Mutumbuluxi A Nga Fuwisa Vutomi Bya Wena

“Hikwaŝo ŝeŝo a ŝi ḍunise v̌ito ra Yehova! Hikuv̌a o lerisile, kutani ŝi v̌a kona.”—PISALEMA 148:5.

1, 2. (a) I xivutiso xihi lexi hi faneleke hi xi kambisisa? (b) Ku tumbuluxa ku katseka njhani eka xivutiso xa Esaya?

“AKU ŝi tiv̌i šana?” Lexi xi nga ha twala xi ri xivutiso lexi tumbeleke, lexi nga endlaka leswaku vo tala va hlamula va ku, ‘Ku tiva yini?’ Kambe i xivutiso xa nkoka. Naswona nhlamulo ya xona hi nga yi twisisa kahle loko hi tiva lomu xi humaka kona—ndzima ya vu-40 ya buku ya Bibele ya Esaya. Esaya, Muheveru wa khale, hi yena a nga xi tsala, kutani i xivutiso lexi vutisiweke khale. Kambe hi hala tlhelo i xintshwa swinene, xi yelana ni xikongomelo-nkulu xa vutomi bya wena.

² Tanihi leswi xi nga xa nkoka hi ndlela yoleyo, xivutiso xexo lexi kumekaka eka Esaya 40:28, xi lava nyingiso wa hina wo hlawuleka: “A ku ŝi tiv̌i šana? a ku ŝi twanga šana? I Šikwembu le’ši nga heriki, yena Yehova l’a tumbulušeke makumu ya misav̌a.” (Xiitaliki i xerhu.) Kutani ‘ku tiva’ loku ku vulavuriwaka ha kona swi vula ku tiva Mutumbuluxi wa misava, naswona mongo wa kona wu kombisa leswaku a ku vulavuriwi hi ku tumbuluxiwa ka misava ntsena. Eka tindzimana timbirhi ta le mahlweni ka leyi, Esaya u tsale malunghana ni tinyeleti a ku: “Tlakusani mahlo ya ṅwina, mi languta! I mani l’a tumbulušeke ŝilo ŝeŝo, l’a fambiseke hi ku ri šašameta e v̌andla ra ŝona šana? . . . Hi ntamu lo’wukulu wa yena, ni matimba la’makulu ya yena, ku hav̌a šiṅwe le’ši pfumalekaka.”

3. Hambiloko u tiva swo tala hi Mutumbuluxi, ha yini u fanele u lwela ku tiva leswi engetelekeke?

³ Ina, xivutiso lexi nge “A ku ŝi tiv̌i šana?” kahle-kahle xi vulavula hi Mutumbuluxi wa vuako bya hina. Kumbexana wa pfumela leswaku Yehovha Xikwembu hi yena “l’a tumbulušeke makumu ya misav̌a.” Nakambe u nga va u byi tiva swinene vumunhu ni tindlela ta yena. Kambe u ta ku yini loko u hlangana ni wanuna kumbe wansati loyi a kanakanaka leswaku ku ni Mutumbuluxi, naswona a nga swi tivi nikatsongo leswaku i munhu wa muxaka muni? U nga hlamali loko u hlangana ni munhu wo tano hikuva ku ni vanhu va timiliyoni to tala swinene, lava nga tiviki nchumu hi Mutumbuluxi loyi, kumbe lava nga pfumeriki eka yena.—Pisalema 14:1; 53:1.

4. (a) Ha yini swi fanerile ku anakanya hi Mutumbuluxi enkarhini lowu? (b) I tinhlamulo tihi leti sayense yi tsandzekaka ku ti nyikela?

⁴ Swikolo swi humesa vaxopaxopi vo tala lava anakanyaka leswaku sayense yi tiva (kumbe yi ta kuma) tinhlamulo ta swivutiso swa masungulo ya vuako ni vutomi. Ebukwini leyi nge The Origin of Life (leyi vito ra yona ro sungula hi Xifurwa ri nge: Aux Origines de la Vie), vatsari va yona, Hagene na Lenay, va ri: “Mhaka ya masungulo ya vutomi ka ha kanetaniwa ha yona eku sunguleni ka lembe-xidzana ra vumakumembirhi-n’we. Xiphiqo lexi, lexi swi nonon’hwaka swinene ku xi ntlhantlha, xi lava leswaku ku kambisisiwa swilo hinkwaswo, ku suka eka vukulukumba bya xibakabaka ku ya eka xilo lexitsongo swinene eka hinkwaswo.” Hambiswiritano, ndzima yo hetelela leyi nge, “Swivutiso A Swi Si Hlamuleka,” yi ri: “Hi kume tinhlamulo to karhi ta sayense malunghana ni xivutiso lexi nge, Xana vutomi byi sungurise ku yini emisaveni? Kambe, swivutiso leswi nge ha yini vutomi byi sungurile? Xana vutomi byi ni xikongomelo? Sayense a yi swi koti ku swi hlamula. Xa yona i ku kambisisa leswaku swilo swi humelele ‘njhani.’ Xivutiso lexi nge ‘njhani’ xi hambane hi ku helela ni lexi nge ‘ha yini.’ . . . Malunghana ni xivutiso lexi nge ‘ha yini,’ filosofi, vukhongeri—naswona ngopfu-ngopfu un’wana ni un’wana wa hina—u fanele a kuma nhlamulo ya xona.”

Ku Kuma Tinhlamulo Ni Tinhlamuselo

5. I vanhu va muxaka muni lava va nga pfunekaka swinene hi ku dyondza leswi engetelekeke hi Mutumbuluxi?

⁵ Ina, hi lava ku twisisa leswaku ha yini ku ri ni vutomi—ngopfu-ngopfu leswaku ha yini hi ri laha. Ku tlula kwalaho, hi fanele hi khumbeka hi vanhu lava va nga siki fikelelaka makumu ya leswaku ku ni Mutumbuluxi, lava kahle-kahle va nga tiviki nchumu hi tindlela ta yena. Kumbe, anakanya hi lava ku sukela eku sunguleni va veke ni mianakanyo leyi hambaneke swinene ni leswi Bibele yi swi vulaka hi Xikwembu. Magidi ya timiliyoni exikarhi ka vona va kulele eVuxeni kumbe etindhawini tin’wana, laha vanhu vo tala va nga anakanyiki leswaku Xikwembu i munhu wa xiviri la nga ni vumunhu lebyi tsakisaka. Eka vona rito leri nge “xikwembu” ri nga endla leswaku va anakanya hi matimba lama nga twisisekiki kumbe nchumu lowu vangaka swilo swo hlawuleka. A va si n’wi ‘tiva Mutumbuluxi’ kumbe tindlela ta yena. Loko vona, kumbe timiliyoni leti nga ni mavonelo lama fanaka, va kholwa leswaku Mutumbuluxi u kona, va nga kuma vuyelo lebyikulu swonghasi, ku tsaka ni ntshembo wa ku hanya hilaha ku nga heriki! Nakambe va nga kuma nchumu wun’wana lowu kalaka swinene—xikongomelo xa ntiyiso evuton’wini kun’we ni ku rhula ka mianakanyo.

6. Vutomi bya vanhu vo tala namuntlha byi fana njhani ni leswi tokotiweke hi Paul Gauguin kun’we ni leswi a swi kombiseke eka xin’wana xa swifaniso swakwe?

⁶ Hi xikombiso: Hi 1891, mutshila wa Mufurwa, Paul Gauguin u ye a ya lava vutomi lebyi enerisaka le French Polynesia, endhawini leyi a yi fana na paradeyisi. Kambe hi ku hatlisa, mahanyelo yakwe yo biha ya nkarhi lowu hundzeke ma vangele yena ni van’wana mavabyi. Loko a swi vona leswaku u le kusuhi ni ku fa, u endle xifaniso lexikulu, laha swi tikombaka onge a a ‘kombisa leswaku vutomi i xihundla lexikulu.’ Xana wa swi tiva leswaku Gauguin u nyike xifaniso xexo vito rihi? U xi nyike vito leri nge “Hi Huma Kwihi Xana? Hina Hi Yini? Xana Hi Kongome Kwihi?” U nga ha va u twe van’wana va vutisa swivutiso leswi fanaka. Vo tala va swi vutisa. Kambe loko va nga ti kumi tinhlamulo leti enerisaka—va nga kumi xikongomelo xa ntiyiso xa vutomi—xana va ta ya kwihi? Va nga ha gimeta hi leswaku vutomi bya vona a byi hambananga ngopfu ni bya swiharhi.—2 Petro 2:12.a

7, 8. Ha yini minkambisiso ya sayense hi yoxe yi nga enelanga?

⁷ Xisweswo u nga swi twisisa leswaku ha yini munhu wo fana na profesa wa sayense ya swa ntumbuluko, Freeman Dyson, a tsarile a ku: “A hi mina ntsena ndzi vutisaka swivutiso leswi vutisiweke hi Yobo. Ha yini hi xaniseka? Ha yini misava yi homboloke swonghasi? Xikongomelo xa maxangu ni timhangu hi xihi?” (Yobo 3:20, 21; 10:2, 18; 21:7) Hilaha swi vuriweke hakona, vanhu vo tala va tshemba sayense leswaku yi va nyika tinhlamulo, ku ri ni ku tshemba Xikwembu. Vativi va vutomi, vativi va malwandle-nkulu ni van’wana va nyikela vutivi lebyi engetelekeke malunghana ni misava ya hina ni vutomi lebyi nga eka yona. Hi hala tlhelo, vativi va swilo swa le mpfhukeni ni swa ntumbuluko va dyondza swo tala swinene hi swilo leswi fambisanaka ni dyambu ra hina, tinyeleti ni swirimele leswi nga ekule. (Ringanisa Genesa 11:6.) Xana timhaka to tano ti yisa eka makumu wahi lama languteriweke?

⁸ Vativi van’wana va sayense va vulavula hi “mianakanyo” ya Xikwembu kumbe “mintirho” ya xona leyi vonakaka evuakweni. Kambe xana va nga va va lahlekeriwa hi yinhla yo karhi ya nkoka? Magazini lowu nge Science wu te: “Loko valavisisi va vula leswaku vuako byi kombisa ‘mianakanyo’ kumbe ‘mintirho’ ya Xikwembu, va vulavula hi swilo leswi swi nga kumekaka swi nga nyawuli malunghana ni vuako—ku nga xivumbeko xa byona.” Kahle-kahle, mutivi wa swa ntumbuluko loyi tlhelo a rhwexiweke harhi ya Nobel, Steven Weinberg, u tsarile a ku: “Loko hi ya hi twisisa vuako, swi vonaka onge hi ya hi lahlekeriwa hi ku twisisa xikongomelo xa ku va kona ka byona.”

9. I vumbhoni byihi lebyi nga pfunaka hina ni van’wana ku dyondza hi Mutumbuluxi?

⁹ Hambiswiritano, kumbexana u wun’wana wa vanhu va timiliyoni lava kambisiseke mhaka leyi hi vuenti, lava pfumelaka leswaku xikongomelo xa xiviri evuton’wini xi fambisana ni ku tiva Mutumbuluxi. Tsundzuka leswi muapostola Pawulo a swi tsaleke loko a ku: “Vanhu a va nge vuli leswaku a va tivi nchumu hi Xikwembu. Ku sukela eku vumbiweni ka misava, vanhu va kote ku vona leswaku Xikwembu i munhu wa muxaka muni hikwalaho ka swilo leswi Xi swi endleke. Leswi swi kombisa matimba ya Xona lama tshamaka ma ri kona hilaha ku nga heriki. Swi kombisa leswaku hi Xona Xikwembu.” (Varhoma 1:20, Holy Bible, New Life Version) Ina, emisaveni ya hina ni le ka hina vini ku ni swilo leswi nga pfunaka vanhu leswaku va lemuka leswaku ku ni Mutumbuluxi ni ku kuma nhlamuselo malunghana na yena. Xiya swilo swinharhu emhakeni leyi: vuako lebyi hi rhendzeleke, masungulo ya vutomi, ni vuswikoti bya mianakanyo ya hina.

Swivangelo Swa Ku Pfumela

10. Ha yini hi fanele hi anakanya hi “masungulo”? (Genesa 1:1; Pisalema 111:10)

¹⁰ Xana vuako bya hina byi tise ku yini? Kumbexana u swi twe eswivikweni swa titheleskopu to vona xibakabaka ni swa ku valanga xibakabaka leswaku vativi vo tala va sayense va pfumela leswaku vuako a byi nga ri kona eku sunguleni. Byi ve ni masungulo naswona byi ya byi kula. Xana leswi swi vula yini? Twana leswi vuriwaka hi mutivi wa swilo swa le mpfhukeni, Sir Bernard Lovell: “Loko ku ri leswaku enkarhini wo karhi lowu hundzeke Vuako a byi ri nchumu wun’we lowutsongo swinene, hi fanele hi vutisa leswaku a ku ri na yini kwalaho khale . . . Hi boheka ku langutana ni xiphiqo xa Masungulo.”

11. (a) Xana vuako byi kule ku fika kwihi? (b) Xana ku fambisana ka swilo swa vuako ku kombisa yini?

¹¹ Xivumbeko xa vuako, ku katsa ni misava ya hina, xi kombisa ku hleriwa ka swilo leswaku swi fambisana hi ndlela yo hlamarisa. Hi xikombiso, swilo swimbirhi swo hlawuleka swa dyambu ra hina ni tinyeleti tin’wana i matirhelo lamanene ni ku tshamiseka ka nkarhi wo leha. Sweswi ku ringanyetiwa leswaku nhlayo ya mintlawa ya swirimele evuakweni lebyi voniwaka i 50 wa magidi ya timiliyoni (50 000 000 000) ku ya eka 125 wa magidi ya timiliyoni. Naswona xirimele xa hina lexi vuriwaka Milky Way xi ni magidi-gidi ya timiliyoni ta tinyeleti. Kutani xiya mhaka leyi: Ha swi tiva leswaku njhini ya movha yi tirha hikwalaho ka ku fambisana lokunene ka mafurha ni moya. Loko u ri ni movha, u nga qacha munhu loyi a dyondzeleke ku lunghisa mimovha a ku lunghisela njhini ya wona leswaku mafurha ni moya swi fambisana kahle, ku endlela leswaku movha wa wena wu famba kahle. Loko ku fambisana ka swilo leswi swimbirhi ku ri ka nkoka eka njhini ntsena, ku vuriwa yini hi maendlelo ya nchumu wo tanihi dyambu ra hina “leri vavulaka”? Kunene, matimba lama tirhaka swinene eka rona ma fambisana kahle leswaku ku va ni vutomi emisaveni. Xana ku fambisana koloko ku lo tiendlekela ntsena? Yobo wa khale u vutisiwile: “Xana hi wena u nga veka milawu leyi fumaka matilo, kumbe ku simeka milawu ya ntumbuluko emisaveni?” (Yobo 38:33, The New English Bible) A ku na munhu la endleke tano. Kutani ku fambisana loku ku vangiwa hi yini?—Pisalema 19:1.

12. Ha yini swi twala ku pfumela leswaku Ntlhari ya matimba hi yona yi tumbuluxeke swilo?

¹² Xana ku nga va ku vangiwe hi nchumu wo karhi kumbe hi Munhu wo karhi loyi a nga voniwiki hi mahlo ya nyama? Anakanya hi xivutiso xexo hi ku ya hi sayense ya manguva lawa. Vativi vo tala va swilo swa le mpfhukeni se va pfumela leswaku ku ni swilo swa matimba swinene etilweni—ti-black hole. A swi koteki ku vona ti-black hole leti, kambe vatshila va pfumela leswaku ti kona. Hi ku fanana, Bibele yi vika leswaku exivandleni xin’wana ku ni swivumbiwa swa matimba leswi nga voniwiki—swivumbiwa swa moya. Loko swivumbiwa swo tano swa matimba, leswi nga vonakiki swi ri kona, xana a swi twali leswaku ku fambisana loku vonakaka evuakweni hinkwabyo ku sunguriwe hi Ntlhari leyikulu?—Nehemiya 9:6.

13, 14. (a) Xana sayense yi kumisise yini malunghana ni masungulo ya vutomi? (b) Vukona bya vutomi emisaveni byi yisa kwihi?

¹³ Vumbhoni bya vumbirhi lebyi nga pfunaka vanhu ku pfumela leswaku ku ni Mutumbuluxi byi fambisana ni masungulo ya vutomi. Ku sukela loko Louis Pasteur a endle vulavisisi byakwe, swi amukeriwile leswaku vutomi a byi tangunuki eka nchumu wo karhi lowu nga hanyiki. Kutani, vutomi byi sungurise ku yini emisaveni? Hi va-1950, vativi va sayense va ringete ku kombisa leswaku byi nga ha va byi tangunuke hakatsongo-tsongo elwandle-nkulu ro karhi ro sungula loko xibakabaka xa khale xi ri karhi xi vandlamuriwa hi rihati. Hambiswiritano, vumbhoni bya sweswinyana byi kombisa leswaku vutomi bya laha misaveni a byi sungulanga hi ndlela yoleyo, hikuva xibakabaka xa muxaka wolowo a xi si tshama xi va kona. Hikwalaho, vativi van’wana va sayense va ha lava nhlamuselo leyi twalaka ku antswa. Kambe, xana na vona va lahlekeriwa hi yinhla?

¹⁴ Endzhaku ko heta makume ya malembe a ri karhi a dyondza vuako ni vutomi lebyi nga eka byona, mutivi wa sayense wa le Britain, Sir Fred Hoyle, u te: “Ematshan’weni yo pfumela mhaka leyi nga twaliki ya leswaku vutomi byi vangiwe hi matimba yo karhi ya ntumbuluko lama nga lawuriwiki, swi vonaka swi antswa ku pfumela leswaku masungulo ya vutomi ma anakanyisisiwe kahle hi vutlhari.” Ina, loko hi dyondza swinene hi masingita ya vutomi, hi ya hi swi twisisa leswaku vutomi byi huma eka Xihlovo xin’wana xa vutlhari.—Yobo 33:4; Pisalema 8:3, 4; 36:9; Mintirho 17:28.

15. Ha yini ku nga vuriwaka leswaku u hlawulekile?

¹⁵ Xisweswo yinhla yo sungula leyi hi vulavuleke ha yona i vuako, ya vumbirhi ku va masungulo ya vutomi emisaveni. Kutani xiya yinhla ya vunharhu—ku hlawuleka ka hina. Vanhu hinkwavo va hlawulekile hi tindlela to tala, kutani swi vula leswaku na wena u hlawulekile. Njhani? Kumbexana u swi twile leswaku byongo byi fanisiwa ni khompyutara ya matimba. Kambe, sweswinyana vulavisisi byi kume leswaku swilo leswi swi siyana ekule swinene. Mutivi wa sayense wa le Xikolweni xa Thekinoloji xa le Massachusetts u te: “Tikhompyutara ta namuntlha ti tluriwa ni hi n’wana wa malembe ya mune loko swi ta eka vuswikoti bya ku vona, ku vulavula, ku famba-famba kumbe ku tirhisa mianakanyo. . . . Ku ringanyetiwe leswaku matirhelo ya khompyutara ya matimba swinene ma ringana ni fambiselo ra misiha ra humba—ku nga mpimo lowutsongo swinene loko wu ringanisiwa ni vuswikoti bya khompyutara ya matimba swinene leyi nga enhlokweni [ya wena].”

16. Ku kota ka wena ku vulavula ririmi ro karhi swi vula yini?

¹⁶ Ririmi i vuswikoti lebyi u nga na byona hikwalaho ka byongo bya wena. Vanhu van’wana va vulavula tindzimi timbirhi, tinharhu kumbe ku tlula, kambe loko hi kota ku vulavula hambi ku ri ririmi rin’we ntsena na swona swi endla leswaku hi va lava hlawulekeke. (Esaya 36:11; Mintirho 21:37-40) Vaprofesa vambirhi, R. S. na D. H. Fouts va vutisile: “Xana i munhu ntsena . . . la kotaka ku vulavula hi ku tirhisa ririmi ro karhi? . . . Swiharhi hinkwaswo entiyisweni swa vulavurisana hi . . . swirho, masema, ku vitanana, ku huwelela ni ku yimbelela, hambi ku ri tinyoxi ta vulavurisana hi ku cina-cina ka tona. Kambe handle ka munhu, swiharhi swi vonaka swi nga ri na ririmi ro vulavula hi xiviri. Kumbexana xa nkoka swinene, swiharhi a swi swi koti ku dirowa swifaniso swa nchumu wo karhi. Leswi swi nga swi endlaka i ku handza-handza ntsena.” Kunene, i vanhu ntsena lava nga tirhisaka byongo bya vona va vulavula ririmi ro karhi ni ku dirowa swifaniso swa nchumu wo karhi.—Ringanisa Esaya 8:1; 30:8; Luka 1:3.

17. Hi kwihi ku hambana lokukulu exikarhi ka ndlela leyi xiharhi xi langutaka exivonini ha yona ni leyi munhu a langutaka ha yona?

¹⁷ Ku tlula kwalaho, wena wa titiva; a wu tikohleki. (Swivuriso 14:10) Xana a wu si tshama u vona xinyenyana xi languta exivonini kutani xi jovota, mbyana yi bonga, kumbe ximanga xi hlasela? Swi ehleketa leswaku swi vona xiharhi xin’wana, a swi swi lemuki leswaku i ndzhuti wa swona. Ku hambana ni sweswo, loko wena u languta exivonini, wa swi tiva leswaku ndzhuti lowu vonakaka i wa wena. (Yakobo 1:23, 24) U nga ha tinyanga kumbe u tivutisa leswaku u ta va u langutekisa ku yini endzhaku ka malembenyana. Swiharhi a swi swi endli sweswo. Ina, byongo bya wena byi endla leswaku u va la hlawulekeke. Xana ku fanele ku dzunisiwa mani hikwalaho ka byona? Xana byongo bya wena byi endliwe hi mani, loko ku nga ri Xikwembu?

18. I vuswikoti byihi bya mianakanyo lebyi ku hambanisaka ni swiharhi?

¹⁸ Nakambe byongo bya wena byi endla leswaku u tlangela swilo swa vutshila ni vuyimbeleri kun’we ni ku kota ku hambanisa leswinene eka leswo biha. (Eksoda 15:20; Vaavanyisi 11:34; 1 Tihosi 6:1, 29-35; Matewu 11:16, 17) Ha yini sweswo swi kotiwa hi wena, ku nga ri swiharhi? Swiharhi swi tirhisa byongo bya swona ngopfu-ngopfu ku khathalela swilaveko swa nkarhinyana—ku nga ku kuma swakudya, munghana kumbe ku endla xisaka. I vanhu ntsena va anakanyaka ni hi vumundzuku. Van’wana va ehleketa ni hi ndlela leyi swiendlo swa vona swi nga ta khumba mbango kumbe vatukulu va vona ha yona endzhaku ka malembe yo tala. Ha yini? Eklesiasta 3:11, yi vula leswi hi vanhu: “[Mutumbuluxi u] v̌ekile ku anakanya ka v̌utomi le’byi nga heriki e timbilwini ta v̌ona.” Ina, ku kota ka wena ku anakanyisisa hi nhlamuselo ya nkarhi lowu nga heriki hambi ku ri ku anakanya hi vutomi lebyi nga heriki i nchumu wo hlawuleka.

Mutumbuluxi A A Ku Fuwise

19. Hi tihi tinhla tinharhu leti u nga ti tirhisaka ku pfuna van’wana leswaku va anakanya hi Muvumbi?

¹⁹ Hi vulavulenyana hi tinhla tinharhu ntsena: ku fambisana loku nga kona evuakweni lebyikulu, masungulo ya vutomi emisaveni ni ku hlawuleka loku nga erivaleni ka byongo bya munhu, kun’we ni vuswikoti bya byona byo hambana-hambana. Xana tinhla leti tinharhu ti yisa kwihi? Hi leyi mianakanyo leyi u nga yi tirhisaka ku pfuna van’wana leswaku va fikelela makumu. U nga sungula hi ku vutisa xivutiso lexi nge: Xana vuako byi ve ni masungulo? Vanhu vo tala va ta pfumela leswaku byi ve na wona. Loko swi ri tano, vutisa: Xana masungulo ya byona ma lo tiendlekela, kumbe ma lo endliwa? Vanhu vo tala va pfumela leswaku masungulo ya vuako ma endliwile. Leswi swi yisa eka xivutiso xo hetelela: Xana masungulo ya byona ma endliwe hi nchumu wo karhi lowu tshamaka hi masiku kumbe hi Munhu un’wana la nga kona hilaha ku nga heriki? Loko timhaka leti ti vekiwe hi ndlela yoleyo leyi nga erivaleni ni leyi twalaka, vo tala va nga pfuniwa ku fikelela makumu lawa: Ku fanele ku ri ni Mutumbuluxi! Loko swi ri tano, xana a swi nga fanelanga swi koteka ku kuma xikongomelo xa vutomi?

20, 21. Ha yini ku tiva Mutumbuluxi ku ri ka nkoka leswaku hi kuma xikongomelo xa vutomi?

²⁰ Vukona bya hina, ku katsa ni mahanyelo ya hina, swi fanele swi fambisana ni Mutumbuluxi. Dok. Rollo May u tshama a tsala a ku: “Xisekelo xa mahanyelo lamanene i ku tiva xikongomelo xa vutomi ntsena.” Xana xi nga kumiwa kwihi? U ye emahlweni a ku: “Xisekelo lexi xi fambisana ni Xikwembu. Misinya ya milawu ya Xikwembu hi yona yi veke xisekelo xa vutomi ku sukela emasungulweni ya ntumbuluko ku ya emakumu.”

²¹ Kutani hi nga swi twisisa kahle leswaku ha yini mupisalema a a kombisa ku titsongahata ni vutlhari loko a kombela Mutumbuluxi a ku: “Yehova! Nḍi kombe tindlela ta wena, u nḍi dyonḍisa mikhuv̌a ya wena. Nḍi fambise ntiyisweni wa wena, u ri kari u nḍi dyonḍisa; hikuv̌a hi wena Šikwembu ša ku hlayiseka ka mina.” (Pisalema 25:4, 5) Loko mupisalema a kuma vutivi lebyi engetelekeke hi Mutumbuluxi, vutomi bya yena byi fanele byi ve ni xikongomelo ni vukongomisi lebyi engetelekeke. Sweswo swi nga va tano ni le ka un’wana ni un’wana wa hina.—Eksoda 33:13.

22. Ku tiva tindlela ta Mutumbuluxi swi katsa yini?

²² Ku tiva “tindlela” ta Mutumbuluxi swi katsa ku va ni vutivi lebyi engetelekeke bya leswaku i munhu wa muxaka muni, malunghana ni vumunhu ni tindlela takwe. Kambe, leswi Mutumbuluxi a nga vonakiki ni leswi a nga ni matimba lama chavisaka, hi nga n’wi tiva ku antswa hi ndlela yihi? Xihloko lexi landzelaka xi ta hlamusela mhaka leyi.

[Nhlamuselo ya le hansi]

U Nga Hlamurisa Ku Yini?

◻ Ha yini hi nga fanelanga hi kuma rungula ra sayense ntsena malunghana ni vuako bya hina?

◻ Loko u lava ku pfuna van’wana leswaku va anakanyisisa hi Mutumbuluxi, xana u nga kokela nyingiso eka yini?

◻ Ha yini ku tiva Mutumbuluxi ku ri xilotlelo xa ku kuma xikongomelo lexi enerisaka xa vutomi?

[Dayagramu/Xifaniso lexi nga eka tluka 18]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

U Fikelela Makumu Wahi Ke?

Vuako Bya Hina

↓ ↓

A Byi Vanga Byi Ve

Ni Masungulo Ni Masungulo

↓ ↓

Byi Lo Tiendlekela Byi Endliwile

↓ ↓

Byi Endliwe Byi Endliwe

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Vukulukumba ni ku fambisana loku vonakaka evuakweni swi susumetele vo tala ku anakanya hi Mutumbuluxi

[Xihlovo Xa Kona]

Matluka 15 na 18: Jeff Hester (Arizona State University) and NASA