‘Israyele Wa Xikwembu’ Ni “Ntshungu Lowukulu”
“Ndzi languta, kutani ndzi vona ntshungu lowukulu wa vanhu; a ku nga ri na un’we la kotaka ku va hlaya.”—NHLAVUTELO 7:9.
1-3. (a) Xana Vakreste lava totiweke va ni ku langutela kwihi loku vangamaka ka le tilweni? (b) Xana Sathana u ringete ku herisa vandlha ra lembe-xidzana ro sungula hi ndlela yihi? (c) I yini lexi humeleleke hi 1919 lexi kombiseke leswaku matshalatshala ya Sathana yo pfilunganya vandlha ra Vakreste lava totiweke ma hlulekile?
KU KUMIWA ka ‘Israyele wa Xikwembu’ hi 33 C.E. a ku ri goza lerikulu eku hetisisiweni ka swikongomelo swa Yehovha. (Vagalatiya 6:16) Swirho swa rona leswi totiweke swi ni ntshembo wo va swivumbiwa swa moya leswi nga fiki ni ku fuma na Kreste eMfun’weni wa Xikwembu wa le tilweni. (1 Vakorinto 15:50, 53, 54) Exikhundleni xo tano va ni xiphemu xo rhanga xo hlawulekisa vito ra Yehovha ni ku faya nhloko ya Nala lonkulu, Sathana Diyavulosi. (Genesa 3:15; Varhoma 16:20) A swi hlamarisi leswi Sathana a ringeteke hi matimba ya yena hinkwawo ku herisa vandlha leri lerintshwa, hi ku ri xanisa ni ku ringeta ku ri pfilunganya!—2 Timotiya 2:18; Yuda 4; Nhlavutelo 2:10.
2 Nkarhi lowu vaapostola a va ha hanya, Sathana a nga humelelanga. Hambi swi ri tano, endzhaku ka rifu ra vona, vugwinehi byi hangalake hi ndlela leyi nga lawulekiki. Eku heteleleni, hi ku ya hi langutelo ra vanhu, vandlha ro tenga ra Vukreste leri simekiweke hi Yesu ri languteke ri pfilunganyekile loko Sathana a humese vugwinehi bya vukhongeri lebyi thyakeke lebyi namuntlha byi tiviwaka tanihi Vujagana. (2 Vatesalonika 2:3-8) Hambi swi ri tano, Vukreste bya ntiyiso byi hambete byi va kona.—Matewu 28:20.
3 Exifanisweni xa yena xa mavele ni mfava, Yesu u vhumbe leswaku Vakreste va ntiyiso a va ta kula swin’we ni “mfava” kumbe Vakreste va mavunwa; naswona leswi swi humelerile. Kambe u tlhele a vula leswaku emasikwini ya makumu, “vana va Mfumo” a va ta tlhela va hambanisiwa ni “mfava” hi ndlela leyi tikombaka. (Matewu 13:36-43) Nakambe leswi swi tikombe swi ri ntiyiso. Hi 1919 Vakreste va xiviri lava totiweke va hume evuhlongeni bya Babilona. Va langutiwe hi Xikwembu tanihi “nandza la tshembekaka, wo tlhariha,” naswona va sungule ku chumayela mahungu lamanene ya Mfumo hi xivindzi. (Matewu 24:14, 45-47; Nhlavutelo 18:4) Vunyingi bya vona a va ri Vamatiko; kambe hikwalaho ka leswi a va ri ni ripfumelo eka Abrahama, a va ri “vana va Abrahama” hi xiviri. A va ri swirho swa ‘Israyele wa Xikwembu.’—Vagalatiya 3:7, 26-29.
“Ntshungu Lowukulu”
4. I ntlawa wihi wa Vakreste lowu vonakeke, ngopfu-ngopfu hi va-1930?
4 Xo sungula, lava a va amukela ku chumayela ka Vakreste lava lava totiweke na vona a va hundzuka Vaisrayele va moya, ku nga masalela ya lava 144 000, lava nga ni ntshembo wa le tilweni. (Nhlavutelo 12:17) Hambi swi ri tano, ngopfu-ngopfu hi va-1930, ntlawa wun’wana wu vonakile. Lava va tiviwe tanihi “tinyimpfu tin’wana” ta xifaniso xa matshanga ya tinyimpfu. (Yohane 10:16) A ku ri vadyondzisiwa va Kreste lava nga ni ntshembo wa vutomi lebyi nga heriki emisaveni ya paradeyisi. A va ri vana va moya va Vakreste lava totiweke, hi ndlela yo fanekisela. (Esaya 59:21; 66:22; ringanisa 1 Vakorinto 4:15, 16.) Va langute vandlha ra Vakreste lava totiweke tanihi nandza wo tshembeka wa vutlharhi, naswona tanihi vamakwavo lava totiweke, va ve ni rirhandzu leri enteke ha Yehovha, va va ni ripfumelo eka gandzelo ra Yesu, va hisekela ku dzunisa Xikwembu naswona va tiyimisele ku xanisekela leswo lulama.
5. Xana xiyimo xa tinyimpfu tin’wana xi twisisiwe ku antswa hi ndlela yihi hi ku famba ka nkarhi?
5 Eku sunguleni xiyimo xa tinyimpfu leti tin’wana a xi nga twisisiwi kahle, kambe hi ku famba ka nkarhi, swilo swi sungule ku vonaka. Hi 1932 Vakreste lava totiweke va khutaziwe ku khongotela tinyimpfu tin’wana leswaku ti hlanganyela entirhweni wo chumayela—ku nga leswi vunyingi bya tinyimpfu letin’wana ana se a ti swi endla. Hi 1934 tinyimpfu tin’wana ti khutaziwe ku khuvuriwa ematini. Hi 1935 ti tiviwe tanihi “ntshungu lowukulu” wa Nhlavutelo ndzima 7. Hi 1938 ti rhamberiwe ku va kona eXitsundzuxweni xa rifu ra Yesu Kreste tanihi vahlaleri. Hi 1950 vavanuna lava vupfeke va hlawuriwe ku va exikarhi ka “tihosana” leti tirhaka tanihi “šisirelelo loko moya wu hunga, kukota šitšhav̌elo loko šidzedze ši fika.” (Pisalema 45:16; Esaya 32:1, 2) Hi 1953, nhlengeletano ya Xikwembu ya le misaveni—leyi xiphemu xa yona lexikulu a xi vumbiwe hi tinyimpfu tin’wana hi nkarhi wolowo—yi voniwe tanihi nsika ya vandla ra le misaveni leri nga ta va kona emisaveni leyintshwa. Hi 1985 ku twisisiwe leswaku exisekelweni xa gandzelo ra Yesu ra nkutsulo, tinyimpfu tin’wana ti vuriwa leti lulameke tanihi vanghana va Xikwembu ti ri ni ntshembo wa ku pona Armagedoni.
6. Xana i swiyimo swihi leswi hikiweke swa vatotiwa ni tinyimpfu tin’wana namuntlha, leswi yisaka eka swivutiso swihi?
6 Sweswi, exiphen’wini lexi xo hetelela xa ‘masiku ya makumu,’ vunyingi bya lava 144 000 byi file naswona byi amukele hakelo ya byona ya le tilweni. (2 Timotiya 3:1; Nhlavutelo 6:9-11; 14:13) Vakreste lava nga ni ntshembo wa laha misaveni sweswi va endla ntirho wo tala wo chumayela mahungu lamanene, naswona va swi languta swi ri lunghelo ku seketela vamakwavo va Yesu lava totiweke entirhweni lowu. (Matewu 25:40) Hambi swi ri tano, vatotiwa lava i nandza wo tshembeka wo tlhariha loyi swakudya swa moya swi phameriwaka hi ku tirhisa yena hi nkarhi lowu wa masiku ya makumu. Xana xi ta va xihi xiyimo xa tinyimpfu tin’wana loko vatotiwa hinkwavo va amukele hakelo ya vona ya le tilweni? I malunghiselelo wahi lama nga ta endleriwa tinyimpfu letin’wana hi nkarhi wolowo? Ku hlometelanyana eka Israyele wa khale swi ta hi pfuna ku hlamula swivutiso sweswo.
‘Mfumo Wa Vaprista’ Wa Xiviri
7, 8. Xana Israyele wa khale wu ve mfumo wa vaprista ni tiko lero kwetsima ehansi ka ntwanano wa Nawu ku fika kwihi?
7 Loko Yehovha a hlawule Israyele tanihi tiko rakwe leri hlawulekeke, u endle ntwanano na vona, hi ku vula a ku: “Loko mi yingisa rito ra mina, mi hlayisa e ntwanano wa mina, mi ta v̌a rifuwo ra mina kunene e henhla ka matiko maṅwana hikwawo, hikuv̌a misav̌a hikwayo i ya mina. Mi ta v̌a tiko ra v̌aprista, e tiko le’ri hlawuriweke.” (Eksoda 19:5, 6) Israyele a ku ri vanhu va Yehovha lava hlawulekeke exisekelweni xa ntwanano wa Nawu. Kambe, xana xitshembiso lexi katsaka mfumo wa vaprista ni tiko lero kwetsima a xi ta hetiseka njhani?
8 Loko ri tshembeka, Israyele ri amukele vuhosi bya Yehovha ni ku n’wi amukela tanihi Hosi ya rona. (Esaya 33:22) Xisweswo, a ri ri mfumo. Kambe, hi laha swi paluxiweke ha kona endzhaku, xitshembiso xa ‘mfumo’ a xi ta vula swo tlula sweswo. Tlhandla-kambirhi, loko va yingisa Nawu wa Yehovha, va basisiwile, va hambanisiwa ni matiko lama nga exikarhi ka vona. A va ri tiko lero kwetsima. (Deteronoma 7:5, 6) Xana a va ri mfumo wa vaprista? Phela, eIsrayele rixaka ra Levhi a ri hlawuleriwe ntirho wa le tempeleni, naswona erixakeni rolero a ku ri ni vuprista bya Valevhi. Loko Nawu wa Muxe wu sunguriwile, Valevhi va xinuna a va tirhisiwa ku siva mativula ya ndyangu wun’wana ni wun’wana lowu a wu nga ri wa Valevhi.a (Eksoda 22:29; Tinhlayo 3:11-16, 40-51) Xisweswo, ndyangu wun’wana ni wun’wana eIsrayele a wu yimeriwa entirhweni wa le tempeleni, hi ndlela yo fanekisela. Ku yimeriwa loku a ku endla leswaku tiko ri va rin’we hi ku va ni vaprista. Hambi swi ri tano, a ri yimela Yehovha emahlweni ka matiko. Muluveri wihi na wihi loyi a navela ku gandzela Xikwembu xa ntiyiso a fanele a endla tano hi ku tihlanganisa ni tiko ra Israyele.—2 Tikronika 6:32, 33; Esaya 60:10.
9. I yini lexi vangeleke Yehovha ku tshika mfumo wa Israyele wa le n’walungwini ‘leswaku wu n’wi tirhela tanihi vaprista’?
9 Endzhaku ka ku fa ka Solomoni, vanhu va Xikwembu va avanyisiwile va va tiko ra le n’walungu ra Israyele ehansi ka Hosi Yerobuwamu ni tiko ra le dzongeni ra Yuda ehansi ka Hosi Rhobuwamu. Tanihi leswi tempele, ntsindza wa vugandzeri lebyi tengeke, a yi ri etikweni ra Yuda, Yerobuwamu u simeke vugandzeri lebyi nga riki enawini hi ku yimisa swifaniso swa marhole etikweni ra yena. Ku tlula kwalaho, “[u ake] yindlu e šiv̌andleni le’ši tlakukeke, a v̌eka v̌aprista la’v̌a humaka e matlhelweni hikwawo ya tiko, la’v̌a nga riki v̌a yindlu ya Levi.” (1 Tihosi 12:31) Tiko ra le n’walungwini ri mbombomele evugandzerini bya mavunwa loko Hosi Akabu a pfumelele Yezabele, nsati wa yena wa tiko rimbe, a simeka vugandzeri bya Bali etikweni. Eku heteleleni, Yehovha u tivise ku avanyisiwa ka mfumo lowu xandzukeke. Hi ku tirhisa Hosiya, u te: “V̌anhu v̌a mina v̌a ta hela hi ku pfumala ku tiv̌a. Leŝi wena u sanḍeke ku tiv̌a, nḍi ta ku sanḍa, u nga ha v̌i muprista wa mina.” (Hosiya 4:6) Endzhakunyana, Vaasiriya va kukule mfumo wa Israyele wa le n’walungwini.
10. Xana mfumo wa Yuda wa le dzongeni, loko wu tshembekile, wu yimele Yehovha emahlweni ka matiko hi ndlela yihi?
10 Ku vuriwa yini hi tiko ra le dzongeni, ra Yuda? Emasikwini ya Hezekiya, Yehovha u va byele leswi hi ku tirhisa Esaya: “Mi timboni ta mina, . . . ṅwina ni nanḍa wa mina loyi nḍi ṅwi hlawuleke, . . . tiko leri nḍi tiendleleke rona ri ta v̌ula ku ḍuneka ka mina.” (Esaya 43:10, 21; 44:21) Loko wu tshembekile, mfumo wa le dzongeni wu tirhe ku twarisa ku dzuneka ka Yehovha eka vamatiko ni ku susumeta lava timbilu letinene leswaku va n’wi gandzela etempeleni ya yena ni ku tirhela vaprista va Valevhi lava nga enawini.
Valuveri eIsrayele
11, 12. Vula valuveri van’wana lava teke ku ta tirhela Yehovha kun’we na Israyele.
11 Loko va ri valuveri lava amukeleke vumbhoni lebyi bya matiko hinkwawo, va endleriwe malunghiselelo eNawini lowu nyikeriweke hi ku tirhisa Muxe—loyi Sipora, nsati wakwe a ri Mumidiyani. “Lav̌o tala” lava nga riki Vaisrayele va suke ni Vaisrayele aEgipta naswona a va ri kona loko Nawu wu nyikeriwa. (Eksoda 2:16-22; 12:38; Tinhlayo 11:4) Rahava ni ndyangu wakwe va ponisiwile eYeriko naswona endzhaku va amukeriwile evandlheni ra Vayuda. (Yoxuwa 6:23-25) Endzhakunyana, Vagibiyoni va endle ku rhula na Israyele naswona va nyikiwe mintirho ya le tabarnakeleni.—Yoxuwa 9:3-27; nakambe vona 1 Tihosi 8:41-43; Estere 8:17.
12 Eku heteleleni, valuveri va tirhe eswiyin’weni swa le henhla. Uriya wa Muhiti, nuna wa Batixeba, a ri exikarhi ka “tinhenha” ta Davhida, ku fana na Seleke wa le Amoni. (1 Tikronika 11:26, 39, 41; 2 Samuwele 11:3, 4) Ebede-Meleke, wa Muetiyopiya, a a tirha exivaveni naswona a nghena laha hosi a yi ri kona. (Yeremiya 38:7-9) Endzhaku ka loko Israyele ri vuyile hi le vuhlongeni eBabilona, Vanetinimi lava nga riki Vaisrayele va nyikiwe vutihlamuleri lebyi engetelekeke eku pfuneni vaprista. (Ezra 7:24) Tanihi leswi vunyingi bya valuveri lava lavo tshembeka, a byi langutiwa tanihi lebyi fanekiselaka ntshungu lowukulu wa namuntlha, xiyimo xa byona xa hi tsakisa.
13, 14. (a) Xana vaproselita a va ri ni malunghelo wahi ni vutihlamuleri byihi eIsrayele? (b) Xana Vaisrayele a va fanele va va languta hi ndlela yihi vaproselita lavo tshembeka?
13 Vanhu volavo a va ri vaproselita, vagandzeri lava tinyiketeleke va Yehovha ehansi ka Nawu wa Muxe lava hambanisiweke ni matiko kun’we ni Vaisrayele. (Levhitika 24:22) A va nyikela magandzelo, va papalata vugandzeri bya mavunwa, ni ku tshika ngati, hi laha Vaisrayele a va endla ha kona. (Levhitika 17:10-14; 20:2) Va pfunete eku akiweni ka tempele ya Solomoni ni ku hlanganyela eku kondleteleni ka vugandzeri bya ntiyiso ehansi ka Hosi Asa na Hosi Hezekiya. (1 Tikronika 22:2; 2 Tikronika 15:8-14; 30:25) Loko Petro a tirhisa xilotlelo xo sungula xa Mfumo hi Pentekosta ya 33 C.E., marito yakwe ma twiwe hi ‘vaproselita va Vayuda ni lava nga riki Vayuda.’ Swi nga ha endleka leswaku van’wana va lava va magidi manharhu lava khuvuriweke siku rero a ku ri vaproselita. (Mintirho 2:10, 41) Endzhakunyana, muproselita wa Muetiyopiya u khuvuriwe hi Filipi—Petro a nga si tirhisa xilotlelo xo hetelela xa Mfumo eka Korneliyo ni ndyangu wa yena. (Matewu 16:19; Mintirho 8:26-40; 10:30-48) Swi le rivaleni leswaku vaproselita a va nga tekiwi va ri Vamatiko.
14 Hambi swi ri tano, xikhundla xa vaproselita etikweni a xi nga fani ni xa Vaisrayele lavayani va ntumbuluko. Vaproselita a va nga tirhi tanihi vaprista, naswona vana va vona va mativula a va nga ngheni eka vuprista bya Valevhi.b Naswona vaproselita a va nga ri na ndzhaka ya tiko eIsrayele. Kambe, Vaisrayele va lerisiwe ku anakanyela vaproselita lavo tshembeka ni ku va languta tanihi vamakwavo.—Levhitika 19:33, 34.
Tiko Ra Moya
15. Ku humelele yini loko Israyele wa ntumbuluko a ala ku amukela Mesiya?
15 Nawu a wu endleriwe ku hlayisa Israyele ri basile, ri hambanile ni matiko lawa a ma ri rhendzerile. Kambe wu tirhele ni xikongomelo xin’wana. Muapostola Pawulo u tsarile: “Nawu a wu ri murisi wa hina ku fikela loko Kriste a tile, leswaku hi ta endliwa lava lulameke hi mhaka ya ku pfumela.” (Vagalatiya 3:24) Lexi khomisaka gome, Vaisrayele vo tala va tsandzekile ku kongomisiwa eka Kreste hi Nawu. (Matewu 23:15; Yohane 1:11) Hikwalaho Yehovha Xikwembu u tshike tiko rero kutani a vangela ku tswariwa ka ‘Israyele wa Xikwembu.’ Ku tlula kwalaho, u yise xirhambo eka lava nga riki Vayuda leswaku va va vaaki va Israyele loyi lontshwa. (Vagalatiya 3:28; 6:16) Xitshembiso xa Yehovha eka Eksoda 19:5, 6 malunghana ni vuprista bya vuhosi xi hetiseke eka tiko leri hi ndlela leyi hlamarisaka, yo hetelela. Njhani?
16, 17. Xana Vakreste lava totiweke lava nga emisaveni a va ri va ‘vuhosi’? ni “vaprista” hi mongo wihi?
16 Petro u tshahe Eksoda 19:6 loko a tsalela Vakreste lava totiweke va siku ra yena: “Mi rixaka leri hlawuriweke, mi vaprista va Hosi, mi tiko leri hlawulekeke vanhu lava nga va Xikwembu hi xiviri.” (1 Petro 2:9) Xana leswi swi vula yini? Xana Vakreste lava totiweke lava nga emisaveni i tihosi? E-e, vuhosi bya vona i bya nkarhi lowu taka. (1 Vakorinto 4:8) Hambi swi ri tano, va ni ‘vuhosi’ hikwalaho ka leswi va fungheriweke malunghelo ya vuhosi ya nkarhi lowu taka. Hambi ku ri sweswi i tiko leri nga ehansi ka hosi, Yesu, leyi vekiweke hi Hosi Leyikulu, Yehovha Xikwembu. Pawulo u tsarile: “[Yehovha] ú hi humesile ematimbeni ya munyama, a hi rhurhisela eku fumeni ka N’wana wa yena loyi a rhandzekaka.”—Vakolosa 1:13.
17 Xana Vakreste lava totiweke lava nga emisaveni i vaprista? Ina, hi ndlela yo karhi. Tanihi vandlha, va endla ntirho wa vuprista handle ko kanakana. Petro u hlamusele mhaka leyi loko a ku: “Mi fanele ku akiwa mi endla yindlu ya moya, leswaku mi ta va vaprista lava hlawulekeke.” (1 Petro 2:5; 1 Vakorinto 3:16) Namuntlha, masalela ya Vakreste lava totiweke loko va hlanganile i “nandza la tshembekaka, wo tlhariha,” loyi swakudya swa moya swi phameriwaka hi ku tirhisa yena. (Matewu 24:45-47) Hi laha a swi ri ha kona eIsrayele wa khale, mani na mani loyi a navelaka ku gandzela Yehovha u fanele ku endla tano hi ku tihlanganisa ni Vakreste lava lava totiweke.
18. Tanihi vaprista, xana vandlha ra Vakreste lava totiweke lava nga emisaveni ri ni vutihlamuleri byihi lebyikulu?
18 Tlhandla-kambirhi, Vakreste lava totiweke va sive Israyele hi ku va ni lunghelo ro nyikela vumbhoni hi vukulukumba bya Yehovha eka vamatiko. Mongo wa mhaka wu kombisa leswaku loko Petro a vula Vakreste lava totiweke a ku vaprista va vuhosi, a anakanya hi ntirho wo chumayela. Hakunene, enhlamuselweni yin’we u hlanganise xitshembiso xa Yehovha eka Eksoda 19:6 ni marito Yakwe eka Israyele eka Esaya 43:21 loko a te: “Mi vaprista . . . [lava] hlawulekeke . . . leswaku mi ta kota ku twarisa mintirho leyo saseka ya loyi a mi vitaneke ku huma emunyameni, mi ta nghena eku vonakaleni ka yena loku hlamarisaka.” (1 Petro 2:9) Hi ku pfumelelana ni leswi, Pawulo u vulavule hi ku twarisa vukulukumba bya Yehovha tanihi gandzelo ra le tempeleni. U tsarile: “A hi humeseni magandzelo masiku hinkwawo ha yena Yesu, hi dzunisa Xikwembu ha wona, hi ri karhi hi vonga vito ra xona hi marito lama humaka emilon’weni ya hina.”—Vaheveru 13:15.
Ku Hetiseka Ka Le Tilweni
19. Xana i ku hetiseka kwihi ko hetelela lokukulu, ka xitshembiso xa leswaku Israyele a ri ta va mfumo wa vaprista?
19 Hambi swi ri tano, Eksoda 19:5, 6 eku heteleleni yi ni ku hetiseka loku vangamaka swinene. Ebukwini ya Nhlavutelo, muapostola Yohane u twa swivumbiwa swa le tilweni swi tirhisa tsalwa leri loko swi dzunisa Yesu la pfuxiweke: “U dlayiwile, kutani hi rifu ra wena, u xavile vanhu u va xavela Xikwembu, va huma etinxakeni hinkwato va ri va tindzimi hinkwato, ni va swivongo hinkwaswo, ni va matiko hinkwawo.” (Nhlavutelo 5:9, 10) Hikwalaho, eku heteleleni, vuprista bya vuhosi byi ta va Mfumo wa Xikwembu wa le tilweni, ku nga mfumo lowu fumaka lowu Yesu a hi dyondziseke ku wu khongelela. (Luka 11:2) Vakreste hinkwavo va 144 000 lava totiweke lava tiyiselaka ku ya fika emakumu va ta va ni xiphemu elunghiselelweni rolero ra Mfumo. (Nhlavutelo 20:4, 6) Mawaku ku hetiseka loku hlamarisaka ka xitshembiso lexi endliweke khale ka khaleni hi ku tirhisa Muxe!
20. I xivutiso xihi lexi nga ta hlamuriwa?
20 Xana leswi hinkwaswo swi vula yini hi xiyimo xa ntshungu lowukulu ni vumundzuku bya wona loko vatotiwa hinkwavo va amukele ndzhaka ya vona leyi hlamarisaka? Leswi swi ta hlamuseriwa exihlokweni xo hetelela xa nxaxamelo lowu.
[Tinhlamuselo ta le hansi]
a Loko ku sunguriwe vuprista bya Israyele, vana va mativula va xinuna va tinyimba ta Israyele leti nga riki Valevhi ni vavanuna va nyimba ya Levhi a va hlayiwa. A ku ri ni mativula ya vana va 273 lava tlulaka vavanuna va Valevhi. Hikwalaho, Yehovha u lerise leswaku tixikele ta ntlhanu ta un’wana ni un’wana wa lava 273 ti fanele ku hakeriwa tanihi nkutsulo wa nhlayo leyi engetelekeke.
b Vunyingi bya vanhu lava a va nga ri Vaisrayele a byi ri kona loko ku nyikeriwa Nawu hi 1513 B.C.E., kambe vana va vona va mativula a va katsiwanga loko Valevhi va hlawuriwa ku siva mativula ya Israyele. (Vona ndzimana 8.) Hikwalaho, Valevhi a va tirhisiwanga ku siva mativula ya vanhu lava va nga riki Vaisrayele.
Xana U Nga Hlamusela?
◻ Xana xiyimo xa tinyimpfu tin’wana xi twisisiwe ku antswa hi ndlela yihi hi ku famba ka nkarhi?
◻ Ha yini Yehovha a sivele mfumo wa Israyele wa le n’walungwini leswaku wu n’wi tirhela tanihi vaprista?
◻ Loko ri tshembekile, xana Yuda ri ve ni xikhundla xihi emahlweni ka matiko?
◻ Xana vaproselita lavo tshembeka va ve ni xikhundla xihi eIsrayele?
◻ Xana vandlha leri totiweke ri tirhe tanihi mfumo wa vaprista hi ndlela yihi?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 16]
Tanihi vaprista va vuhosi, Vakreste lava totiweke va twarisa ku kwetsima ka Yehovha emisaveni
[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]
Ku hetiseka loko hetelela ka Eksoda 19:6 i Mfumo