“Yehovha U Nyika Vutlhari”

I MINTIRHO yihi leyi ku dyelaka nkarhi ni matimba? Xana ku tiendlela vito lerinene hi swona swi ku karhataka? Xana u tinyiketela eku hlengeleteni ka rifuwo? Ku vuriwa yini hi ku va ni vutshila eka mintirho yo hambana-hambana ya ku tihanyisa? Xana ku hlakulela vuxaka lebyinene ni van’wana i swa nkoka eka wena? Xana u karhateka swinene hi ku va ni rihanyo lerinene?

Swilo hinkwaswo leswi boxiweke laha henhla swi nga ha tikomba swi ri ni nkoka wo karhi. Kambe, xana hi wihi nchumu wa nkoka swinene? Bibele ya hlamula: “Vutlhari i nchumu wa risima. Kuma vutlhari.” (Swivuriso 4:7, NW) Kutani xana hi nga byi kumisa ku yini vutlhari, naswona vuyelo bya kona hi byihi? Ndzima ya vumbirhi ya buku ya Bibele ya Swivuriso yi nyikela tinhlamulo.

“Yingisa Vutlhari”

Hosi Solomoni wo tlhariha wa le Israyele wa khale, u tsale marito ya rirhandzu ya tatana a ku: “N’wananga, loko u amukela marito ya mina naswona u teka swileriso swa mina swi ri ni ntikelo, leswaku u yingisa vutlhari hi ndleve ya wena, leswaku u voyamisela mbilu ya wena eka mianakanyo leyi hlutekeke; ku tlula kwalaho, loko u vitana ku twisisa naswona u nyikela rito ra wena eka mianakanyo leyi hlutekeke, loko u hambeta u ku lava kukota silivhere, naswona u hambeta u ku lavisisa kukota xuma lexi fihliweke, hi ndlela yoleyo u ta twisisa ku chava Yehovha, u ta kuma vutivi bya Xikwembu.”—Swivuriso 2:1-5, NW.

Xana wa swi vona leswaku vutihlamuleri bya ku kuma vutlhari byi le kwihi? Eka tindzimana leti, marito lama nge “loko u,” ma humelela kanharhu. Swi le rivaleni leswaku swi le ka un’wana ni un’wana wa hina ku lava vutlhari ni leswi fambisanaka na byona—ku nga mianakanyo leyi hlutekeke ni ku twisisa. Kambe, xo sungula hi fanele hi “amukela” marito ya vutlhari lama tsariweke eMatsalweni, hi ‘ma teka ma ri ya nkoka.’ Leswaku hi kota ku endla leswi, hi fanele hi dyondza Bibele.

Vutlhari i vuswikoti byo tirhisa vutivi lebyi hi nyikiweke byona hi Xikwembu hi ndlela leyinene. Wa nga vona ndlela leyi Bibele yi nyikelaka vutlhari ha yona, hi ndlela leyi hlamarisaka! Ina, yi ni marito ya vutlhari, yo tanihi lama tsariweke ebukwini ya Swivuriso ni ya Eklesiasta, naswona hi fanele hi ma yingisa marito wolawo. EBibeleni hi tlhela hi kuma swikombiso swo tala leswi kombisaka vuyelo bya ku tirhisa misinya ya milawu ya Xikwembu ni khombo ra ku yi honisa. (Varhoma 15:4; 1 Vakorinto 10:11) Hi xikombiso, anakanya hi mhaka ya Gehazi wa makwanga, loyi a ri mutirhi wa muprofeta Elixa. (2 Tihosi 5:20-27) Xana a yi hi dyondzisi vutlhari bya ku papalata makwanga? Nakambe, ku vuriwa yini hi vuyelo byo biha bya maendzo lawa a ma vonaka ma nga ri na khombo ya Dina n’wana wa Yakobe, loko a ya eka “v̌anhwanyana v̌a tiko” ra Kanana? (Genesa 34:1-31) Xana a hi byi voni hi ku olova vuhomboloki bya vanakulobye vo biha?—Swivuriso 13:20; 1 Vakorinto 15:33.

Ku yingisa vutlhari swi katsa ku kuma mianakanyo leyi hlutekeke ni ku twisisa. Hi ku ya hi Webster’s Revised Unabridged Dictionary, mianakanyo leyi hlutekeke i “matimba kumbe vuswikoti bya mianakanyo lebyi endlaka leswaku yi kota ku hambanisa nchumu wun’wana eka wun’wana.” Ku twisisa ka vukwembu i vuswikoti byo hambanisa leswinene eka leswo biha ivi u hlawula ndlela leyi lulameke. Loko hi nga ‘voyamiseli mbilu ya hina’ eka mianakanyo leyi hlutekeke kumbe hi hisekela ku yi kuma, xana hi nga tshama njhani ‘egondzweni leri yisaka evuton’wini’? (Matewu 7:14; ringanisa Deteronoma 30:19, 20.) Ku dyondza ni ku tirhisa leswi hi swi dyondzaka eRitweni ra Xikwembu swi nyika mianakanyo leyi hlutekeke.

Xana hi nga ku ‘vitana njhani ku twisisa’—vuswikoti byo vona ndlela leyi swivumbeko swa mhaka yo karhi swi hlanganaka ha yona ni swa mhaka yin’wana, swin’we ni mhaka hinkwayo? Ina, vukulu bya munhu ni ntokoto i swilo leswi nga hi pfunaka ku va ni ku twisisa lokukulu—kambe hayi ngopfu. (Yobo 12:12; 32:6-12) Mupisalema u te: “Nḍi tlula v̌a khale hi ku [twisisa], hikuv̌a nḍi hlayisa ŝileriso ŝa wena [Yehovha].” U tlhele a yimbelela a ku: “Hlav̌utelo ya marito ya wena ya v̌oninga, yi nyika la’v̌o riv̌ala e ku twisisa.” (Pisalema 119:100, 130) Yehovha i “Nkulukumba wa masiku,” naswona u ni ku twisisa loku tlulaka ka vanhu hinkwavo. (Daniyele 7:13) Xikwembu xi nga nyika la nga riki na ntokoto ku twisisa, xi n’wi endla a tlula ni lavakulu eka yena hi mfanelo yoleyo. Hikwalaho, hi fanele hi hisekela ku dyondza ni ku tirhisa leswi hi swi dyondzaka eRitweni ra Xikwembu, Bibele.

Eka marito yo sungula ya ndzima ya vumbirhi ya Swivuriso, xivulwa lexi phindha-phindhiweke lexi nge “loko u,” xi landzeriwa hi marito yo tanihi “amukela,” ‘teka swi ri swa ntikelo,’ “vitana,” ‘hambeta u lava,’ ‘hambeta u lavisisa.’ Ha yini mutsari a tirhisa marito lawa ya ku kandziyisa? Buku yin’wana yi ri: “[Laha] ntlharhi yi kandziyisa xilaveko xa ku lavisisa vutlhari hi mbilu hinkwayo.” Ina, hi fanele hi lavisisa vutlhari hi mbilu hinkwayo swin’we ni timfanelo leti fambisanaka na byona—ku nga mianakanyo leyi hlutekeke ni ku twisisa.

Xana U Ta Endla Matshalatshala Lama Engetelekeke?

Nchumu lowukulu eku lavisiseni ka vutlhari i ku dyondza Bibele hi ku hiseka. Kambe, ku dyondza loku a ku fanelanga ku va ko kuma rungula ntsena. Ku anakanyisisa hi xikongomelo eka leswi hi swi hlayaka i xiphemu xa nkoka xo dyondza Matsalwa. Ku kuma vutlhari ni mianakanyo leyi hlutekeke swi katsa ku anakanyisisa hi ndlela leyi hi nga swi tirhisaka ha yona leswi hi swi dyondzaka loko hi tlhantlha swiphiqo ni loko hi endla swiboho. Leswaku hi kuma ku twisisa swi lava hi anakanyisisa hi ndlela leyi mhaka leyi ha ha ku yi dyondzaka yi fambisanaka ha yona ni leswi ana se hi swi tivaka. I mani a nga alaka leswaku ku dyondza ko tano ka Bibele loku enteke ku lava nkarhi ni matshalatshala lamakulu? Ku tirhisiwa koloko ka nkarhi ni matimba ka fana ni loku hetiwaka loko ku ‘laviwa silivhere ni loko ku lavisisiwa xuma lexi fihliweke.’ Xana u ta endla matshalatshala lama lavekaka? Xana u ta ‘xava nkarhi lowunene’ leswaku u endla tano?—Vaefesa 5:15, 16.

Anakanya hi xuma lexikulu lexi hi nga ta xi kuma loko hi cela swinene hi mbilu yo tshembeka eBibeleni. Phela, hi ta kuma “vutivi bya Xikwembu”—vutivi lebyi twisisekaka, lebyi nga hundzukiki, lebyi nyikaka vutomi, bya Muvumbi wa hina! (Yohane 17:3) “Ku chava Yehovha” i xuma xin’wana lexi nga kumiwaka. Wa nga vona ndlela leyi ku n’wi chava loku faneleke ku nga ka nkoka ha yona! Ku chava ku n’wi hlundzukisa ku fanele ku lawula xin’wana ni xin’wana lexi hi xi endlaka evuton’wini, ku engetela nkoka wa moya eka hinkwaswo leswi hi swi endlaka.—Eklesiasta 12:13.

Ku navela lokukulu ko lavisisa ni ku cela xuma xa moya ku fanele ku pfurha endzeni ka hina. Leswaku Yehovha a hi pfuna eka ndzavisiso wa hina, u lunghiselele switirho leswinene ngopfu swo cela hi swona—timagazini leti nga enkarhini leti tameleke ntiyiso, ku nga Xihondzo xo Rindza ni Xalamuka!, swin’we ni tibuku tin’wana leti sekeriweke eBibeleni. (Matewu 24:45-47) Yehovha u tlhele a lunghiselela minhlangano ya Vukreste leswaku a hi dyondzisa Rito ra yena ni tindlela ta yena. Hi fanele hi va kona nkarhi na nkarhi, hi yingiserisisa leswi vuriwaka, hi endla matshalatshala lama engetelekeke yo nyikela nyingiso ni ku tswonga tinhla-nkulu ni ku anakanyisisa swinene hi vuxaka bya hina na Yehovha.—Vaheveru 10:24, 25.

A Wu Nge Tsandzeki

Hakanyingi, ku lavisisa tindzalama leti celeriweke, nsuku, kumbe silivhere ku tikomba ku nga pfuni nchumu. Leswi a swi fanelanga swi va tano hi ku lava xuma xa moya. Ha yini? Solomoni wa hi tiyisekisa: “Yehovha u nyika vutlhari; enon’wini wakwe ku ni vutivi ni ku twisisa.”—Swivuriso 2:6, NW.

Hosi Solomoni a a tiviwa swinene hikwalaho ka vutlhari bya yena. (1 Tihosi 4:30-32) Matsalwa ma paluxa leswaku a a tiva swilo swo tala, ku katsa ni swimilana, swiharhi, vanhu ni Rito ra Xikwembu. Mianakanyo leyi hlutekeke leyi a yi kombiseke loko a ha ri hosi leyitsongo loko a tlhantlha mholovo exikarhi ka vavasati vambirhi, lava a va lwetana hi n’wana, yi endle leswaku ndhuma yakwe yi fika ematikweni hinkwawo. (1 Tihosi 3:16-28) Xana a ku ri xihi xihlovo xa dyondzo ya yena leyikulu? Solomoni u khongele eka Yehovha a kombela ‘vutlhari ni vutivi’ ni vuswikoti byo “hlawula le’ŝo saseka e ka le’ŝo biha!” Yehovha u n’wi nyike swilo leswi.—2 Tikronika 1:10-12; 1 Tihosi 3:9.

Na hina hi fanele hi khongelela mpfuno wa Yehovha loko hi ri karhi hi dyondza Rito ra yena hi ku hiseka. Mupisalema u khongerile a ku: “Oho Yehova, nḍi dyonḍise ndlela ya wena! Nḍi ta famba e ku ṭhembekeni ka wena. Byisa mbilu ya nga e ku tšhav̌a v̌ito ra wena.” (Pisalema 86:11) Yehovha u xi amukerile xikhongelo xolexo, hikuva u endle leswaku xi tsariwa eBibeleni. Hi nga tiyiseka leswaku swikhongelo swa hina leswi humaka embilwini ni leswi endliwaka nkarhi na nkarhi, swa ku lava mpfuno wa yena leswaku hi kuma xuma xa moya lexi nga eBibeleni swi ta hlamuriwa.—Luka 18:1-8.

Solomoni u ri: “Lavo lulama u ta va hlengeletela vutlhari lebyi pfunaka; i xitlhangu eka lava va fambaka hi vutshembeki, hi ku hlayisa tindlela ta vuavanyisi, naswona u ta rindza ndlela ya lavo tshembeka va yena. Emhakeni yoleyo u ta twisisa ku tshembeka, vuavanyisi ni vunene, ndlela hinkwayo ya leswinene.” (Swivuriso 2:7-9, NW) Mawaku xitiyisekiso lexikulu swonghasi! Yehovha a nga nyiki vutlhari bya ntiyiso eka lava byi lavaka hi mbilu hinkwayo ntsena, kambe u tlhela a tikomba a ri xitlhangu lexi sirhelelaka lavo lulama hikuva va kombisa vutlhari bya ntiyiso naswona va pfumelelana hi ku tshembeka ni mimpimanyeto ya yena leyinene. Onge hi nga va van’wana va lava Yehovha a va pfunaka ku twisisa “ndlela hinkwayo ya leswinene.”

Loko ‘Vutivi Byi Tsakisa’

Ku dyondza Bibele hi wexe—ku nga xilaveko xa nkoka xo lava vutlhari—a hi nchumu lowu tsakisaka eka vanhu vo tala. Hi xikombiso, Lawrence wa malembe ya 58 hi vukhale u ri: “Minkarhi hinkwayo ndzi endla ntirho wa mavoko. Swa ndzi tikela ku hlaya.” Michael wa malembe ya 24 hi vukhale, loyi a nga rhandzi ku hlaya loko a ha ri exikolweni, u ri: “A ndzi boheka ku tisindzisa ku tshama ehansi ndzi dyondza.” Kambe, ku navela ku dyondza ku nga hlakuleriwa.

Anakanya hi leswi Michael a swi endleke. U ri: “Ndzi titolovete leswaku ndzi dyondza ku ringana hafu ya awara masiku hinkwawo. Ku nga ri khale ndzi sungule ku vona vuyelo lebyinene eka langutelo ra mina, tinhlamulo ta mina eminhlanganweni ya Vukreste ni le ka mabulo ya mina ni vanhu van’wana. Sweswi ndzi tshama ndzi ri karhi ndzi anakanya hi nkarhi wa mina wo dyondza, naswona ndza karhateka loko ku va ni nchumu lowu ndzi kavanyetaka.” Ina, dyondzo ya munhu hi xiyexe yi hundzuka nchumu lowu tsakisaka loko hi vona nhluvuko lowu hi wu endlaka. Lawrence na yena u tinyiketele ku dyondza Bibele naswona hi ku famba ka nkarhi u ve nkulu evandlheni ra Timbhoni ta Yehovha.

Leswaku u endla dyondzo ya munhu hi xiyexe yi va leyi tsakisaka swi lava matshalatshala lamakulu. Kambe, vuyelo bya kona i byikulu. Solomoni u ri: “Loko vutlhari byi nghena embilwini ya wena ni vutivi byi tsakisa moya-xiviri wa wena, vuswikoti byo ehleketa byi ta ku rindza, ku twisisa ku ta ku hlayisa.”—Swivuriso 2:10, 11, NW.

“Ku Ku Kutsula eNdleleni Yo Biha”

Xana vutlhari, vutivi, vuswikoti byo anakanya ni mianakanyo leyi hlutekeke swi nga ku hlayisa hi ndlela yihi? Solomoni u ri: “[Swi ta] ku kutsula endleleni yo biha, eka munhu la vulavulaka swilo leswi humeke endleleni, eka lava va tshikaka tindlela ta vululami leswaku va famba etindleleni ta munyama, eka lava va tsakelaka ku endla swo biha, lava va tsakaka hi swilo leswi humeke endleleni, swa vubihi; lava tindlela ta vona ti hombolokeke, naswona va kanganyisaka endleleni ya vona ya ntolovelo.”—Swivuriso 2:12-15, NW.

Ina, lava va tlangelaka vutlhari bya ntiyiso va papalata ku va ni vunghana ni munhu wihi na wihi la “vulavulaka swilo leswi humeke endleleni,” hi leswaku, swilo leswi lwisanaka ni ntiyiso ni leswinene. Vuswikoti byo anakanya ni mianakanyo leyi hlutekeke swi hi sirhelela eka lava va alaka ntiyiso ivi va famba etindleleni ta munyama ni le ka lava va hambukaka ni lava tsakelaka swiendlo swo biha.—Swivuriso 3:32.

Wa nga vona ndlela leyi hi tsakaka ha yona leswi vutlhari bya ntiyiso swin’we ni timfanelo leti fambisanaka na byona swi tlhelaka swi hi sirhelela eka ndlela yo homboloka ya vavanuna ni vavasati lava tikhomeke hi ndlela yo biha! Solomoni u tlhela a engetela leswaku timfanelo leti ti ta “ku kutsula eka wansati la nga tiviwiki, eka wansati wumbe la endleke marito yakwe ma rhelela, la siyaka munghana wakwe lonkulu wa le vuntshweni byakwe ni loyi a rivaleke ntwanano wa Xikwembu xakwe. Hikuva yindlu ya yena yi mbombomela eku feni ni tindlela takwe eka lava va hluriweke hi rifu. A nga kona loyi a nga ta vuya eka lava va tivaneke na yena, naswona a va nge he ngheni etindleleni ta lava va hanyaka.”—Swivuriso 2:16-19, NW.

“Wansati la nga tiviwiki,” nghwavava, u hlamuseriwa tanihi loyi a siyaka “munghana wakwe lonkulu wa le vuntshweni byakwe”—kumbexana nuna wa vunhwana bya yena.a (Ringanisa Malakiya 2:14.) U rivale hi ku yirisiwa ka vuoswi loku a ku ri xiphemu xa ntwanano wa Nawu. (Eksoda 20:14) Tindlela ta yena ti yisa eku feni. Lava va nga na vunghana na yena swi nga ha endleka “va [nga ha] ngheni etindleleni ta lava va hanyaka,” hikuva ku nga ri khale va nga fika laha va nga ta ka va nga ha vuyi, ku nga ku fa. Wanuna wa mianakanyo leyi hlutekeke la nga ni vuswikoti byo ehleketa u lemuka mintlhamu ya ku tikhoma loko biha ivi hi vutlhari a papalata ku phasiwa hi yona.

‘Lavo Lulama Va Ta Tshama eMisaveni’

Loko Solomoni a katsakanya xikongomelo xa ndzayo ya yena ya vutlhari, u ri: “Xikongomelo hi leswaku u famba hi ndlela ya vanhu lavanene ni ku hlayisa tindlela ta lavo lulama.” (Swivuriso 2:20, NW) Wa nga vona xikongomelo lexinene lexi vutlhari byi xi hetisisaka! Byi hi pfuna ku hanya vutomi lebyi tsakisaka ni lebyi enerisaka lebyi amukeriwaka hi Xikwembu.

Nakambe anakanya hi mikateko leyikulu leyi vekeriweke lava va ‘fambaka hi ndlela ya vanhu lavanene.’ Solomoni u ya emahlweni a ku: “Lavo lulama hi vona lava nga ta tshama emisaveni, naswona lava va pfumalaka xisandzu hi vona lava nga ta sala eka yona. Loko ku ri lavo homboloka, va ta dlayiwa emisaveni; kasi loko ku ri vaxengi, va ta tsuvuriwa eka yona.” (Swivuriso 2:21, 22, NW) Onge u nga va un’wana wa lava nga riki na xisandzu lava nga ta tshama hi masiku emisaveni leyintshwa yo lulama ya Xikwembu.—2 Petro 3:13.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

Solomoni u khongelele vutlhari. Na hina hi fanele hi byi khongelela