Ku Tirha “eNsin’wini” Emahlweni Ka Ntshovelo

VADYONDZISIWA va Mudyondzisi Lonkulu a va dungekile. Yesu a ha ku heta ku va rungulela xitori xo koma xa koroni ni mfava. A ku ri xin’wana xa swifaniso swo tala leswi a vulavuleke ha swona siku rero. Loko a hetile vo tala va lava a va n’wi yingiserile va hangalakile. Kambe valandzeri va yena a va swi tiva leswaku swifaniso swa yena swi fanele swi ri ni nhlamuselo yo karhi—ngopfu-ngopfu lexi xa koroni ni mfava. A va swi tiva leswaku Yesu a nga ri munhu wo rhandza ku rungula switori swo tsakisa ntsena.

Matewu u vika leswaku va n’wi vutisile: “Hi hlamusele xifaniso xa mfava lowu nga ensin’wini.” Loko Yesu a va hlamula u va hlamusele xifaniso, a profeta hi vugwinehi lebyikulu lebyi a byi ta humelela exikarhi ka lava va ti vulaka vadyondzisiwa va yena. (Matewu 13:24-30, 36-38, 43) Leswi swi humelerile naswona vugwinehi byi hangalake hi xihatla endzhaku ka rifu ra muapostola Yohane. (Mintirho 20:29, 30; 2 Vatesalonika 2:6-12) Vuyelo bya byona a byi hangalakile lerova xivutiso lexi Yesu a xi tlakuseke, hilaha xi tsariweke hakona eka Luka 18:8, xi tikombe xi fanerile: “Loko N’wana wa munhu a fika, xana kunene u ta ri kuma ripfumelo emisaveni?”

Ku fika ka Yesu a ku ta fungha masungulo ya “ntshovelo” wa Vakreste lava fanaka ni koroni. Xolexo a ku ta va ku ri xikombiso xa ‘makumu ya mafambiselo lawa ya swilo,’ lawa ma sunguleke hi 1914. Kutani a swi fanelanga swi hi hlamarisa leswaku van’wana a va sungula ku tsakela ntiyiso wa Bibele enkarhini lowu yiseke eku sunguleni ka ntshovelo.—Matewu 13:39.

Nkambisiso wa rhekhodo ya matimu wu swi veka erivaleni leswaku ngopfu-ngopfu ku sukela hi lembe-xidzana ra vu-15 ku ya emahlweni, mianakanyo a yi tlhengusiwile hambi ku ri eka vunyingi bya Vujagana lebyi a byi fana ni “mfava,” kumbe Vakreste va vukanganyisi. Loko Bibele yi sungula ku kumeka hi ku olova naswona nxaxamelo wa marito-nkulu ya Bibele wu ri karhi wu lulamisiwa, vanhu va timbilu letinene va sungule ku kambisisa Matsalwa hi vukheta.

Rivoni Ri Voninga

Un’wana wa vavanuna volavo va le ku sunguleni ka lembe-xidzana ra vu-19 a ku ri Henry Grew (1781-1862) la humaka eBirmingham le Nghilandhi. Loko a ri ni malembe ya 13 u tlute ni ndyangu wa ka vona va tsemakanya Atlantic va ya eUnited States laha va fikeke hi July 8, 1795. Va fike va tshama eProvidence eXihlaleni xa Rhode. Vatswari va yena va n’wi dyondzise ku rhandza Bibele. Hi 1807, loko Grew a ri ni malembe ya 25, u rhambiwe ku ya va mufundhisi wa Kereke ya Baptist eHartford le Connecticut.

U teke vutihlamuleri bya yena byo dyondzisa byi ri bya nkoka kutani a ringeta ku pfuna lava nga le hansi ka nkhathalelo wa yena leswaku va hanya hi ku pfumelelana ni Matsalwa. Hambiswiritano, u susumeteleke ku hlayisa vandlha ri basile ri nga ri na munhu la endlaka xidyoho hi vomu. Minkarhi yin’wana, yena kun’we ni vavanuna van’wana lava nga ni vutihlamuleri ekerekeni a va boheka ku hlongola (ku susa evandlheni) lava endleke vumbhisa kumbe lava endlaka swiendlo swin’wana leswi thyakeke.

A ku ri ni swiphiqo swin’wana ekerekeni leswi a swi n’wi khunguvanyisa. A va ri ni vavanuna lava a va nga ri swirho swa kereke lava a va endla mintirho yo karhi ekerekeni va tlhela va rhangela eka vuyimbeleri. Vavanuna lava a va tlhela va endla minhlawulo etimhakeni leti khumbaka vandlha hi ndlela yoleyo va va ni vulawuri byo karhi etimhakeni ta rona. Hikwalaho ka nsinya wa nawu wa ku tihambanisa ni misava, Grew a a swi pfumela hilaha ku tiyeke leswaku i vavanuna lava tshembekeke ntsena lava faneleke va endla mintirho leyi. (2 Vakorinto 6:14-18; Yakobo 1:27) Hi mavonelo yakwe, leswaku vanhu lava nga riki vapfumeri va yimbelela tinsimu to dzunisa Xikwembu a ku ri xisandzu. Hikwalaho ka goza leri, hi 1811, Henry Grew u hlongoriwile hi kereke. Swirho swin’wana leswi nga ni mavonelo lama fanaka swi tihambanise ni kereke hi nkarhi wolowo.

Ku Tihambanisa Ni Vujagana

Ntlawa lowu ku katsa na Henry Grew, wu sungule dyondzo ya Bibele hi xikongomelo xo pfumelelanisa vutomi bya wona ni mintirho ya wona ni ndzayo ya yona. Hi ku hatlisa tidyondzo ta wona ti wu pfune ku twisisa ntiyiso wa Bibele swinene ti tlhela ti wu pfuna ku paluxa swihoxo swa Vujagana. Hi xikombiso, hi 1824, Grew u tsale rungula leri a ri anakanyiwe kahle leri a ri lwisana ni Vunharhu-un’we. Xiya ndlela leyi yi twalaka ha yona ndzimana leyi a yi tshaheke: “‘Malunghana ni siku rero ni awara a ku na munhu la ri tivaka, hambi ti ri tintsumi leti nga etilweni kumbe N’wana, kambe ri tiviwa hi TATANA.’ [Marka 13:32] Xiya ku hambana loku nga kona ku nga khathariseki leswaku u mani. Munhu, Tintsumi, N’wana, Tatana. . . . Hosi ya hina yi hi dyondzisa leswaku i Tatana ntsena la tivaka siku rero. Kambe leswi a hi ntiyiso, hilaha van’wana va ehleketaka hakona, loko Tatana, Rito ni Moya lowo Kwetsima va ri vanhu vanharhu eka Xikwembu xin’we; hikuva hi ku ya hi [dyondzo leyi ya Vunharhu-un’we] . . . N’wana wa swi tiva leswi tiviwaka hi Tatana.”

Grew u paluxe vukanganyisi bya vafundhisi ni valawuri va masocha lava endlaka onge va tirhela Kreste. Hi 1828 u vule leswi: “Xana hi nga ehleketa hi Mukreste loyi a khongelelaka valala va yena endlwini ya yena kambe endzhaku ko khongela a lerisa mavuthu ya yena leswaku ya herisa valala volavo hi tihanyi? Exiendlweni xa yena xo sungula u tekelela N’wini wakwe loko a fa; kambe i mani loyi a n’wi tekelelaka exiendlweni lexi xa vumbirhi? Yesu u khongelele vadlayi vakwe. Vakreste va dlaya lava va va khongelelaka.”

Grew u tsale leswi a karihile: “Hi rini laha hi nga ta kholwa Lowa Matimba Hinkwawo loyi a hi tiyisekisaka leswaku a ‘nga vungunyiwi?’ Hi ta wu twisisa rini nkoka ni xivumbeko xa vukhongeri byebyo byo kwetsima lebyi lavaka leswaku hi tshika hambi ku ri ‘leswi langutekaka ku ri vubihi?’ . . . Xana a hi xihehlo eka N’wana wa la katekisiweke, ku ehleketa leswaku vukhongeri bya yena byi lava munhu a hanya ku fana ni ntsumi loko hi tlhelo lerin’wana byi n’wi pfumelela ku hanya ku fana ni dimona?”

Vutomi Lebyi Nga Heriki A Byi Kumiwi Tanihi Ndzhaka

Emalembeni wolawo loko ku nga si va ni xiya-ni-moya ni thelevhixini, ndlela leyi a yi tolovelekile yo phofula mavonelo ya wena a ku ri ku tsala kutani u hangalasa maphepha ya kona. Kwalomu ka 1835, Grew u tsale rungula ra nkoka ephepheni leri paluxeke tidyondzo ta ku nga fi ka moya-xiviri ni ndzilo wa tihele leswaku a ti humi ematsalweni. A a swi vona leswaku tidyondzo leti ti sandza Xikwembu.

Phepha leri a ri ta khumba vo tala. Hi 1837, George Storrs wa malembe ya 40 hi vukhale u kume kopi leyi exitimeleni. Storrs a a huma eLebanon, le New Hampshire, hi nkarhi wolowo a a tshama eUtica, le New York.

A a ri mutirheli la xiximiwaka swinene eKerekeni ya Methodist-Episcopal. Loko a hlaye phepha leri, a tsakile hi leswi ku lwisaniweke swinene ni tidyondzo leti ta xisekelo ta Vujagana, leti yena a nga si tshama a ti kanakana. A a nga n’wi tivi mutsari wa rona, ku fikela endzhaku ka malembe yo hlayanyana hi 1844, loko a hlangana na Henry Grew lava havambirhi a va tshama ePhiladelphia, le Pennsylvania. Hambiswiritano, Storrs u tihlayele rungula leri ku ringana malembe manharhu, a vulavula ha rona ni vafundhisi-kulobye ntsena.

Eku heteleleni, tanihi leswi a ku nga ri na munhu loyi a a kaneta leswi yena a swi dyondza, George Storrs u bohe leswaku u ta va a nga tshembekanga eka Xikwembu loko a tshama eKerekeni ya Methodist. U surise vito rakwe hi 1840 kutani a rhurhela eAlbany, le New York.

Eku sunguleni ka ximun’wana xa 1842, Storrs u nyikele ntlhandlamano wa tinkulumo ta tsevu hi mavhiki ya tsevu leti a ti ri na xihloko lexi nge “Nkonaniso—Xana Vahomboloki A Va Fi?” Ti tsakeriwe swinene lerova u tlhele a ti hlela hi vuntshwa leswaku ti ta kandziyisiwa, naswona emalembeni ya 40 lama landzeleke, ti kumiwe hi vanhu va 200 000 eUnited States ni le Great Britain. Storrs na Grew va tirhisanile eka minjhekanjhekisano ya ku lwisana ni dyondzo ya ku nga fi ka moya-xiviri. Grew u ye emahlweni a chumayela hi ku hiseka ku fikela loko a fa hi August 8, 1862, ePhiladelphia.

Endzhakunyana ka ku va Storrs a nyikele tinkulumo ta tsevu leti ka ha ku vulavuriwaka ha tona, u sungule ku tsakela ku chumayela ka William Miller, loyi a langutele ku vuya ka Kreste loku vonakalaka hi 1843. Kwalomu ka malembe mambirhi, Storrs a hiseka eku chumayeleni ka rungula leri en’walungu-vuxa bya United States hinkwaro. Endzhaku ka 1844, a a nga ha fambisani ni ku vekiwa ka siku ra ku vuya ka Kreste kambe a nga ali loko van’wana va lava ku kambisisa ntlhandlamano wa minkarhi. Storrs a pfumela leswaku ku vuya ka Kreste ku le kusuhi ni leswaku a swi ri swa nkoka leswaku Vakreste va tshama va xalamukile ni ku tshama va hitekile hi tlhelo ra moya va lunghekele siku ra ku kamberiwa. Kambe u hambanile ni ntlawa wa Miller hikuva wona a wu pfumela eka tidyondzo leti nga riki ta Matsalwa, to fana ni ku nga fi ka moya-xiviri, ku tshwa ka misava ni leswaku lava feke va nga tivi nchumu a va nge byi kumi vutomi lebyi nga heriki.

Xana Ku Rhandza Xikwembu A Ku Ta Yisa Kwihi?

Storrs u hetiwe matimba hi vonelo ra Masavata ra leswaku Xikwembu xi ta pfuxa vanhu vo homboloka hi xikongomelo xo va herisa nakambe. EMatsalweni a ku nga ri kona laha a kuma laha Xikwembu xi nga ta tirihisela hi ndlela yoleyo leyi nga twaliki. Storrs ni vanghana va yena va swi hundzeletile lerova va gimeta hi ku vula leswaku lavo biha va nga ka va nga pfuxiwi. Hambileswi a va ri ni xiphiqo xo hlamusela matsalwa yo karhi lawa ya kombetelaka eku pfuxiweni ka vanhu lava nga lulamangiki, eka vona xiboho xa vona a xi vonaka xi pfumelelana ni rirhandzu ra Xikwembu. Ku twisisa xikongomelo xa Xikwembu loku engetelekeke a ku ta fika ku nga ri khale.

Hi 1870, Storrs u sungule ku vabya swinene lerova a tsandzeka ni ku tirha ku ringana tinh’weti to karhi. Hi nkarhi lowu, u kote ku tlhela a pfuxeta hinkwaswo leswi a swi dyondzeke emalembeni ya yena hinkwawo ya 74. U gimete hi leswaku u hupe xiyenge xa nkoka xa xikongomelo xa Xikwembu hi vanhu hilaha swi kombisiweke hakona eka ntwanano wa Abrahama—wa leswaku ‘mindyangu hinkwayo ya misava yi ta tikatekisa hikuva Abrahama u yingise rito ra Xikwembu.’—Genesa 22:18; Mintirho 3:25.

Leswi swi tise dyondzo leyintshwa emianakanyweni ya yena. Loko “mindyangu hinkwayo” yi ta katekisiwa, xana a swi nga ta lava leswaku hinkwayo yi twa mahungu lamanene? Xana va ta ma tivisa hi mani? Xana se a ku fanga vanhu va timiliyoni to tala swinene ke? Loko a ri karhi a kambisisa Matsalwa ku ya emahlweni u gimete hi leswaku a ku ri ni mintlawa yimbirhi ya vanhu “vo biha” lava feke: Lava va aleke rirhandzu ra Xikwembu hi ku helela, ni lava va feke va nga tivi nchumu.

Storrs u gimete hi leswaku lava feke va nga tivi nchumu a va fanele ku pfuxiwa eku feni leswaku va nyikiwa nkarhi wo vuyeriwa hi gandzelo ra nkutsulo ra Kreste Yesu. Lava va ri amukelaka va ta hanya hilaha ku nga heriki emisaveni. Lava va ri alaka va ta herisiwa. Ina, Storrs a a pfumela leswaku a nga kona la nga pfuxiwaka hi Xikwembu handle ko va ni ntshembo eka xona. Eku heteleleni, a nga kona loyi a nga ta va a fe hikwalaho ka xidyoho xa Adamu handle ka Adamu! Kambe ku vuriwa yini hi lava va hanyeke hi nkarhi wa ku vuya ka Hosi Yesu Kreste? Eku heteleleni Storrs u kote ku vona leswaku ku fanele ku endliwa tsima ra ku chumayela emisaveni hinkwayo leswaku va fikeleriwa. A a nga tivi leswaku tsima ro tano ri nga endlisiwa ku yini, kambe hi ku susumetiwa hi ripfumelo, u tsarile: “Hambi leswi va nga vanyingi swinene, loko va hluleke ku twisisa leswaku ntirho lowu wu nga endliwa njhani, va wu tshikile, onge hi loko a swi nga koteki eka Xikwembu leswaku xi wu endla, hikuva va nga yi voni ndlela leyi wu faneleke wu endliwa ha yona.”

George Storrs u fe hi December 1879, ekaya rakwe eBrooklyn, le New York, tiyindlu ti nga ri tingani ku suka laha endzhakunyana a ku ta va ntsindza wa tsima ra ku chumayela ka misava hinkwayo leri a a ri langutele hi mahlo-ngati swinene.

Ku Voningeriwa Loku Engetelekeke A A Ku Laveka

Xana vavanuna vo fana na Henry Grew na George Storrs a va twisisa ntiyiso kahle hilaha hi wu twisisaka hakona namuntlha? Doo! A a va xiya matshalatshala ya vona hilaha Storrs a vuleke hakona hi 1847: “Hi fanele hi tsundzuka leswaku ha ha ku huma enguveni ya munyama wa moya wa kereke; naswona a swi nge hi hlamarisi loko hi kuma van’wana va hina va ha ambale ‘tinguvu ta le Babilona’ kambe hi tama ha ha ti teka ti ri ntiyiso.” Hi xikombiso, Grew u tlangele nkutsulo lowu endliweke hi Yesu, kambe a a nga wu twisisi leswaku a wu ri “nkutsulo lowu yelanaka,” hi leswaku vutomi bya Yesu munhu la hetisekeke byi nyikeriweke hikwalaho ka vutomi bya Adamu munhu la hetisekeke, loyi a tlheleke a byi lahla. (1 Timotiya 2:6) Henry Grew hi xihoxo a a kholwa ni leswaku Yesu u ta vuya ivi a ta fuma hi nyama emisaveni. Hambiswiritano, Grew a a khathala hi ku kwetsimisiwa ka vito ra Yehovha, ku nga mhaka leyi a yi ri ya nkoka eka vanhu va nga ri vangani ku sukela eka lembe-xidzana ra vumbirhi C.E.

George Storrs na yena a nga ri na matwisiselo lama lulameke hi tinhla tin’wana ta nkoka. A a swi kota ku vona mavunwa lama kondleteriwaka hi vafundhisi, kambe nkarhi wun’wana na yena a a hundzeleta swinene. Hi xikombiso, loko Storrs a kanete mavonelo ya mufundhisi wa orthodox malunghana na Sathana, u lwisane ni mavonelo ya leswaku Diyavulosi i munhu wa xiviri. A a alana ni Vunharhu-un’we; kambe a a nga tiyiseki ku fikela loko a ri kusuhi ni ku funya buwu, loko moya lowo kwetsima wu ri munhu. Hambiloko George Storrs a langutele leswaku ku vuya ka Kreste a ku nge voniwi eku sunguleni, a a ehleketa leswaku hi ku famba ka nkarhi ku ta voniwa. Hambiswiritano, swi tikomba onge vanhu lava havambirhi a va ri vanhu vo tshembeka naswona a va ri kusuhi swinene ni ntiyiso ku tlula vanhu vo tala.

“Nsimu” leyi Yesu a yi hlamuseleke eka xifaniso xa koroni ni mfava a yi nga si lunghekela ku tshoveriwa. (Matewu 13:38) Grew, Storrs ni van’wana a va tirha ‘ensin’wini’ va lunghiselela ntshovelo.

Charles Taze Russell, la sunguleke ku kandziyisa magazini lowu hi 1879, u tsale leswi landzelaka malunghana ni malembe ya yena yo sungula: “Hosi yi hi pfune hi tindlela to tala loko hi hlaya rito ra Yona, la tsundzukekaka ngopfu exikarhi ka vona, i makwerhu wa hina la rhandzekaka la dyuhaleke, George Storrs, loyi a hi pfuneke swinene hi leswi a swi vuleke ni leswi a swi tsaleke; kambe a hi lavi ku landzela munhu, ku nga khathariseki leswaku u lulamile kumbe u tlharihe ku fikela kwihi, kambe hi lava ku va ‘Valandzeri va Xikwembu tanihi vana lava rhandzekaka.’” Ina, swichudeni swa Bibele leswi tshembekaka a swi ta vuyeriwa eka matshalatshala ya vavanuna vo fana na Grew na Storrs, kambe a swa ha ri swa nkoka ku kambisisa Rito ra Xikwembu ku nga Bibele tanihi hi xihlovo xa xiviri xa ntiyiso.—Yohane 17:17.

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 16]

Leswi Henry Grew A A Swi Pfumela

Vito ra Yehovha ri sandziwile naswona ri lava ku kwetsimisiwa.

Vunharhu-un’we, ku nga fi ka moya-xiviri ni ndzilo wa tihele i tidyondzo ta vuxisi.

Vandlha ra Vukreste ri fanele ri hambana ni misava.

Vakreste a va fanelanga va hlanganyela etinyimpini ta matiko.

Vakreste a va le hansi ka nawu wa Savata ya Mugqivela kumbe ya Sonto.

Vakreste a va fanelanga va nghenela tinhlengeletano ta le xihundleni, to fana na Freemasons.

A ku fanelanga ku va ni vafundhisi ni lava nga le hansi ka vona exikarhi ka Vakreste.

Swithopo swa vukhongeri swi huma eka mukaneti wa Kreste.

Mavandlha hinkwawo ma fanele ma va ni huvo ya vakulu.

Vakulu va fanele va kwetsima emahanyelweni ya vona hinkwawo va nga vi ni lexi tisaka xisandzu.

Vakreste hinkwavo va fanele va chumayela mahungu lamanene.

Ku ta va ni vanhu lava nga ta hanya hi masiku eParadeyisini emisaveni.

Tinsimu ta Vukreste ti fanele ti dzunisa Yehovha na Kreste.

[Xihlovo Xa Kona]

Photo: Collection of The New-York Historical Society/69288

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 28]

Leswi George Storrs A A Swi Pfumela

Yesu u hakele hi vutomi bya yena leswaku a kutsula vanhu.

Ku chumayeriwa ka mahungu lamanene a ku nga si endliwa (hi 1871).

Hikwalaho ka sweswo, makumu a ma nga ta va ma ri ekusuhi hi nkarhi wolowo (hi 1871). Hikwalaho a ku ta va ni nguva ya nkarhi lowu taka leyi ntirho wo chumayela a wu ta endliwa ha yona.

Ku ta va ni vanhu lava nga ta dya ndzhaka ya vutomi lebyi nga heriki emisaveni.

Ku ta va ni ku pfuxiwa ka hinkwavo lava va feke va nga tivi nchumu. Lava va amukelaka nkutsulo wa gandzelo ra Kreste va ta kuma vutomi lebyi nga heriki emisaveni. Lava va wu alaka va ta lovisiwa.

Ku nga fi ka moya-xiviri ni ndzilo wa tihele i tidyondzo ta mavunwa leti kombisaka ku delela Xikwembu.

Xilalelo xa Hosi xi fanele xi tlangeriwa lembe na lembe hi Nisan 14.

[Xihlovo Xa Kona]

Photo: SIX SERMONS, by George Storrs (1855)

[Swifaniso leswi nga eka tluka 29]

Hi 1909, C. T. Russell, mutsari wa “Zion’s Watch Tower,” u rhurhele eBrooklyn, le New York, eU.S.A.