Dyondzo 26

Ku Tirhisa Ku Phindha-phindha Ni Ku Tshukatshuka Ka Miri

1-3. Ha yini ku phindha-phindha ku ri madyondziselo ya nkoka?

¹ Xikongomelo xa wena xo vulavula xi fanele xi va ku hundzisela rungula leri vayingiseri va wena va nga ta ri tsundzuka ni ku kota ku ri tirhisa. Loko va ri rivala, mpfuno wa lahleka. Yin’wana ya tindlela-nkulu leti u nga va pfunaka ku simeka leswi u swi vulaka emiehleketweni ya vona i ku phindha-phindha tinhla leti nga ta nkoka swinene. Hi laha ku fanelaka ku vuriwe leswaku ku phindha-phindha i mana wa ku tsundzuka. Ku phindha-phindha hi kun’wana ka madyondziselo ya nkoka. Ana se u vone nkoka wa kona malunghana ni ku tirhisa matsalwa. Kambe “Ku phindha-phindha ko kandziyisa” ku xaxametiwe ku ri koxe exiphephanini xa wena xa Ndzayo ya Nkulumo hikuva swi tlhela swi tirha eka swiyenge swin’wana swa nkulumo ya wena.

² Ku ku pfuna leswaku u humelela eku tirhiseni ka ku phindha-phindha ko kandziyisa, hi ta languta mhaka hi tindlela timbirhi leti hambaneke. Yin’wana ni yin’wana yi khumba tindlela leti hambaneke to phindha-phindha; yin’wana ni yin’wana yi ni xikongomelo lexi hambaneke hi langutelo. Ku phindha-phindha tinhla-nkulu swi tirha tanihi xitsundzuxo. Ku phindha-phindha tinhla leti nga twisisiwangiki swi pfuna ku twisisa.

³ A hi ku nyikela nkulumo ntsena loku nga ka nkoka loko u xiya mfanelo leyi, kambe ni ku lunghiselela. U fanele ku swi tiva ka ha ri emahlweni leswaku hi yihi mianakanyo leyi lavaka ku phindha-phindhiwa naswona hi rini laha swi nga ta antswa ku yi phindha kona.

4-6. Hlamusela ndlela leyi nkatsakanyo lowu “yaka emahlweni” ni nkatsakanyo wo “gimeta” yi nga tirhisiwaka ha yona ku phindha tinhla-nkulu.

⁴ Ku phindha-phindha tinhla-nkulu. Ku phindha-phindha tinhla-nkulu ku tala ku hetisisiwa hi tinxaka to karhi ta nkatsakanyo. Sweswi hi ta bula hi tinxaka timbirhi leti xiyekaka, leti hi ti vulaka nkatsakanyo lowu “yaka emahlweni” ni nkatsakanyo wo “gimeta.”

⁵ Nkatsakanyo lowu yaka emahlweni wu vumbiwa hi ku pfuxeta nkoka wa yinhla-nkulu yin’wana ni yin’wana loko yi xiyiwa, u tshaha nkoka wa tinhla-nkulu leti wu rhangeleke eka nkatsakanyo wun’wana ni wun’wana lowu landzelaka. Hi mukhuva wolowo mianakanyo leyi tlhandlamanaka ya nkulumo yi ya yi tiyisiwa.

⁶ Emakun’wini ya nkulumo, nkatsakanyo wo gimeta, hambi wu tirhisiwa ni minkatsakanyo leyi yaka emahlweni kumbe e-e, wu tshineta hinkwaswo ndhawu yin’we naswona nkulumo hinkwayo yi nga pfuxetiwa hi tinhlamuselo ti nga ri tingani to koma. Nkarhi na nkarhi wu ta ku pfuna ku kombisa ntsengo lowu kongomeke wa tinhla leti nga ta pfuxetiwa. Lexi i xipfuni xin’wana xo tsundzuka.

7-10. Xana nkatsakanyo wo phindha-phindha tinhla wu nga antswisiwa njhani hi laha ku tsakisaka?

⁷ Nkatsakanyo a wu fanelanga wu va ku phindha-phindhiwa loku nga riki ka nkoka kumbe ku tlhela ku vuriwa tinhla kumbe mianakanyo ntsena. Wu nga ha hetisisiwa hi tindlela to hambana-hambana: hi swifaniso, hi ku tirhisa tsalwa, hi ku sungula mhaka hi langutelo leri hambaneke, hi mimpimanyiso kumbe ku hambanisa, hi ku kuma ku yelana, hi ku tirhisa vamavizweni kumbe swivutiso. Hi xikombiso, nkatsakanyo lowunene lowu tirhaka wa nkulumo ya le rivaleni ku nga ha va xiyenge xo koma xa timinete ta ntlhanu, u tirhisa tindzimana-nkulu ta Matsalwa ni tinhlamuselo-nkulu ta nkulumo. Leyi i nkulumo hinkwayo leyi komisiweke, leyi un’wana ni un’wana a nga fambaka na yona ni ku yi tirhisa.

⁸ Muxaka wa nkatsakanyo wo phindha-phindha ngopfu-ngopfu wa pfuna malunghana ni tinkulumo leti lavaka ku twisisa ni vutlhari, naswona nkarhi lowu hetiwaka exikarhi ka bulo ni mpfuxeto wo koma wu pfuna ku simeka mianakanyo yi dzika swinene emiehleketweni ya vayingiseri. Hambi swi ri tano, a hi nkarhi hinkwawo swi lavekaka ku katsakanya yinhla. Hakanyingi swi nga tlhela swi vuriwa endzhaku tanihi xisekelo lexi humelelaka xa yinhla yin’wana leyi nga ta ndlandlamuxiwa.

⁹ Ndlela yin’wana leyi tinhla-nkulu ti nga phindha-phindhiwaka ha yona i ku ti xaxameta exinghenisweni xa nkulumo, ivi u landzela hi ku ndlandlamuxa tinhla leti emirini. Nakambe ku phindha loku ku simeka mianakanyo etinhlokweni.

¹⁰ Hi ku tolovelana ni tindlela leti to hambana to phindha tinhla-nkulu, ku nga endliwa swo tala leswaku nkulumo yi nyanyula ni ku tsakeriwa swin’we ni ku endla leswaku swi olova ku yi tsundzuka.

11-14. Hi swihi swivumbeko leswikulu leswi katsekaka eku phindha-phindheni ka tinhla leti nga twisisiwangiki?

¹¹ Ku phindha-phindha tinhla leti nga twisisiwiki. Ku phindha yinhla leswaku yi twisisiwa swi titshege hi ku helela hi vayingiseri va wena. Loko ku ri yinhla ya nkoka naswona yi nga ta va erivaleni eka vona handle ka loko vo va ni nkarhi wo yi twa yi vuriwa ku tlula kan’we, u fanele ku tlhela u yi xiya hi ndlela yo karhi hikuva u nga fika emakumu ka nkulumo ya wena u nga ri swin’we ni vayingiseri va wena. Hi tlhelo rin’wana, ku phindha-phindha loku nga lavekiki, loku nga tirhiseriwiki ku kandziyisa, ku ta endla nkulumo yi va ni marito yo tala ni ku nga tsakisi.

¹² Tsundzuka vayingiseri va wena loko u lunghiselela nkulumo. Hi ndlela yo karhi swi fanele ku ku pfuna ku langutela swiphiqo swo karhi leswi vayingiseri va wena va nga ha vaka na swona. Lunghiselela ku phindha mianakanyo yo tano hi ndlela yo karhi leswaku yi ta voniwa hi malangutelo yo hambana.

¹³ Xana u nga swi vonisa ku yini loko u nga twisisiwi? Languta vayingiseri va wena. Languta swikombiso swa tinghohe, kumbe loko u vulavula ni munhu un’we kumbe vambirhi, vutisa swivutiso.

¹⁴ Kambe tiva leswi khwatsi: Ku phindha-phindha marito yo fana swi nge tshameli ku hetisisa xikongomelo xa wena. Ku ni swo tala eku dyondziseni ku tlula sweswo. Loko vayingiseri va wena va nga ku twisisanga eku sunguleni, ku tlhela u vula marito lama fanaka swi nga ha va leswi nga aneriki leswaku u twisisiwa ku antswa. Xana u nga endla yini ha swona? U fanele ku va la titwananisaka ni swiyimo. Swi nga ha lava ku engetela tinhlamuselo leti nga languteriwangiki eka nkulumo ya wena. Ku dyondza ka wena ku langutana ni swilaveko swa vayingiseri swi ta kombisa mpimo lowukulu wa ku humelela ka wena tanihi mudyondzisi.

**********

15-18. Xana munhu a nga dyondzisa ku yini ku tirhisa ku tshukatshukisa miri loku hlamuselaka?

¹⁵ Ku tshukatshukisa miri, na kona, ku engetela nkandziyiso eka leswi u swi vulaka, naswona ku tala ku nyika matimba enhlamuselweni ya rito leri vuriwaka. Hi mukhuva wolowo swi engetela swi tlhela swi tiyisa mianakanyo. Hi ntolovelo ku hava la vulavulaka handle ka ndlela yo karhi yo tshukatshukisa miri. Hikwalaho, loko u nga wu tshukatshukisi miri eplatifomo, vayingiseri va wena va ta swi vona leswaku a wu ntshunxekanga. Kambe loko hi ntolovelo u tshukatshukisa miri, vayingiseri va nge ehleketi ha wena; va ta ehleketa hi leswi u swi vulaka. Ku tshukatshukisa miri swi ku nyika matimba, swi nyanyula mintlhaveko ya wena ivi xisweswo swi endla leswaku nkulumo ya wena yi va leyi hanyeke. A ku fanelanga ku kumiwa ebukwini yo karhi. A wu si tshama u dyondza hi ta ndlela yo n’wayitela kumbe ku hleka kumbe ku hlunama, hikwalaho a hi swa nkoka ku tekelela ku tshukatshukisa miri ka van’wana, naswona loko ku ya ku toloveleka ni ku tiendlekela ku va loku antswaka. Swikombiso swa nghohe swi fambisana ni ku tshukatshuka ka miri loko u nyikela ntlhaveko eka rito leri vuriwaka.

¹⁶ Ku tshukatshukisa miri ku wela ehansi ka mintlawa mimbirhi leyi tolovelekeke hi ku ya hi muxaka wa kona: ku tshukatshukisa miri ko hlamusela ni ko kandziyisa.

¹⁷ Ku tshukatshukisa miri ko hlamusela. Ku tshukatshukisa miri loku hlamuselaka ku kombisa swiendlo kumbe ku kombisa mpimo ni ndhawu. Loku hi kona loku olovaka ku ku dyondza. Hikwalaho, loko u ri ni xiphiqo hi ku tshukatshukisa miri eplatifomo, sungula hi ku ringeta ku tshukatshukisa miri loku hlamuselaka.

¹⁸ Loko u tirhela eka mfanelo leyi exikolweni, u nga eneriseki hi ku tshukatshukisa miri kun’we kumbe kumbirhi ntsena. Ringeta ku tshukatshukisa miri eka nkulumo hinkwayo. Leswaku u endla leswi, languta marito lama kombisaka tlhelo ro karhi, mpfhuka, mpimo, ndhawu, rivilo, xivandla, ku hambana, swiyimo leswi yelanaka kumbe ku ringana. Loko swi laveka, fungha marito lawa hi ndlela yo karhi eka tinotsi ta wena, leswaku u ta tsundzuka ku tshukatshukisa miri eka yinhla yoleyo. Yana emahlweni ni ku titoloveta loku, hambi loko u kuma “L” ro sungula. Endzhaku ka tinkulumo to hlayanyana u ta kuma leswaku a wa ha boheki ku fungha laha u nga ta tshukatshukisa miri kumbe ku ehleketa ha kona ka ha ri emahlweni, kutani u ta kuma ku tshukatshukisa miri ku ri engatini.

19, 20. Ku tshukatshukisa miri loku kandziyisaka ku hetisisa xikongomelo xihi?

¹⁹ Ku tshukatshukisa miri ko kandziyisa. Ku tshukatshukisa miri loku kandziyisaka ku kombisa mintlhaveko ni ku tiyiseka. Ka hikahata ni ku tiyisa mianakanyo. Hikwalaho, ku tshukatshukisa miri loku kandziyisaka i ka nkoka. Kambe, tivonele! Hakanyingi ku tshukatshukisa miri loku kandziyisaka ku va mukhuva lowu nga engatini. Ku sivela leswi, papalata ku phindha-phindha ku tshukatshukisa miri.

²⁰ Loko xiphiqo xa wena ku ri mukhuva lowu nga engatini hikela ku tshukatshukisa ka wena miri eka ku tshukatshukisa miri loku hlamuselaka ntsena swa nkarhinyana. Loko u kala u va ni vutshila eka muxaka lowu wa ku tshukatshukisa miri, ku tshukatshukisa miri loku kandziyisaka ku ta tiendlekela. Loko u kuma ntokoto ni ku va la ntshunxekeke swinene eplatifomo, ku tshukatshukisa ka wena miri loku hlamuselaka ku ta phofula mintlhaveko ya wena ya le ndzeni hi ku tiendlekela, swi kombisa ku tiyiseka ni vutshembeki bya wena. Ku ta tiyisa nhlamuselo ya leswi u swi vulaka.