Section 6
Ha Yini Ku Ri Ni Ku Xaniseka Konghasi, Ni Ku Pfumaleka Ka Vululami?
1, 2. Hikwalaho ka ntokoto wa vanhu, i swivutiso swihi leswi swi nga vutisiwaka?
1 Kutani ke, loko La Tlakukeke a ri ni xikongomelo xa leswaku vanhu lava hetisekeke va hanya emisaveni hi laha ku nga heriki eswiyin’weni swa paradeyisi, naswona loko xexo xa ha ri xikongomelo xakwe ni sweswi, ha yini paradeyisi yi nga ri kona? Ha yini, ematshan’wini ya sweswo, vanhu va hete malembe xidzana yo tarisa xileswi va ri karhi va vona maxangu ni vuhomboloki?
2 Handle ko kanakana, matimu ya vanhu ya tele hi mahlomulo lama vangiwaka hi nyimpi, ku lawuriwa ka matiko man’wana hi man’wana, ku phanga, ku pfumaleka ka vululami, ku sika, timhangu, vuvabyi ni rifu. Ha yini ku ve ni swilo swo tala hi ndlela leyi swo biha leswi humelelaka eka vanhu lava nga riki na nandzu? Loko Xikwembu xi ri ni matimba hinkwawo, ha yini xi pfumelele ku xaniseka lokukulu hi magidi ya malembe? Tanihi leswi Xikwembu xi kunguhateke vuako ni ku byi hlela kahle, ha yini xi pfumelele mpfilumpfilu ni ku onhaka emisaveni?
Xikombiso
3-5. (a) I xifaniso xihi lexi nga hi pfunaka ku twisisa leswaku ha yini Xikwembu xa nhleleko xi pfumelela mpfilumpfilu emisaveni? (b) I swilo swihi swin’wana leswi fambelanaka ni xiyimo lexi nge misaveni?
3 A hi tirhiseni xikombiso ku komba leswaku ha yini Xikwembu xa nhleleko xi pfumelele misava yi nga vi na nhleleko. Anakanya, u ri eku famba-fambeni le makhwatini ivi u kuma yindlu. Loko u ri karhi u kambela yindlu leyi, u kuma leswaku a yi hlelekangi. Mafasitere ya fayekile, lwangu ri onhake swinene, rikupakupa leri endliweke hi mapulanga ri tele hi timbhovo, nyangwa wu lo khoma hi xikhuleko xin’we, naswona fambiselo ra mati a ri tirhi.
4 Loko u vona swilo leswi hinkwaswo leswi onhakeke, xana u nga heta hi leswaku ku hava mukunguhati la tlhariheke loyi a nga ha vaka a kunguhate yindlu yoleyo? Xana ku pfumaleka ka nhleleko swi nga ku byela leswaku yindlu yoleyo yi lo tiendlekela? Kumbe xana loko wo heta hi leswaku ku na un’wana la nga yi kunguhata, xana u nga anakanya leswaku munhu loyi a a nga ri na vutshila naswona a a nga anakanyi?
5 Loko u kambisisa muako lowu swinene, u kuma leswaku eku sunguleni a wu akiwe kahle naswona wu vonaka wu tirhiwe hi vukheta lebyikulu. Kambe sweswi wu onhiwile naswona wu ya emahlweni wu onhaka. Xana ku onhaka ni swiphiqo swi nga vula yini? Swi nga ha vula leswaku (1) n’wini wa yona u file; (2) i muaki lonene kambe a nga ha yi tsakeli yindlu leyi; kumbe (3) u hirhise yindlu yakwe eka vahirhi lava nga khathaleliki. Mhaka leyo hetelela yi fana ni xiyimo xa misava leyi.
Laha Swi Nga Onhaka Kona
6, 7. Ku humelele yini eka Adamu na Evha loko va tlule nawu wa Xikwembu?
6 Ku sukela eka rhekhodo ya Bibele yo sungula, hi dyondza leswaku a ku nga ri xikongomelo xa Xikwembu leswaku vanhu va xaniseka kumbe ku fa. Vatswari va hina vo sungula, Adamu na Evha, va fe hikwalaho ka leswi va nga yingisangiki Xikwembu. (Genesa, tindzima 2 na 3) Loko va tlule nawu, a va nga ha endli ku rhandza ka Xikwembu. Va humile ehansi ka nkhathalelo wa Xikwembu. Entiyisweni, va tihambanise ni Xikwembu, yona “nseledyana ya v̌utomi.”—Pisalema 36:9.
7 Miri ya vona yi sungule ku hela matimba, ku kotisa muchini lowu sungulaka ku nonoka ivi wu yima loko wu humesiwe eka xihlovo xa wona xa gezi. Hikwalaho ka sweswo Adamu na Evha va hele matimba, va dyuharile, ivi eku heteleleni va fa. Kutani ku humelele yini endzhaku ka sweswo? Va tlhelele laha va humeke kona: “Hikuv̌a u nṭhuri, u ta tlhelela e nṭhurini.” Xikwembu a xi va byerile leswaku loko va nga yingisi milawu ya xona vuyelo a ku ta va rifu: “U ta fa.”—Genesa 2:17; 3:19.
8. Xana xidyoho xa vatswari va hina vo sungula xi wu khumbe njhani ndyangu wa vanhu?
8 A ku fanga vatswari va hina vo sungula ntsena kambe ni vatukulu va vona hinkwavo, rixaka hinkwaro ra vanhu, na rona ri ngheniwe hi rifu. Ha yini? Hikuva hi ku ya hi milawu ya ti-gene, vana va tekelela leswi va swi kumaka eka vatswari va vona. Kutani hinkwavo vana va vatswari va hina vo sungula va tekelele ku nga hetiseki ni rifu. Varhoma 5:12 ya hi byela: “Leswi ku dyoha ku ngheneke emisaveni hi munhu a ri un’we [Adamu, kokwana wa vanhu], kutani rifu ri ngheneke hikwalaho ka ku dyoha, hi mukhuva wolowo rifu ri tlulele vanhu hinkwavo, hikuva hinkwavo va dyohile [hi ku tekelela ku nga hetiseki, ku nga mimboyamelo ya ku dyoha].” Kutani leswi xidyoho, ku nga hetiseki, ni rifu ku nga swona ntsena swilo leswi vanhu va swi tivaka, van’wana va swi teka swi ri swa ntumbuluko ni leswi nga sivelekiki. Kambe, vanhu vo sungula a va vumbiwe va ri ni mianakanyo ni ku navela ku hanya hi laha ku nga heriki. Hi yona mhaka leyi vanhu vo tala va nga tsakiki loko va ehleketa leswaku vutomi bya vona byi ta herisiwa hi rifu.
Ha Yini Xi Teke Nkarhi Wo Leha?
9. Ha yini Xikwembu xi pfumelele nxaniseko wu teka nkarhi wo leha hi ndlela leyi?
9 Ha yini Xikwembu xi pfumelele vanhu ku hanya hi ndlela leyi va yi lavaka nkarhi wo leha hi ndlela leyi? Ha yini xi pfumelele leswaku ku va ni ku xaniseka eka malembe xidzana lawa hinkwawo yo tarisa xileswi? Xivangelo-nkulu hi leswaku ku ni ntlhontlho lowukulu swinene lowu endliweke: I mani loyi a faneleke a fuma? Xana Xikwembu xi fanele xi va Mufumi wa vanhu, kumbe xana vanhu va nga tifuma hi voxe hi ndlela leyi humelelaka handle ka xona?
10. I vuswikoti byihi lebyi vanhu va nyikiweke byona, kambe va ri ni vutihlamuleri byihi?
10 Vanhu va vumbiwe va ri ni ntshunxeko wo hlawula, ku nga vuswikoti byo hlawula. A va endliwanga kukota tirhoboto kumbe swiharhi, leswi lawuriwaka ngopfu hi rintumbuluko. Kutani vanhu va nga hlawula loyi va nga ta n’wi tirhela. (Deteronoma 30:19; 2 Vakorinto 3:17) Xisweswo, Rito ra Xikwembu ra laya: “Hanyani tanihi vanhu lava ntshunxekeke; mi nga teki ku ntshunxeka ka n’wina yi ri ndlela yo xisela ha yona, yo endla leswo biha, kambe hanyani tanihi malandza ya Xikwembu.” (1 Petro 2:16) Kambe, hambi leswi vanhu va nga ni nyiko leyinene ya ku tihlawulela, va fanele va langutana ni vuyelo bya ku tihlawulela ka vona.
11. Xana ndlela yo komba loko ndlela ya vutilawuri handle ka Xikwembu yi ta humelela a ku ta va yihi?
11 Vatswari va hina vo sungula va hlawule hi ndlela leyi hoxeke. Va hlawule ndlela ya ku tilawula handle ka Xikwembu. I ntiyiso, Xikwembu a xi ta va xi dlaye mpatswa wo sungula lowu xandzukeke xikan’we-kan’we loko va tirhise ntshunxeko wa vona wo hlawula hi ndlela leyi hoxeke. Kambe sweswo a swi ta va swi nga yi lulamisanga mhaka leyi khumbaka mfanelo ya Xikwembu yo fuma vanhu. Tanihi leswi mpatswa wo sungula a wu lava ku tifuma handle ka Xikwembu, ku fanele ku hlamuriwa xivutiso lexi: Xana ndlela yoleyo a yi ta tisa vutomi byo tsakisa, ni lebyi humelelaka? Ndlela yo antswa yo kuma nhlamulo a ku ri ku tshika vatswari va hina vo sungula ni vana va vona va tiendlela leswi va swi lavaka, tanihi leswi a va tihlawulele sweswo. Hi ku famba ka nkarhi a swi ta vonaka leswaku xana vanhu a va vumberiwe ku tifuma hi ndlela leyi humelelaka, va tilawula handle ka Mutumbuluxi wa vona.
12. Xana Yeremiya u pime ku fuma ka munhu njhani, naswona ha yini swi ri tano?
12 Mutsari wa Bibele Yeremiya a swi tiva leswaku vuyelo byi ta va byihi. Hi ku kongomisiwa hi moya lowo kwetsima wa matimba wa Xikwembu, kumbe matimba lama tirhaka, hi ndlela leyi kongomeke u tsale leswi: “Oho Yehova, nḍa ŝi tiv̌a, ndlela ya munhu a yi le matimbeni ya yena, kambe munhu l’a fambaka a nga ka a nga lulamisi renḍo ra yena. Yehova, nḍi tshinye.” (Yeremiya 10:23, 24) A a swi tiva leswaku vanhu va fanele va kongomisiwa hi vutlharhi bya le tilweni bya Xikwembu. Ha yini? Ntiyiso hi leswaku Xikwembu a xi vumbanga vanhu leswaku va hanya hi ndlela leyi humelelaka handle ka nkongomiso wa xona.
13. Handle ko kanakana, xana vuyelo bya magidi ya malembe ya ku fuma ka munhu byi kombe yini?
13 Vuyelo bya magidi ya malembe ya ku fuma ka munhu bya swi kombisa handle ko kanakana leswaku vanhu a va nge swi koti ku kongomisa timhaka ta vona handle ka Mutumbuluxi wa vona. Leswi va nga ringeta, a va nge soli un’wana hikwalaho ka vuyelo lebyi byo biha swinene. Bibele yi swi veka erivaleni: “Yehova i Ribye le’ro tiya; mitiro ya yena yi hetisekile; hikuv̌a tindlela hikwato ta yena ti lulamile; i Šikwembu šo ṭhembeka, ši nga ri na nanḍu; ši ni v̌unene, ši lulamile, leŝi v̌a tionheke, a nga na nanḍu ka v̌ona, [a hi vana va xona, NW], i rišaka ro homboloka ni ro hemba.”—Deteronoma 32:4, 5.
Ku Nga Ri Khale Xikwembu Xi Ta Nghenelela
14. Ha yini Xikwembu xi nga ta ka xi nga ha hlweli ku nghenelela etimhakeni ta munhu?
14 Leswi xi nga pfumela leswaku ku kombisiwa ku tsandzeka ka vulawuri bya vanhu hi malembe xidzana yo tala, sweswi Xikwembu xi nga nghenelela etimhakeni ta vanhu ivi xi herisa ku xaniseka, ku vaviseka, ku vabya ni rifu. Leswi xi nga pfumelela vanhu leswaku va fika emaninginingini ya ku humelela ka vona hi tlhelo ra sayense, vumaki, vutshunguri ni swin’wana, a ka ha ri na xilaveko xa leswaku Xikwembu xi pfumelela malembe xidzana man’wana yo tala leswaku vanhu va tifuma handle ka Mutumbuluxi wa vona leswaku va kombisa leswaku va nga tisa misava yo rhula ya paradeyisi. Va tsandzekile naswona a va nge swi koti. Ku tifuma handle ka Xikwembu swi tise misava yo biha swinene, ya rivengo ni leyi nga ni khombo.
15. I xitsundzuxo xihi xa Bibele lexi hi faneleke ku xi hlayisa?
15 Hambi leswi ku veke ni vafumi vo tshembeka lava va naveleke ku pfuna vanhu, matshalatshala ya vona a ma humelelanga. Namuntlha hinkwako ku ni vumbhoni bya ku hohloka ka ku fuma ka vanhu. Hi yona mhaka leyi Bibele yi tsundzuxaka yi ku: “Mi nga tiṭhembeleni tihosi, hambi v̌a ri v̌ana v̌a v̌anhu la’v̌a hlulekaka ku ponisa.”—Pisalema 146:3.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 24, 25]
Hambi ku ri vafumi va misava lavo tshembeka a va swi kotanga ku tisa misava yo rhula ya paradeyisi