“Ntsumi Ya Yehovha Yi Aka Nxaxa Ku Rhendzela Hinkwavo Lava N’wi Chavaka”

Hi Ku Vula Ka Christabel Connell

Hi sungule ku khomeka hi ku hlamula swivutiso swa Christopher leswi sekeriweke eBibeleni lerova a hi swi xiyanga leswaku se a byi ri vusiku; naswona a hi nga swi xiyi leswaku Christopher a a tshamela ku hlometela hi fasitere. Eku heteleleni, u te, “Swilo se swi tshamisekile hala handle, se mi nga famba.” U hi heleketile laha a hi pake swikanyakanya swa hina kona hiloko hi famba. Xana a a vone yini lexi a xi ri ni khombo swinene?

NDZI velekeriwe eSheffield le Nghilandhi ndzi ri Christabel Earl hi 1927. Endlwini ya ka hina ku buluke bomo hi nkarhi wa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, hikwalaho ndzi fambisiwile leswaku ndzi ya tshama na kokwana la tswaleke manana loko ndzi ri karhi ndzi hetisa xikolo. Loko ndza ha ri exikolweni xin’wana xa Khatoliki a ndzi tshamela ku vutisa tinani leswaku ha yini ku ri ni vuhomboloki ni madzolonga yo tarisa xileswi. Tinani toleto swin’we ni vanhu van’wana lava nghenaka kereke, lava ndzi va vutiseke a va swi kotanga ku ndzi hlamula hi ndlela leyi enerisaka.

Loko Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava yi herile, ndzi ve muongori. Ndzi rhurhele eLondon ndzi ya tirha eXibedlhele xa Mani na Mani xa Paddington, kambe edorobeni a ndzi vona madzolonga yo tala. Endzhakunyana ka loko buti wa mina a ye eNyimpini ya le Korea, ndzi vone munhu un’wana a ri karhi a biwa hi ndlela yo chavisa ehandle ka xibedlhele. A ku na munhu loyi a n’wi lamuleleke, naswona munhu yoloye u hundzuke bofu hikwalaho ko biwa swinene. Hi nkarhi wolowo, Manana a a ya na mina eminhlanganweni ya vangoma lava a va ringeta ku vulavurisana ni vafi, kambe a ndzi nga si swi twisisa leswaku ha yini ku ri ni vuhomboloki byo tarisa xileswi.

Ndzi Khutaziwa Ku Dyondza Bibele

Siku rin’wana John, buti wa mina lonkulu ngopfu loyi se a a ri Mbhoni ya Yehovha u tile a ta hi endzela. U vutisile a ku: “Xana wa swi tiva leswaku ha yini swilo leswi hinkwaswo swo biha swi humelela?” Ndzi te: “A ndzi swi tivi.” U pfule Bibele ya yena kutani a hlaya Nhlavutelo 12:7-12. Se a ndzi swi vona leswaku Sathana ni madimona yakwe hi vona va vangaka vuhomboloki lebyi nga kona emisaveni. Endzhakunyana ka kwalaho, ndzi yingise xitsundzuxo xa John, kutani ndzi pfumela ku dyondzeriwa Bibele. Hambiswiritano, hi nkarhi wolowo a ndzi khuvuriwanga hikuva a ndzi chava vanhu.—Swiv. 29:25.

Sesi wa mina Dorothy na yena se a a ri Mbhoni. Loko a vuya entsombanweni wa matiko yo hambana-hambana lowu a wu ri le New York (hi 1953) swin’we na Bill Roberts, jaha leri a a ta tekana na rona, ndzi va byele leswaku ku na munhu wo karhi loyi a dyondzeke Bibele na mina. Bill u ndzi vutisile a ku: “Xana u ma hlayile matsalwa hinkwawo lama nga le bukwini leyi a mi yi hlaya? Xana u ti kwatihatile tinhlamulo ebukwini?” Loko ndzi n’wi hlamula ndzi ku e-e, u te: “Hikwalaho a wu si yi dyondza! Tlhela u vulavula ni makwerhu yoloye wa xisati mi ta sungula ku yi dyondza nakambe!” Hi wona nkarhi wolowo ndzi sungule ku hlaseriwa hi madimona. Ndza ha tsundzuka ndzi kombela Yehovha leswaku a ndzi sirhelela nileswaku a ndzi ntshunxa eka nkucetelo wa wona.

Ndzi Ya Phayona eScotland Ni Le Ireland

Ndzi khuvuriwe hi January 16, 1954, ivi ndzi heta kontraka ya mina yo va muongori hi May, kutani ndzi sungula ku phayona hi June. Endzhaku ka tin’hweti ta nhungu, ndzi rhumeriwe ku ya va phayona ro hlawuleka eGrangemouth, le Scotland. Loko ndzi ri kwalaho ndzi swi twile leswaku tintsumi ta Yehovha a ti ‘ake nxaxa ti ndzi rhendzela’ loko ndzi tirha nsimu yoleyo ya le makaya.—Ps. 34:7.

Hi 1956, ndzi komberiwe ku ya phayona le Ireland. Ndzi averiwe ku ya tirha edorobeni ra Galway swin’we ni vamakwerhu van’wana vambirhi va xisati. Hi siku ro sungula ndzi nghene endlwini ya mufundhisi. Swi nga si ya kwihi, ku fike phorisa kutani ri teka mina ni munhu loyi a ndzi famba na yena ri hi yisa exitichini xa maphorisa. Loko hi ri byele mavito ya hina ni adirese ya laha hi tshamaka kona ri nambe ri ya ba riqingho. Hi ri twe ri ku, “Ina, Mufundhisi, ndzi ku tiva kahle laha va tshamaka kona.” A ri rhumiwe hi mufundhisi yoloye. N’wini wa yindlu leyi a hi tshama eka yona u byeriwe leswaku a hi hlongola, hikwalaho hofisi ya rhavi yi ringanyete leswaku hi suka endhawini yoleyo. Loko hi fika exitichini xa xitimela a hi hlwele hi timinete ta khume. Kambe xitimela a xi nga si famba, naswona a ku ri ni wanuna loyi a hi rindzile leswaku a tiyiseka leswaku ha xi khandziya xitimela. A ho va ni mavhiki manharhu ntsena hi ri eGalway!

Hi averiwe ku ya eLimerick, ku nga doroba rin’wana laha Kereke ya Khatoliki yi nga ni nkucetelo lowukulu. Mintshungu ya vapfukeri a yi tshamela ku hi hlekula. Vanhu vo tala a va chava ku vulavula na hina loko hi nghena emakaya ya vona. Lembe leri hundzeke ra kona makwerhu un’wana wa xinuna u biwile edorobeni leritsongo ra le kusuhi ra Cloonlara. Hikwalaho a hi tsakile leswi hi kumeke Christopher, loyi a boxiweke eku sunguleni, loyi a hi kombeleke leswaku hi tlhela hi vuya hi ta hlamula swivutiso swa yena swa le Bibeleni. Loko ha ha ri kwalaho, mufundhisi un’wana u tile ivi a sindzisa Christopher leswaku a hi hlongola. U byele mufundhisi yoloye xo mita hi huku a ku: “Vavasati lava va rhange va gongondza loko va nga si nghena laha kaya ka mina, kutani ndzi va pfulela. Wena a wu gongondzanga naswona a ndzi ku pfumelelanga leswaku u nghena.” Mufundhisi loyi u fambile kambe a a hlundzukile.

A hi nga swi tivi leswaku mufundhisi loyi a a hlengelete ntlawa lowukulu wa vavanuna, lava a va hi yimerile ehandle ka yindlu ya Christopher. Leswi Christopher a a swi tiva leswaku va ni tihanyi, u endle hilaha swi nga hlamuseriwa hakona eku sunguleni. U hi tshike hi tshama kukondza va hangalaka. Endzhaku ka nkarhi hi twe leswaku yena ni ndyangu wa yena va hlongoriwile endhawini yoleyo kutani va ya tshama eNghilandhi.

Ndzi Ya eXikolweni Xa Le Giliyadi

Loko ndzi kuma xirhambo xo ya eka ntlawa wa vu-33 wa le Giliyadi se a ndzi tilunghiselela ku ya eNtsombanweni wa Matiko yo Hambana-hambana lowu nge Ku Rhandza Ka Xikwembu, lowu a wu ri le New York hi 1958. Ematshan’weni yo tlhelela ekaya endzhaku ka ntsombano, ndzi ye ndzi ya tirha eCollingwood, le Ontario eCanada ku kondza Xikolo xa le Giliyadi xi sungula hi 1959. Kambe loko ndzi ri entsombanweni ndzi hlangane na Eric Connell. A a dyondze ntiyiso hi 1957 naswona a a sungule ku phayona hi 1958. Endzhaku ka ntsombano, a a ndzi tsalela siku ni siku loko ndza ha ri eCanada ni loko se ndzi ri exikolweni xa le Giliyadi. A ndzi tivutisa leswaku hi ta endla yini endzhaku ka loko ndzi thwasile.

Ku ya exikolweni xa le Giliyadi a ku ri xiendlakalo xa nkoka swinene evuton’wini bya mina. Mina na Dorothy na nuna wa yena a hi ri eka ntlawa wun’we. Vona va averiwe ku ya ePortugal. Lexi ndzi hlamariseke mina ndzi averiwe ku ya eIreland. A ndzi nga tsakanga leswi a ndzi nga averiwanga endhawini yin’we na sesi wa mina! Ndzi vutise un’wana wa valeteri loko ku ri ni nchumu lowu hoxeke lowu ndzi wu endleke. U te: “A wu endlanga nchumu lowu hoxeke. Wena ni munghana wa wena Eileen Mahoney, mi pfumerile ku ya etikweni rin’wana ni rin’wana,” kutani tiko ra Ireland a ri ri yin’wana ya tindhawu to tala leyi a va ta rhumeriwa eka yona.

Ndzi Tlhelela eIreland

Ndzi fike eIreland hi August 1959 naswona ndzi averiwe ku ya hlanganyela ni Vandlha ra Dun Laoghaire. Hi nkarhi wolowo Eric se a a vuyile eNghilandhi naswona a a tsake ngopfu leswi a ndzi ri ekusuhi swinene. Na yena a a lava ku va murhumiwa. U tibyele leswaku leswi varhumiwa a va ha rhumeriwa etikweni ra Ireland, u ta ya a ya phayona kona. U rhurhele eDun Laoghaire, naswona hi tekane hi 1961.

Endzhaku ka tin’hweti ta tsevu, Eric u humeleriwe hi mhangu ya xithuthuthu leyi a yi lava ku n’wi dlaya. Xipalapala xa yena a xi vaviseke swinene, naswona madokodela a ma nga tiyiseki leswaku ma ta swi kota ku ponisa vutomi bya yena. Ndzi n’wi khathalerile ekaya ku ringana tin’hweti ta ntlhanu a kala a hlakarhela, endzhaku ka loko a hete mavhiki manharhu exibedlhele. Ndzi ye emahlweni ndzi chumayela hilaha ndzi nga kotaka hakona.

Hi 1965 hi averiwe evandlheni leri nga ni vahuweleri va nhungu le Sligo, ku nga hlaluko leri nga le ribuweni ra le n’walungu vupela-dyambu. Endzhaku ka malembe manharhu, hi ye evandlheni rin’wana leritsongo le Londonderry, ku ya en’walungwini. Siku rin’wana loko hi vuya ensin’wini hi kume ku ri ni darata leyi nga ni mitwa leyi a pfale patu ra laha a hi tshama kona. Maxangu ya le N’walungwini wa Ireland se a ma sungurile. Mintlawa ya vantshwa a yi hisa timovha. Edorobeni se a ku ri ni ndhawu ya Maprotestente ni ya Makhatoliki. A swi ri ni khombo ku suka eka ndhawu yin’wana u ya eka yin’wana.

Ku Hanya Ni Ku Chumayela eMaxangwini

Hambiswiritano, a hi chumayela hinkwako. Nakambe na hi nkarhi wolowo a hi swi twa leswaku tintsumi a ti hi rhendzerile. Loko hi tikuma hi ri endhawini leyi nga ni madzolonga, a hi hatla hi suka kutani hi tlhelela loko swilo se swi tshamisekile. Siku rin’wana loko ku ri ni madzolonga ekusuhi ni laha hi tshamaka kona, masalela ya swilo leswi tshweke lama humaka exitolo lexi xavisaka pende xa le kusuhi ma wele efasitereni ra hina. A hi nga etleli hikuva a hi lava ku vona loko ndhawu leyi hi tshamaka eka yona yo tshuka yi tshwile. Endzhaku ka loko hi ye eBelfast hi 1970, hi twe leswaku bomo ya petirolo yi hise xitolo lexi xavisaka pende ni leswaku ndhawu leyi hi nga tshama hi tshama eka yona na yona a yi tshwile.

Siku rin’wana mina ni makwerhu un’wana wa xisati loko hi ri ensin’wini hi vone phayiphi yin’wana leyi a yi sorisa efasitereni rin’wana. Hi ye emahlweni ni riendzo ra hina. Endzhaku ka timinete ti nga ri tingani, yi bulukile. Vanhu va kwalaho lava teke va ta yi vona a va anakanya leswaku hi hina hi yi vekeke! Hi nkarhi wolowo makwerhu un’wana wa xisati loyi a a tshama kwalaho u hi nghenise endlwini ya yena. Ku hi nghenisa ka yena endlwini ku khorwise vaakelani va yena leswaku a hi hina hi nga veka bomo yoleyo.

Hi 1971 hi ye eLondonderry hi ya endzela makwerhu un’wana wa xisati. Loko hi n’wi hlamusela hi ta ndlela leyi hi teke ha yona ni laha hi hundzeke ku pfariwe patu, u vutisile a ku, “Xana a ku nga ri na munhu laha a ku pfariwe patu kona?” Loko hi ku, “A va ri kona, kambe a va nga ri na mhaka na hina,” u hlamarile. Ha yini? Hikuva emasikwini lama hundzeke dokodela ni phorisa va tekeriwe timovha ta vona ivi ti hisiwa.

Hi 1972 hi ye eCork. Endzhakunyana hi ye eNaas ivi endzhaku ka sweswo hi ya eArklow. Eku heteleleni hi 1987, hi averiwe ku ya tirha eCastlebar laha ha ha riki kona ninamuntlha. Endhawini yoleyo hi ve ni lunghelo lerikulu ra ku pfuneta eku akiweni ka Holo ya Mfumo. Eric u sungule ku vabya swinene hi 1999. Kambe, hi ku pfuniwa hi Yehovha swin’we na hi ku seketeriwa hi ndlela ya rirhandzu hi vandlha, ndzi tlhele ndzi kota ku tiyisela xiyimo xolexo ni ku n’wi khathalela a kondza a hlakarhela.

Mina na Eric hi ye kambirhi eXikolweni xa Ntirho wa Vuphayona. Wa ha ri nkulu wa vandlha. Ndzi khomiwe hi vuvabyi lebyikulu bya marhambu naswona ndzi hoxiwe swilo swo karhi etinyongeni ta mina ni le matsolweni ya mina. Hambileswi ndzi bohekeke ku langutana ni nkaneto wa tihanyi wa vanhu va vukhongeri naswona ndzi hanyeke eminkarhini ya swiphiqo leswikulu swa tipolitiki ni swa vanhu, xiphiqo xa mina lexikulu a ku ri ku boheka ku tshika ku chayela. Sweswo a swi ri ndzingo hikuva a ndzi nga ha ta kota ku ya etindhawini to karhi loko ndzi swi lava. Vandlha ri ndzi pfune swinene hikuva a ri ndzi seketela. Sweswi ndzi famba-famba hi xongotelo naswona ndzi tirhisa ximovhana xa mavhilwa manharhu lexi tirhaka hi betri loko ndzi lava ku famba mimpfhuka yo lehanyana.

Mina na Eric hi ve maphayona yo hlawuleka malembe yo tlula 100, ya 98 hi ma hete laha Ireland. A hi swi lavi ku tshika ntirho lowu hileswi se hi nga dyuhala. A hi titsheganga hi masingita, kambe hi tshemba leswaku tintsumi ta Yehovha leti nga ni matimba ti “aka nxaxa ku rhendzela” lava n’wi chavaka ni lava n’wi tirhelaka hi ku tshembeka.