluxiwe a hombolokile, lerova a hundzisela mikhuva yo biha eka vana va yena? Kumbe vudyoho lebyi byi sungule endzhakunyana? Kahle-kahle xidyoho xi sungule rini? Hi hala tlhelo, loko xidyoho xi ri xivumbeko xa le handle, xi ri nchumu wo biha kumbe lowukulu, xana hi nga va ni ntshembo wo ntshunxeka eka xona?

Hi ku ya hi dyondzo ya Mahindu, ku xaniseka ni vubihi swi fambisana ni ntumbuluko. Xidyondzi xa Muhindu xi ri: “Ku xaniseka [kumbe vubihi], ku fana ni vuvabyi bya marhambu lebyi hambetaka, byi suka eka ndhawu leyi byi ya eka yin’wana kambe a byi nge tshunguriwi hi ku helela.” Entiyisweni vuhomboloki byi ve xiphemu xa misava ya vanhu ematin’wini hinkwawo lama rhekhodiweke. Loko byi rhangela rhekhodo ya matimu ya munhu, tinhlamulo leti tshembekaka malunghana ni masungulo ya byona ti fanele ti huma eka xihlovo lexi tlakukeke ku tlula munhu. Tinhlamulo ti fanele ti huma eka Xikwembu.—Pisalema 36:9.

Munhu—U Vumbiwe A Nga Ri Na Xidyoho

Tinhlamuselo ta ku tumbuluxiwa ka munhu leti nyikeriweke eka Vedas i to fanekisela, ku vula Nikhilananda, mutivi wa filosofi wa Muhindu. Hilaha ku fanaka, vukhongeri byo tala bya le Vuxeni byi nyikela ntsena tinhlamuselo leti nga mintsheketo ta ntumbuluko. Kambe, ku ni swivangelo leswi twisisekaka swa sayense swo pfumela mhaka ya Bibele ya ku tumbuluxiwa ka munhu wo sungula.a Tindzima ta yona to sungula ti ri: “Šikwembu ši endla munhu hi šifaniso ša šona. Ši ṅwi endla a fana ni Šikwembu; ši endla wanuna ni wansati.”—Genesa 1:27.

Xana swi vula yini ku vumbiwa hi “šifaniso ša [Xikwembu]”? Swi vula leswaku: Munhu u endliwe a fana ni Xikwembu, hi ku va ni timfanelo ta vukwembu—to tanihi vululami, vutlhari ni rirhandzu—leti n’wi hambanisaka ni swiharhi. (Ringanisa Vakolosa 3:9, 10.) Timfanelo leti ti n’wi nyike vuswikoti byo hlawula ku endla leswinene kumbe leswo biha, ti n’wi endle xivumbiwa lexi nga ni mfanelo yo tihlawulela. Eka munhu wo sungula a ku nga ri na vudyoho, vubihi kumbe ku xaniseka evuton’wini bya yena, loko a vumbiwa.

Yehovha Xikwembu u lerise munhu Adamu a ku: “U ta tidyela miri hikwayo ya ntanga; kambe loko wu ri muri wo tiv̌isa ŝo saseka ni ŝo biha, u nga ṭhuki u dya; hikuv̌a siku u dyaka, u ta fa.” (Genesa 2:16, 17) Hi ku hlawula ku yingisa, Adamu ni nsati wa yena, Evha a va ta tisa ku dzuneka ni ku fundzha Muvumbi wa vona ivi va tshama va nga ri na vudyoho. Hi hala tlhelo, xiendlo xa ku nga yingisi a xi ta kombisa ku tsandzeka ka vona ku fikelela mimpimanyeto leyi hetisekeke ya Xikwembu naswona a swi ta va endla va nga hetiseki—va va ni vudyoho.

Adamu na Evha a va vumbiwanga va ri ni vukwembu. Hambiswiritano, a va ri ni mpimo wa timfanelo ta vukwembu ni vuswikoti byo endla swiboho swa mahanyelo. Hi ku va va tumbuluxiwe hi Xikwembu, a va nga ri na xidyoho kumbe a va hetisekile. (Genesa 1:31; Deteronoma 32:4) Ku va va vumbiwile a swi onhanga ntwanano lowu a wu ri kona emalembeni yo tala exikarhi ka Xikwembu ni vuako hinkwabyo ku kondza va vumbiwa. Kutani, xana xidyoho xi sungurise ku yini?

Masungulo Ya Xidyoho

Xidyoho xi humelele ro sungula exivandleni xa moya. Loko xi nga si vumba misava ni munhu, Xikwembu xi vumbe swivumbiwa swa moya leswi tlhariheke—ku nga tintsumi. (Yobo 1:6; 2:1; 38:4-7; Vakolosa 1:15-17) Yin’wana ya tintsumi a yi tivona swinene hikwalaho ka vumbhurhi ni vutlhari bya yona. (Ringanisa Ezekiyele 28:13-15.) Eka xileriso xa Xikwembu xa leswaku Adamu na Evha va fanele va veleka vana, ntsumi leyi a yi swi vona leswaku ku nga ri khale misava hinkwayo a yi ta tala hi vanhu lavanene, lava hinkwavo ka vona a va ta gandzela Xikwembu. (Genesa 1:27, 28) Xivumbiwa lexi xa moya xi navele vugandzeri bya vona leswaku byi va bya xona. (Matewu 4:9, 10) Hi ku hambeta xi anakanya hi ku navela loku swi xi endle leswaku xi teka ndlela leyi hoxeke.—Yakobo 1:14, 15.

Loko yi vulavula na Evha hi ku tirhisa nyoka, ntsumi leyi leyi xandzukeke yi vule leswaku hi ku n’wi sivela ku dya mihandzu ya murhi wo tivisa swo saseka ni swo biha, Xikwembu a xi n’wi tsona vutivi lebyi a fanele a va na byona. (Genesa 3:1-5) Ku vula swoleswo a ku ri mavunwa ya rivengo—xiendlo xa vudyoho. Hi ku vula mavunwa wolawo, ntsumi leyi yi tiendle mudyohi. Hikwalaho ka sweswo, yi vitaniwe Diyavulosi, mulumbeti, na Sathana, mukaneti wa Xikwembu.—Nhlavutelo 12:9.

Mhaka ya Sathana leyi khorwisaka yi ve ni vuyelo byo biha eka Evha. Hi ku tshemba marito ya Mukanganyisi, u pfumelele ku kanganyisiwa ni ku dya yin’wana ya mihandzu ya nsinya lowu yirisiweke. Nuna wa yena, Adamu u hlanganyele na yena eku dyeni ka mbhandzu wolowo, xisweswo havambirhi ka vona va ve vadyohi. (Genesa 3:6; 1 Timotiya 2:14) Kahle-kahle, hi ku hlawula ku nga yingisi Xikwembu, vatswari va hina vo sungula va hupe pakani ya ku hetiseka ivi va tiendla vadyohi.

Ku vuriwa yini hi vana va Adamu na Evha? Bibele ya hlamusela: “Leswi ku dyoha ku ngheneke emisaveni hi munhu a ri un’we, kutani rifu ri ngheneke hikwalaho ka ku dyoha, hi mukhuva wolowo rifu ri tlulele vanhu hinkwavo, hikuva hinkwavo va dyohile.” (Varhoma 5:12) Nawu wa ntekelo ana se a wu tirha. Adamu a nga ta hundzisela leswi a nga riki na swona eka vana va yena. (Yobo 14:4) Hi ku va wu lahlekeriwe hi ku hetiseka, mpatswa wo sungula a wu ri vadyohi hi karhi lowu wu velekeke vana ha wona. Hikwalaho, hinkwerhu—handle ko hlawula—hi velekiwe hi ri ni xidyoho. (Pisalema 51:5; Varhoma 3:23) Hi laha ku fanaka, xidyoho xi tswale vubihi ni ku xaniseka. Ku tlula kwalaho, hikwalaho ka xona, hinkwerhu ha dyuhala ni ku fa, “hikuva ku dyoha ka hakela, hakelo ya kona i rifu.”—Varhoma 6:23.

Ripfalo Ra ‘Hehla’ Kumbe ‘Ku Tilandzula’

Nakambe xiya vuyelo bya xidyoho eka mahanyelo ya mpatswa wo sungula wa vanhu. Va tipfale swiphemu swo karhi swa miri wa vona ivi va ringeta ku titumbeta emahlweni ka Xikwembu. (Genesa 3:7, 8) Xisweswo xidyoho xi va endle va titwa va ri na nandzu, va karhatekile ni ku khomiwa hi tingana. Vanhu vo tala va titwa hi ndlela leyi fanaka.

I mani loyi a nga si tshamaka a karhatiwa hi mintlhaveko ya ku nga titwi kahle hikwalaho ka ku nga kombisi vunene eka loyi a pfumalaka kumbe loyi a nga tisolangiki hikwalaho ko vula marito lawa a ma nga fanelanga ma vuriwa? (Yakobo 4:17) Ha yini hi ri ni mintlhaveko yo tano leyi karhataka? Muapostola Pawulo u hlamusela leswaku ‘nawu wu tsariwe etimbilwini ta hina.’ Ku tlula nawu wolowo ku vanga ku karhateka endzeni, handle ka loko ripfalo ri file. Kutani i rito ra ripfalo leri hi ‘hehlaka’ kumbe ri ‘tilandzula.’ (Varhoma 2:15; 1 Timotiya 4:2; Tito 1:15) Ku nga khathariseki leswaku ha swi tiva kumbe e-e, hi ni ku titwa ka le ndzeni ka ku hoxa, ka xidyoho!

Pawulo a a yi xiye kahle mimboyamelo ya yena ya vudyoho. U pfumerile: “Loko ndzi navela ku endla leswo lulama, leswo biha na swona swi kona eka mina. Mina hi xiviri xa mina ndzi tsakela Nawu wa Xikwembu; kambe eswirhweni swa mina ndzi kuma nawu wun’wana, lowu lwaka ni nawu lowu wu fambisaka mianakanyo ya mina; wu ndzi endla mubohiwa enawini wa ku dyoha lowu fumaka swirho swa mina.” Kutani Pawulo u vutisile: “I mani la nga ta ndzi ntshunxa emirini lowu wu ndzi yisaka eku feni xana?”—Varhoma 7:21-24.

Ku Ntshunxeka eXidyohweni—Hi Ndlela Yihi?

Xidyondzi xin’wana xi ri: “Ku ntshunxeka, hi ndhavuko wa Mahindu, i ku ntshunxeka eka ku tswariwa ni ku fa loku phindha-phindhiwaka.” Tanihi ntlhantlho, Vubudha hilaha ku fanaka byi kombetela eka Nirvana—xiyimo xa ku rivala hinkwaswo leswi humeleleke. Hikwalaho ka ku nga twisisi dyondzo ya xidyoho lexi hi tswariweke na xona, Vuhindu byi tshembisa ntsena ku balekela vukona bya xona.

Hi hala tlhelo, ndlela ya Bibele yo ntshunxa i ku susiwa hi ku helela ka xiyimo xa vudyoho. Endzhaku ko vutisa ndlela leyi a nga ponisiwaka ha yona exidyohweni, muapostola Pawulo u ya emahlweni a hlamula: “A ku nkhensiwe Xikwembu ha Yesu Kriste, Hosi ya hina!” (Varhoma 7:25) Ina, ku ponisiwa ku huma eka Xikwembu ha Yesu Kreste.

Hi ku ya hi Evhangeli ya Matewu, “N’wana-wa-Munhu,” Yesu Kreste, u tile ku ta “nyiketa vutomi bya yena ku kutsula lavo tala.” (Matewu 20:28) Hilaha swi tsariweke hakona eka 1 Timotiya 2:6, Pawulo u tsale leswaku Yesu u “tinyiket[e] ku va mukutsuri wa vanhu hinkwavo.” Rito ‘nkutsulo’ ri kombisa ku hakela ntsengo wa ku ntshunxa vabohiwa. Mhaka ya leswaku i nkutsulo lowu faneleke yi kandziyisa matimba ya ntsengo eku ringaniseni ka swikalu swa vululami. Kambe xana rifu ra munhu un’we ri nga tekiwa tanihi ‘nkutsulo lowu faneleke eka hinkwavo’ hi ndlela yihi?

Adamu u xavise vanhu hinkwavo exidyohweni ni le ka rifu, ku katsa na hina. Ntsengo kumbe ndziho lowu a wu hakeleke a ku ri vutomi bya yena lebyi hetisekeke. Leswaku leswi swi fikeleriwa, vutomi byin’wana bya munhu lebyi hetisekeke—nkutsulo lowu faneleke—a byi fanele byi hakela. (Eksoda 21:23; Deteronoma 19:21; Varhoma 5:18, 19) Tanihi leswi a ku nga ri na munhu la hetisekeke loyi a ta nyikela nkutsulo lowu, Xikwembu, hi vutlhari bya xona lebyi nga heriki, xi pfule ndlela yo huma eka xiyimo lexi xa ntshikilelo. (Pisalema 49:6, 7) Xi hundzisele vutomi lebyi hetisekeke bya N’wana wa xona la tswariweke a ri yexe byi suka ematilweni byi ya embelekweni wa wanhwana emisaveni, xi n’wi pfumelela a velekiwa tanihi munhu la hetisekeke.—Luka 1:30-38; Yohane 3:16-18.

Leswaku a hetisisa ntirho wa ku kutsula vanhu, Yesu a boheka ku hlayisa vutshembeki bya yena nkarhi hinkwawo loko a ri emisaveni. Leswi u swi endlile. Kutani u fe rifu ra gandzelo. Hi ndlela leyi Yesu u tiyisekise leswaku nkoka wa vutomi bya munhu lebyi hetisekeke—bya yena n’wini—wu ta va kona leswaku wu ta hakela tanihi nkutsulo wo ponisa vanhu.—2 Vakorinto 5:14; 1 Petro 1:18, 19.

Leswi Gandzelo Ra Kreste Ri Nga Hi Endlelaka Swona

Gandzelo ra nkutsulo ra Yesu ri nga hi vuyerisa sweswi. Hi ku kombisa ripfumelo eka rona, hi nga tsakela ku va ni xiyimo lexinene emahlweni ka Xikwembu naswona hi nga va ehansi ka nkhathalelo wa rirhandzu ni wa tintswalo wa Yehovha. (Mintirho 10:43; Varhoma 3:21-24) Ematshan’weni yo tikeriwa hi ku tivona nandzu ka swidyoho leswi hi nga ha vaka hi swi endlile, hi ku ntshunxeka hi nga kombela ku rivaleriwa eka Xikwembu exisekelweni xa nkutsulo.—Esaya 1:18; Vaefesa 1:7; 1 Yohane 2:1, 2.

Emasikwini lama taka, nkutsulo wu ta endla swi koteka ku horisa hilaha ku heleleke xiyimo xa vuvabyi bya vanhu lexi vangiweke hi xidyoho. Buku yo hetelela ya Bibele yi hlamusela “nambu wa mati ya vutomi” lowu humaka exiluvelweni xa Xikwembu. Etimbuweni ta nambu lowu ku ni misinya ya mihandzu yo tala leyi nga ni matluka “yo tshungula vanhu va matiko hinkwawo.” (Nhlavutelo 22:1, 2) Hi ndlela yo fanekisela, laha Bibele yi vulavula hi lunghiselelo leri hlamarisaka ra Muvumbi ro ntshunxa vanhu exidyohweni ni le ka rifu hilaha ku nga heriki exisekelweni xa gandzelo ra nkutsulo ra Yesu.

Xivono xa vuprofeta xa buku ya Nhlavutelo xi ta hetiseka ku nga ri khale. (Nhlavutelo 22:6, 7) Kutani vanhu hinkwavo va timbilu letinene va ta hetiseka, va ta va va “ntshunxiw[ile] . . . evuhlongeni bya leswo bola.” (Varhoma 8:20, 21) Xana leswi a swi fanelanga swi hi susumetela ku dyondza leswi engetelekeke hi Yehovha Xikwembu ni N’wana wa yena la tshembekaka, Yesu Kreste, loyi a veke nkutsulo?—Yohane 17:3.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 6]

Adamu u tise xidyoho ni rifu evanhwini

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Gandzelo ra nkutsulo ra Yesu ri tisa ntshunxeko eka xidyoho na rifu