Ku Xaniseka Loku Xikwembu—Xi Ku Pfumeleleke Ku Le Kusuhi Ni Ku Hela

KUN’WANA ni kun’wana laha u langutaka kona, ku ni ku xaniseka. Vanhu van’wana vo famba va ku hlota kunene. Va kuma mavabyi lama tluletiwaka hi rimbewu kumbe va langutana ni vuyelo bya ku tirhisa swidzidzirisi hi ndlela yo biha kumbe ku kukutlela byala kumbe ku dzaha. Kumbe va nga ha va ni swiphiqo swa rihanyo hikwalaho ka ku nga dyi hi ndlela leyi faneleke. Hambiswiritano ku xaniseka ko tala ku vangiwa hi swilo kumbe swiendlakalo leswi munhu a nga swi kotiki ku swi sivela: nyimpi, madzolonga ya rixaka, vugevenga, vusweti, ndlala ni vuvabyi. Ku xaniseka kun’wana loku vanhu va nga swi kotiki ku ku sivela hi loku tisiwaka hi ku dyuhala ni rifu.

Bibele ya hi tiyisekisa leswaku “Xikwembu i rirhandzu.” (1 Yohane 4:8) Kutani ke, ha yini Xikwembu lexi nga ni rirhandzu xi pfumelele ku xaniseka loku hinkwako ku ya emahlweni malembe-xidzana yo tarisa xileswi? Xana xi ta xi lulamisa rini xiyimo lexi? Leswaku hi hlamula swivutiso leswi, hi fanele ku kambisisa xikongomelo xa Xikwembu malunghana ni vanhu. Sweswo swi ta hi pfuna ku twisisa leswaku hikwalaho ka yini Xikwembu xi pfumele ku xaniseka ni leswaku xi ta endla yini hi kona.

Nyiko Ya Ntshunxeko Wo Tihlawulela

Loko Xikwembu xi vumba munhu wo sungula, a xi lo vumba miri ni byongo ntsena. Ku tlula kwalaho, Xikwembu a xi vumbanga Adamu na Evha leswaku va fana ni tirhoboto leti nga ehleketiki. Xi va vumbe va ri ni ntshunxeko wo tihlawulela. Yoleyo a ku ri nyiko leyinene ngopfu, hikuva “Xikwembu xi [vone] hinkwaswo leswi xi swi endleke, kutani waswivo, a swi ri swinene ngopfu.” (Genesa 1:31) Ina, ‘ntirho wa xona wu hetisekile.’ (Deteronoma 32:4) Hinkwerhu hi yi teka yi ri ya risima nyiko leyi ya ntshunxeko yo tihlawulela hikuva a hi lavi leswaku hinkwaswo leswi hi swi anakanyaka hi tlhela hi swi endla hi va hi lo lerisiwa kunene hi nga swi koti ku tihlawulela.

Hambiswiritano, xana nyiko leyi leyinene ya ntshunxeko wo tihlawulela a yi fanele ku tirhisiwa handle ka swipimelo? Eka minkongomiso leyi nyikiweke Vakreste vo sungula, Rito ra Xikwembu ra hlamula: “Vanani vanhu lava ntshunxekeke, mi hlayisa ntshunxeko wa n’wina tanihi mahlonga ya Xikwembu, kambe mi nga wu endli xisirhelelo xa leswo biha.” (1 Petro 2:16) Leswaku ku va ni vuyelo lebyinene ku fanele ku va ni swipimelo. Hikwalaho, ntshunxeko wo tihlawulela a wu fanele wu lawuriwa hi nawu. Handle ka swona a ku ta va ni mpfilumpfilu.

I Nawu Wa Mani?

Xana i nawu wa mani lowu a wu ta tiyisekisa leswaku hi ni swipimelo leswi faneleke swa ntshunxeko? Nhlamulo ya xivutiso lexi yi fambisana ni xivangelo-nkulu lexi endleke leswaku Xikwembu xi pfumelela ku xaniseka. Tanihi leswi vanhu va vumbiweke hi Xikwembu, xi tiva kahle milawu leyi va faneleke ku yi yingisa leswaku va ta pfuneka swin’we ni van’wana. Bibele yi swi veka hi ndlela leyi: “Mina Yehovha, ndzi Xikwembu xa wena, Loyi a ku dyondziselaka ku ku pfuna, Loyi a ku fambisaka endleleni leyi u faneleke u famba hi yona.”—Esaya 48:17.

Handle ko tipfinyinga yinhla ya nkoka hi leyi: Vanhu a va nga vumberiwanga leswaku va hanya va nga kongomisiwi hi Xikwembu. Xi va vumbele leswaku ntsako wa vona ni ku humelela ka vona swi titshega hi ku yingisela milawu ya xona yo lulama. Muprofeta wa Xikwembu, Yeremiya u te: “Oho Yehovha, ndzi swi tiva kahle leswaku ndlela ya munhu wa la misaveni a yi le ka yena. Munhu loyi a fambaka a nga ka a nga wu kongomisi nkondzo wa yena.”—Yeremiya 10:23.

Xikwembu xi endle leswaku vanhu va lawuriwa hi milawu ya xona ya ntumbuluko, yo fana ni nawu wa nkoka-misava. Hilaha ku fanaka, xi endle leswaku vanhu va lawuriwa hi milawu ya xona ya mahanyelo, leyi endliweke hi xikongomelo xa leswaku vanhu va hanyisana. Kutani ke, swa twala loko Rito ra Xikwembu ri ku: “Tshemba Yehovha hi mbilu ya wena hinkwayo naswona u nga titshegi hi ku twisisa ka wena n’wini.”—Swivuriso 3:5.

Xisweswo, ndyangu wa vanhu a wu nga ta swi kota ku tikongomisa hi ndlela leyi humelelaka wu nga lawuriwi hi vulawuri bya Xikwembu. Vanhu va ringete ku tifuma hi ku simeka mafambiselo ya ta ntshamisano, ya ikhonomi, ya tipolitiki ni ya vukhongeri lawa ma lwisanaka, naswona ‘munhu u fume un’wana ku n’wi vavisa.’—Eklesiasta 8:9.

Xana Timhaka Ti Onhake Kwihi?

Xikwembu xi vumbe vatswari va hina vo sungula, Adamu na Evha va hetisekile. A va ri ni mimiri ni mianakanyo leswi hetisekeke ni kaya leri nga ntanga wa paradeyisi. Loko a va tiveke ehansi ka nawu wa Xikwembu, a va ta va va tshame va hetisekile naswona va tsakile. Hi ku famba ka nkarhi, a va ta va vatswari va ndyangu hinkwawo wa vanhu lowu hetisekeke ni lowu tsakeke, va hanya emisaveni leyi nga paradeyisi. Xexo a ku ri xikongomelo xa Xikwembu hi rixaka ra vanhu.—Genesa 1:27-29; 2:15.

Hambiswiritano, vatswari va hina vo sungula va tlange hi ntshunxeko wa vona wo tihlawulela. Hi xihoxo, va anakanye leswaku va nga swi kota ku humelela handle ka vulawuri bya Xikwembu. Va tiendlele xiboho xa ku tlula mindzilakano ya milawu ya xona. (Genesa, ndzima 3) Leswi va aleke vulawuri bya xona, a xi nga ha boheki ku va hlayisa va ri lava hetisekeke. ‘Va endle hi ndlela leyi onhakeke, a va ha vanga vana va xona naswona xihoxo a xi ri xa vona vini.’—Deteronoma 32:5.

Ku sukela loko Adamu na Evha va tshike ku yingisa Xikwembu, va sungule ku hohloka emirini ni le mianakanyweni. Yehovha i xihlovo xa vutomi. (Pisalema 36:9) Kutani leswi mpatswa wo sungula wu tihambaniseke hi ku helela na Yehovha, wu sungule ku va lowu nga hetisekangiki kutani eku heteleleni wu fa. (Genesa 3:19) Ku pfumelelana ni milawu ya xitekela leyi hi yi kumeke tanihi ndzhaka, vana va vona a va ta kuma ntsena leswi vatswari va vona va nga na swona. I yini swilo swa kona? A ku ri ku nga hetiseki ni rifu. Hikwalaho muapostola Pawulo u tsarile: “Xidyoho xi nghene emisaveni hi munhu un’we [Adamu], ni rifu hikwalaho ka xidyoho, xisweswo rifu ri tlulele vanhu hinkwavo hikuva hinkwavo va dyohile.”—Varhoma 5:12.

Mphikamakaneta—I Vuhosi

Loko Adamu na Evha va xandzukele Xikwembu, va tlhontlhe vuhosi bya xona, hileswaku mfanelo ya xona ya ku fuma. Yehovha a ta va a va lovisile kutani a vumba mpatswa wun’wana, kambe sweswo a swi nga ta tlhantlha mphikamakaneta ya leswaku i bya mani vulawuri lebyi nga byinene ni lebyi fanelekaka eka vanhu. Loko vanhu va nyikiwa nkarhi wa ku kurisa tinxaka ta vona hi ku ya hi mavonelo ya vona, a va ta swi veka erivaleni leswaku va nga humelela loko va tifuma va nga lawuriwi hi Xikwembu kumbe a va nge humeleli.

Xana magidi ya malembe ya matimu ya vanhu ma hi paluxela yini? Eka malembe-xidzana wolawo hinkwawo, vanhu va ringete mafambiselo yo hambana-hambana ya ntshamisano, ikhonomi, ya tipolitiki ni ya vukhongeri. Hambiswiritano vubihi ni ku xaniseka swi ye emahlweni. Entiyisweni, ‘vanhu vo homboloka va ye emahlweni va nyanya evubihini,’ ngopfu-ngopfu enkarhini wa hina.—2 Timotiya 3:13.

Eka lembe-xidzana ra vu-20 ku endliwe nhluvuko lowukulu eka swa sayense ni swa vumaki. Kambe hi hala tlhelo ku ve ni ku xaniseka loku tsemaka nhlana, ematin’wini hinkwawo ya vanhu. Ku nga khathariseki leswaku ku endliwa nhluvuko wa njhani eka swa vutshunguri, nawu wa Xikwembu wu tshama wu tiyisile: Vanhu lava tihambaniseke ni Xikwembu—ku nga xona xihlovo xa vutomi—va vabya, va dyuhala kutani va fa. Kutani swi ve erivaleni leswaku vanhu va nge ‘yi kongomisi minkondzo ya vona’!

Vuhosi Bya Xikwembu Bya Tiyisiwa

Ntokoto lowu wo vava wa ku tihambanisa ni Xikwembu wu swi veke erivaleni hilaha ku nga heriki leswaku vanhu va nge humeleli loko va tifuma handle ka xona. I vulawuri bya Xikwembu ntsena lebyi nga tisaka ntsako, vun’we, rihanyo lerinene ni vutomi. Tlhandlakambirhi, Rito ra Yehovha Xikwembu leri nga hembiki, ku nga Bibele yo Kwetsima, ri kombisa leswaku hi hanya “emasikwini yo hetelela” ya ku fuma ka munhu a nga kongomisiwi hi Xikwembu. (2 Timotiya 3:1-5) Ku pfumelela ka Yehovha vubihi ni ku xaniseka ku le kusuhi ni ku hela.

Ku nga ri khale, Xikwembu xi ta nghenelela etimhakeni ta vanhu. Matsalwa ma hi byela: “Emasikwini ya tihosi teto [mimfumo ya vanhu leyi nga kona sweswi] Xikwembu xa le tilweni xi ta veka mfumo [etilweni] lowu wu nga ta ka wu nga lovisiwi. Mfumo lowu wu nga ka wu nga hundziseriwi eka vanhu van’wana [vanhu a va nge he pfuki va fume misava]. Wu ta pfotlosa kutani wu herisa mimfumo leyi hinkwayo [mimfumo leyi fumaka sweswi], kambe wona wu ta tshama hilaha ku nga riki na makumu.”—Daniyele 2:44.

Nhloko-mhaka ya Bibele i ku lweriwa ka vuhosi bya Yehovha Xikwembu hi Mfumo wa le tilweni. Hi yona dyondzo-nkulu leyi Yesu a a dyondzisa ha yona. U te: “Mahungu lamanene lawa ya mfumo ma ta chumayeriwa emisaveni hinkwayo leyi akiweke leswaku byi va vumbhoni ematikweni hinkwawo; kutani hi kona makumu ma nga ta fika.”—Matewu 24:14.

Loko vulawuri bya Xikwembu byi susa ku fuma ka munhu, i vamani lava nga ta pona ni lava va nga taka va nga poni? Eka Swivuriso 2:21, 22 ha tiyisekisiwa: “Lavo lulama [lava seketelaka mfumo wa Xikwembu] hi vona lava nga ta tshama emisaveni, naswona lava va pfumalaka xisandzu hi vona lava nga ta sala eka yona. Loko ku ri lavo homboloka [lava nga wu seketeliki mfumo wa Xikwembu], va ta dlayiwa emisaveni.” Mupisalema la huhuteriweke hi Xikwembu u yimbelerile: “Hi nkarhinyana, lowo homboloka a nge he vi kona . . . Kambe lavo rhula va ta dya ndzhaka ya misava, hakunene va ta kuma ntsako lowu heleleke eku rhuleni lokukulu. Lavo lulama va ta dya ndzhaka ya misava, va ta tshama eka yona hi masiku.”—Pisalema 37:10, 11, 29.

Misava Leyintshwa Ya Ku Lulama

Ehansi ka vulawuri bya Mfumo wa Xikwembu, lava nga ta pona makumu ya mafambiselo lawa ya swilo va ta nghenisiwa emisaveni leyi nga ta va yi nga ha ri na vubihi ni ku xaniseka. Vanhu va ta nyikiwa ndzetelo lowu humaka eka Xikwembu naswona hi ku famba ka nkarhi “misava yi ta tala hi ku tiva Yehovha kukota mati lama funengetaka lwandle.” (Esaya 11:9) Dyondzo leyi leyi akaka ni leyinene yi ta endla leswaku vanhu va va ni ku rhula va tlhela va tirhisana. Xisweswo a ku nge he vi na nyimpi, ku dlayana, madzolonga, ku pfinya, ku yiva kumbe vugevenga bya muxaka wun’wana ni wun’wana.

Vanhu lava yingisaka, lava nga ta va va hanya emisaveni leyintshwa ya Xikwembu va ta kuma vuyelo byo tala lebyi hlamarisaka. Ku ta herisiwa vuyelo hinkwabyo lebyo biha bya ku xandzukela vulawuri bya Xikwembu. Ku nga hetiseki, vuvabyi, vudyuhari ni rifu swi ta va swilo swa nkarhi lowu hundzeke. Bibele ya hi tiyisekisa: “Ku hava munhu la tshamaka kona la nga ta ku: ‘Ndza vabya.’” Tlhandlakambirhi, Matsalwa ma hi tshembisa: “Hi nkarhi wolowo mahlo ya lava nga voniki ma ta pfuriwa, ni tindleve ta lava nga twiki ti ta pfuriwa. Hi nkarhi wolowo la khutaka u ta tlula kukota mhunti, ni ririmi ra la nga vulavuriki ri ta huwelela hi ku tsaka.” (Esaya 33:24; 35:5, 6) Mayana nyanyuko lowu hi nga ta va na wona wa ku tsakela rihanyo lerinene siku na siku—hi masiku!

Ehansi ka nkongomiso wa Xikwembu wa rirhandzu, vaaki va misava yoleyo leyintshwa va ta tirhisa matimba ni vuswikoti bya vona hinkwabyo eku endleni ka paradeyisi leyi nga ta va misava hinkwayo. Vusweti, ndlala ni ku pfumala ndhawu yo tshama swi ta va swi helele makumu, hikuva vuprofeta bya Esaya byi ri: “Kunene va ta aka tindlu va tshama eka tona; kunene va ta rima masimu ya vhinya va dya mihandzu ya wona. A va nge aki kutani ku tshama un’wana; a va nge rimi kutani ku dya un’wana.” (Esaya 65:21, 22) Kunene, “va ta tshama, un’wana ni un’wana ehansi ka murhi wakwe wa vhinya ni le hansi ka nkuwa wakwe, a ku nge vi na munhu loyi a va chavisaka.”—Mikiya 4:4.

Misava yi ta pfumelelana ni nkhathalelo wa Xikwembu wa rirhandzu ni vanhu lava yingisaka. Hi ni switiyisekiso leswi swa Matsalwa: “Mananga ni ndhawu leyi nga riki na mati swi ta khana, ni timbala ta le kwandzasini ti ta tsaka, ti rhumbuka kukota safroni. . . . Emananga ku ta pfelela mati, ni swinambyana etimbaleni ta le kwandzasini.” (Esaya 35:1, 6) “Ku ta va ni mavele yo tala emisaveni; ma ta khapakhapa etinhlohlorhini ta tintshava.”—Pisalema 72:16.

Ku vuriwa yini hi vanhu va magidi ya timiliyoni lava feke? Lava va nga emiehleketweni ya Xikwembu va ta tlhela va hanya, hikuva “ku ta va ni ku pfuxiwa ka lava lulameke ni ka lava nga lulamangiki.” (Mintirho 24:15) Ina, vafi va ta tlhela va hanya. Va ta dyondzisiwa ntiyiso lowu hlamarisaka malunghana ni vulawuri bya Xikwembu kutani va nyikiwa lunghelo ra ku hanya hilaha ku nga heriki eParadeyisini.—Yohane 5:28, 29.

Hi tindlela leti, Yehovha Xikwembu u ta xi hundzula hi ku helela xiyimo lexi hlomulaka mbilu xa ku xaniseka, vuvabyi ni rifu leswi khomiseke vanhu xo tika hi magidi ya malembe. Vuvabyi a byi nge he vi kona! Vugono a byi nge he vi kona! Rifu a ri nge he vi kona! Xikwembu “xi ta sula mihloti hinkwayo ematihlweni ya vona, rifu a ri nge he vi kona, hambi ku ri ku kolola, ni xirilo ni xitlhavi a swi nge he vi kona. Swilo swo sungula swi [ta va swi] hundzile.”—Nhlavutelo 21:3, 4.

Hi yona ndlela leyi Xikwembu xi nga ta herisa ku xaniseka ha yona. Xi ta herisa misava leyi yo homboloka kutani xi simeka fambiselo lerintshwa hilaha ku heleleke ra swilo, leri eka rona ku nga ‘ta va ni ku lulama.’ (2 Petro 3:13) Wolawo i mahungu lamanene! Hi yi lava hi mahlo-ngati misava yoleyo leyintshwa. Naswona a hi nge rindzi nkarhi wo leha leswaku hi yi kuma. Hi ku landza ku hetiseka ka vuprofeta bya Bibele, ha swi tiva leswaku misava leyintshwa yi kwala nyongeni naswona ku pfumelela ka Xikwembu ku xaniseka ku le kusuhi ni ku hela.—Matewu 24:3-14.

[Bokisi eka tluka 8]

Ku Tsandzeka Ka Mfumo Wa Munhu

Malunghana ni ku fuma ka munhu, khale ka Holobye wa le Jarimani Helmut Schmidt, u te: “Hina vanhu . . . minkarhi hinkwayo hi yi fume katsongo misava kambe hakanyingi a hi yi fuma hi ndlela yo biha swinene. . . . A hi si tshama hi yi fuma hi ndlela leyi nga ni ku rhula loku heleleke.” Human Development Report 1999 yi te: “Matiko hinkwawo ma vika hi ku onhaka ka mahanyelo ya vanhu va wona, mpfilumpfilu wa tiko, vugevenga lebyi engetelekeke ni madzolonga lama engetelekeke emakaya. . . . Minxungeto ya misava hinkwayo ya andza yi tlula vuswikoti lebyi matiko ma nga na byona bya ku langutana na yona naswona yi andza ku tlula ndlela misava hinkwayo a yi ta pfuna ha yona.”

[Swifaniso eka tluka 8]

“Hakunene va ta kuma ntsako lowu heleleke eku rhuleni lokukulu.”—Pisalema 37:11

[Mimfungho ya Vini va Swifaniso eka tluka 5]

Xa vunharhu ku suka ehenhla, manana ni n’wana: FAO photo/B. Imevbore; ehansi, ku buluka: U.S. National Archives photo