‘Wena Xikwembu, Rhumela Ku Vonakala Ka Wena’
“Rhumela ku vonakala ka wena ni ntiyiso wa wena. Onge leswi swi nga ndzi rhangela.”—PISALEMA 43:3.
1. Xana Yehovha u swi paluxa njhani swikongomelo swa yena?
YEHOVHA wa anakanyela swinene malunghana ni ndlela leyi ha yona a paluxelaka malandza yakwe swikongomelo swakwe. Ematshan’weni yo hi paluxela ntiyiso hi nkarhi wun’we hi ku vonakala loku tlhavaka, u hi voningela hakatsongo-tsongo. Ndlela ya hina yo ya evuton’wini yi nga ha fanisiwa ni riendzo ra munhu la fambaka etintshaveni. Wa vindzuka naswona hikwalaho ka leswi ka ha riki mixo swinene, a nga swi koti ku vona ekule. Loko dyambu ri ya ri tlhava, munhu la fambaka etintshaveni wa swi kota ku vonanyana swilo leswi nga ekusuhi na yena. Leswin’wana a nga swi voni kahle. Kambe loko dyambu ri ri karhi ri tlakuka, u vona ni le kule swinene. Swi tano ni hi ku vonakala ka moya loku tisiwaka hi Xikwembu. Xi lava leswaku hi twisisa swilo hakatsongo-tsongo. N’wana wa Xikwembu, Yesu Kreste, u tise ku vonakala ka moya hi ndlela leyi fanaka. A hi kambisiseni ndlela leyi Yehovha a voningeleke vanhu va yena ha yona eminkarhini ya khale ni ndlela leyi a va voningelaka ha yona namuntlha.
2. Xana Yehovha u ku tise njhani ku vonakala eminkarhini ya le mahlweni ka Vukreste?
2 Swi vonaka onge vaqambhi va Pisalema ya vu-43 a ku ri vana va Kora. Tanihi leswi a va ri Valevhi, a va ri ni lunghelo ro dyondzisa vanhu Nawu wa Xikwembu. (Malakiya 2:7) Ina, Yehovha a a ri Muleteri wa vona Lonkulu, naswona a va titshege hi yena tanihi Xihlovo xa vutlhari hinkwabyo. (Esaya 30:20) Mupisalema u khongerile a ku: “Wena Xikwembu, . . . rhumela ku vonakala ka wena ni ntiyiso wa wena. Onge leswi swi nga ndzi rhangela.” (Pisalema 43:1, 3) Yehovha u dyondzise Vaisrayele tindlela takwe ntsendze loko va ha tshembekile eka yena. Endzhaku ka malembe-xidzana, Yehovha u va tisele ku vonakala ni ntiyiso lowu hlamarisaka swinene. Xikwembu xi endle sweswo hi ku rhumela N’wana wa xona, emisaveni.
3. Xana Vayuda va ringiwe njhani hi dyondzo ya Yesu?
3 Loko Yesu Kreste N’wana wa Xikwembu a ha ri munhu wa nyama, a a ri “ku vonakala ka misava.” (Yohane 8:12) U dyondzise vanhu “swilo swo tala hi swifaniso”—swilo leswintshwa. (Marka 4:2) U byele Pontiyo Pilato a ku: “Mfumo wa mina a hi xiphemu xa misava leyi.” (Yohane 18:36) Yoleyo a yi ri mhaka leyintshwa eka Murhoma ni le ka Vayuda lava rhandzaka vutiko, hikuva a va ehleketa leswaku Mesiya u ta hlula Mfumo wa Rhoma a tlhela a vuyetela Israyele eka ku dzuneka ka rona ko sungula. Yesu a a kombisa ku vonakala loku humaka eka Yehovha, kambe marito ya yena a ma va tsakisanga vafumi va Vayuda, lava a va “rhandza ku vangama ka vanhu ku tlula ku vangama ka Xikwembu.” (Yohane 12:42, 43) Vanhu vo tala va hlawule ku namarhela mindhavuko ya vanhu ku ri na ku amukela ku vonakala ka moya ni ntiyiso lowu humaka eka Xikwembu.—Pisalema 43:3; Matewu 13:15.
4. Hi swi tivisa ku yini leswaku vadyondzisiwa va Yesu a va ta hambeta va kula eku twisiseni?
4 Hambiswiritano, vavanuna ni vavasati va nga ri vangani va timbilu to tshembeka, va wu amukele hi ntsako ntiyiso lowu Yesu a wu dyondziseke. Va endle nhluvuko lowukulu eku twisiseni ka vona swikongomelo swa Xikwembu. Kambe, loko makumu ya vutomi bya laha misaveni bya Mudyondzisi wa vona ma tshinela, a va ha ri ni swo tala swo swi dyondza. Yesu u va byele a ku: “Ndza ha ri ni swilo swo tala swo mi byela swona, kambe sweswi a mi swi koti ku swi byarha.” (Yohane 16:12) Ina, vadyondzisiwa a va ta hambeta va kurisa ku twisisa ka vona ntiyiso wa Xikwembu.
Ku Vonakala Ku Hambeta Ku Voninga
5. Hi xihi xivutiso lexi veke kona hi lembe-xidzana ro sungula, naswona i vamani lava veke ni vutihlamuleri bya ku xi hlamula?
5 Endzhaku ka ku fa ni ku pfuxiwa ka Yesu, ku vonakala loku humaka eka Xikwembu ku voninge swinene ku tlula rini na rini. Exivonweni lexi voniweke hi Petro, Yehovha u paluxe leswaku Vamatiko lava nga yimbangiki a va ta va valandzeri va Kreste ku sukela hi nkarhi wolowo. (Mintirho 10:9-17) Koloko a ku ri ku hlavuteriwa hakunene! Nilokoswiritano, endzhakunyana ku tlakuke xivutiso xa leswaku: Xana Yehovha a a lava leswaku Vamatiko volavo va yimba endzhaku ko va Vakreste? Xivutiso xolexo a xi hlamuriwanga exivonweni, naswona mhaka leyi yi hundzuke njhekanjhekisano lowukulu exikarhi ka Vakreste. A yi fanele yi lulamisiwa hi mhaka ya leswi vun’we bya vona bya risima a byi ta onhaka. Hikwalaho, “vaapostola ni vakulukumba va hlengeletana ku ta vona mhaka leyi” eYerusalema.—Mintirho 15:1, 2, 6.
6. Xana vaapostola ni vakulukumba va landzelele endlelo rihi loko va kambisisa xivutiso xa ku yimbisiwa?
6 Xana lava a va ri kona enhlanganweni wolowo a va ta ku tivisa ku yini ku rhandza ka Xikwembu hi Vamatiko lava nga vapfumeri? Yehovha a nga rhumelanga ntsumi leswaku yi ta rhangela eka mbulavurisano wolowo, naswona lava a va ri kona a nga va kombanga xivono. Hambiswiritano, vaapostola ni vakulukumba a va tshikiwanga emunyameni. Va kambisise vumbhoni bya Vakreste vo karhi, lava nga Vayuda lava voneke ndlela leyi Xikwembu xi sunguleke ku tirhisana ni vanhu va matiko ha yona, xi chululela moya wa xona lowo kwetsima eka Vamatiko lava nga yimbangiki. Va tlhele va kambisisa Matsalwa leswaku ma va kongomisa. Hikwalaho, mudyondzisiwa Yakobo u endle xibumabumelo lexi sekeriweke etsalweni leri voningelaka. Loko va ri karhi va kambisisa vumbhoni bya kona, ku rhandza ka Xikwembu ku ve erivaleni. Vanhu va matiko a va nga fanelanga va yimba leswaku va ta amukeriwa hi Yehovha. Vaapostola ni vakulukumba va hatle va tsala xiboho xa kona ehansi, leswaku Vakreste-kulobye va ta kongomisiwa hi xona.—Mintirho 15:12-29; 16:4.
7. Xana Vakreste va lembe-xidzana ro sungula va endle nhluvuko hi ndlela yihi?
7 Ku hambana ni varhangeri va vukhongeri bya Xiyuda lava a va namarhele eka mindhavuko ya vakokwa wa vona, Vakreste vo tala lava nga Vayuda va tsakile loko va kuma ku twisisa loku lokuntshwa loku hlamarisaka ka xikongomelo xa Xikwembu malunghana ni vanhu va matiko, hambileswi loko munhu a xi amukela a swi lava a hundzula langutelo leri a ri na rona hi Vamatiko hinkwavo. Yehovha u katekise moya wa vona wa ku titsongahata, kutani “mavandlha a ma ya ma tiyisiwa eripfumelweni ni ku andza hi nhlayo siku rin’wana ni rin’wana.”—Mintirho 15:31; 16:5.
8. (a) Hi swi tivisa ku yini leswaku a ku ta languteriwa ku vonakala loku engetelekeke endzhaku ka loko lembe-xidzana ro sungula ri herile? (b) I swivutiso swihi leswi fanelaka leswi hi nga ta swi kambisisa?
8 Ku vonakala ka moya ku hambete ku voninga eka lembe-xidzana ro sungula hinkwaro. Kambe Yehovha a nga paluxelanga Vakreste vo sungula nchumu wun’wana ni wun’wana lowu a wu khumbana ni swikongomelo swa yena. Muapostola Pawulo u byele vapfumeri-kulobye va lembe-xidzana ro sungula a ku: “Sweswi a hi voni kahle hi xivoni xa ntsopfu.” (1 Vakorinto 13:12) Xivoni xo tano a xi nga swi kombisi kahle swilo. Kutani, eku sunguleni ku twisisiwa ka ku vonakala ka moya a ku ta ringaniseriwa. Endzhaku ka ku fa ka vaapostola, ku vonakala ku herile swa xinkarhana, kambe eminkarhini ya sweswi vutivi bya Matsalwa byi andzile. (Daniyele 12:4) Xana Yehovha u va voningela njhani vanhu va yena namuntlha? Naswona xana hi fanele hi angula njhani loko a antswisa ku twisisa ka hina Matsalwa?
Ku Vonakala Ku Ya Ku Voninga
9. Hi rihi endlelo ro hlawuleka ni leri tirhaka ra ku dyondza Bibele leri a ri tirhisiwa hi Swichudeni swa Bibele swo sungula?
9 Eminkarhini ya manguva lawa, ku vonakala kutsongo ka xiviri ku sungule ku humelela eka kotara yo hetelela ya lembe-xidzana ra vu-19 loko ntlawa wa vavanuna ni vavasati lava nga Vakreste wu sungule ku dyondza Matsalwa hi ku hiseka. Va sungule endlelo leri tirhaka ro dyondza Bibele. Munhu un’wana a a vutisa xivutiso; ivi ntlawa wu kambisisa tindzimana hinkwato ta Matsalwa leti yelanaka. Loko ndzimana yo karhi ya Bibele yi vonaka yi kanetana ni yin’wana, Vakreste lava lava tinyiketeleke a va ringeta ku ti twananisa. Ku hambana ni varhangeri va vukhongeri va le sikwini ra Swichudeni swa Bibele (hilaha Timbhoni ta Yehovha a ti tiviwa hakona) swona a swi tiyimisele ku pfumelela Matsalwa yo Kwetsima ma swi kongomisa, ku nga ri mindhavuko kumbe tidyondzo ta vanhu. Endzhaku ka loko va kambisise vumbhoni hinkwabyo lebyi nga kona bya Matsalwa, swiboho swa vona a va swi tsala ehansi. Hi ndlela yoleyo, ku twisisa ka vona tidyondzo to tala ta xisekelo ta Bibele ku lulamisiwile.
10. I tibuku tihi to dyondza Bibele leti tsariweke hi Charles Taze Russell?
10 Un’wana la nga rivalekiki eka Swichudeni swa Bibele a ku ri Charles Taze Russell. U tsale ntlhandlamano wa tibuku ta tsevu leti pfunaka ku dyondza Bibele leti a ti vitaniwa Studies in the Scriptures. Makwerhu Russell a a kunguhate ku tsala vholumo ya vunkombo, leyi a yi ta hlamusela buku ya Bibele ya Ezekiyele ni ya Nhlavutelo. U te: “Loko ndzo voningeriwa ndzi ta tsala Vholumo ya Vunkombo.” Hambiswiritano, u te: “Loko Hosi yo voningela un’wana, a nga yi tsala.”
11. Hi kwihi ku hlangana loku nga kona exikarhi ka ku tiva nkarhi ni ku twisisa ka hina swikongomelo swa Xikwembu?
11 Marito lama nga laha henhla ya C. T. Russell ma kombisa mhaka ya nkoka eka vuswikoti bya hina byo twisisa tindzimana to karhi ta Bibele—ku tiva nkarhi. Makwerhu Russell a a swi tiva leswaku a nge sindzisi ku vonakala leswaku ku n’wi voningela eka buku ya Nhlavutelo tanihi leswi munhu la hisekaka la fambaka etintshaveni a nga ta ka a nga sindzisi dyambu leswaku ri huma nkarhi wa rona lowu vekiweke wu nga si fika.
Ku Paluxiwa—Kambe Hi Nkarhi Wa Xikwembu Lowu Faneleke
12. (a) Xana vuprofeta bya Bibele byi twisiseka kahle rini? (b) I xikombiso xihi lexi kombisaka leswaku vuswikoti bya hina byo twisisa vuprofeta bya Bibele byi titshege hi xiyimiso xa nkarhi xa Xikwembu? (Vona nhlamuselo ya le hansi.)
12 Tanihi leswi vaapostola na vona va twisiseke vuprofeta byo tala malunghana na Mesiya endzhaku ka ku fa ni ku pfuxiwa ka Yesu, namuntlha Vakreste va byi twisisa kahle vuprofeta bya Bibele loko se byi hetisekile. (Luka 24:15, 27; Mintirho 1:15-21; 4:26, 27) Nhlavutelo i buku leyi vulavulaka hi vuprofeta, kutani hi fanele hi langutela ku yi twisisa kahle loko swiendlakalo leswi yi vulavulaka ha swona swi endleka. Hi xikombiso, C. T. Russell a a nga ta yi twisisa kahle nhlamuselo ya xivandzana xa muvala wa ribungu lexi boxiweke eka Nhlavutelo 17:9-11, tanihi leswi tinhlengeletano leti yimeriwaka hi xivandzana lexi, ku nga Ntwanano wa Matiko ni Nhlangano wa Matiko, ti veke kona endzhaku ka ku fa ka yena.a
13. Xana minkarhi yin’wana ku humelela yini loko ku va ni ku vonakala loku engetelekeke emhakeni yo karhi ya le Bibeleni?
13 Loko Vakreste vo sungula va twe leswaku Vamatiko lava nga yimbangiki va nga va vapfumeri-kulobye, ku cinca koloko ku tlakuse xivutiso lexintshwa malunghana ni xilaveko xa loko vanhu va matiko va fanele va yimbisiwa. Leswi swi susumetele vaapostola ni vakulukumba leswaku va tlhela va kambisisa mhaka hinkwayo ya ku yimba. Swa ha ri tano ni namuntlha. Ku vonakala loku engetelekeke emhakeni yo karhi ya Bibele minkarhi yin’wana ku endla leswaku malandza lama totiweke ya Xikwembu, ku nga “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha,” ma tlhela ma kambisisa timhaka leti yelanaka na yona, hilaha xikombiso lexi landzelaka lexa ha ku humelelaka xi kombisaka hakona.—Matewu 24:45.
14-16. Xana ku lulamisiwa ka langutelo ra hina malunghana ni tempele ya moya ku ma khumbisa ku yini matwisiselo ya hina ya Ezekiyele tindzima 40 ku ya eka 48?
14 Hi 1971 ku humesiwe nhlamuselo ya vuprofeta bya Ezekiyele ebukwini leyi nge “The Nations Shall Know That I Am Jehovah”—How? Ndzima yin’wana ya buku yoleyo yi xi hlamusele hi ku komisa xivono xa Ezekiyele xa tempele. (Ezekiyele, tindzima 40-48) Enkarhini wolowo, nyingiso a wu yisiwe eka ndlela leyi xivono xa Ezekiyele xa tempele xi nga ta hetiseka ha yona emisaveni leyintshwa.—2 Petro 3:13.
15 Hambiswiritano, swihloko swimbirhi leswi humesiweke eka Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) xa December 1, 1972, swi khumbe matwisiselo ya hina hi xivono xa Ezekiyele. Swi hlamusele tempele leyikulu ya moya leyi hlamuseriwaka hi muapostola Pawulo eka Vaheveru ndzima 10. Xihondzo xo Rindza xolexo xi hlamusele leswaku kamara ro Kwetsima ni xivava xa le ndzeni xa tempele ya moya swi yimela xiyimo xa vatotiwa loko va ha ri emisaveni. Loko ku tlhele ku kambisisiwa Ezekiyele tindzima 40 ku ya eka 48 emalembeni lama landzeleke, ku twisisiwe leswaku tanihi leswi tempele ya moya yi tirhaka namuntlha, ni tempele leyi Ezekiyele a yi voneke exivonweni na yona yi fanele yi tirha namuntlha. Njhani?
16 Exivonweni xa Ezekiyele, ku voniwa vaprista va ri karhi va famba-famba eswivaveni swa tempele loko va ri karhi va pfuna tinyimba leti nga riki ta vaprista. Vaprista lava va va fanekisela kahle “vaprista va vuhosi,” malandza ya Yehovha lama totiweke. (1 Petro 2:9) Hambiswiritano, va ta va va nga tirheli eswivaveni swa tempele ya laha misaveni eka Mfumo wa Kreste wa Gidi ra Malembe. (Nhlavutelo 20:4) Hi nkarhi wolowo, vatotiwa va ta va va tirha eNdhawini yo Kwetsima Ngopfu ya tempele ya moya ya Xikwembu, “etilweni hi koxe.” (Vaheveru 9:24) Tanihi leswi vaprista va voniwaka va nghena va tlhela va huma eswivaveni swa tempele ya Ezekiyele, xivono xolexo xi fanele xi hetiseka namuntlha, loko van’wana va vatotiwa va ha ri laha emisaveni. Hikwalaho, nkandziyiso wa magazini lowu wa March 1, 1999, a wu ri ni nhlamuselo leyi lulamisiweke ya mhaka leyi. Xisweswo, ku vonakala ka moya a ku ri karhi ku voningiwa eka vuprofeta bya Ezekiyele ku ta fikela eku heleni ka lembe-xidzana ra vu-20.
Tiyimisele Ku Lulamisa Langutelo Ra Wena
17. I mindzulamiso yihi leyi u yi endleke malunghana ni langutelo ra wena ku sukela loko u tive ntiyiso, naswona yi ku vuyerise njhani?
17 Munhu un’wana ni un’wana loyi a navelaka ku tiva ntiyiso u fanele a va a tiyimisele ku tisa “miehleketo hinkwayo evukhumbini leswaku [a] yi endla yi yingisa Kreste.” (2 Vakorinto 10:5) Sweswo a swi olovi minkarhi hinkwayo, ngopfu-ngopfu loko malangutelo yo karhi ma dzime timitsu. Hi xikombiso, loko u nga si dyondza ntiyiso wa Xikwembu, swi nga ha endleka a wu swi tsakela ku tlangela tiholideyi to karhi ta vukhongeri swin’we ni ndyangu wa ka n’wina. Loko se u sungule ku dyondza Bibele, u swi xiyile leswaku minkhuvo leyi kahle-kahle yi ni masungulo ya vuhedeni. Eku sunguleni, swi nga ha endleka u kanakanile ku tirhisa leswi a wu ri eku swi dyondzeni. Hambiswiritano, eku heteleleni ku rhandza ka wena Xikwembu ku tikombe ku ri na matimba swinene ku tlula langutelo ra vukhongeri, kutani u swi tshikile ku tlangela minkhuvo yo tano leyi nga xi tsakisiki Xikwembu. Xana Yehovha a nga xi katekisanga xiboho xa wena?—Ringanisa Vaheveru 11:25.
18. Xana hi fanele hi angurisa ku yini loko matwisiselo ya hina hi ntiyiso wa Bibele ma lulamisiwa?
18 Minkarhi hinkwayo ha vuyeriwa hi ku endla swilo hi ku pfumelelana ni ndlela ya Xikwembu. (Esaya 48:17, 18) Kutani loko langutelo ra hina hi ndzimana ya Bibele ri lulamisiwa, a hi tsakeleni ku vonakala ka ntiyiso! Ina, loko hi hambeta hi voningeriwa swa hi tiyisekisa leswaku hi le ndleleni leyinene. I “ndlela ya lavo lulama,” leyi “fana[ka] ni ku vonakala ko vangama loku vonakalaka hakatsongo-tsongo kukondza siku ri simekiwa ri tiya.” (Swivuriso 4:18) I ntiyiso, sweswi swivumbeko swin’wana swa xikongomelo xa Xikwembu ‘a hi swi voni kahle.’ Kambe loko nkarhi lowu faneleke wa Xikwembu wu fika, hi ta vona ku saseka hinkwako ka ntiyiso, ntsendze loko hi tiyisa milenge ya hina ‘endleleni’ yoleyo. Sweswi, onge hi nga khana hi mintiyiso leyi Yehovha a endleke leswaku hi yi tiva, ivi hi rindzela ku voningeriwa eka leyi hi nga si yi twisisaka kahle.
19. Hi yihi ndlela yin’wana leyi hi nga kombisaka ha yona leswaku ha wu rhandza ntiyiso?
19 Xana hi nga ku kombisa njhani ku rhandza ka hina ku vonakala hi ndlela leyi tirhaka? Ndlela yin’wana i ku hlaya Rito ra Xikwembu nkarhi na nkarhi—loko swi koteka siku na siku. Xana u ni xiyimiso xa ku hlaya Bibele nkarhi na nkarhi? Timagazini ta Xihondzo xo Rindza na Xalamuka! na tona ti ni swakudya leswinene swo tala swa moya leswi hi nga tiphinaka ha swona. Nakambe anakanya hi tibuku, tibroxara ni tibuku tin’wana leti hi lunghiseleriweke tona leswaku hi vuyeriwa. Naswona ku vuriwa yini hi swiviko leswi khutazaka swa mintirho yo chumayela hi Mfumo leswi kumekaka eka Buku Ya Lembe Ya Timbhoni Ta Yehovha?
20. Hi kwihi ku hlangana loku nga kona exikarhi ka ku vonakala ni ntiyiso leswi humaka eka Yehovha swin’we ni ku va kona ka hina eminhlanganweni ya Vukreste?
20 Ina, Yehovha u xi hlamule hi ndlela leyi hlamarisaka xikhongelo lexi tsariweke eka Pisalema 43:3. Emakumu ka ndzimana yoleyo hi hlaya leswi landzelaka: “Onge [ku vonakala ka wena ni ntiyiso] swi nga ndzi tisa entshaveni ya wena yo kwetsima ni le tabernakeleni ya wena leyikulu.” Xana u swi langutele hi mahlo-ngati ku gandzela Yehovha swin’we ni vunyingi bya vanhu van’wana? Ndzetelo wa moya lowu nyikeriwaka eminhlanganweni ya hina i ndlela ya nkoka leyi Yehovha a hi voningelaka ha yona namuntlha. Xana hi nga endla yini leswaku hi kurisa ku tlangela ka hina minhlangano ya Vukreste? Ha ku rhamba leswaku u kambisisa mhaka leyi hi vuenti exihlokweni lexi landzelaka.
[Nhlamuselo ya le hansi]
a Endzhaku ka ku fa ka C. T. Russell, ku lunghiseleriwe buku leyi a yi ri vholumo ya vunkombo ya Studies in the Scriptures hi matshalatshala yo nyikela nhlamuselo ya tibuku ta Ezekiyele na Nhlavutelo. Tin’wana ta tinhlamuselo ta vholumo yoleyo a ti sekeriwe eka tinhlamuselo leti Russell a ti vuleke hi tibuku toleto ta Bibele. Hambiswiritano, nkarhi wo paluxa nhlamuselo ya vuprofeta byolebyo a wu nga si fika, naswona nhlamuselo leyi nyikeriweke eka vholumo yoleyo ya Studies in the Scriptures a yi nga twisiseki. Emalembeni lama landzeleke, tintswalo leti nga faneriwiki ta Yehovha ni swiendlakalo swa misava swi endle leswaku Vakreste va kota ku yi twisisa hi ndlela leyi pakanisaka swinene nhlamuselo ya tibuku toleto leti vulavulaka hi vuprofeta.
Xana U Nga Hlamusela?
• Ha yini Yehovha a paluxa swikongomelo swa yena hakatsongo-tsongo?
• Xana vaapostola ni vakulukumba va yi lulamise njhani mhaka ya ku yimba le Yerusalema?
• Hi rihi endlelo ro dyondza Bibele leri a ri tirhisiwa hi Swichudeni swa Bibele swo sungula, naswona ha yini a ri hlawulekile?
• Kombisa ndlela leyi ku vonakala ka moya ku paluxiwaka ha yona hi nkarhi lowu faneleke wa Xikwembu.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 12]
Charles Taze Russell a a swi tiva leswaku hi nkarhi lowu faneleke wa Xikwembu, ku voningeriwa ku ta va kona mayelana ni buku ya Nhlavutelo