Ku Endla Ku Vonakala Ka Hina Ku Vangama Nkarhi Na Nkarhi
1 Ku vonakala i yini? Xihlamusela-marito xi ku hlamusela tanihi “nchumu lowu endlaka swi koteka ku vona xilo xo karhi.” Kambe entiyisweni, ku nga khathariseki thekinoloji ya yena, munhu a nga yi tivi hi ku helela nhlamulo ya xivutiso lexi Yehovha a xi tlakuseke hi laha xi rhekhodiweke ha kona eka Yobo 38:24. Xana hi nga hanya handle ka ku vonakala? A hi nga ta hanya handle ka ku vonakala. Ku vonakala i ka nkoka leswaku hi vona, naswona Bibele yi hi byela leswaku hi tlhelo ra moya, “Xikwembu i ku vonakala.” (1 Yoh. 1:5) Hi titshege swinene hi Loyi a hi ‘voningaka.’—Ps. 118:27.
2 Leswi swi tano hi tlhelo ra nyama kambe swi tano ngopfu hi ndlela ya moya. Vukhongeri bya mavunwa byi hambukise mintshungu ya vanhu, byi va tshika va ri emunyameni wa moya, “[va] hulumetela e makhumbini kukota la’v̌o fe mahlo.” (Esa. 59:9, 10) Hi ku susumetiwa hi rirhandzu rakwe lerikulu ni ntwela-vusiwana, Yehovha u ‘rhuma ku vonakala ka yena ni vunene bya yena.’ (Ps. 43:3) Hi ku kongoma timiliyoni ta lava tlangelaka ti angule hi “ku huma emunyameni, [t]i ta nghena eku vonakaleni ka yena loku hlamarisaka.”—1 Pet. 2:9.
3 Yesu Kreste u endla xiphemu xa nkoka xo tisa ku vonakala loku emisaveni. U te: “Mina ndzi ku vonakala, kutani ndzi tile emisaveni leswaku un’wana ni un’wana la pfumelaka eka mina, a nga tshami emunyameni.” (Yoh. 12:46) Nkarhi wa yena hinkwawo, ntamu ni rifuwo ra yena u swi tirhisele ku endla ku vonakala ka ntiyiso ku tiviwa. U famba-fambe tiko-xikaya ra ka vona hinkwaro, a chumayela ni ku dyondzisa, emitini yo tala ni le swimitanini swo tala. U tiyisele nxaniso wa tihanyi lowu humaka ematlhelweni hinkwawo, kambe u tshame a tiyile entirhweni wa yena wo hangalasa ku vonakala ka ntiyiso.
4 Yesu u yise nyingiso eku hlawuleni, ku letela ni ku hlengeleta vadyondzisiwa a ri ni pakani yo karhi emianakanyweni. Eka Matewu 5:14-16 hi hlaya swiletelo leswi a va nyikeke swona: “N’wina mi ku vonakala ka misava; . . . Ku vonakala ka n’wina a ku voningele vanhu hi mukhuva wolowo, leswaku va ta vona mintirho ya n’wina leyo saseka, va dzunisa Tata wa n’wina la nge matilweni.” Ku fana na Yesu, a va fanele ku va “timboni, laha misaveni,” va hangalasa ku vonakala ka ntiyiso hinkwako. (Flp. 2:15) Va amukele vutihlamuleri hi ntsako, va byi languta tanihi xikongomelo xa vona lexikulu evuton’wini. Endzhakunyana, Pawulo u vule leswaku mahungu lamanene ya “twarisiwile eka swivumbiwa hinkwaswo leswi nge hansi ka tilo.” (Kol. 1:23) Vandlha hinkwaro ra Vukreste a ri ri ni vun’we eku hetisiseni ka ntirho wolowo lowukulu.
5 Hina namuntlha hi fanele hi kombisa ku nkhensa leswi hi nga le xikarhi ka lava va ‘cukumeteke mintirho ya munyama.’ (Rhom. 13:12, 13) Hi nga kombisa ku tlangela ka hina hi ku tekelela xikombiso lexi vekiweke hi Yesu ni Vakreste va khale lavo tshembeka. Xilaveko xa ku va van’wana va twa ntiyiso sweswi i xa xihatla swinene ku tlula rini na rini ematin’wini ya munhu. A ku na ntirho wun’wana lowu nga ringanisiwaka ni ntirho lowu hi xihatla xa wona ni mpfuno wa wona lowukulu.
6 Xana Hi Nga Vangamisa Ku Yini Tanihi Timboni? Ndlela leyi nga yona yo endla ku vonakala ka hina ku vangama i ku va hi hlanganyela entirhweni wo chumayela hi Mfumo. Vandlha rin’wana ni rin’wana ri na malunghiselelo lama hlelekeke ya nkarhi hinkwawo yo chumayela ensin’wini leyi ri averiweke yona. Tibuku to tala ti endliwa ti kumeka hi tinxaka to hambana-hambana ni hi tindzimi to tala. Dyondzo yo enta ya nyikeriwa hi ku tirhisa minhlangano ni mpfuno wo letela van’wana ha un’we-un’we, yi nyikeriwa hi lava va nga ni ntokoto. Minkarhi yo hlanganyela yi pfulekele vavanuna, vavasati, vadyuhari ni vana. Munhu un’wana ni un’wana evandlheni u rhambiwa ku hlanganyela hi vuswikoti ni swiyimo swihi na swihi leswi n’wi pfumelelaka. Matirhelo hinkwawo ya vandlha ya kongomisiwe eku chumayeleni hi malunghiselelo yo pfuna xirho xin’wana ni xin’wana leswaku xi hlanganyela hi ndlela yo karhi. Ku hlanganyela nkarhi na nkarhi ni vandlha i ndlela yo antswa swinene yo hi endla hi tiyiseka leswaku ku vonakala ka hina ku tshama ku ri karhi ku vangama.
7 Hi nga ha vangama hi tindlela leti nga katsiki ku vula vumbhoni hi milomo. Hi nga koka nyingiso wa van’wana hi mahanyelo ya hina ntsena. Sweswo hi leswi Petro a a swi anakanya loko a khutaza a ku: “Hanyani hi mukhuva lowo saseka exikarhi ka vamatiko, leswaku . . . va ta vona mintirho ya n’wina leyo saseka, va dzunisa Xikwembu.” (1 Pet. 2:12) Vo tala va xiyisisa ntirho kumbe nhlengeletano hi ku landza mahanyelo ya lava hlanganyelaka eka yona. Loko vahlaleri va vona vanhu lava tengeke emahanyelweni, vo tshembeka, vo rhula ni lava hlayisaka nawu, va languta vanhu vo tano va ri lava hambaneke naswona va heta hi leswaku va hanya hi mimpimanyeto leyi tlakukeke swinene ku tlula leyi landzeriwaka hi vunyingi. Kutani wanuna u vangamisa ku vonakala kakwe loko a xixima ni ku rhandza nsati wakwe hi ndlela leyinene; nsati u endla leswi fanaka loko a xixima vunhloko bya nuna wakwe. Vana va hambana ni van’wana loko va yingisa vatswari va vona naswona va papalata ku tikhoma loko biha hi tlhelo ra rimbewu ni ku tirhisa swidzidzirisi. Muthoriwa loyi a nga ni vukheta mayelana ni ntirho wakwe, a tshembekile naswona a anakanyela van’wana wa xiximiwa swinene. Loko hi kombisa timfanelo leti ta Vukreste, hi endla ku vonakala ka hina ku vangama, hi bumabumela ndlela ya hina ya vutomi eka van’wana.
8 Ku chumayela i ku vulavula ni van’wana hi leswi hi swi dyondzeke eRitweni ra Xikwembu. Sweswo swi endliwa epulatifomo kumbe emakaya, kambe a swi endliwi etindhawini toleto ntsena. Mintirho ya hina ya siku na siku yi hi endla hi hlangana ni vanhu vo tala. Xana hi siku u vulavula kangani ni muakelani wa wena? I kangani ku ta vanhu ekaya ra wena? I vanhu vangani vo hambana-hambana lava u hlanganaka na vona loko u ya emavhengeleni, u khandziye bazi, kumbe entirhweni wa wena wo tihanyisa? Loko u ri n’wana wa xikolo, xana wa yi tiva nhlayo ya vanhu lava u vulavulaka na vona siku rin’wana ni rin’wana? Minkarhi yo vulavula ni van’wana a yi hikiwanga. Leswi u faneleke ku swi endla i ku tsundzuka Matsalwa, u va ni Bibele ni swiphephana naswona u va wena la sungulaka bulo loko u kuma nkarhi.
9 Hambi leswi ku vula vumbhoni hi xitshuketa swi olovaka, van’wana va kanakana ku swi ringeta. Va nga ha chava ku vulavula, va phikelela ku vula leswaku va na tingana kumbe va chava ku tshinelela vanhu vambe. Va nga ha titwa va chava ku tivangela mahlo ya vanhu kumbe ku anguriwa hi ndlela yo biha. Lava va nga ni ntokoto wo vula vumbhoni hi xitshuketa va nga ku byela leswaku a ku na lexi u faneleke ku vilela ha xona. Van’wana entiyisweni va fana na hina; va na swilaveko leswi fanaka, va titwa hi ndlela leyi fanaka, naswona va lava swilo leswi fanaka ni mindyangu ya vona. Vo tala va ta angula hi ndlela leyinene eka n’wayitelo kumbe maxewetelo ya xinghana. Leswaku u lunghekela ku sungula, u fanele u va ni “xivindzi.” (1 Tes. 2:2, NW) Hambi swi tano, loko u kala u sungula, vuyelo bya kona byi ta ku hlamarisa ni ku ku tsakisa.
10 Ha Katekisiwa Loko Hi Endla Ku Vonakala Ka Hina Ku Vangama: Hi leswi swikombiso swa mintokoto leyi phyuphyisaka hikwalaho ko vula vumbhoni hi xitshuketa: Wansati wa malembe ya 55 hi vukhale a a ringeta ku tsemakanya patu. Ku te loko ku sale katsongo leswaku movha wu n’wi chayisa, makwerhu wa xisati a n’wi hudulela etlhelo hi voko, a ku: “Tivonele. Hi hanya eminkarhini yo biha!” Kutani a n’wi hlamusela xivangelo xa ku va minkarhi leyi yi ri ni khombo. Wansati luyani u vutisile, “Xana u wun’wana wa Timbhoni ta Yehovha?” Loko a kume yin’wana ya tibuku ta hina eka sesi wakwe, wansati yoloye u lave ku vonana na un’wana wa Timbhoni ta Yehovha, naswona swi kotekile ku va a vonana na yena.
11 Makwerhu un’wana wa xisati u sungule bulo ni wansati loyi a a ri endlwini ya vuwiselo ehofisi ya dokodela. Wansati yoloye u yingiserisisile kutani a ku: “Minkarhi yo talanyana a ndzi hlangana na tona Timbhoni ta Yehovha; kambe loko nkarhi wun’wana ndzo tshuka ndzi ve un’wana wa Timbhoni ta Yehovha, swi ta va swi vangiwa hi leswi wa ha ku ndzi byelaka swona. Ku va ndzi ku yingiserile swi fana ni ku vona ku vonakala endhawini ya xinyama.”
12 Xiendlo xo karhi xa musa xi nga ha va goza ro pfuna van’wana leswaku va dyondza ntiyiso. Loko va huma ensin’wini va ri karhi va ya ekaya, vamakwerhu van’wana vambirhi va xisati va vone mukhegula loyi a a vonaka a vabya loko a xika ebazini. Va ye eka yena va n’wi vutisa loko a lava mpfuno. U hlamale ngopfu ku va vanhu vambirhi lava a nga a tiviki va n’wi tsakela lerova a lava ku tiva leswaku i yini lexi vangeke xiendlo xo tano. Leswi swi va nyike nkarhi wo vula vumbhoni. Mukhegula u va nyike adirese hi ku hatlisa naswona a va rhamba leswaku va n’wi endzela. Dyondzo yi sunguriwile. Handle ko dya nkarhi mukhegula u sungule ku ya eminhlanganweni naswona sweswi u avelana ni van’wana ntiyiso.
13 Makwerhu un’wana la kheguleke u tirhisa nkarhi wa ni mixo leswaku a vula vumbhoni eribuweni ra lwandle ra ndhawu ya ka vona. U hlangana ni vavasati lava tirhaka, lava salaka ni vana, vamatsalana va le tibanki ni van’wana lava tifamba-fambelaka eribuweni ni mixo. U fambisa tidyondzo ta Bibele a lo tshama ebenceni. Vanhu vo tala va dyondze ntiyiso eka yena naswona sweswi i Timbhoni ta Yehovha.
14 Entirhweni wa yena wo tihanyisa, makwerhu un’wana wa xisati u twe mutirhi-kulobye a ri karhi a vulavula hi nhlangano wa politiki lowu a tshembaka leswaku wu ta tlhantlha swiphiqo swa misava. Makwerhu wa xisati u vulavurile, a hlamusela hi leswi Mfumo wa Xikwembu wu nga ta swi endla. Bulo leri ra le ntirhweni ri yise eka dyondzo ya Bibele ya le kaya, naswona eku heteleleni wansati loyi ni nuna wakwe va ve Timbhoni.
15 U Nga Tshuki U Rivala Leswaku U Mbhoni! Loko Yesu a hlamusela vadyondzisiwa vakwe tanihi “ku vonakala ka misava,” u vule leswaku va fanele va pfuna van’wana leswaku va kuma ku voningeriwa ka moya ka Rito ra Xikwembu. Loko hi tirhisa ndzayo ya Yesu, xana hi ta byi languta njhani vutirheli bya hina?
16 Loko va lava ntirho, vanhu van’wana va hlawula ntirho wa nkarhinyana. Va tipimela nkarhi ni matshalatshala lawa va nga ta ma endla entirhweni wa kona hikuva va hlawula ku tirhisa nkarhi wa vona wo tala va endla mintirho leyi va yi vonaka yi vuyerisa. Xana hi languta vutirheli bya hina hi ndlela leyi fanaka? Hambi leswi hi nga ha titwaka hi boheka naswona hi tsakela ku vekela nkarhi wa vutirheli etlhelo, xana swi nga ha endleka mianakanyo ya hina yi ri eka swin’wana?
17 Leswi hi swi tivaka leswaku a ku na nchumu lowu vitaniwaka Mukreste wa nkarhinyana, hi tinyiketerile, hi ‘titshikile’ naswona hi pfumela ku “hambeta” hi landza Yesu. (Mt. 16:24, NW) Ku navela ka hina i ku hambeta hi “mbilu hinkwayo,” hi tirhisa nkarhi wun’wana ni wun’wana ku endla ku vonakala ka hina ku vangama leswaku hi fikelela vanhu hinkwako lomu va nga kona. (Kol. 3:23, 24) Hi fanele hi ala malangutelo ya misava, hi hlayisa ku hiseka ka hina tanihi le ku sunguleni, naswona hi tiyiseka leswaku ku vonakala ka hina ku ya emahlweni ku vangama swinene. Van’wana va nga ha va va pfumelele ku hiseka ka vona ku hola ni ku vonakala ka vona ku ku ketiketi ntsena, lerova ku nga ha vonaki hambi munhu a ri ekusuhi. Vanhu vo tano va lava mpfuno leswaku va kuma ku hiseka loku heleleke evutirhelini.
18 Van’wana va nga ha tshika hikuva rungula ra hina ri nga tiveki eka vo tala. Pawulo u vule leswaku rungula ra Kreste a ri ri “vuhunguki eka lava lovaka.” (1 Kor. 1:18) Hambi swi ri tano, ku nga khathariseki leswi van’wana va swi vuleke, u twarise hi matimba a ku: “A ndzi na tingana hi Evhangeli.” (Rhom. 1:16) La nga ni tingana u titwa a nga nyawuli kumbe a nga faneleki. Xana hi nga swi kotisa ku yini ku va na tingana loko hi vulavula hi Hosi leyi Tlakukeke ya vuako hinkwabyo ni malunghiselelo layo hlamarisa lawa a ma endleke leswaku hi ta kuma ntsako lowu nga heriki? A swi twali ku va hi titwa hi nga nyawuli kumbe hi titwa hi nga faneleki loko hi vulavula hi mintiyiso leyi ni van’wana. Ematshan’wini ya sweswo hi fanele hi titwa hi boheka ku endla leswi hi nga swi kotaka, hi kombisa ku khorwiseka ka hina leswaku a hi “na tingana.” (Xiitaliki i xerhu.)—2 Tim. 2:15.
19 Ku vonakala ka ntiyiso loku sweswi ku vangamaka ematikweni hinkwawo ya misava ku nyika ntshembo wa vutomi lebyi nga heriki emisaveni leyintshwa ya paradeyisi. A hi kombiseni leswaku xitsundzuxo xo endla ku vonakala ka hina ku vangama nkarhi na nkarhi hi xi nghenise embilwini! Loko hi endla tano, hi ta va na xivangelo xo tsaka ku fana ni vadyondzisiwa lava siku na siku “a va nga rhuteli ku dyondzisa ni ku twarisa Evhangeli eTempeleni ne mindyangwini ya vanhu, va ku: ‘Mesiya, hi yena Yesu.’” (Xiitaliki i xerhu.)—Mint. 5:42.