Xana Moya Wa Misava Wu Ku Chela Chefu?

HI September 12, 1990, ku ve ni ku buluka le fektri ya le Kazakstan. Miseve ya chefu leyi nga ni khombo yi ye emoyeni, yi xungeta rihanyo ra vaaki va kwalaho va 120 000, lava vo tala va vona va macheke eswitaratini va lwisana ni chefu yoleyo leyi dlayaka.

Kambe loko rungula ro tala ri ri karhi ri paluxiwa, va tshubule leswaku a va ri karhi va hanya endhawini leyi nga ni chefu ku ringana makume ya malembe. Hi malembe yo tala, 100 000 wa tithani ta thyaka ra miseve ya chefu a ti lahleriwa endhawini leyi pfulekeke. Hambileswi a ku ri ni khombo endhawini ya ka vona, ku hava la ri tekeleke enhlokweni. Ha yini?

Siku na siku, erivaleni ra mintlangu ra kwalaho, vatirhela-mfumo va veke swiphephana leswi a swi kombisa mpimo wa miseve ya chefu, leswi tiseke nsusumeto wa leswaku a ku nga ri na khombo ra muxaka wolowo. Mintsengo a yi kongomile, kambe a yi kombisa ntsena miseve ya gamma. Miseve ya alpha, leyi a yi nga pimiwanga, yi nga va leyi dlayaka. Vamanana vo tala va sungule ku swi twisisa leswaku ha yini vana va vona a va tshamela ku vabya.

Hi tlhelo ra moya, na hina hi nga ha cheriwa chefu hi thyaka leri nga vonakiki. Naswona ku fana ni vanhu volavo lava nga ekhombyeni va le Kazakstan, vunyingi a byi ri xiyi khombo leri leri xungetaka vutomi. Bibele yi hlamusela nthyakiso lowu tanihi “moya wa misava,” lowu kongomisiwaka hi Sathana Diyavulosi. (1 Vakorinto 2:12) Nala wa Xikwembu hi vuxisi u tirhisa moya lowu—kumbe langutelo leri tolovelekeke—wa misava ku tsanisa ku tinyiketela ka hina eka Xikwembu.

Xana moya wa misava wu nga tswonga matimba ya hina ya moya hi ndlela yihi? Hi ku tsakisa ku navela ka mahlo na hi ku tirhisa vutianakanyi lebyi hi tswariweke na byona. (Vaefesa 2:1-3; 1 Yohane 2:16) Hi xikombiso, hi ta kambisisa tindhawu tinharhu leti hambaneke laha ku anakanya ka misava ku nga chelaka vumoya bya hina chefu hakatsongo-tsongo.

Ku Lava Mfumo Ku Sungula

Yesu u khutaze Vakreste ku ‘lava Mfumo ku sungula ni ku lulama ka Xikwembu.’ (Matewu 6:33) Hi hala tlhelo, moya wa misava wu nga hi endla hi nyikela nyingiso lowu nga fanelangiki eka swilo leswi hi swi tsakelaka ni leswi swi hi enerisaka. Khombo ro sungula a ri le ku tshikeni ka swilo swa moya hilaha ku heleleke, kambe hi ku swi endla swi va swa vumbirhi. Hi nga ha ri honisa khombo—hilaha vanhu va le Kazakstan va endleke hakona—hikwalaho ka nsirhelelo wa vuxisi lowu hi nga titwaka hi ri na wona. Malembe ya hina ya ntirho wo tshembeka ni ku tlangela ka hina vamakwerhu va xinuna ni va xisati swi nga hi xisa hi anakanya leswaku a hi nge yi rivali ndlela ya ntiyiso. Kumbexana, vo tala evandlheni ra le Efesa va titwe hi ndlela yoleyo.

Kwalomu ka lembe ra 96 C.E., Yesu u va nyike ndzayo leyi landzelaka: “Ku ni lexi u ndzi vilerisaka ha xona: Hileswaku u tshikile ri[r]handzu leri a wu ri na rona eku sunguleni.” (Nhlavutelo 2:4) Vakreste lava lava tirheke nkarhi wo leha va tiyisele swiphiqo swo tala. (Nhlavutelo 2:2, 3) A va dyondzisiwe hi vakulu lava tshembekaka, ku katsa na muapostola Pawulo. (Mintirho 20:17-21, 27) Hambiswiritano, hi malembe yo tala, rirhandzu ra vona ro rhandza Yehovha ri tsanile, naswona va lahlekeriwe hi matimba ya vona ya moya.—Nhlavutelo 2:5.

Kumbexana, van’wana va Vaefesa va khumbiwe hi swilo swa mabindzu ni rifuwo leswi a swi ri emutini wolowo. Lexi vavisaka, ku rhandza swilo leswi vonakaka ka vanhu va namuntlha hilaha ku fanaka ku hambukise Vakreste van’wana. Ku tikarhatela ku hanya emafurheni handle ko kanakana ku ta hi hambukisa eka tipakani ta moya.—Ringanisa Matewu 6:24.

Loko a tsundzuxa hi khombo leri, Yesu u te: “Rivoni ra miri i tihlo; hikwalaho, loko tihlo ra wena ri tsakile, miri wa wena hinkwawo wu ta va eku vonakaleni. Kambe loko tihlo ra wena ri nga lulamanga, [“ri ri ni mavondzo,” nhlamuselo ya le hansi ya NW] miri hinkwawo wa wena wu ta va emunyameni.” (Matewu 6:22, 23) Tihlo leri ‘tsakeke’ i tihlo leri languteke swilo swa moya, tihlo leri languteke Mfumo wa Xikwembu. Hi hala tlhelo, tihlo leri nga ‘lulamangiki’ kumbe leri nga ni ‘mavondzo’ a ri voni kule, ro kota ntsena ku vona ku navela ka nkarhi wolowo ka nyama. A ri swi twisisi swikongomelo swa moya ni vumundzuku.

Yesu u vule leswi landzelaka eka ndzimana leyi nga emahlweni ka yoleyo: “Laha xuma xa wena xi nga kona, hi laha mbilu ya wena yi nga ta va kona na yona.” (Matewu 6:21) Xana hi nga swi tivisa ku yini leswaku timbilu ta hina ti voyamele eka swilo swa moya kumbe leswi vonakaka? Kumbexana xikombiso lexinene i bulo ra hina, tanihi leswi ‘nomu wu vulavulaka leswi teleke embilwini.’ (Luka 6:45) Loko hi tikuma nkarhi na nkarhi hi vulavula hi swilo leswi vonakaka kumbe ku kuma swilo swa misava, i vumbhoni bya leswaku timbilu ta hina ti avanile ni leswaku langutelo ra hina ra moya a ri tirhi kahle.

Carmen, makwerhu wa xisati wa Mupaniya, u lwisane ni xiphiqo lexi.a Carmen wa hlamusela: “Ndzi kuriseriwe entiyisweni, kambe loko ndzi ri ni malembe ya 18 hi vukhale, ndzi sungule bindzu ra mina ra xikolo xa tindzumulo. Malembe manharhu endzhakunyana a ndzi ri ni vatirhi va mune, bindzu leri a ri famba kahle, naswona a ndzi kuma mali yo tala. Kumbexana lexi a xi ndzi enerisa ngopfu a ku ri mhaka ya leswaku a ndzi ri na mali, naswona a ndzi ‘humelela.’ Ku vula ntiyiso, mbilu ya mina a yi ri ebindzwini—a ndzi ri rhandza ngopfu.

“A ndzi vona onge ndzi ta ya emahlweni ndzi ri Mbhoni loko ndzi ri karhi ndzi nyiketela nkarhi wa mina wo tala etimhakeni ta bindzu. Hi hala tlhelo, a ndzi ri ni ku titwa loku phikelelaka ka leswaku ndzi nga endla leswi engetelekeke leswaku ndzi tirhela Yehovha. Lexi eku heteleleni xi ndzi susumeteleke ku rhangisa swilaveko swa Mfumo a ku ri xikombiso xa vanghana va mina vambirhi lava a va ri maphayona. Un’wana wa vona, ku nga Juliana, a ri evandlheni ra ka hina. A a nga ndzi sindzisi ku phayona, kambe mabulo ya yena ni ntsako lowu a swi ri erivaleni leswaku a a wu kuma evutirhelini bya yena swi ndzi pfune ku tlhela ndzi kambisisa mimpimanyeto ya mina ya moya.

“Endzhakunyana, loko ndzi ri eka nkarhi wo wisa le United States, ndzi tshame na Gloria, makwerhu wa xisati la nga phayona. A ha ku va noni, naswona a khathalela n’wana wa yena wa nhwanyana wa malembe ya ntlhanu hi vukhale ni mana wa yena loyi a ri ni khensa. Kambe a a phayona. Xikombiso xa yena ni ku tlangela ka yena loku humaka embilwini ka vutirheli ku khumbe mbilu ya mina. Masiku ya mune yo koma lawa ndzi ma heteke ekaya ra yena ma endle ndzi tiyimisela ku nyika Yehovha leswinene ngopfu. Xo sungula ndzi ve phayona ra nkarhi hinkwawo, naswona malembe ma nga ri mangani endzhakunyana, mina na nuna wa mina hi rhamberiwe ku ya tirha eBethele. Ndzi tshike bindzu ra mina—xihinga xa nhluvuko wa mina wa moya—naswona sweswi ndza swi vona leswaku vutomi bya mina bya humelela emahlweni ya Yehovha, ku nga swona leswi nga swa nkoka.”—Luka 14:33.

Ku dyondza ku “hlawula leswi nga swinene ku tlula swin’wana,” hilaha Carmen a endleke hakona, swi ta hi pfuna ku endla swiboho swa vutlhari malunghana ni ntirho, dyondzo, yindlu ni mahanyelo ya hina. (Vafilipiya 1:10) Kambe xana hi hlawula leswi nga swinene ku tlula swin’wana loko swi ta etimhakeni ta vuhungasi? Lexi i xiyenge xin’wana laha moya wa misava wu engetelaka nkucetelo lowukulu.

Hlayisa Vuhungasi eNdhawini Ya Byona

Moya wa misava hi mano wu tirhisa ku navela ka vanhu ka ntumbuluko ko wisa ni ku tihungasa, hi ndlela yo biha. Tanihi leswi vanhu vo tala va nga riki na ntshembo wa xiviri hi vumundzuku, swa twisiseka leswaku va fanele va lava ku tata nkarhi wa sweswi hi vuhungasi ni ku wisa. (Ringanisa Esaya 22:13; 1 Vakorinto 15:32.) Xana hi tikuma hi namarhele swinene ngopfu eka nkoka wa vuhungasi? Xolexo xi nga va xikombiso xa leswaku ndlela leyi misava yi anakanyaka ha yona yi kucetela langutelo ra hina.

Bibele ya tsundzuxa: “L’a huhelaka ku ṭaka [“vuhungasi,” Lamsa] o ta v̌a l’a pfumalaka.” (Swivuriso 21:17) Ku titsakisa a swi hoxanga, kambe ku ku rhandza, kumbe ku ku endla ka nkoka, swi ta yisa eka ku tsana ka moya. Ku navela ka hina ka moya handle ko kanakana ku ta dadavarisiwa, naswona hi ta va ni nkarhi wutsongo wo chumayela mahungu lamanene.

Hikwalaho, Rito ra Xikwembu ra hi tsundzuxa ku va hi “tiboha mianakanyo leswaku hi ta tirha, hi tikhoma hilaha ku heleleke.” (1 Petro 1:13, The New English Bible) Ku tikhoma ka laveka leswaku hi hunguta nkarhi wa hina wo tihungasa eka leswi faneleke. Ku tiboha leswaku hi ta tirha swi vula ku lunghekela ntirho wa moya, ku nga ha va ku dyondza, minhlangano kumbe ntirho wa nsimu.

Ku vuriwa yini hi ku wisa loku lavekaka? Xana hi fanele hi tivona nandzu loko hi teka nkarhi wo karhi leswaku hi wisa? Nikatsongo. Ku wisa ka laveka, ngopfu-ngopfu emisaveni ya namuntlha leyi tshikilelaka. Hambiswiritano, tanihi Vakreste lava tinyiketeleke a hi nge pfumeleli vutomi bya hina byi fumiwa hi vuhungasi. Vuhungasi lebyi tlulaka mpimo byi nga hi xisa hi sungula ku tsana hakatsongo-tsongo eku endleni ka ntirho wa nkoka. Byi nga hunguta ku hatlisela ka hina minkarhi, naswona byi nga ha khutaza hambi ku ri vutianakanyi. Kutani, xana hi nga va ni langutelo lerinene malunghana ni ku wisa hi ndlela yihi?

Bibele yi bumabumela ku wisa katsongo ematshan’weni yo tirha ku tlula mpimo—ngopfu-ngopfu loko ntirho wo tihanyisa wu nga bohi. (Eklesiasta 4:6) Hambileswi ku wisa ku pfunaka mimiri ya hina ku tlhela yi kuma matimba, xihlovo xa matimba ya moya i moya lowu tirhaka wa Xikwembu. (Esaya 40:29-31) Hi kuma moya lowu wo kwetsima hi ku endla mintirho ya hina ya Vukreste. Dyondzo ya munhu hi xiyexe yi wundla timbilu ta hina ni ku kondletela ku navela lokunene. Ku va kona eminhlanganweni ku kurisa ku tlangela Muvumbi wa hina. Ku hlanganyela evutirhelini bya Vukreste ku kondletela moya wo twela van’wana. (1 Vakorinto 9:22, 23) Hilaha Pawulo a hlamuseleke hakona hi xiviri, “munhu wa le handle wa hlakala hakunene, kambe munhu wa le ndzeni u kuma matimba lamantshwa siku na siku.”—2 Vakorinto 4:16, Phillips.

Ileana, manana wa vana va tsevu tlhelo nsati wa nuna loyi a nga riki mupfumeri, u tshama a khomekile swinene. U ni vutihlamuleri endyangwini wa yena ni maxaka man’wana ma nga ri mangani, leswi vulaka leswaku nkarhi hinkwawo u vonaka a khomekile. Hambiswiritano, u tlhela a veka xikombiso lexi xiyekaka eku chumayeleni ni ku lunghiselela minhlangano. Xana u swi kotisa ku yini ku tamela ntirho wo tarisa xileswi?

Ileana wa hlamusela: “Minhlangano ni ntirho wa nsimu swa ndzi pfuna hakunene ku langutana ni vutihlamuleri bya mina lebyin’wana. Hi xikombiso, endzhaku ko chumayela, ndzi ni swo tala swo ehleketa ha swona loko ndzi endla ntirho wa mina wa le kaya. Hakanyingi loko ndzi ri karhi ndzi wu endla ndza yimbelela. Hi hala tlhelo, loko ndzi nga vanga kona eminhlanganweni kumbe ndzi nga tirhanga ngopfu entirhweni wa nsimu, mintirho ya le kaya ya tika swinene.”

Wa nga vona ku hambana loku nga kona malunghana ni nkoka wa ku tihungasa!

Ku Saseka Hi Tlhelo Ra Moya Ku Tsakisa Yehovha

Hi hanya emisaveni leyi khumbekaka swinene hi ku languteka ka miri. Vanhu va tirhisa mali yo tala va tirhisa maendlelo lama endleriweke ku antswisa ndlela leyi va langutekaka ha yona ni ku hunguta vuyelo bya ku dyuhala. Leswi swi katsa ku simekiwa ka misisi ni ku yi penda, ku tlakusa mavele ni ku antswisa xikandza. Vanhu va timiliyoni va ya etindhawini to hunguta eka tona ntiko, etindhawini to dyondza vutiolori ni mintlawa yo endla vutiolori, kumbe va xava tivhidiyo leti dyondzisaka vutiolori ni tibuku leti dyondzisaka ndlela leyi munhu a nga hungutaka ntiko ha yona. Misava yi ta hi endla hi anakanya leswaku loko hi ta kuma ntsako hi fanele hi languteka kahle, leswaku “xivumbeko” xa hina i xa nkoka.

Le United States, nkambisiso lowu tshahiweke eka magazini wa Newsweek wu kume leswaku 90 wa tiphesente ta vana va kondlo-a-ndzi-dyi va valungu va le Amerika a va nga “eneriseki hi mimiri ya vona.” Ku vilerisiwa hi ndlela leyi miri wa hina wu nga vumbeka ha yona ku nga khumba vumoya bya hina. Dora a ri Mbhoni leyitsongo ya Yehovha leyi a yi nyumisiwa hi xivumbeko xa miri wa yona hikuva a a nyuherile. Wa hlamusela: “Loko ndzi ya eku xaveni, a swi nonon’hwa ku kuma swiambalo leswi ndzi tshamaka leswi ndzi ringanaka. A swi vonaka onge swiambalo leswo saseka a swi endleriwa ntsena vana va kondlo-a-ndzi-dyi lava nga nyuhelangiki. Lexi nyenyetsaka, vanhu a va vulavula hi ndlela yo biha hi ntiko wa mina, leswi a swi ndzi hlundzukisa swinene, ngopfu-ngopfu loko ku vulavula vamakwerhu va xinuna ni va xisati va moya.

“Hikwalaho ka sweswo, ndzi karhateke ngopfu hi ndlela leyi ndzi langutekaka ha yona, lerova swilo swa moya swi sungule ku va swa vumbirhi evuton’wini bya mina. A swi vonaka onge ntsako wa mina a wu titshege hi xiyimo xa masenge. Se ku hundze malembe yo hlayanyana, naswona leswi sweswi se ndzi kuleke ndzi va wansati naswona ndzi nga Mukreste, ndzi vona swilo hi ndlela leyi hambaneke. Hambileswi ndzi khathalaka hi ndlela leyi ndzi langutekaka ha yona, ndza swi xiya leswaku i ku saseka ka moya loku nga ka nkoka ngopfu, naswona hi swona leswi ndzi enerisaka ngopfu. Loko ndzi twisise sweswo, ndzi swi kotile ku veka swilaveko swa Mfumo laha swi faneleke.”

Sara a a ri wansati wo tshembeka wa le minkarhini ya khale loyi a ri ni langutelo leri lerinene. Hambileswi Bibele yi vulavulaka hi ku saseka ka yena ka miri loko a ri ni malembe yo tlula 60, yi kokela nyingiso ngopfu-ngopfu eka timfanelo ta yena letinene—munhu wa le xihundleni wa mbilu. (Genesa 12:11; 1 Petro 3:4-6) U kombise moya wa ku rhula ni wa vunene, naswona u yingise nuna wa yena hi ku titsongahata. Sara a a nga karhateki ku tlula mpimo hi ndlela leyi vanhu a va n’wi languta ha yona. Hambileswi a fuwile, hi ku tirhandzela u tshame ematendeni malembe yo tlula 60. Hi ku titsongahata ni ku pfumala vutianakanyi u seketele nuna wa yena; a a ri wansati wa ripfumelo. Sweswo hi swona swi n’wi endleke wansati wo saseka hakunene.—Swivuriso 31:30; Vaheveru 11:11.

Tanihi Vakreste, hi tsakela ku antswisa ku saseka ka hina ka moya, ku saseka loku ku nga ta kula ni ku va kona nkarhi wo leha, loko ku hlakuleriwa nkarhi na nkarhi. (Vakolosa 1:9, 10) Hi nga khathalela ndlela leyi hi langutekaka ha yona hi tlhelo ra moya hi tindlela-nkulu timbirhi.

Hi va lava sasekeke ku tlula mpimo emahlweni ya Yehovha loko hi hlanganyela evutirhelini bya hina byo ponisa vutomi. (Esaya 52:7; 2 Vakorinto 3:18–4:2) Ku tlula kwalaho, loko hi dyondza ku kombisa timfanelo ta Vukreste, ku saseka ka hina ku ya ku kula ngopfu. Minkarhi yo antswisa ku saseka ka hina ka moya yi tele: “Mi rhandzana, . . . mi tlula van’wana hi ku kombana xichavo. . . . Mi va ni ku hiseka emoyeni, . . . mi gingirika eku amukeleni ka vaendzi. . . . Tsakani ni lava tsakaka, mi rila ni lava rilaka. . . . Mi nga rihiseli swo biha hi leswo biha, ni ka munhu ni un’we. . . . [Mi] hanyisana ni vanhu hinkwavo hi ku rhula.” (Varhoma 12:10-18) Ku hlakulela malangutelo yo tano swi ta hi endla hi rhandziwa hi Xikwembu ni vanhu-kulorhi, naswona swi ta hunguta ku languteka ko biha ka mimboyamelo ya hina ya vudyoho leyi hi tswariweke na yona.—Vagalatiya 5:22, 23; 2 Petro 1:5-8.

Hi Nga Lwisana Na Wona Moya Wa Misava!

Moya lowu nga ni chefu wa misava wu nga tsanisa vutshembeki bya hina hi tindlela to tala leti nga vonakiki. Wu nga hi endla hi nga eneriseki hi leswi hi nga na swona, naswona hi vilela hi ku rhangisa swilaveko swa hina eka swa Xikwembu. Kumbe wu nga hi endla hi anakanya hi ndlela ya vanhu ematshan’weni yo anakanya hi ya Xikwembu, hi rhangisa vutihungasi emahlweni kumbe xivumbeko xa miri.—Ringanisa Matewu 16:21-23.

Sathana u tiyimiserile ku herisa vumoya bya hina, naswona moya wa misava i rin’wana ra matlhari ya yena lamakulu. Tsundzuka leswaku Diyavulosi a nga cinca maendlelo ya yena eka lawa ya nghala leyi bongaka a tiendla nyoka yo tlhariha. (Genesa 3:1; 1 Petro 5:8) Minkarhi yin’wana, misava yi hlula Mukreste hi nxaniso wa tihanyi, kambe hakanyingi yi n’wi chela chefu hakatsongo-tsongo. Pawulo a a karhateka swinene hi khombo lero hetelela: “Kukota leswi nyoka yi kanganyiseke Evha hi mano ya yona, ndza chava leswaku hi tindlela tin’wana mianakanyo ya n’wina yi nga onhiwa, kutani mi nga ha swi koti ku landzela Kriste hi ku tinyiketa ni ku tenga.”—2 Vakorinto 11:3.

Leswaku hi tisirheleta eka vukanganyisi bya nyoka, hi fanele hi tiva vuxisi lebyi “tsake[riwaka] hi va misava” ivi hi byi ala hi ku helela. (1 Yohane 2:16) A hi fanelanga hi kanganyisiwa hi ku pfumela leswaku ndlela yo anakanya ya misava a yi onhi. Moya lowu nga ni chefu wa mafambiselo ya Sathana wu fikelele mpimo lowu chavisaka.—Vaefesa 2:2.

Loko ku anakanya ka misava ku kala ku voniwa, hi nga lwisana na kona hi ku tata mianakanyo ni timbilu ta hina hi dyondzo ya Yehovha leyi tengeke. Ku fana na Hosi Davhida, a hi vuleni hi ku: “Yehova! Nḍi kombe tindlela ta wena, u nḍi dyonḍisa mikhuv̌a ya wena. Nḍi fambise ntiyisweni wa wena, u ri kari u nḍi dyonḍisa; hikuv̌a hi wena Šikwembu ša ku hlayiseka ka mina.”—Pisalema 25:4, 5.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

Ku hlongorisa vutomi bya ku tshamiseka ku nga hi hambukisa eka tipakani ta moya