Xana Ndzi Endle Moya Lowo Kwetsima Wu Va Mupfuni Wa Mina?

VATIVI va vukhongeri va ni mavonelo yo hambana-hambana mayelana ni moya lowo kwetsima wa Xikwembu, hi nga ha vulavuli hi vanhu lava tolovelekeke. Hambiswiritano, ku kanakana ko tano a ku fanelanga. Bibele yi swi veka erivaleni leswaku moya lowo kwetsima i yini. Ematshan’weni ya ku wu vitana munhu, hilaha van’wana va vulaka hakona, moya lowo kwetsima i matimba lama tirhaka lawa Xikwembu xi ma tirhisaka ku endla ku rhandza ka xona.—Pisalema 104:30; Mintirho 2:33; 4:31; 2 Petro 1:21.

Leswi moya lowo kwetsima wu tirhisiwaka swinene leswaku wu hetisisa swikongomelo swa Xikwembu, hi fanele hi twananisa vutomi bya hina na wona. Hi fanele hi wu pfumelela wu va mupfuni wa hina.

Mupfuni—Hikwalaho Ka Yini A Laveka?

Loko a lunghekela ku suka emisaveni, Yesu u tiyisekise vadyondzisiwa vakwe a ku: “Ndzi ta kombela Tatana kutani u ta mi nyika mupfuni un’wana leswaku a va na n’wina hi masiku.” Nakambe u te: “Nilokoswiritano, ndzi mi byela ntiyiso, ku famba ka mina ku pfuna n’wina. Hikuva loko ndzi nga fambi, mupfuni a nge pfuki a tile eka n’wina; kambe loko ndzi famba, ndzi ta n’wi rhuma eka n’wina.”—Yohane 14:16, 17; 16:7.

Yesu u nyike vadyondzisiwa va yena ntirho wa nkoka loko a va letela a ku: “Hikokwalaho fambani mi ya endla vanhu va matiko hinkwawo va va vadyondzisiwa, mi va khuvula hi vito ra Tatana ni ra N’wana ni ra moya lowo kwetsima, mi va dyondzisa ku hlayisa swilo hinkwaswo leswi ndzi mi leriseke swona.” (Matewu 28:19, 20) Lowu a ku nga ri ntirho wa matlangwana, hikuva a a wu fanele wu hetisisiwa va ri karhi va kanetiwa.—Matewu 10:22, 23.

Nkaneto lowu a va ta hlangana na wona eka vanhu va le handle a wu ta fambisana ni nkwetlembetano wo karhi lowu a wu ri exikarhi ka vandlha. Pawulo u tsalele Vakreste va le Rhoma kwalomu ka 56 C.E., a ku: “Kutani ndza mi khongotela vamakwerhu, leswaku mi hambeta mi veka tihlo ra n’wina eka lava va vangaka ku avana ni swiyimo leswi khunguvanyisaka leswi lwisanaka ni dyondzo leyi mi yi dyondzeke, mi va papalata.” (Varhoma 16:17, 18) Xiyimo lexi a xi ta tinyika matimba loko vaapostola se va file. Pawulo u tsundzuxile: “Ndza swi tiva leswaku loko se ndzi fambile timhisi leti tshikilelaka ti ta nghena exikarhi ka n’wina naswona ntlhambi a ti nge wu khomi hi rirhandzu, kutani exikarhi ka n’wina ku ta humelela vavanuna va vulavula swilo leswi soholotiweke leswaku va tikokela vadyondzisiwa.”—Mintirho 20:29, 30.

Mpfuno wa Xikwembu a wu laveka leswaku ku lwiwa ni swihinga leswi. Xi nyikele mpfuno wolowo hi ku tirhisa Yesu. Endzhaku ka ku pfuxiwa kakwe, hi siku ra Pentekosta ya 33 C.E., valandzeri va yena vo ringana 120, “hinkwavo va tala moya lowo kwetsima.”—Mintirho 1:15; 2:4.

Vadyondzisiwa va swi xiyile leswaku moya lowo kwetsima lowu chuluriweke eka xiendlakalo lexi a ku ri mpfuno lowu Yesu a wu tshembiseke. A va kalanga va tin’waya tinhloko mayelana ni ku twisisa nchumu lowu Yesu a va humeseleke wona: “Mupfuni, la nga moya lowo kwetsima, loyi Tatana a nga ta n’wi rhumela hi vito ra mina, u ta mi dyondzisa swilo hinkwaswo ni ku mi tsundzuxa swilo hinkwaswo leswi ndzi mi byeleke swona.” (Yohane 14:26) U tlhele a wu vitana ‘mupfuni, moya wa ntiyiso.’—Yohane 15:26.

Xana Moya Wu Pfuna Njhani?

Moya a wu ta va mupfuni hi tindlela to hambana-hambana. Xo sungula, Yesu u va tshembise leswaku a wu ta tsundzuxa vadyondzisiwa va yena swilo leswi a va byeleke swona. Hi nhlamuselo leyi, a a vula leswaku a wu nge va pfuni ku tsundzuka marito ntsena. Moya a a wu ta va pfuna ku twisisa vuenti ni nkoka wa leswi a nga va dyondzisa swona. (Yohane 16:12-14) Hi ku komisa, moya a wu ta pfuna vadyondzisiwa va yena ku twisisa ntiyiso hi ku olova. Endzhakunyana muapostola Pawulo u tsale a ku: “Xikwembu xi swi hlavutele hina hi moya wa xona, hikuva moya wu lavisisa swilo hinkwaswo, hambi swi ri swilo leswi enteke swa Xikwembu.” (1 Vakorinto 2:10) Leswaku valandzeri va Yesu lava totiweke va hundzisela vutivi lebyi kongomeke eka van’wana, ku twisisa ka vona a ku fanele ku ri loku tiyisiweke kahle.

Xa vumbirhi, Yesu u dyondzise vadyondzisiwa vakwe leswaku va khongela, naswona a va fanele ku swi endla nkarhi ni nkarhi. Loko va tshuka va nga tiyiseki hi leswi a va fanele va swi khongelela, moya a a wu ta nghenelela kumbe wu va pfuna. “Hi mukhuva lowu fanaka, ni moya wu hoxa xandla wu hi pfuna eku tsaneni ka hina; hikuva xiphiqo xa leswi hi faneleke ku khongelela swona, hilaha hi fanelaka ku endla hakona, a hi xi tivi, kambe moya hi woxe wa hi kombelela hi ku konya loku nga phofuriwiki.”—Varhoma 8:26.

Xa vunharhu, moya a wu ta pfuna vadyondzisiwa va Yesu leswaku va kota ku yimela ntiyiso evanhwini. U va tsundzuxile: “Va ta mi nyiketa etihubyeni ta rikwavo, naswona va ta mi ba emasinagogeni ya vona. Ina, mi ta huduleriwa emahlweni ka tindhuna-nkulu ni tihosi hikwalaho ka mina, leswaku byi va vumbhoni eka vona ni le ka matiko. Hambiswiritano, loko va mi nyiketa, mi nga vileli leswaku mi ta vulavurisa ku yini kumbe mi ta vulavula yini; hikuva leswi mi nga ta swi vulavula, mi ta nyikiwa swona hi nkarhi wolowo; hikuva lava vulavulaka a ko va n’wina ntsena, kambe i moya wa Tata wa n’wina lowu vulavulaka ha n’wina.”—Matewu 10:17-20.

Nakambe moya lowo kwetsima a wu ta va pfuna ku vona vandlha ra Vukreste ni ku susumetela swirho swa rona leswaku swi tiendlela swiboho swa vutlhari. A hi buleni hi vuenti hi timhaka leti timbirhi ta moya lowu hi ta vona leswaku wu ni nkoka wihi namuntlha eka hina.

Wu Tirha Tanihi Hi Mfungho

Hi malembe-xidzana yo tala, Vayuda a va ri ehansi ka Nawu wa Muxe tanihi vanhu lava hlawuriweke va Xikwembu. Hikwalaho ka leswi va aleke Yesu leswaku i Mesiya, u vule ka ha ri emahlweni leswaku hi ku copeta ka tihlo na vona va ta fularheriwa: “Xana a mi si tshama mi hlaya eMatsalweni, ‘Ribye leri vaaki va ri bakanyeke hi rona ri hundzukeke ribye lerikulu ra le yinhleni. Ri huma eka Yehovha, naswona ra hlamarisa ematihlweni ya hina’? Hi yona mhaka leyi ndzi nge eka n’wina, Mfumo wa Xikwembu wu ta tekiwa eka n’wina wu nyikiwa tiko leri humesaka mihandzu ya wona.” (Matewu 21:42, 43) Loko vandlha ra Vukreste se ri simekiwile hi Pentekosta ya 33 C.E., valandzeri va Kreste va ve ‘tiko leri humesaka mihandzu ya rona.’ Ku sukela kwalaho ku ya emahlweni, vandlha leri a ri ri rona leri Xikwembu xi ri tirhisaka ku vulavurisana ni vanhu. Leswaku xi pfuna vanhu va xiya ku hundziseriwa loku ka tintswalo leti ta le tilweni, Xikwembu xi humese mfungho lowu nga kohlisiki.

Hi Pentekosta moya lowo kwetsima wu pfune vadyondzisiwa leswaku va vulavula tindzimi leti va nga ti dyondzangiki, leswi siyeke vahlaleri va tikhome nomu kutani va vutisa: “Swi endlekisa ku yini leswaku un’wana ni un’wana wa hina, a twa ririmi ra hina leri hi nga velekiwa na rona?” (Mintirho 2:7, 8) Vuswikoti bya ku vulavula hi tindzimi leti va nga ti tiviki, swin’we na “ku humelela [ka] swihlamariso ni masingita yo tala hi vaapostola,” swi endle leswaku vanhu va kwalomu ka 3 000 va lemuka leswaku moya wa Xikwembu a wu tirha hakunene.—Mintirho 2:41, 43.

Nakambe, hikwalaho ka ku humesiwa ka “mihandzu ya moya”—rirhandzu, ntsako, ku rhula, mbilu yo leha, musa, vunene, ripfumelo, ku olova ni ku tikhoma—vadyondzisiwa va Kreste va tiviwe hi ku olova tanihi malandza ya Xikwembu. (Vagalatiya 5:22, 23) Kahle-kahle, rirhandzu i xihlawulekisi xa vandlha ra Vukreste bya ntiyiso. Yesu u profetile a ku: “Hinkwavo va ta tiva leswaku mi vadyondzisiwa va mina, loko mi rhandzana.”—Yohane 13:34, 35.

Swirho swa vandlha ra Vukreste swo sungula swi amukele nkongomiso wa moya lowo kwetsima wa Xikwembu, kutani swi tirhisa mpfuno lowu swi wu kumaka ha wona. Tanihi leswi Vakreste va namuntlha va swi lemukaka leswaku sweswi Xikwembu a xa ha va pfuxi lava feke ni ku endla masingita hilaha xi endleke hakona eka lembe-xidzana ro sungula, va pfumelela mihandzu ya moya wa Xikwembu yi va hlawula tanihi vadyondzisiwa va ntiyiso va Yesu Kreste.—1 Vakorinto 13:8.

Mupfuni Eku Endleni Ka Swiboho Swa Munhu Hi Yexe

Bibele yi ve kona hikwalaho ka moya lowo kwetsima. Kutani ke, loko hi pfumelela ku khorwisiwa hi Bibele, swi ta fana ni loko hi leteriwa hi moya lowo kwetsima. (2 Timotiya 3:16, 17) Yi nga hi pfuna leswaku hi endla swiboho swa vutlhari. Kambe, xana ha yi pfumelela leswaku yi endla tano?

Ku vuriwa yini hi ku hlawula ntirho wa ku tihanyisa? Moya lowo kwetsima wu ta hi pfuna ku languta ntirho lowu hi nga wu hlawulaka hi ku ya hi langutelo ra Yehovha. Ntirho wa hina wu fanele wu pfumelelana ni misinya ya milawu ya Bibele, ngopfu-ngopfu wu fanele wu hi pfuna ku rhangisa tipakani ta le tilweni. Muholo kumbe xikhundlha ni ndhuma, leswi fambisanaka ni ntirho a hi swa nkoka ngopfu hakunene. Xa nkoka swinene hi loko wu hi pfuna ku kuma swilaveko swa vutomi ni ku hi pfumelela ku va ni nkarhi lowu eneleke ni nkarhi wa ku hetisisa swiboho swa hina swa Vukreste.

Ku navela ku tsakela vutomi i ka ntumbuluko naswona ku lulamile. (Eklesiasta 2:24; 11:9) Kutani Mukreste la ringaniselaka a nga ha tihungasa leswaku a tiphyuphyisa ni ku titsakisa. Kambe u fanele ku hlawula vuhungasi lebyi pfumelelanaka ni mihandzu ya moya, ku nga ri lebyi kombisaka “mintirho ya nyama.” Pawulo wa hlamusela: “Kutani mintirho ya nyama ya vonaka, yona i vumbhisa, thyaka, ku tikhoma ko biha, ku gandzela swifaniso swa hava, xiendlo xa vungoma, vulala, dzolonga, mavondzo, swifafa, ku kanetana, ku avana, mimpambukwa, mona, minkarhi ya ku dakwa, minkhuvo ya huwa, ni swilo swo fana ni sweswo.” Naswona hi fanele hi papalata ku “tikurisa, hi pfuxa ku phikizana, [ni ku] va ni mona eka van’wana.”—Vagalatiya 5:16-26.

Swa fana ni le ku hlawuleni ka vanghana. I vutlhari ku va hlawula ku ya hi vumoya bya vona, ku nga ri hi ku ya hi xivumbeko xa vona xa le handle kumbe leswi va nga na swona. Swi le rivaleni leswaku Davhida a a ri munghana wa Xikwembu, hikuva Xikwembu xi n’wi hlamusela tanihi ‘wanuna la amukelekaka embilwini ya xona.’ (Mintirho 13:22) Hi ku honisa xivumbeko xa le handle, Xikwembu xi hlawule Davhida leswaku a va Hosi ya Israyele, ku ya hi nsinya wa nawu lowu nge: “Xikwembu a xi voni hi ndlela leyi munhu a vonaka ha yona, hikuva munhu u vona ntsena leswi vonakaka ematihlweni; kambe loko ku ri Yehovha, u vona leswi mbilu yi nga swona.”—1 Samuwele 16:7.

Vunghana byo tala ngopfu a byi peleriwanga hi dyambu hikuva a byi sekeriwe eka xivumbeko xa le handle kumbe eka leswi munhu a nga na swona. Vunghana lebyi sekeriweke eka rifuwo leri nga tiyangiki, byi nga dzudzeka hi ku tsopeta ka tihlo. (Swivuriso 14:20) Rito leri huhuteriweke hi moya wa Xikwembu ri hi tsundzuxa leswaku loko hi hlawula vanghana hi fanele hi hlawula lava nga ta hi pfuna ku tirhela Yehovha. Ri hi byela ku nyikela nyingiso eka ku nyika ku ri ni ku amukela hikuva ku nyika ku tisa ntsako lowukulu. (Mintirho 20:35) Nkarhi ni rirhandzu i swin’wana swa swilo swa risima leswi hi nga swi nyikaka vanghana va hina.

Eka Mukreste loyi a lavaka munghana wa vukati, Bibele yi nyika xitsundzuxo lexi huhuteriweke hi moya. Yi swi veka hi ndlela leyi: ‘U nga languti nghohe ni xivumbeko. Languta milenge.’ Hikwalaho ka yini ku ri milenge? Ina, hikwalaho ka mongo lowu: Xana milenge leyi yi tirhisiwa ku chumayela ntirho wa Yehovha wa mahungu lamanene, naswona ya languteka emahlweni ka yena, hi ndlela yo fanekisela? Xana yi ambale rungula ra ntiyiso ni mahungu lamanene ya ku rhula? Ha hlaya: “Milenge ya loyi a tisaka mahungu lamanene ya languteka hakunene ehenhla ka tintshava, loyi a twarisaka ku rhula, loyi a tisaka mahungu lamanene ya leswo antswa, loyi a twarisaka ku ponisiwa, loyi a byelaka Siyoni a ku: ‘Xikwembu xa wena i hosi!’”—Esaya 52:7; Vaefesa 6:15.

Leswi hi hanyaka eka “minkarhi ya mangava leyi swi nonon’hwaka ku langutana na yona,” hi lava mpfuno eku endleni ka ku rhandza ka Xikwembu. (2 Timotiya 3:1) Mupfuni, ku nga moya lowo kwetsima wa Xikwembu, wu nyike mpfuno wa matimba eka ntirho wa Vakreste va lembe-xidzana ro sungula, wu tlhela wu va mupfuni wa munhu hi xiviri. Ku gingiritekela ku dyondza Rito ra Xikwembu, leri nga kona hikwalaho ka moya lowo kwetsima, i ndlela ya nkoka leyi na hina hi nga endlaka leswaku moya lowo kwetsima wu va mupfuni wa hina ha yona. Xana se hi endle tano?