Dyondzo 18
Ku Antswisa Tinhlamulo Ta Wena
1, 2. Ha yini hinkwerhu hi fanele ku tikarhatela ku nyikela tinhlamulo letinene?
1 Vakriste hinkwavo va fanele va hlakulela vuswikoti byo nyikela tinhlamulo letinene. Muapostola Pawulo u tsarile a ku: “Ku vulavula ka n’wina a ku ve lokunene, loku nandzihaka masiku hinkwawo, mi ta tiva hilaha mi fanelaka ku hlamula un’wana ni un’wana hakona.” (Vakol. 4:6) Naswona i swa nkoka leswaku hi lwela ku antswisa tinhlamulo ta hina. Loko hi hlamula kahle, swi hi tisela ntsako wa xiviri: “Munhu u kuma ku tsaka hi ku hlamula ka nomu wa yena, kutani rito leri humesiwaka hi nkarhi lowu fanekelaka ra nandziha swonghasi!”—Swiv. 15:23.
2 Xana wena hi wexe wa xi vona xilaveko xo antswisa tinhlamulo ta wena? Xana u eneriseka hi ku helela hi ku hlanganyela ka wena eminhlanganweni ya bandlha? Kumbe xana ku ni nhluvuko wo karhi lowu loko wo endliwa, wu nga ku tiselaka ntsako lowukulu? Evutirhelini bya wena bya nsimu, xana yi kona minkarhi leyi u navelaka onge loko a wu langutane ni xiyimo hi ndlela leyi hambaneke? Leswi i ntiyiso eka hina hinkwerhu, hikwalaho swa pfuna ku xiya swin’we ndlela leyi hi nga antswisaka tinhlamulo ta hina ha yona.
3, 4. Xana tinhlamuselo to hambana-hambana ti nga nyikeriwa njhani eka xivutiso xin’we hi nkarhi wa nhlangano?
3 Minhlangano ya bandlha. Emabandlheni yo tala ya Timbhoni ta Yehova, swa xiyeka leswaku vanhu vo karhi va tshama va swi lunghekerile ku hlamula swivutiso leswi vutisiwaka eka dyondzo ya Xihondzo xo Rindza, eka dyondzo ya buku ya bandlha kumbe eka mpfuxeto wo vulavurisana eka Xikolo xa Vutirheli bya le Tilweni. Leswi a swi endliwi hi xiwelo. Va nga ha va va tshaha eka leswi va swi kumeke eka dyondzo ni ku hlanganyela ni vanhu va Yehova hi malembe layo tala; kambe, hi minkarhi yo tala, ku lunghiselela ka nkarhi wolowo na kona i nchumu lowukulu. Hambi ku ri vanhu lava ha ku sungulaka ku hlanganyela va nga nyikela tinhlamulo letinene hi ku swi endla pakani ku dyondza mhaka ka ha ri emahlweni.—Swiv. 15:28.
4 Loko u ri wo sungula ku hlamula xivutiso, hakanyingi i swinene ku namarhelana na xona, u nyikela nhlamulo leyi kongomeke. Kambe loko un’wana ana se a hlamurile xivutiso, u nga ehleketi leswaku bulo ri helela kwalaho. Leswaku u nyikela tinhlamuselo leti engetelekeke eka xivutiso lexi fanaka, u nga endla xihi na xihi xa swilo leswi: Ndlandlamuxa nhlamulo, kombisa ndlela leyi matsalwa lama nga endzimaneni ma tiyisaka nhlamulo yoleyo ha yona, kumbe kombisa ndlela leyi mhaka leyi ku vulavuriwaka ha yona yi khumbaka vutomi bya hina vini ha yona. Loko mhaka yi ri hi mayelana ni swiyimo swa misava kumbe mikhuva ya vukhongeri bya mavunwa, u nga ha hlamusela ntokoto kumbe xiyimo xa kwalaho lexi kombisaka ntiyiso wa leswi ndzimana yi swi vulaka. Leswi swi fuwisa bulo.
5. Ha yini swi ri swinene ku hlamula hi ku komisa na hi marito ya munhu hi yexe?
5 Hakanyingi tinhlamulo ti va ni ntikelo lowukulu ni ku nyanyula swinene eka vayingiseri loko ti komile naswona ti ba nhloko ya mhaka. Tinhlamulo to tano ta bumabumeriwa minkarhi yo tala. Loko un’wana a nga vulavuli hi ku kongoma eka mianakanyo ya ndzimana hinkwayo, ku hava lexi vaka erivaleni naswona vayingiseri a va tali ku yi xiya nhlamulo leyi kongomeke ya xivutiso xexo. Nakambe, tinhlamulo leti vekiwaka hi marito ya muhlamuri hi yexe ti tala ku pfuna swinene. Ku hlamula hi mukhuva lowu swi pfuna loyi a hlamulaka ku endla leswaku rungula ri va ra yena n’wini, naswona mavekelo ya marito lama tirhisiwaka ma tala ku pfuna van’wana ku twisisa mianakanyo leyi va nga ha vaka va nga yi twisisanga eku sunguleni. Tinkulumo ta wena exikolweni xa vutirheli ti ku pfuna ku antswisa vuswikoti lebyi.
6. Xana hi nga antswisisa ku yini malunghana ni ku lunghekela ku hlamula loko xivutiso xi tlakusiwa?
6 Xana u nga tlhela u antswisa eku tshameni u lunghekile hi tinhlamulo? Leswi swi katsa ku lunghiselela ka ha ri emahlweni. Kambe u nga endli ku lunghiselela koloko loko ndzimana yi ri eku hlayiweni kumbe loko van’wana va ri ku hlamuleni, hikuva u ta lahlekeriwa ngopfu hi mpfuno wa nhlangano. Swi endle mukhuva ku fungha tinhlamulo ta wena ka ha ri emahlweni. Loko u khwatihate marito-nkulu ma nga ri mangani ntsena ematshan’wini ya swivulwa kumbe swiga swo leha, kutani ku languta hi ku hatlisa eka marito-nkulu wolawo ku ta ku tsundzuxa mianakanyo naswona u ta lunghekela ku hlamula. Loko xivutiso lexi nga endzimaneni xi aviwe xi va hi swiyenge swa “a” na “b,” xikombiso etlhelweni ra tluka xa leswaku hi xihi xiyenge xa mhaka lexi nga xa “a” ni xiyenge lexi nga xa “b” xi ta ku pfuna ku papalata ku rhangela mufambisi hi tinhlamuselo ta wena. Hambi loko mhaka yi nga ri na swivutiso leswi lunghiseleriweke, loko vayingiseri va hlanganyela swa ha pfuna ku fungha leswi u vonaka swi ri tinhla-nkulu. Leswi swi ta endla swi koteka ku hlamula hi ku ntshunxeka, naswona hi ndlela yoleyo u ta hoxa xandla eka bulo leri hanyaka. Loko u kala u hlamula enhlanganweni, u nga khondli mavoko, u heta hi leswaku u nga siyela lavan’wana ku hlamula hinkwaswo. Tiyimisele ku hlamula hi ku ntshunxeka.
7. Ha yini hinkwerhu hi fanele ku titwa hi ri ni vutihlamuleri byo hlamula eminhlanganweni?
7 Van’wana va nga ha chava ku nyikela tinhlamulo, va vona onge van’wana va nga hlamula ku antswa. Kambe Bibele yi hi khutaza ku tlangela vutihlamuleri bya hina ha un’we-un’we byo hlanganyela. Muapostola Pawulo u tsarile a ku: “A hi khomeleleni hi tiya eku languteleni loku hi ku twarisaka, hi nga kanakani, . . . A hi laveni tindlela to pfuxana, hi kombana rirhandzu ni mintirho leyinene. Hi nga tshiki ku hlengeletana, kukota leswi van’wana va toloveleke ku endla swona, kambe hi khongotelana.” (Vahev. 10:23-25) Hi ku hlamula, hi va vahlohloteri va van’wana leswaku va rhandza ni ku endla mintirho leyinene, hi kufumeta timbilu ta vona ni ku va khutaza. Kutani, na hina ha tipfuna, hikuva hi tokota ntsako wa ku nyika ivi xisweswo hi kuma xikhutazo xa munhu hi xiyexe.
8-12. Nyikela swiringanyeto swo karhi swa ndlela yo langutana ni minkaneto ha yona evutirhelini bya nsimu.
8 Ku hlamula minkaneto evutirhelini bya nsimu. U ta kuma leswaku a wu nonon’hweriwi ngopfu loko u hlamula swivutiso evutirhelini bya yindlu hi yindlu loko dyondzo ya munhu hi yexe ni ku va kona eminhlanganweni u swi endla nkarhi hinkwawo. Kambe loko u nga yi tivi nhlamulo ya xivutiso lexi vutisiwaka, u nga kanakani ku byela n’wini wa muti sweswo. Kutani n’wi byele leswaku u ta ya lavisisa rungula ivi u tlhela u vuya. Loko munhu yoloye a tshembekile, u ta tsaka leswaku u endla tano.
9 Handle ka swivutiso swo tano, minkarhi yin’wana u nga ha langutana ni minkaneto. Xana u ta hlangavetana na yona hi ndlela yihi? U nga si hlamula minkaneto swa pfuna ku tiva swo karhi mayelana ni mianakanyo ya munhu yoloye. U nga ha vutisa leswaku i yini lexi vangaka nkaneto wakwe. Hi xikombiso, munhu a nga ha pfuxa mphikamakaneta ya leswaku u twe leswaku a wu pfumeli eka Kriste, kambe entiyisweni a pfilunganyiwile hikwalaho ka dyondzo ya Vunharhu-un’we. Minkaneto yo tala yi vangiwa hi swidoledole swo tano. I swa nkoka ku yi twisisa kahle nhlamuselo ya marito-nkulu mi nga si nghenela bulo. Entiyisweni, leswi swi nga ha hlamula nkaneto ivi swi endla leswaku bulo leri engetelekeke ra yinhla ya kona ri nga ha laveki.
10 Nakambe i swinene leswaku loko minkaneto yi tlakusiwa, u tamela mhaka leyi tanihi leyi lavaka nyingiso lowukulu loko swi koteka, ematshan’wini yo va tanihi nchumu lowu mi endlaka vaphikizani. Hikwalaho, ematshan’wini yo languta nkaneto tanihi lowu nga tsakisiki kumbe lowu nyenyetsaka, languta nkaneto wolowo tanihi yinhla leyi hakunene yi khumbaka n’wini wa yindlu. Hi ku tsundzuka leswi, u nga ha n’wi byela leswaku u tsakile hi leswi a humeseke mhaka yoleyo. Swi langute ku ri ndlela yo yisa bulo emahlweni, tanihi nchumu lowu nga pfulaka mianakanyo ya munhu yoloye leswaku a amukela mintiyiso ya Bibele. Ha yini u nga titoloveti leswi exikolweni xa vutirheli, ku katsa ni le swiyin’weni swa tinkulumo ta wena leswi lavaka leswaku u langutana ni minkaneto?
11 Nkarhi wun’wana loko u vulavula ni munhu la tsakelaka, un’wana u tlakusa minkaneto leswaku a kavanyeta bulo ra n’wina. Exiyin’weni xo tano, u nga ha tlherisela mpingu wo nyikela vumbhoni eka mukaneti. Yesu Kriste u tirhise swivutiso swo kaneta ku miyeta vakaneti lava a va ringeta ku kavanyeta ku chumayela kakwe. (Mat. 22:41-46) Hikwalaho i swinene ku tsundzuka leswaku mpingu wa vumbhoni wu fanele munhu la endlaka xiboho mayelana ni mhaka yo karhi. Hi xikombiso, loko n’wini wa yindlu a ku eka wena: “N’wina a mi pfumeli eka Vunharhu-un’we,” hi rito leri kombisaka leswaku vupfumeri byo tano bya laveka eka Vakriste, u nga ha ku: “Ndzi pfumela xin’wana ni xin’wana lexi Bibele yi xi dyondzisaka. Xana u nga ndzi komba eBibeleni leswaku ha yini ndzi fanele ndzi pfumela dyondzo yoleyo?” Kutani ke, mpingu wa vumbhoni wu le ka yena leswaku a seketela leswi a vulaka leswaku i ntiyiso.
12 Nhlamulo leyi nga ni matimba swinene eka un’wana ni un’wana la tivulaka leswaku u amukela Matsalwa hi leyi tekiwaka hi ku kongoma eRitweni ra Xikwembu hi roxe. Yi khorwisa swinene ku tlula xihi na xihi lexi hina hi hexe hi nga ha xi vulaka. Kavula, loko u hlamula, tshama u ri la rhuleke naswona u kombisa xichavo, ku nga khathariseki langutelo ra muvutisi wa wena. Leswi swi fanela mutirheli wa Xikwembu.
13, 14. Eka tidyondzo ta Bibele ta le kaya, xana swivutiso swa xichudeni swi nga ha tameriwa njhani?
13 Etidyondzweni ta Bibele. Etidyondzweni ta Bibele hakanyingi ku ni moya wa xinghana, lowu rhuleke, lowu pfunetaka ku anakanyisisa hi timhaka. Kutani loko u hlamule xivutiso xa xichudeni, i mukhuva lowunene ku vutisa loko xi enerisekile. Swi nga endleka tinhla to karhi ti nga si twisiseka emianakanyweni ya xona. Loko u nga tiyiseki hi nhlamulo yo karhi, xi byele leswaku u ta xi langutela yona. Loko mpfuno lowu engetelekeke wu laveka, u nga lava muhuweleri la nga ni ntokoto lowu engetelekeke. Tsundzuka, loko u pfuna un’wana ku kuma vutivi lebyi enteke eka rungula ra Bibele u nga ha va u nghenisa munhu yoloye endleleni ya vutomi, hi laha Filipi muevhangeli a pfuneke mutsheniwa wa Muetiyopiya ha kona hi ku hlamula swivutiso swakwe.—Mintirho 8:26-39.
14 Hi ku famba ka nkarhi swi nga ha antswa ku nga hlamuli swivutiso hinkwaswo leswi tlakusiwaka edyondzweni ya Bibele, kambe u hlayisa swin’wana leswi nga ta hlanganisiwa eka mhaka ya dyondzo ya n’wina leya ha taka. Nakambe, hi ku anakanya nhluvuko wa xichudeni hi xoxe, i swinene ku xi kombisa ndlela yo kuma tinhlamulo hi ku endla ndzavisiso hi xoxe. U nga ha xi byela ku kambisisa swipfuneto swa dyondzo ya Bibele swo tanihi swikombo swa tibuku ta Sosayiti kumbe ndzima leyi faneleke eka U Nga Hanya Hi Masiku aParadeyisini eMisaveni. Kutani endzhaku xi vutise hi rungula leri xi ri kumeke, ni ku ri twisisa ka xona. Tsundzuka ku kula ka xona emoyeni, ku nga ri ku hlamula swivutiso swa xona ntsena.
15-18. I langutelo rihi leri hi fanelaka ku va na rona loko hi vitaniwa ku ya hlamula swivutiso swa vatirhela-mfumo?
15 Loko u vitaniwe emahlweni ka vatirhela-mfumo. Loko a hlamusela mhaka ya nxaniso, muapostola Petro u te: “Etimbilwini ta n’wina, kombisani xichavo eka Kriste, leswi a nga Hosi; masiku hinkwawo tilunghiseleni ku tihlamulela eka un’wana ni un’wana loyi a mi vutisisaka ehenhla ka ku tshemba loku mi nga na kona.” (1 Pet. 3:14, 15) Ku ni minkarhi leyi hi nga ha vitaniwaka ku ya tiyimela emahlweni ka tihuvo ta nawu kumbe vayimeri va nawu lava nga ni matimba yo vutisa leswi hi swi pfumelaka ni leswaku ha yini hi pfumela hi ndlela yoleyo. Muapostola wa laya a ku: “Etimbilwini ta n’wina, kombisani xichavo eka Kriste.” Tiyiseka leswaku evuentweni bya mbilu ya wena u nyika Hosi Yesu Kriste xichavo lexi tlakukeke swinene, xikhundla xo kwetsima, lexi nga ta ka xi nga nyamisiwi. Kutani ku ta va ku ri hava xivangelo xa ku vilela. Loko hi tsakisa Loyi a totiweke hi Xikwembu tanihi Hosi ehenhla ka misava hinkwayo, ku hava xivangelo xo chava mayelana ni ndlela leyi vanhu lava nga eswikhundleni leswi tlakukeke va nga ha titwaka ha yona.
16 Hambi swi ri tano, ku pfumelelana ni xitsundzuxo lexi nga eka Varhoma 13:1-7, xixima valawuri. Hambi loko muvutisi wa wena a vonaka a kombisa minsusumeto leyi hoxeke eka wena kumbe ku tikombisa a ri mukaneti wa Timbhoni ta Yehova, u nga tlheriseli hi nhlamulo ya vukari. (Varhoma 12:17, 21; 1 Pet. 2:21-23) Tsundzuka leswaku u tele ku nyikela vumbhoni. Xana un’wana wa vatirhela-mfumo lava a nga byi amukela ke? Xana kumbe swi nga tisa langutelo lerinene eka ntirho wo chumayela? Ku tikhoma ka wena ni ku vulavula ka wena a ku yi yimele kahle ndlela ya ntiyiso.—Mat. 10:18-20.
17 Nakambe ku nga ha va ni minkarhi leyi ku nga vutlhari ku vulavula mhaka yo koma swinene. U nga ha tsakela ku yisa mpingu wo nyikela vumbhoni eka vakaneti, hi laha muapostola Pawulo a endleke ha kona loko a ri endzingweni. (Mintirho 24:10-13) Kumbe u nga ha hlawula ni ku miyela. Leyi ku nga ha va ndlela yo antswa loko vanhu vo homboloka va lava ku ku phasa kumbe ku ku hlekula kasi a va na ku navela ka ntiyiso ka leswaku swivutiso swa vona swi hlamuriwa. (Luka 23:8, 9) Kumbe, u nga ha vona ku ri vutlhari ku miyela hi leswi va lavaka ku karhata Timbhoni-kuloni ha wena. Mupisalema Davhida u te: “Ndzi ta veka tomu enon’wini wa mina, enkarhini lowu lowo biha a nga ta va kona emahlweni ka mina.” (Ps. 39:1, 2) Ngopfu-ngopfu ematikweni lawa ku nga ni nkaneto lowukulu eka Vukriste bya ntiyiso, ku ni xilaveko xo kota ku hambanisa exikarhi ka ‘nkarhi wa ku miyela’ ni “nkarhi wa ku vulavula.”—Ekl. 3:7.
18 Loko ri vulavula hi vuswikoti bya malandza ya Yehova yo hlamula swivutiso, phepha-hungu ra Manghezi ri ri: “Eka xin’wana ni xin’wana lexi Mbhoni yi xi endlaka yi nyika xivangelo xa Matsalwa. Hakunene, vupfumeri-nkulu bya vona i ku xiya Bibele tanihi leyi kwetsimeke, leyi kongomeke ni leyi nga ntiyiso hi laha ku heleleke. Naswona eka yona swi vonaka va kuma nseketelo wa vona wa vumbirhi; va nga nyikela nhlamulo eka swivutiso hinkwaswo.” I Rito ra Xikwembu ni ku titshega ka hina ha rona leswi endlaka leswaku vuswikoti bya hina byo hlamula swivutiso leswi pfilunganyaka swa vanhu byi humelela. Ku dzuneka ni xichavo hinkwaswo swi ya eka xona. Kambe hi ku lava ku antswisa tinhlamulo ta hina hi yisa ku dzuneka lokukulu eka Yehova, hi kurisa ntsako wa hina vini ni ku kongomisa van’wana endleleni ya ku va ni ku rhula ni Xikwembu.