Ndzi Kume Nchumu Wo Antswa Ku Tlula Nsuku

HI KU VULA KA CHARLES MYLTON

Siku rin’wana Tatana u te: “Ha yini hi nga rhumeli Charlie eAmerika laha mali yi ngo na kunene. U ta ya yi kuma ivi a hi rhumela yona!”

ENTIYISWENI, vanhu a va ehleketa leswaku switarata swa le Amerika swi namekiwe nsuku. Vutomi a byi va tikela swinene emasikwini wolawo le vuxeni bya Yuropa. Vatswari va mina a va ri ni xipurasana naswona a va fuwe tihomu ni tihuku ti nga ri tingani. A hi nga ri na gezi kumbe mati endlwini. Kambe a ku nga ri na vanhu van’wana ekusuhi.

Ndzi velekiwe eHoszowczyk hi January 1, 1893, kwalomu ka malembe ya 106 lama hundzeke. Ximutana xa ka hina a xi ri eGalicia, ku nga xifundzha lexi a xi ri xiphemu xa mfumo wa Austro-Hungary. Sweswi Hoszowczyk yi kumeka evuxeni bya Poland ekusuhi ni le Slovakia na Ukraine. Vuxika bya kwalaho a byi vuyisa ni n’wana evukatini ni gamboko a yi va yikulu. Loko ndzi ri ni malembe ya kwalomu ka nkombo, a ndzi famba kwalomu ka hafu ya khilomitara ndzi ya exinambyanini ivi ndzi fika ndzi cela khele hi xihloka eayisini leswaku ndzi ta kuma mati. A ndzi ya na wona ekaya ivi Manana a sweka ni ku basisa hi wona. A a hlantswa swiambalo exinambyanini, a tirhisa swiphemu leswikulu swa ayisi tanihi pulanga ro hlantswela eka rona.

Le Hoszowczyk a ku nga ri na swikolo, kambe ndzi dyondze ku vulavula Xipolish, Xirhaxiya, Xislovak na Xiukraine. Hi kule hi nghena kereke ya Greek Orthodox, naswona a ndzi ri xifanyetana xa le altarini. Kambe hambiloko ndza ha ri ntsongo, a ndzi hlundzukisiwa hi vafundhisi lava a va vula leswaku a hi fanelanga hi dya nyama hi Ravuntlhanu kasi vona va yi dya.

Vanghana van’wana va hina va vuye hi le mintirhweni eUnited States va ri ni mali yo lunghisa makaya ya vona ni ya ku xava michini ya le purasini. Leswi hi swona swi susumeteleke Tatana ku vulavula hi ku ndzi rhumela eAmerika ni vaakelani van’wana lava a va kunguhata riendzo rin’wana ro ya kona. Sweswo swi humelele hi 1907 loko ndzi ri na 14 wa malembe.

Ndzi Pfilunganyeka eAmerika

Hi ku hatlisa a ndzi ri exikepeni, naswona hi mavhiki mambirhi a hi tsemakanye Atlantic. Hi nkarhi wolowo, a wu boheka ku va na 20 wa tidolara, handle ka swona a va ta ku tlherisela etikweni ra rikwavo. A ndzi ri na timali ta silivhere to ringana 20 wa tidolara, xisweswo ndzi ve un’wana wa vanhu va timiliyoni lava tsemakanyeke Xihlala xa Ellis, eNew York, leyi nga ndlela yo nghena eAmerika. Ina, mali a yi nga ni kunene, naswona switarata swa kona a swi nga namekiwanga nsuku. Entiyisweni, mapatu yo tala a ma nga semendheriwanga nikatsongo!

Hi khandziye xitimela lexi yaka eJohnstown, le Pennysylvania. Vavanuna lava a ndzi famba na vona a va tshame va ya kwalaho kutani a va tiva yindlu yo hirhisa leyi a ndzi ta tshama eka yona. Mhaka-nkulu a ku ri ku kuma makwerhu wa xisati lonkulu loyi a a tshama eJerome, le Pennsylvania, laha endzhakunyana ndzi kumeke leswaku a ko va 25 wa tikhilomitara ntsena ku suka kwalaho. Kambe a ndzi ku Yarome, ematshan’weni ya Jerome, hikuva “J” u vitaniwa ku fana na “Y” hi ririmi ra ka hina. A ku nga ri na munhu loyi a tshameke a twa hi Yarome, kutani a ndzi ri etikweni rimbe, ndzi nga swi koti ku vulavula Xinghezi naswona ndzi nga ri na mali yo nyawula.

Ndzi hete mixo wun’wana ni wun’wana ndzi ri karhi ndzi lava ntirho. Ehofisini yo tholela eka yona, a ko va vambirhi kumbe vanharhu ntsena lava a va thoriwa eka mintshungu leyi a yi rindzile hala handle. Kutani siku rin’wana ni rin’wana a ndzi tlhelela endlwini leyi ndzi hirheke eka yona ndzi ya dyondza Xinghezi ndzi pfuniwa hi tibuku leti dyondzisaka ririmi. Minkarhi yin’wana a ndzi kuma mintirho ya nkarhinyana, kambe ku hundze tin’hweti kutani mali ya mina a yi herile.

Ku Hlanganisiwa Ni Vamakwerhu

Siku rin’wana ndzi hundze hi le hotela leyi nga ni ndhawu yo xavisela byalwa ekusuhi ni le xitichini xa xitimela. Swakudya swa kona a swi nun’hwela kahle swinene! Masangweji, ti-wiener ni swilo swin’wana endhawini yo xavisela eka yona byalwa a swi kumiwa mahala loko u xave byalwa, lebyi nghilazi leyikulu a yi ri ntlhanu wa tisente. Hambileswi a ndzi ri ntsongo, loyi a xavisaka byalwa u ndzi twele vusiwana ivi a ndzi xavisela byalwa.

Loko ndza ha dya, vavanuna van’wana va tile ivi va ku: “Hatlisa u nwa! Xitimela lexi yaka eJerome xa ta.”

Ndzi vutisile: “Mi vula Yarome?”

Vavanuna lava va te: “E-e, Jerome.” A ku ri hi nkarhi wolowo ndzi tiveke laha makwerhu wa xisati a tshama kona. Entiyisweni, endhawini yo xavisela ka yona byalwa, ndzi hlangane ni wanuna loyi a tshama endlwini ya vunharhu ku suka eka makwerhu! Kutani ndzi xave thikithi ra xitimela ivi eku heteleleni ndzi ya kuma makwerhu wa xisati.

Makwerhu wa xisati ni nuna wa yena a va ri ni yindlu yo hirhisa laha a ku tshama vatirhi va le mugodini wa malahla, kutani ndzi tshame na vona. Va ndzi kumele ntirho wo rindza pompo leyi a yi humesa mati emugodini. Nkarhi wun’wana ni wun’wana loko yi tshika ku tirha, a ndzi fanele ndzi vitana mulunghisi wa yona. Ntirho lowu a wu ndzi hakela 15 wa tisente hi siku. Kutani ndzi ye ndzi ya tirha eswitimeleni, laha ku endliwaka kona switina ni ku va muyimeri wa ndzindza-khombo. Endzhakunyana ndzi rhurhele ePittsburgh laha makwerhu wa xinuna Steve a tshama kona. Kwalaho, a hi tirha efemeni ya tinsimbi. A ndzi kalanga ndzi kuma mali leyi eneleke yo yi rhumela ekaya.

Ndyangu Ni Xilahlo

Loko ndzi ri karhi ndzi ya entirhweni siku rin’wana, ndzi vone mutirhi la khathalelaka swa yindlu, loyi a yime emahlweni ka yindlu leyi a tirha eka yona. Ndzi anakanyile ndzi ku, ‘Mawaku mpama yonghasi.’ Mina na Helen hi tekane endzhaku ka mavhiki manharhu, hi 1917. Eka malembe ya khume lama landzeleke, hi ve ni vana va tsevu, loyi un’wana wa vona a feke a ha ri ricece.

Hi 1918, Rhalaweyi wa le Pittsburgh u ndzi thorile leswaku ndzi va muchayeri wa tireme. Ekusuhi ni laha ku tshamaka titireme a ku ri ni vhengele leri munhu a nga kumaka khapu ya kofi. Endzeni ka rona, vavanuna vambirhi va Magriki lava a va ri vini va ndhawu leyi a va vonaka va nga ri na mhaka ni leswaku u xave nchumu wo karhi, ntsendze loko va kota ku ku chumayela hi Bibele. A ndzi tshamela ku: “Xana mi lava ku vula leswaku misava hinkwayo yi hoxile, hi n’wina vambirhi ntsena mi nga ni ntiyiso?”

A va ku: “Tikambisisele swona eBibeleni!” Kambe hi nkarhi wolowo, va tsandzekile ku ndzi khorwisa.

Lexi vavisaka, hi 1928, Helen wa mina la rhandzekaka u vabyile. Leswaku vana va kuma nkhathalelo lowunene, ndzi va tekile va ya tshama ni makwerhu wa xisati ni nuna wa yena eJerome. Sweswi se a va xave purasi. A ndzi va endzela ko tala vana va mina ndzi va nyika ni mali n’hweti na n’hweti leswaku va tixavela swakudya. A ndzi va rhumelela ni swiambalo. Lexi vavisaka, xiyimo xa Helen xi nyanye ku biha, kutani a fa hi August 27, 1930.

Ndzi titwe ndzi ri ndzexe naswona ndzi ri ni gome. Loko ndzi ye eka mufundhisi ndzi ya endla malunghiselelo ya xilahlo, u te: “A wa ha ri wa kereke leyi. A wu hakelanga mali ku tlula lembe.”

Hi loko ndzi hlamusela leswaku nsati wa mina u vabye nkarhi wo leha ni leswaku a a ndzi nyika vana va mina mali leyi engetelekeke leswaku va ta nyikela hi yona ekerekeni eJerome. Hambiswiritano, emahlweni ka ku va muprista a pfumela ku fambisa xilahlo, ndzi boheke ku lomba 50 wa tidolara leswaku ndzi hakela mali leyi a ndzi yi kolota ekerekeni. Mufundhisi u tlhele a lava 15 wa tidolara to endla Masa laha a ku tshama makwavo wa nsati wa mina, laha vanghana ni ndyangu a va kunguhate ku hlengeletana kona leswaku va ya kombisa xichavo xa vona ro hetelela eka Helen. A ndzi swi kotanga ku kuma 15 wa tidolara toleto, kambe mufundhisi u pfumerile ku endla Masa loko ndzo tshembisa ku n’wi nyika mali hi siku ra muholo.

Loko siku ra muholo ri fika ndzi boheke ku tirhisa mali liya ndzi xavela vana tintanghu ni swiambalo swa xikolo. Endzhaku ka mavhiki ya kwalomu ka mambirhi, mufundhisi u khandziye etiremeni leyi a ndzi yi chayela. U te: “Wa ha ndzi kolota 15 wa tidolara.” Kutani, loko a xika, u ndzi xungetile a ku, “Ndzi ya eka mulanguteri wa wena ndzi ya n’wi byela leswaku a koka mali yoleyo eka muholo wa wena.”

Loko ndzi ya chayisa, ndzi ye eka mulanguteri wa mina ivi ndzi n’wi byela leswi humeleleke. Hambileswi a a ri Mukhatoliki, u te, “Loko mufundhisi yoloye a ta laha, ndzi ta n’wi byela xo mita hi huku!” Marito wolawo ma ndzi endle ndzi anakanya, ‘Vafundhisi va lava mali ya hina ntsena, kambe a va hi dyondzisi nchumu mayelana ni Bibele.’

Ku Dyondza Ntiyiso

Enkarhini lowu landzeleke loko ndzi ri evhengeleni leri fambisiwaka hi vavanuna vambirhi va Magriki, hi bule hi ntokoto wa mina ni mufundhisi. Hikwalaho ka sweswo, ndzi sungule ku dyondza ni Swichudeni swa Bibele, hilaha Timbhoni ta Yehovha a ti vitaniwa hakona enkarhini wolowo. A ndzi tshama vusiku hinkwabyo ndzi hlaya Bibele ni tibuku ta Bibele. Ndzi dyondze leswaku Helen a nga ri ku xanisiweni epagatori, hilaha mufundhisi a vuleke hakona, kambe a a etlele vurhongo bya rifu. (Yobo 14:13, 14; Yohane 11:11-14) Hakunene, ndzi kume nchumu lowunene ngopfu lowu tlulaka nsuku—a ku ri ntiyiso!

Endzhaku ka mavhiki ma nga ri mangani, eka nhlangano wa mina wo sungula ndzi ri na Swichudeni swa Bibele eGarden Theatre le Pittsburgh, ndzi tlakuse voko ra mina ivi ndzi ku, “Ndzi dyondze swo tala hi Bibele madyambu ya namuntlha ku tlula malembe hinkwawo lawa ndzi ma heteke ndzi ri Mukhatoliki.” Endzhakunyana, loko va vutisile leswaku i vamani lava a va lava ku hlanganyela entirhweni wo chumayela hi siku leri tlhandlamaka, ndzi tlhele ndzi tlakusa voko ra mina.

Kutani, hi October 4, 1931, ndzi kombise ku tinyiketela ka mina eka Yehovha hi nkhuvulo wa mati. Hi nkarhi lowu fanaka ndzi hirhe yindlu ivi ndzi landza vana va mina leswaku va ta tshama na mina, ndzi thola muhlayisi wa yindlu leswaku a va khathalela. Ku nga khathariseki vutihlamuleri bya mina bya ndyangu, ku sukela hi January 1932 ku ya eka June 1933, ndzi hlanganyele entirhweni wo hlawuleka lowu vuriwaka wa nkarhinyana, laha ndzi heteke 50 ku ya ka 60 wa tiawara n’hweti yin’wana ni yin’wana ndzi vulavula ni van’wana hi Bibele.

Enkarhini lowu a ndzi sungule ku vona wansati un’wana wo saseka loyi minkarhi yo tala a a tala ku khandziya tireme leyi a ndzi yi chayela loko a ya entirhweni ni loko a vuya. A hi hamba hi hlangana hi mahlo eka xivoni xa tireme. Yoleyo a ku ri ndlela leyi mina na Mary hi hlanganeke ha yona. Hi gangisanile ivi hi tekana hi August 1936.

Hi 1949 xikhundlha xa mina entirhweni xi endle leswaku ndzi swi kota ku hlawula xiyimiso xa ntirho lexi ndzi pfumeleleke ku phayona, hilaha vutirheli bya nkarhi hinkwawo byi vitaniwaka hakona. N’wana wa mina lontsongo wa nhwanyana, Jean, u sungule ku phayona hi 1945, kutani hi phayone swin’we. Endzhakunyana, Jean u hlangane na Sam Friend, loyi a tirha eBethele, yindlu-nkulu ya misava hinkwayo ya Timbhoni ta Yehovha eBrooklyn, le New York.a Va tekane hi 1952. Ndzi ye emahlweni ndzi phayona ePittsburgh naswona ndzi fambisa tidyondzo ta Bibele to tala, minkarhi yin’wana ndzi dyondza ni mindyangu ya 14 vhiki rin’wana ni rin’wana. Hi 1958, ndzi hume penceni eka ntirho wa mina wa ku chayela tireme. Endzhaku ka sweswo, a swi olova ku phayona tanihi leswi a ndzi nga ha boheki ku tirha ntirho wo tihanyisa tiawara ta nhungu hi siku.

Hi 1983, Mary u sungule ku vabya. Ndzi ringetile ku n’wi khathalela tanihi leswi na yena a ndzi khathaleleke kahle ku ringana malembe ya kwalomu ka 50. Eku heteleleni, hi September 14, 1986, u file.

Ku Kuma Ndhawu Leyi Ndzi Velekeriweke Eka Yona

Hi 1989, Jean na Sam va fambe na mina eka mintsombano ya le Poland. Hi tlhele hi endzela ndhawu leyi ndzi kuleleke eka yona. Loko Marhaxiya ma teka xiphemu xolexo xa tiko, ma cince mavito ya madoroba ivi ma hlongola vanhu ma va yisa ematikweni man’wana. Un’wana wa vamakwerhu va xinuna a a hlongoleriwe eIstanbul naswona makwerhu wa xisati yena a a hlongoleriwe eRussia. Kutani vanhu lava hi va vutiseke a va nga ri tivi vito ra ximutana xa ka hina.

Kutani tintshava tin’wana leti nga ekulenyana a ndzi vona ndzi ti toloverile. Loko hi ri karhi hi tshinela, ndzi sungule ku xiya mimfungho yin’wana ya tiko—xintshabyana, njhiko wa patu, kereke, buloho ro tsemakanya nambu. Hi xitshuketa, lexi hi hlamariseke, hi vone mfungho wa gondzo lowu a wu ku “Hoszowczyk”! Sweswi, Makhomunisi se a ma hele matimba, kutani mavito yo sungula ya swimitana ma vuyeteriwile.

Yindlu ya ka hina a yi nga ha ri kona, kambe ehandle a ku ri ni xitiko lexi a xi tirhiseriwa ku swekela eka xona, lexi a xi seleteriwenyana hi misava. Kutani ndzi kombetele murhi lowukulu ivi ndzi ku: “Vonani murhi lowuya. Ndzi wu byale emahlweni ka ku va ndzi ya eAmerika. Langutani ndlela leyi wu kuleke ha yona!” Endzhaku ka sweswo, hi ye emasirheni, hi lava mavito ya swirho swa ndyangu, kambe a hi kumanga ni rin’we.

Ku Rhangisa Ntiyiso

Loko nuna wa Jean a file hi 1993, u ndzi vutisile loko ndzi lava leswaku a huma eBethele a ta ndzi khathalela. Ndzi n’wi byele leswaku wolowo wu ta va nchumu lowu hoxeke swinene, naswona ndza ha titwa hi ndlela yoleyo. Ndzi tshame ndzi ri ndzexe kukondza ndzi va ni malembe ya 102, kambe endzhaku xiyimo xi lave leswaku ndzi rhurhiseriwa ekaya ra vadyuhari. Ndza ha ri nkulu eVandlheni ra Bellevue ePittsburgh, naswona vamakwerhu va ta va ta ndzi teka va famba na mina eminhlanganweni eHolweni ya Mfumo hi Tisonto. Hambileswi se ntirho wa mina wo chumayela wu hikiweke swinene, ndza ha ri enxaxamelweni wa maphayona lama vabyaka.

Hi malembe yo tala ndzi tsakele ku va kona eswikolweni swo hlawuleka swo letela valanguteri leswi hleriweke hi Sosayiti ya Watch Tower. Hi December n’wexemu, ndzi ve kona eka yin’wana ya minongonoko ya Xikolo xa Vutirheli bya Mfumo xa vakulu va mavandlha. Hi April 11 nan’waka, Jean u fambe na mina eXitsundzuxweni xa rifu ra Kreste, ku nga nkhuvo lowu ndzi swi tlangeleke ku dya eka wona ku sukela hi 1931.

Van’wana lava ndzi dyondzeke na vona Bibele sweswi i vakulu, van’wana i varhumiwa eAmerika Dzonga naswona van’wana i vakokwana, lava tirhelaka Xikwembu ni vana va vona. Vana va mina vanharhu—Mary Jane, John na Jean—swin’we ni vana va vona vo tala ni vatukulu va vona va tirhela Yehovha Xikwembu hi ku tshembeka. Ndzi khongelela leswaku siku rin’wana n’wana wa mina lowun’wana wa nhwanyana ni vatukulu va mina hinkwavo ni vatukulu-xinguwe va nga endla hilaha ku fanaka.

Sweswi leswi ndzi nga ni malembe ya 105, ndza ha khutaza un’wana ni un’wana ku dyondza Bibele ni ku vulavula ni van’wana malunghana ni leswi va swi dyondzeke. Ina, ndza khorwiseka leswaku loko u tshama u ri ekusuhi na Yehovha, a wu nge khomisiwi tingana. Kutani na wena u nga kuma nchumu wun’wana lowunene ngopfu lowu tlulaka nsuku lowu helaka—ku nga ntiyiso lowu hi pfumelelaka ku va ni vuxaka bya risima ni Munyiki wa hina wa Vutomi, Yehovha Xikwembu.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Loko ndzi chayela tireme

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

Ekaya ra vadyuhari laha ndzi tshamaka kona sweswi

[Xifaniso lexi nga eka tluka 27]

Mfungho wa le gondzweni lowu hi wu kumeke hi 1989