Minkarhi Yo Nonon’hwa Eka Vadyuhari

MAMA ONIYAN, loyi a nga ni malembe ya 68 hi vukhale, u tshama edoroba-nkulu eAfrika Vupela-dyambu. Loko a ha ri ntsongo, a a anakanya hi ku tiphina hi malembe ya yena ya vudyuhari endhawini leyi ku tshamaka vadyuhari leyi nga hava huwa, a rhendzeriwe hi vana va yena ni vatukulu va yena. Ematshan’weni ya sweswo u heta masiku ya yena a ri karhi a xavisa mati yo titimela yo nwa edyambyini ra ndhawu leyi hisaka. Swimalana leswi a swi kumaka swi n’wi pfuna ku tihanyisa. Vana va yena vambirhi va majaha va tshama etikweni rin’wana ra le kule. Se ku hundze nkarhi wo leha va nga ha n’wi rhumeli mali.

Eminkarhini leyi hundzeke, vadyuhari eAfrika a va xiximiwa swinene. A va xiximiwa hikwalaho ka ntokoto ni vutivi bya vona, swin’we ni vutlhari ni ku twisisa loku hakanyingi va nga na kona. Va pfunetile eku kuriseni ka vatukulu. Vana a va lava xitsundzuxo ni mpfumelelo wa vona. Vanhu a va hanya hi ku ya hi ndzayo ya Bibele leyi nge: “U ta yima e mahlweni ka misisi le’ya timpfu, u šišima nkulukumba [kumbe mukhegula].”—Levhitika 19:32.

Minkarhi yi cincile. Vusweti, ku hunguteka ka nkoka wa mali, ku pfumaleka ka mintirho ni ku rhurha ka vanhu vo tala va ya emadorobeni ku vange leswaku vadyuhari vo tala va boheka ku titirhela. Mukongomisi wa HelpAge Kenya, ku nga Camillus Were, u ri: “Ndhavuko wo hlayisa ni ku khathalela vadyuhari wa honisiwa swinene.”

Kavula, ku honisiwa ka vun’we bya ndyangu a ko va ematikweni ya Afrika ntsena. Loko ri vulavula hi Japani, phepha-hungu ra Guardian Weekly ra vika: “Ku tiboha ka vana ku hlayisa vatswari va vona a ku ri nchumu wa nkoka swinene eka mahanyelo ya Majapani loku ma ku tekeleleke eka Vuconfucius, kambe a ku tekanga nkarhi wo leha hikwalaho ko rhurhela emadorobeni ni ku tsana ka vun’we bya ndyangu: namuntlha 85 wa tiphesente ta Majapani ma fela eswibedlhele kumbe emakaya ya vadyuhari.”

Ku nga khathariseki leswaku xiyimo hi xihi, lava va lavaka ku tsakisa Xikwembu hi xiviri va lwela ku xixima vatswari va vona. Va yingisa xitsundzuxo xa Bibele lexi nge: “U va ni xichavo eka tata wa wena ni ka mana wa wena . . . leswaku u kateka, ni leswaku u hanya masiku layo tala emisaveni leyi.” (Vaefesa 6:2, 3) Hambileswi ku xixima ni ku khathalela vatswari lava dyuhaleke swi nga oloviki minkarhi hinkwayo, swi nga tisa vuyelo lebyi fuweke.