Barnaba—“N’wana Wa Nchavelelo”

XANA u hetelele rini ku kuma nchavelelo eka munghana wa wena? Xana wa ha tsundzuka leswaku wena u hetelele rini ku chavelela un’wana? Hinkwerhu hi lava xikhutazo nkarhi na nkarhi, naswona wa nga vona ndlela leyi hi va tlangelaka ha yona lava va xi nyikelaka hi rirhandzu! Ku chavelela swi vula ku tinyika nkarhi wo yingisa, u twisisa ni ku pfuna. Xana u tiyimiserile ku endla sweswo?

Munhu un’wana la kombiseke ku navela koloko hi mukhuva lowu nga xikombiso a ku ri Barnaba, loyi “a a ri wanuna lonene naswona a a tele moya lowo kwetsima ni ripfumelo.” (Mintirho 11:24) Ha yini sweswo swi nga vuriwaka malunghana na Barnaba? Xana u endle yini leswaku a faneriwa hi nhlamuselo leyi?

Mupfuni La Nga Ni Malwandla

Vito ra yena ra xiviri a ku ri Yosefa, kambe vaapostola va n’wi nyike vito leri fambisanaka kahle na mfanelo ya yena—Barnaba, leswi vulaka “N’wana wa Nchavelelo.”a (Mintirho 4:36) Vandlha ra Vukreste a ra ha ku vumbiwa. Van’wana va ehleketa leswaku Barnaba eku sunguleni a ri un’wana wa vadyondzisiwa va Yesu. (Luka 10:1, 2) Hambi a a ri yena kumbe a a nga ri yena, wanuna loyi u tiendlele vito lerinene.

Endzhakunyana ka Pentekosta ya 33 C.E., Barnaba, loyi a ri Mulevhi la humaka eKipra, hi ku tirhandzela u xavise nsimu yo karhi ivi a nyika vaapostola mali ya kona. Ha yini a endle sweswo? Mhaka ya le ka Mintirho yi hi byela leswaku exikarhi ka Vakreste va le Yerusalema hi nkarhi wolowo, “[xuma] a xi averiwa un’wana ni un’wana, hi ku ya hi xilaveko xa yena.” Entiyisweni, Barnaba u swi vonile leswaku a ku ri ni xilaveko, naswona hi rirhandzu u endle swo karhi ha xona. (Mintirho 4:34-37) Swi nga ha endleka a a ri wanuna la nga ni rifuwo, kambe a nga kanakananga ku nyikela hi swilo swa yena leswi vonakaka na hi yena n’wini leswaku swilaveko swa Mfumo swi yisiwa emahlweni.b “Kun’wana ni kun’wana laha Barnaba a kuma vanhu kumbe swiyimo leswi lavaka xikhutazo, u nyike xikhutazo hinkwaxo lexi a kota ku xi nyikela,” ku vula xidyondzi F. F. Bruce. Leswi swi le rivaleni eka xiendlakalo xa vumbirhi laha a humelelaka kona.

Kwalomu ka 36 C.E., Sawulo wa le Tarso (loyi endzhaku a veke muapostola Pawulo), loyi sweswi a ri Mukreste, a a ringeta ku vulavurisana ni vandlha ra le Yerusalema, “kambe hinkwavo a va n’wi chava, hikuva a va nga kholwi leswaku a a ri mudyondzisiwa.” Xana a ta ri khorwisa njhani vandlha leswaku ku hundzuka ka yena a ku ri ka xiviri naswona a ku nga ri rhengu ro hlasela vandlha ku ya emahlweni? “Barnaba a n’wi pfuna a n’wi yisa eka vaapostola.”—Mintirho 9:26, 27; Vagalatiya 1:13, 18, 19.

Leswaku ha yini Barnaba a tshemba Sawulo a swi vuriwi. Ku nga khathariseki leswaku swona hi swihi, “N’wana wa Nchavelelo” u hanye hi ku pfumelelana ni xivongo xa yena hi ku yingisa Sawulo ni ku n’wi pfuna eka xihinga lexi a xi vonaka xi nga ahluleki. Hambileswi Sawulo hi nkarhi wolowo a tlheleleke eka rikwavo eTarso, a ku sungule vunghana exikarhi ka vavanuna lavambirhi. Emalembeni lama landzeleke, sweswo a swi ta va ni vuyelo bya nkoka.—Mintirho 9:30.

EAntiyoka

Kwalomu ka 45 C.E., mahungu ya swiendlakalo leswi nga tolovelekangiki ma fike eYerusalema le Antiyoka wa Siriya—vaaki vo tala lava vulavulaka Xigriki va muti wolowo a va va vapfumeri. Vandlha ri rhume Barnaba leswaku a ya kambisisa ni ku hlela ntirho kwalaho. A ku hlawuriwe munhu la faneleke. Luka u ri: “Loko a fika naswona a vona musa lowu nga faneriwiki wa Xikwembu, a tsaka kutani a sungula ku va khutaza hinkwavo leswaku va tshama eHosini hi mbilu hinkwayo; hikuva a a ri wanuna lonene naswona a a tele moya lowo kwetsima ni ripfumelo. Naswona ntshungu lowukulu wu engetelekile eHosini.”—Mintirho 11:22-24.

A nga endlanga sweswo ntsena. Hi ku ya hi xidyondzi Giuseppe Ricciotti, “Barnaba a ri wanuna la twisisaka, naswona u hatle a twisisa xilaveko xo hlela ntirho leswaku a ta tiyisekisa leswaku ku rhumbuka koloko loku tshembisaka ku landzeriwa hi ntshovelo wo tala. Hikwalaho, xilaveko lexikulu a xi ri xa vatshoveri.” Tanihi leswi a a huma eKipra, Barnaba kumbexana a a tolovele ku tirhisana ni Vamatiko. A nga ha va a titwe a faneleka ngopfu-ngopfu ku chumayela eka vahedeni. Kambe a a lunghekele ku katsa van’wana entirhweni lowu lowu nyanyulaka ni lowu khutazaka.

Barnaba u anakanye hi Sawulo. Kumbexana, Barnaba a yi tiva nhlavutelo ya vuprofeta leyi hlavuteriweke Ananiya hi nkarhi wa ku hundzuka ka Sawulo, leswaku khale ka muxanisi a ri ‘xibye lexi hlawuriweke, xo yisa vito ra Yesu eka matiko.’ (Mintirho 9:15) Kutani Barnaba a kongoma eTarso—laha a ku ri riendzo ra tikhilomitara ta kwalomu ka 200—a ya lava Sawulo. Vona va ri vambirhi va tirhe swin’we ku ringana lembe, va “sungul[a] eAntiyoka” enkarhini lowu “vadyondzisiwa va vitaniw[eke] Vakreste hi nkongomiso wa Xikwembu.”—Mintirho 11:25, 26.

Hi nkarhi wa ku fuma ka Klawudiyo, ku ve ni ndlala leyikulu eswiphen’wini swo hambana-hambana swa Mfumo wa Rhoma. Hi ku ya hi n’wamatimu wa Muyuda, Josephus, eYerusalema “vanhu vo tala va file hikwalaho ko pfumala leswi a swi laveka leswaku va kuma swakudya.” Xisweswo, vadyondzisiwa eAntiyoka “va tiyimisela ku rhumela swo phalala vamakwavo lava tshamaka eYudiya un’wana ni un’wana wa vona hilaha a kotaka hakona; kutani va endla tano, va swi rhumela eka vakulukumba hi voko ra Barnaba na Sawulo.” Endzhaku ko hetisisa ntirho wolowo hilaha ku teleke, lavambirhi va tlhelele na Yohane Marka ku ya eAntiyoka, laha va hlayiweke exikarhi ka vaprofeta ni vadyondzisi va vandlha.—Mintirho 11:29, 30; 12:25; 13:1.

Xiavelo Xo Hlawuleka Xa Vurhumiwa

Kutani ku humelele xiendlakalo lexi xiyekaka swinene. “Loko va tirhela Yehovha erivaleni ni ku titsona swakudya, moya lowo kwetsima wu ku: ‘Eka vanhu hinkwavo ndzi hlawuleleni Barnaba na Sawulo hikwalaho ka ntirho lowu ndzi va vitaneleke wona.’” Wa nga ehleketa! Moya wa Yehovha wu lerise leswaku lavambirhi va nyikiwa xiavelo xo hlawuleka. “Hikwalaho vavanuna lava, lava rhumiweke hi moya lowo kwetsima, va rhelela eSelukiya, kutani va suka kona va tlutela eKipra.” Barnaba hilaha ku faneleke na yena a nga vitaniwa muapostola, kumbe la rhumiweke.—Mintirho 13:2, 4; 14:14.

Endzhaku ko famba hi le Kipra ivi va hundzula Sergiyo Pawulosi, mufumi wa Rhoma wa xifundzha lexi xa xihlala, va ye ePerge, eribuweni ra le dzongeni ra Asia Minor, laha Yohane Marka a va sukeleke ivi a tlhelela eYerusalema. (Mintirho 13:13) Swi vonaka onge ku fikela hi nkarhi wolowo Barnaba a ri ni vutihlamuleri lebyikulu, kumbexana tanihi nakulobye la nga ni ntokoto swinene. Ku sukela enkarhini lowu ku ya emahlweni, i Sawulo (loyi sweswi a vuriwaka Pawulo) la rhangelaka. (Ringanisa Mintirho 13:7, 13, 16; 15:2.) Xana Barnaba u vavisekile hikwalaho ka xiendlakalo lexi? E-e, a a ri Mukreste la wupfeke loyi hi ku titsongahata a swi xiyeke leswaku Yehovha a tirhisa nakulobye wa yena hi ndlela ya matimba. Hi ku tirhisa vona, Yehovha a a lava leswaku masimu man’wana na wona ma twa mahungu lamanene.

Entiyisweni, loko lavambirhi va nga si hlongoriwa eAntiyoka le Pisidiya, ndhawu hinkwayo yi twe rito ra Xikwembu eka Pawulo na Barnaba, naswona vo hlayanyana va amukele rungula. (Mintirho 13:43, 48-52) Le Ikoniya, “vunyingi lebyikulu bya Vayuda swin’we ni Magriki byi [ve] vapfumeri.” Leswi swi susumetele Pawulo na Barnaba ku heta nkarhi wo tala kwalaho, ‘va vulavula hi xivindzi hi matimba ya Yehovha, loyi a endleke leswaku ku humelela swikombiso ni swihlamariso hi ku tirhisa mavoko ya vona.’ Loko va twa leswaku ku endliwe rhengu ro va khandla hi maribye, lavambirhi va balekile hi vutlhari, ivi va ya emahlweni ni ntirho wa vona le Likawoniya, Listra na Derbe. Ku nga khathariseki mintokoto leyi xungetaka vutomi le Listra, Barnaba na Pawulo va ye emahlweni va “tiyisa mimoya-xiviri ya vadyondzisiwa, va va khutaza leswaku va tshama eripfumelweni, va ku: ‘Hi fanele ku nghena emfun’weni wa Xikwembu hi mahlomulo yo tala.’”—Mintirho 14:1-7, 19-22.

Vachumayeri lavambirhi lava hisekaka a va pfumelanga ku chavisiwa. Ku hambana ni sweswo, va tlhelerile va ya tiyisa Vakreste lavantshwa etindhawini leti ana se a va hlangavetane ni nkaneto wa tihanyi, kumbexana va pfuna vavanuna lava fanelekaka leswaku va rhangela emavandlheni lamantshwa.

Mhaka Ya Ku Yimbisiwa

Malembe ya 16 endzhaku ka Pentekosta ya 33 C.E., Barnaba u katsekile eka xiendlakalo xa matimu malunghana ni mhaka ya ku yimbisiwa. “Vavanuna van’wana va rhelela [va ya Antiyoka wa Siriya] ku suka eYudiya kutani va dyondzisa vamakwavo: ‘Loko mi nga yimbisiwi hi ku ya hi ntolovelo wa Muxe, a mi nge ponisiwi.’” Barnaba na Pawulo a va swi tiva leswaku a swi nga ri tano, kutani va kanerile hi yinhla yoleyo. Ematshan’weni yo tiyisa vulawuri bya vona, va swi xiyile leswaku lexi a ku ri xivutiso lexi a xi fanele xi tlhantlhiwa leswaku ku pfuneka nhlengeletano hinkwayo ya vamakwavo. Kutani va yise xivutiso xolexo eka huvo leyi fumaka eYerusalema, laha swiviko swa vona swi pfuneke ku tlhantlha mhaka. Endzhaku ka sweswo, Pawulo na Barnaba, lava hlamuseriwaka tanihi “varhandziwa . . . lava nyiketeke mimoya-xiviri ya vona hikwalaho ka vito ra Hosi ya hina Yesu Kreste,” a va ri exikarhi ka lava averiweke ku tivisa vamakwavo va le Antiyoka hi ta xiboho lexi. Loko papila leri humaka eka huvo leyi fumaka ri hlayiwile naswona ku nyikeriwa tinkulumo, vandlha ri “tsakele xikhutazo xa kona” naswona ri ‘tiyisiwa.’—Mintirho 15:1, 2, 4, 25-32.

“Mholovo Yo Chavisa”

Endzhaku ka timhaka to tala letinene malunghana na yena, hi nga ha titwa onge a hi nge swi koti ku hanya hi ku landzelela xikombiso xa Barnaba. Kambe “N’wana wa Nchavelelo” a nga hetisekanga tanihi leswi hinkwerhu hi nga hetisekangiki. Loko yena na Pawulo va ha kunguhata riendzo ra vumbirhi ra vurhumiwa leswaku va ya endzela mavandlha, ku ve ni mholovo. Barnaba a tiyimisele ku famba ni makwavo wa yena Yohane Marka, kambe Pawulo a a vona swi nga fanelanga, tanihi leswi Yohane Marka a va siyeke eka riendzo ro sungula ra vurhumiwa. Hiloko ku pfuka “mholovo yo chavisa, lerova va hambana; kutani Barnaba a teka Marka va tlutela eKipra,” kasi “Pawulo u lange Silasi kutani va famba” va ya tlhelo rin’wana.—Mintirho 15:36-40.

Wa nga vona ndlela leyi swi vavisaka ha yona! Hambiswiritano, xiendlakalo lexi xi hi byela swin’wana hi vumunhu bya Barnaba. Xidyondzi xin’wana xi ri: “Barnaba u ta tshama a ri ni ndhuma ya leswaku a a tiyimiserile ku kanya mbilu a nyika Marka nkarhi wun’wana wo kombisa ku tshembeka kakwe.” Hilaha mutsari yoloye a ringanyetaka hakona, swi nga ha endleka leswaku “ndlela leyi Barnaba a tikombeke a n’wi tshemba ha yona yi n’wi pfune ku tlhela a tshembeka kutani swi n’wi susumetela ku tlhela a tinyiketela entirhweni wakwe.” Loko ku langutiwa vuyelo bya kona, ku tshembana koloko ku pfunile, hikuva ri fikile siku leri hambi a ri Pawulo a tlangeleke mpfuno wa Marka entirhweni wa Vukreste.—2 Timotiya 4:11; ringanisa Vakolosa 4:10.

Xikombiso xa Barnaba xi nga hi susumetela ku tinyika nkarhi wo yingisa, hi twisisa ni ku khutaza lava heleke matimba ni ku nyikela mpfuno lowu tirhaka loko hi vona ku ri na xilaveko. Mhaka ya ku tinyiketela ka yena ku tirhela vamakwavo hi vunene ni xivindzi, swin’we ni vuyelo lebyinene lebyi leswi swi byi humeseke, i xikhutazo. Mawaku nkateko wo va ni vanhu lava fanaka na Barnaba emavandlheni ya hina namuntlha!

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]

Barnaba “a a ri wanuna lonene naswona a a tele moya lowo kwetsima ni ripfumelo”