Ntshava Ya Athos—Xana I ‘Ntshava Yo Kwetsima’?
EKA swirho swa Kereke ya Orthodox swo tlula 220 wa timiliyoni, Ntshava ya Athos, ku nga ndhawu leyi nga ni maribye en’walungwini wa Grikiya, i “ntshava yo kwetsima swinene eka Vakreste lava nga Maorthodox.” Vo tala va vona va swi navela swinene ku teka riendzo ra vukhongeri va ya ‘entshaveni yo kwetsima’ ya Athos. Xana ‘ntshava leyi yo kwetsima’ i yini? Swi tise ku yini leswaku yi va ya nkoka hi ndlela leyi? Naswona xana i “ntshava” leyi vanhu lava chavaka Xikwembu va faneleke va ya lava nkongomiso wa moya ni vugandzeri bya ntiyiso eka yona?
Marito lama nge ‘ntshava yo kwetsima’ ma kona eBibeleni. Ma fambisana ni vugandzeri lebyi kwetsimaka, lebyi tengeke ni lebyi tlakukeke bya Xikwembu xa ntiyiso, Yehovha. Ntshava ya Siyoni ya le Yerusalema wa khale yi hundzuke ‘ntshava yo kwetsima’ loko Hosi Davhida a yise areka ya ntwanano eka yona. (Pisalema 15:1; 43:3; 2 Samuwele 6:12, 17) Endzhaku ka ku akiwa ka tempele ya Solomoni eNtshaveni ya Moriya, “Siyoni” yi katse ni xitandi xa tempele; hikwalaho, Siyoni yi tshame yi ri ‘ntshava yo kwetsima’ ya Xikwembu. (Pisalema 2:6; Yuwele 3:17) Tanihi leswi tempele ya Xikwembu a yi ri eYerusalema, minkarhi yin’wana muti wolowo a wu tlhela wu vitaniwa ‘ntshava yo kwetsima’ ya Xikwembu.—Esaya 66:20; Daniyele 9:16, 20.
Ku vuriwa yini hi namuntlha? Xana Ntshava ya Athos—kumbe nhlohlorhi yin’wana—i ‘ntshava yo kwetsima’ laha vanhu va faneleke va khitikanela kona leswaku va ya gandzela Xikwembu hi ndlela leyi amukelekaka?
‘Ntshava Yo Kwetsima’ Ya Tinghwendza
Ntshava ya Athos yi le vuxeni bya Nhlonhle ya Chalcidice emakumu ya ndhawu yo lala leyi fikaka eLwandle ra Aegean evuxeni bya Tesalonika ya manguva lawa. I nhlohlorhi leyi tsakisaka ya mavulu leyi humaka elwandle, leyi leheke 2 032 wa timitara.
I khale Athos yi tekiwa yi ri ndhawu yo kwetsima. Hi ku ya hi mintsheketo ya Magriki a yi ri kaya ra swikwembu emahlweni ka ku va Ntshava ya Olympus yi va kaya ra swona. Endzhakunyana ka Constantine Lonkulu (wa lembe-xidzana ra vumune C.E.), Athos yi hundzuke ndhawu yo kwetsima eka tikereke ta Vukreste. Hi ku ya hi ntsheketo wun’wana, “wanhwana” Mariya, a a famba na Yohane Muevhangeli va ya eKipra va ya endzela Lazaro, ivi va tikuma va ri eAthos hikwalaho ka xidzedze lexi nga rindzeriwangiki. Hikwalaho ko tsakisiwa hi ku saseka ka ntshava leyi, u kombele Yesu leswaku a n’wi nyika yona. Hikwalaho, Athos yi tlhele yi tiviwa tanihi “Ntanga wa Nhwana wo Kwetsima.” Exikarhi ka nguva ya Byzantium, ribye hinkwaro leri a ri humelerile ri tiviwe tanihi Ntshava yo Kwetsima. Vito leri ri amukeriwe ximfumo ni ku tiyisiwa exikarhi ka lembe-xidzana ra vu-11 hi xileriso xa Mufumi Constantine wa Vukaye ku nga Monomachus.
Hikwalaho ka ku taleriwa ka yona hi maribye na ku va yi titshamele yi ri yoxe, Athos i ndhawu leyi pfumelelaka ni mukhuva ni vutomi bya ku titshamela wexe. Hi malembe-xidzana, yi koke vanhu lava rhandzaka vukhongeri lava humaka ematikweni hinkwawo ya Orthodox—Magriki, Maserb, Maromania, Mabulgaria, Marhaxiya ni van’wana—lava akeke tiyindlu to tala ta tinghwendza, swin’we ni tikereke ni miti ya kona. Tiyindlu ta kwalomu ka 20 ta ha ri kona.
Ntshava Ya Athos Namuntlha
Namuntlha, Athos i ndhawu leyi tifumaka, leyi milawu ya yona yi simekiweke hi 1926. Endzhaku ka malembe nhlayo ya tinghwendza leti tshamaka kwalaho yi ye ehansi, kambe sweswi yi tlula 2 000.
Yindlu yin’wana ni yin’wana ya tinghwendza yi ni mapurasi ya yona, tikereke ni tindhawu to tshama eka tona. Ndhawu leyi kwetsimaka swinene ya tinghwendza yi kumeka eximutanini xa Karoúlia, lexi nga ehenhla eka rigiyagiya leri chavisaka ra Ntshava ya Athos. Swindhumbhana swo tala leswi nga laha swi nga fikeleriwa ntsena hi swindledyana leswi phasaphasaneke, switepisi leswi endliweke hi maribye ni tinketani to khomelela eka tona. Le Athos, tinghwendza ta ha landza mihivahivani ya siku na siku ya khale, ti tirhisa wachi ya Byzantium (leyi siku ra yona ri sungulaka loko dyambu ri pela) ni khalendara ya Julian (leyi nga endzhaku hi masiku ya 13 eka ya Gregory).
Hambileswi ku vuriwaka leswaku ndhawu leyi ya vukhongeri ya “kwetsima” hikwalaho ka wansati, ku ringana malembe ya 1 000 tinghwendza ta kona a ti pfumeli leswaku ku nghena swivumbiwa hinkwaswo leswi nga swa xisati enhlonhleni leyi—vanhu ni swiharhi—swin’we ni mutsheniwa kumbe wanuna la nga riki na malebvu. Sweswinyana, nawu wa malunghana ni vanhu lava nga riki na malebvu ni swiharhi swa xisati wu olovisiwile, kambe vavasati va ha yirisiwile swinene leswaku va nga hundzi 500 wa timitara ta ribuwu ra Athos.
‘Ntshava Yo Kwetsima’ Ya Hinkwavo
Xana Athos i ‘ntshava yo kwetsima’ leyi Vakreste lava chavaka Xikwembu va faneleke va ya gandzela eka yona? Loko a vulavula ni wansati wa Musamariya loyi a a tshemba leswaku Xikwembu xi fanele xi gandzeriwa eNtshaveni ya Gerizimi, Yesu u swi veke erivaleni leswaku a ku na ntshava ya xiviri leyi a yi ta tekiwa tanihi ndhawu yo gandzela Xikwembu eka yona. Yesu u te: “Nkarhi wa ta lowu n’wina mi nga ta ka mi nga gandzeli Tatana [eGerizimi] kumbe eYerusalema.” Ha yini? “Xikwembu i Moya, naswona lava va xi gandzelaka va fanele ku gandzela hi moya ni ntiyiso.”—Yohane 4:21, 24.
Loko a vulavula hi nkarhi wa hina, muprofeta Esaya u vule ka ha ri emahlweni leswaku “ntshava ya yindlu ya Yehovha” yo fanekisela yi ta “simekiwa yi tiya ehenhla ka tintshava” ivi yi “tlakuseriwa ehenhla ka switsunga,” kutani vanhu va tinxaka hinkwato va ta khitikanela eka yona hi ndlela yo fanekisela.—Esaya 2:2, 3.
Vavanuna ni vavasati lava lavaka ku va ni vuxaka lebyi amukelekaka ni Xikwembu va rhambiwa ku gandzela Yehovha hi “moya ni ntiyiso.” Timiliyoni ta vanhu emisaveni hinkwayo ti le ndleleni yo ya ‘entshaveni ya Yehovha.’ Vona, swin’we ni van’wana, va phindha leswi vuriweke hi gqweta ra Mugriki leri vuleke leswi malunghana na Athos: “Ndza tivutisa loko vumoya byi kumeka ntsena etindhawini leti biyeriweke kumbe etindlwini ta tinghwendza.”—Ringanisa Mintirho 17:24.
[Bokisi leri nga eka tluka 31]
Xuma Lexi Fihliweke Khale
Hi malembe-xidzana, tinghwendza ta le Athos ti hlengelete xuma lexi katsaka matsalwa lama ringaniseriwaka eka 15 000, lawa man’wana ya wona ku vuriwaka leswaku ya sukela eka lembe-xidzana ra vumune, ku nga yin’wana ya minhlengeleto ya risima swinene emisaveni. Handle ka swifaniso swa khale swinene, mimfungho, swifaniso leswi vatliweke ni swilo leswi endliweke hi ntsompfu, ku ni tibuku-songwa, tivholumo leti heleleke ni matluka ya Tievhangeli, tipisalema ni tinsimu. Ku ringanyetiwa leswaku Ntshava ya Athos yi ni n’we-xa-mune xa matsalwa ya Xigriki lama nga kona emisaveni, hambileswi yo tala ma ha lavaka ku hleriwa kahle. A ku ri ro sungula hi 1997 loko tinghwendza ti pfumela leswaku xin’wana xa xuma xa tona xi kombisiwa eTesalonika.
[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 31]
Telis/Greek National Tourist Organization