Yesu Kreste

Nhlamuselo: I N’wana la tswariweke a ri swakwe wa Xikwembu, N’wana a ri un’we loyi a vumbiweke hi Yehovha a ri yexe. N’wana loyi i mativula ya swivumbiwa hinkwaswo. Swilo leswin’wana hinkwaswo swa le tilweni ni swa le misaveni swi vumbiwe hi ku tirhisa yena. I munhu wa vumbirhi hi vukulu evuakweni hinkwabyo. Hi yena N’wana loyi a rhumiweke hi Yehovha emisaveni leswaku a ta nyikela vutomi byakwe byi va nkutsulo wa vanhu, xisweswo a pfula ndlela yo ya evuton’wini lebyi nga heriki eka vana va Adamu lava a va ta kombisa ripfumelo. Yena N’wana loyi, u tlhele a kuma ku dzuneka ka le tilweni, sweswi u fuma tanihi Hosi, u ni matimba ya ku herisa hinkwavo lavo biha ni ku hetisisa xikongomelo xo sungula xa Tata wa yena hi misava. Xiyimo xa Xiheveru xa vito leri nge Yesu xi vula leswaku “Yehovha I Ku Ponisa”; Kreste ri fana ni ra Xiheveru leri nge Ma·shiʹach (Mesiya), leswi vulaka “Mutotiwa.”

Xana Yesu Kreste a a ri munhu wa xiviri wa matimu?

Bibele hi yoxe i vumbhoni lebyi tiyeke bya leswaku Yesu Kreste i munhu wa matimu. Rhekhodo ya Tievhangeli a hi rungula ra swiendlakalo leri nga twisisekiki ra nkarhi wo karhi lowu nga tiviwiki ni ndhawu leyi nga tiviwiki. Yi kombisa kahle nkarhi ni ndhawu hi vuxokoxoko lebyikulu. Hi xikombiso, vona Luka 3:1, 2, 21-23.

Josephus n’wamatimu wa Muyuda wa lembe-xidzana ro sungula u vulavule hi ku khandliwa ka “Yakobo, makwavo wa Yesu loyi a a vitaniwa Kreste.” (The Jewish Antiquities, Josephus, Buku XX, xiy. 200) Nhlamuselo leyi kongomeke ni leyinene hi Yesu, leyi kumekaka eBukwini XVIII, swiyenge 63, 64, yi hehliwile hi van’wana lava vulaka leswaku yi fanele yi nghenisiwe endzhaku ka nkarhi kumbe yi sasekisiwe hi Vakreste; kambe swa pfumeriwa leswaku entiyisweni ririmi ni matsalelo ya kona i swa Josephus, naswona xiphemu lexi xi kumeka ematsalweni hinkwawo lama nga kona ya khale.

Tacitus, n’wamatimu wa Murhoma loyi a a hanya eku heleni ka lembe-xidzana ro sungula C.E., u tsarile: “Christus [“Kreste” hi Xilatini], loyi vito leri nge [Mukreste] ri humaka eka yena, u kume nxupulo lowukulu swinene enkarhini wa ku fuma ka Tiberiyo emavokweni ya un’wana wa vaxanisi va hina, Pontiyo Pilato.”—The Complete Works of Tacitus (New York, 1942), “The Annals,” Buku 15, ndz. 44.

Malunghana ni tibuku to sungula ta matimu leti nga riki ta Vukreste mayelana na Yesu, The New Encyclopædia Britannica yi ri: “Timhaka leti ti tiyimeleke ti kombisa leswaku eminkarhini ya khale hambi vakaneti va Vukreste a va nga ma kanakani matimu ya Yesu, lawa eku sunguleni ma kanetiweke handle ka swivangelo leswi twalaka hi vatsari vo hlaya eku heleni ka lembe-xidzana ra vu-18, exikarhi ka ra vu-19, ni le ku sunguleni ka ra vu-20.”—(1976), Macropædia, Vhol. 10, tl. 145.

Xana Yesu Kreste a a ri munhu wo lulama ntsena?

Lexi tsakisaka hi leswaku Yesu u tshinye munhu loyi a n’wi vitaneke hi xithopo lexi nge “Mudyondzisi lonene,” hikuva Yesu a a languta Tata wakwe a ri yena lonene hayi yena n’wini. (Mar. 10:17, 18) Hambi swi ri tano, leswaku a faneleka ku va leswi vanhu hi ntolovelo a va vula swona loko va ku munhu u lulamile, entiyisweni Yesu u fanele a ve na wona ntiyiso. Hakunene, hambi valala vakwe va swi xiyile leswaku a lulamile. (Mar. 12:14) Yena hi yexe u vule leswaku u hanyile a nga si va munhu wa nyama, leswaku a a ri N’wana wo hlawuleka wa Xikwembu, leswaku a a ri Mesiya, loyi ku ta ka yena ku vhumbhiweke eMatsalweni hinkwawo ya Xiheveru. Ku nga khathariseki leswaku a a ri leswi a tivula swona kumbe a a ri mukanganyisi lonkulu, leswi haswimbirhi a swi ri pfumeleli langutelo ra leswaku o va munhu ntsena wo lulama.—Yoh. 3:13; 10:36; 4:25, 26; Lk. 24:44-48.

Xana Yesu a a ri muprofeta loyi matimba yakwe a ma fana ni ya Muxe, Buddha, Muhammad, ni varhangeri van’wana va vukhongeri?

Yesu hi byakwe u dyondzise leswaku a a ri N’wana wa Xikwembu la hlawulekeke (Yoh. 10:36; Mt. 16:15-17), Mesiya la vhumbhiweke (Mar. 14:61, 62), leswaku u hanyile a nga si va munhu wa nyama (Yoh. 6:38; 8:23, 58), leswaku a a ta dlayiwa ivi a pfuxiwa hi siku ra vunharhu kutani endzhaku ka sweswo a tlhelela ematilweni. (Mt. 16:21; Yoh. 14:2, 3) Xana leswi a a swi vula a ku ri ntiyiso, naswona xana a a hambanile hakunene ni vaprofeta van’wana hinkwavo va ntiyiso va Xikwembu, a tlhela a hambana ngopfu ni varhangeri hinkwavo va vukhongeri lava tihanyelaka vutomi bya vona? Ntiyiso wa mhaka a wu ta tikomba hi siku ra vunharhu endzhaku ka loko a file. Xana Xikwembu xi n’wi pfuxile eku feni, xisweswo xi tiyisekisa leswaku Yesu Kreste a a vurisile ni leswaku a a ri N’wana wo hlawuleka wa Xikwembu hakunene? (Rhom. 1:3, 4) Timbhoni to tlula 500 ti vone Yesu a hanya endzhaku ka ku pfuka ka yena eku feni, naswona vaapostola vakwe vo tshembeka va n’wi vone hi mahlo loko a tlhelela etilweni ivi a funengetiwa hi papa va nga ha n’wi voni. (1 Kor. 15:3-8; Mint. 1:2, 3, 9) A va kholwa swinene leswaku u pfuxiwile eku feni lerova vo tala va vona va pete ni vutomi bya vona ekhombyeni leswaku va byela van’wana mhaka leyi.—Mint. 4:18-33.

Ha yini vunyingi bya Vayuda byi nga n’wi amukelanga Yesu tanihi Mesiya?

Encyclopaedia Judaica yi ri: “Vayuda va nguva ya Varhoma a va pfumela leswaku [Mesiya] u ta pfuxiwa hi Xikwembu a ta tshova joko ra vuhedeni kutani a fuma ehenhla ka mfumo wa Israyele lowu pfuxiweke.” (Jerusalem, 1971, Vhol. 11, khol. 1407) A va lava ku ntshunxeka ejokweni ra Rhoma. Matimu ya Vayuda ma tiyisa leswaku hi vuprofeta bya Mesiya lebyi tsariweke eka Daniyele 9:24-27 a va ri kona Vayuda lava a va langutele Mesiya eka lembe-xidzana ro sungula C.E. (Lk. 3:15) Kambe vuprofeta byebyo byi tlhela byi hlanganisa ku ta ka yena ni ‘ku herisa xidyoho,’ naswona Esaya ndzima 53 yi kombisa leswaku Mesiya hi yexe a a ta fa leswaku sweswo swi endleka. Hambi swi ri tano, vunyingi bya Vayuda a byi nga xi voni xilaveko xa leswaku ku va ni loyi a felaka swidyoho swa vona. A va pfumela leswaku va ni xiyimo lexinene ni Xikwembu hikwalaho ka leswi va nga va rixaka ra Abrahama. A Rabbinic Anthology yi ri, “[Ku faneleka] ka Abrahama i kukulu swinene lerova a nga riha swidyoho hinkwaswo leswi endliweke ni mavunwa lama vuriweke hi Israyele emisaveni leyi.” (London, 1938, C. Montefiore na H. Loewe, tl. 676) Hi ku ala ka vona Yesu tanihi Mesiya, Vayuda va hetisise vuprofeta lebyi a byi vhumbhiwile malunghana na yena: “A a languteriwa ehansi, kutani a hi vanga na mhaka na yena.”—Esa. 53:3, JP.

A nga si fa, Muxe u vhumbhe leswaku tiko a ri ta fularhela vugandzeri bya ntiyiso ni leswaku, hikwalaho ka sweswo, a ri ta weriwa hi khombo. (Hlaya Deteronoma 31:27-29.) Buku ya Vaavanyisi yi tiyisekisa leswaku leswi swi endleke hi ku phindha-phindha. Emasikwini ya muprofeta Yeremiya, ku nga tshembeki ka tiko ku vange leswaku tiko ri yisiwa evuhlongeni eBabilona. Ha yini Xikwembu xi pfumelele ni Varhoma leswaku va herisa Yerusalema ni tempele ya rona hi 70 C.E.? Hi kwihi ku pfumala vutshembeki loku tiko a ri ri na kona lerova Xikwembu xi nga ri sirheleli hi laha xi endleke ha kona loko ri tshembela eka xona? A ku ri emahlweninyana ka loko tiko ri ale Yesu tanihi Mesiya.

Xana Yesu Kreste i Xikwembu hakunene?

Yoh. 17:3: “[Yesu u khongele eka Tata wakwe a ku:] Vutomi lebyi nga heriki, hi leswaku va ku tiva, wena ntsena u nga Xikwembu xa ntiyiso [“wena ntsena la nga Xikwembu hakunene, NE], na Yesu Kriste loyi u n’wi rhumeke.” (Xiya leswaku Yesu a nga kombetelanga eka yena n’wini kambe eka Tata wakwe wa le tilweni leswaku i ‘Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso.’)

Yoh. 20:17: “Yesu a ku ka yena [Mariya wa Magadala]: ‘U nga ndzi khumbi, hikuva a ndzi si tlhandlukela eka Tatana; kambe yana eka vamakwerhu, u ya va tivisa leswaku ndzi tlhandlukela eka Tata wa mina, a nga Tata wa n’wina eka Xikwembu xa mina, xi nga Xikwembu xa n’wina.’” (Kutani eka Yesu la pfuxiweke, Tatana a a ri Xikwembu, tanihi leswi Tatana a a ri Xikwembu eka Mariya wa Magadala. Lexi tsakisaka, ku hava eMatsalweni laha hi kumaka Tatana a vitana N’wana a ku “Xikwembu xanga.”)

Nakambe vona matluka 366, 371-2 ehansi ka xihloko lexi nge “Vunharhu-un’we.”

Xana Yohane 1:1 yi kombisa leswaku Yesu i Xikwembu?

Yoh. 1:1: “Eku sunguleni ka swilo hinkwaswo, Rito a ri ri kona, Rito a ri ri na Xikwembu, kutani rito a ri ri Xikwembu [languta ni KJ, JB, Dy, Kx, NAB].” NE yi ri “leswi Xikwembu a xi ri swona, Rito a ri ri swona.” Mo yi ri “Logos a a ri ni vukwembu.” AT na Sd ti hi byela leswaku “Rito a ri ri ni vukwembu.” Vuhundzuluxeri lebyi bya ED byi ri “xikwembu a xi ri Rito.” NW yi ri “Rito a ri ri xikwembu”; NTIV yi tirhisa matsalelo lama fanaka.

Xana vahundzuluxeri lava va vona yini etsalweni ra Xigriki leswi susumetelaka van’wana va vona ku ala ku vula leswaku “Rito a ri ri Xikwembu”? Xihlawulekisa-riviti (the hi Xinghezi) xi humelela emahlweni ka the·osʹ (Xikwembu) wo sungula hayi eka wa vumbirhi. Xivumbeko xa riviti (laha xirhangi lexi xi humelelaka kona) xi kombisa munhu wo karhi, vumunhu, kasi riviti ra vun’we (leri nga riki na xihlawulekisa-riviti) leri nga emahlweni ka riendli (hi laha xivulwa lexi xi vumbiwaka ha kona hi Xigriki) ri kombisa mfanelo ya munhu wo karhi. Kutani ndzimana leyi a yi vuli swona leswaku Rito (Yesu) a ri fana ni Xikwembu lexi a ri ri na xona, kambe ematshan’weni ya sweswo, yi vula leswaku Rito a ri fana ni Xikwembu, ri ri ni vukwembu, ri ri xikwembu. (Vona nkandziyiso wa NW wa 1984 lowu nga ni Tinhlamuselo, tl. 1579.)

Xana muapostola Yohane a a vula yini loko a tsala Yohane 1:1? Xana a a vula leswaku Yesu hi byakwe i Xikwembu kumbe a a vula leswaku Yesu i Xikwembu xin’we na Tatana? Eka ndzima leyi fanaka, ndzimana 18, Yohane u tsarile: “Ku hava [“a ku na munhu,” KJ, Dy] loyi a tshameke a vona Xikwembu; N’wana a ri un’we [“xikwembu lexi tswariweke xi ri xoxe,” NW], loyi a nga exifuveni xa Tatana, u n’wi twarisile.” (RS) Xana va kona vanhu lava tshameke va vona Yesu Kreste, N’wana? Ina! Kutani, xana Yohane a a vula leswaku Yesu a a ri Xikwembu? Swi le rivaleni leswaku a swi tano. Ku ya emakun’wini ya Evhangeli yakwe, Yohane u katsakanye timhaka, a ku: “Leswi swi tsaleriwe leswaku mi pfumela leswaku Yesu i Kreste, [hayi Xikwembu, kambe] N’wana wa Xikwembu.”—Yoh. 20:31, RS.

Xana marito ya Tomasi eka Yohane 20:28 ma kombisa leswaku Yesu i Xikwembu hakunene?

Yoh. 20:28 yi ri: “Tomasi a n’wi hlamula, a ku: ‘Hosi yanga ni Xikwembu xanga!’”

A swi na mhaka ku vitana Yesu tanihi “Xikwembu,” loko sweswo ku ri leswi Tomasi a lava ku vula swona. Sweswo swi nga pfumelelana ni ku tshaha ka Yesu hi byakwe eka Tipisalema laha vavanuna va matimba ni vaavanyisi, a va vitaniwa “ŝikwembu.” (Yoh. 10:34, 35; Ps. 82:1-6) Ina, Kreste u ni xikhundlha lexi tlakukeke ku tlula xa vanhu vo tano. Hikwalaho ka ku hlawuleka ka xikhundlha xa yena malunghana na Yehovha, eka Yohane 1:18 (NW) Yesu u vuriwa “xikwembu lexi tswariweke xi ri xoxe.” (Nakambe vona Ro, By.) Esaya 9:6 na yona hi vuprofeta yi hlamusela Yesu tanihi “Šikwembu ša matimba,” kambe ku nga ri Xikwembu xa Matimba Hinkwawo. Hinkwaswo leswi swi pfumelelana ni ku hlamuseriwa ka Yesu tanihi “xikwembu,” kumbe “la nga ni vukwembu,” eka Yohane 1:1 (NW, AT).

Mongo wa kona wu hi pfuna ku fikelela makumu lamanene emhakeni leyi. Emahlweninyana ka ku fa ka Yesu, Tomasi u twe xikhongelo xa Yesu laha a vitaneke Tata wakwe a ku “Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso.” (Yoh. 17:3, RS) Endzhaku ka ku pfuxiwa ka Yesu, Yesu u rhumele rungula eka vaapostola vakwe, ku katsa na Tomasi, laha a nga te: “Ndzi tlhandlukela . . . eka Xikwembu xa mina, xi nga Xikwembu xa n’wina.” (Yoh. 20:17) Endzhaku ko tsala leswi Tomasi a swi vuleke ni loko a vonile ni ku khumba Kreste la pfuxiweke eku feni, muapostola Yohane u te: “Timhaka leti ti tsaleriwile n’wina, mi ta ka mi pfumela leswaku Yesu i Mesiya, N’wana wa Xikwembu, ni leswaku, hi mhaka ya ku pfumela, mi va ni vutomi evitweni ra yena.” (Yoh. 20:31) Kutani, loko hi ku ya hi marito ya Tomasi, munhu a gimeta hi leswaku Yesu hi byakwe i “Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso” kumbe leswaku Yesu i xiphemu xa Vunharhu-un’we bya “Xikwembu N’wana,” u fanele ku tlhela a kambisisa leswi Yesu a swi vuleke (ndz. 17) ni le ka mahetelelo lama tsariweke kahle hi muapostola Yohane (ndz. 31).

Xana Matewu 1:23 yi kombisa leswaku Yesu a a ri Xikwembu loko a ri emisaveni?

Mt. 1:23: “Maswivo, wanhwana u ta tika, a veleka n’wana wa mufana; va ta n’wi thya vito ra ‘Emanuwele’ (hileswaku: ‘Xikwembu xi na hina’).”

Loko yi tivisa hi ku velekiwa ka Yesu loku taka, xana ntsumi ya Yehovha yi vule leswaku n’wana yoloye a a ta va Xikwembu hi yexe? E-e, xitiviso a xi ku: “Ú ta va nkulukumba, a vuriwa N’wana wa Loyi-a-nge-henhla-henhla.” (Lk. 1:32, 35; xiitaliki xi lo engeteriwa.) Naswona Yesu hi byakwe a nga vulanga leswaku i Xikwembu, kambe ematshan’weni ya sweswo, u te “ndzi N’wana wa Xikwembu.” (Yoh. 10:36; xiitaliki xi lo engeteriwa.) Yesu u rhumiwe emisaveni hi Xikwembu; kutani hi ku tirhisa N’wana loyi a tswariweke a ri swakwe, Xikwembu a xi ri swin’we ni vanhu.—Yoh. 3:17; 17:8.

A swi tolovelekile leswaku mavito ya Xiheveru ma katsa rito leri yimelaka Xikwembu kumbe hambi nkomiso wa vito ra Xikwembu hi xoxe. Hi xikombiso, leri nge Eliyata ri vula leswaku “Xikwembu Xi Tile”; leri nge Yehu ri vula leswaku “Yehovha Hi Yena”; leri nge Eliya ri vula leswaku “Xikwembu Xanga I Yehovha.” Kambe mavito lawa a ma nga vuli swona leswaku n’wini wa rona a a ri Xikwembu.

Xana Yohane 5:18 yi vula yini?

Yoh. 5:18: “Hikwalaho ka sweswo, Vayuda va hundzisa hi ku navela ku n’wi dlaya, hikuva a a nga tlulanga nawu wa Savata ntsena, kambe a a vurile leswaku Xikwembu i tata wa yena wa xiviri, kutani a tiendla la ringanaka ni Xikwembu.”

A ku ri Vayuda lava nga pfumeriki lava anakanyeke leswaku Yesu a a ringeta ku tiringanisa ni Xikwembu hi ku vula leswaku Xikwembu i Tata wa yena. Hambi leswi a swi fanerile loko a ku Xikwembu i Tata wakwe, Yesu a nga kalanga a vula leswaku u ringana ni Xikwembu. U hlamule Vayuda hi ku kongoma a ku: “Ndzi tiyisisile ndzi ri ka n’wina, N’wana a nga ka a nga tisunguleli a endla xilo hi yexe; ú endla ntsena lexi a xi voneke xi endliwa hi Tata wa yena.” (Yoh. 5:19; nakambe vona Yohane 14:28; Yohane 10:36.) Vayuda volavo lava nga pfumeriki a ku ri vona nakambe, lava vuleke leswaku Yesu u tlule Savata, kambe a va hoxisile ni le ka sweswo. Yesu u hlayise Nawu hi ku hetiseka, naswona u te: “Ku endla leswinene hi siku ra Savata, swa pfumeleriwa.”—Mt. 12:10-12.

Xana ntiyiso wa leswaku Yesu wa gandzeriwa wu kombisa leswaku i Xikwembu?

Eka Vaheveru 1:6, tintsumi ti lerisiwa ku “gandzela” Yesu, hi ku ya hi ku hundzuluxela ka RS, TEV, KJ, JB ni NAB. NW yi ri “ku n’wi fundzha.” Eka Matewu 14:33, ku vuriwa leswaku vadyondzisiwa va Yesu va n’wi “gandzerile,” hi ku ya hi RS, TEV, KJ; vuhundzuluxeri byin’wana byi ri va “n’wi kombe xichavo” (NAB), “va nkhinsama emahlweni ka yena” (JB), “va wa emilengeni ya yena” (NE), “va n’wi fundzha” (NW).

Rito ra Xigriki leri hundzuluxeriwaka va ku “ku gandzela” i pro·sky·neʹo, leri buku leyi nge A Greek-English Lexicon of the New Testament and Other Early Christian Literature yi nge nakambe a “ri tirhiseriwa ku kombisa mukhuva wa ku korhama emahlweni ka munhu ni ku tswontswa milenge ya yena, nsomo wa nguvu yakwe, ni misava.” (Chicago, 1979, Bauer, Arndt, Gingrich, Danker; nkandziyiso wa vumbirhi wa Xinghezi; tl. 716) Leri i rito leri tirhisiweke eka Matewu 14:33 ku kombisa leswi vadyondzisiwa va swi endleke eka Yesu; eka Vaheveru 1:6 ri kombisa leswi tintsumi ti faneleke ku swi endla eka Yesu; eka Genesa 22:5 eka Septuagint ya Xigriki ri hlamusela leswi Abrahama a swi endleke eka Yehovha kasi eka Genesa 23:7 ri hlamusela leswi Abrahama a swi endleke, hi ku pfumelelana ni mukhuva wa nkarhi wolowo, eka vanhu lava a a tirhisana na vona hi ta mabindzu; eka 1 Tihosi 1:23 eka Septuagint ri hlamusela leswi endliweke hi muprofeta Natani loko a ya eka Hosi Davhida.

Eka Matewu 4:10, Yesu u te: “U ta gandzela [ri huma eka pro·sky·neʹo] Hosi, Xikwembu xa wena, u tirhela xona ntsena.” (Eka Deteronoma 6:13, laha swi nga erivaleni leswaku Yesu u tshaha kona, ku humelela vito ra Xikwembu, Tetragrammaton.) Hi ku pfumelelana ni sweswo, hi fanele hi twisisa leswaku i pro·sky·neʹo ya xiyimo xo karhi xa mbilu ni mianakanyo leyi faneleke ku nyikiwa Xikwembu ntsena.

Xana mahlori lama endliweke hi Yesu ma kombisa leswaku i Xikwembu?

Mint. 10:34, 38: “Petro a sungula ku vulavula a ku: . . . Mi tiva ni ta Yesu wa Nazareta, ni hilaha Xikwembu xi cheleke hakona Moya lowo Kwetsima ni matimba ehenhla ka yena. A a famba-famba hinkwako, a ri karhi a endla leswinene, a horisa hinkwavo lava xanisiwaka hi Diyavulosi, hikuva Xikwembu a xi ri na yena.” (Kutani hi mahlori lawa a ma voneke, Petro a nga gimetanga hi leswaku Yesu a a ri Xikwembu, kambe ematshan’weni ya sweswo, u gimete hi leswaku Xikwembu a xi ri na Yesu. Ringanisa Matewu 16:16, 17.)

Yoh. 20:30, 31, RS: “Kutani Yesu u endle swikombiso [“mahlori,” TEV, Kx] swin’wana swo tala emahlweni ka vadyondzisiwa, leswi nga tsariwangiki ebukwini leyi; kambe leswi swi tsaleriwe leswaku mi ta pfumela leswaku Yesu i Kreste, N’wana wa Xikwembu, ni leswaku loko mi pfumela mi kuma vutomi evitweni ra yena.” (Kutani makumu lawa hi faneleke ku ma fikelela hi ku ya hi mahlori, hi leswaku Yesu i “Kreste,” Mesiya, “N’wana wa Xikwembu.” Marito lama nge “N’wana wa Xikwembu” ma hambane ekule ni lama nge “Xikwembu N’wana.”)

Vaprofeta va le mahlweni ka Vukreste vo tanihi Eliya na Elixa va endle mahlori yo fana ni ya Yesu. Kambe sweswo hakunene a swi kombisi leswaku a va ri Xikwembu.

Xana Yesu u fana na Yehovha eka “Testamente Ya Khale”?

Vona tluka 426, ehansi ka nhloko-mhaka-nkulu leyi nge “Yehovha.”

Xana ku pfumela eka Yesu Kreste hi swona ntsena leswi lavekaka leswaku u ponisiwa?

Mint. 16:30-32: “‘Tihosi, xana ndzi fanele ku endla yini leswaku ndzi ponisiwa?’ Vona [Pawulo na Silasi] va ku: ‘Pfumela eka Hosi Yesu, kutani u ta ponisiwa, wena ni va ndyangu wa wena.’ Kutani va n’wi byela rito ra Hosi [“Xikwembu,” NAB, ni tinhlamuselo ta le hansi ta JB ni NE; “rungula ra Xikwembu,” AT], a ri ni va le kaya ka yena hinkwavo.” (Xana ‘ku pfumela ka munhu yoloye eka Hosi Yesu’ a ku ri ntsena mhaka yo vula leswaku wa pfumela? Pawulo u kombise leswaku a ku laveka leswi engetelekeke—ku nga, vutivi ni ku amukela Rito ra Xikwembu, hi laha Pawulo na Silasi sweswi va yaka emahlweni va chumayela ha kona eka muhlayisi wa khotso. Xana ku pfumela ka munhu eka Yesu a ku ta va ka xiviri loko a nga gandzeli Xikwembu lexi Yesu a xi gandzela, loko a nga swi tirhisi leswi Yesu a dyondziseke vadyondzisiwa vakwe leswaku va va xiswona, kumbe loko a nga wu endli ntirho lowu Yesu a leriseke valandzeri vakwe ku wu endla? A hi nge tiendli leswaku hi lulameriwa hi ku ponisiwa; hi nga ku kuma ntsena hi ku pfumela eka nkoka wa gandzelo ra vutomi bya Yesu. Kambe vutomi bya hina byi fanele byi pfumelelana ni ripfumelo leri hi vulaka leswaku hi na rona, hambi loko swi hi tisela maxangu. Eka Matewu 10:22 Yesu u te: “Loyi a tiyiselaka ku fika makumu, hi yena loyi a nga ta ponisiwa.”)

Xana Yesu u hanyile etilweni a nga si va munhu wa nyama?

Kol. 1:15-17: “[Yesu] i xifaniso xa Xikwembu lexi nga voniwiki, mativula ya hinkwaswo leswi tumbuluxiweke. . . . Hinkwaswo swi tumbuluxiwile ha yena, naswona swi tumbuluxeriwe yena. Ú rhangele swilo hinkwaswo.”

Yoh. 17:5: “[Loko a khongela Yesu u te:] Tatana, ndzi dzunise emahlweni ka wena hi ku dzuneka loku a ndzi ri na kona eka wena, misava yi nga si va kona.” (Na Yohane 8:23)

Xana Yesu u ni miri wa yena wa nyama etilweni?

1 Kor. 15:42-50: “Ku pfuka ka vafi ku tano na kona: Ku fana ni mbewu, miri wu lahliwa wu ri lowu hatlaka ku onhaka, wu pfuxiwa wu ri lowu nga ha onhakiki; . . . wu lahliwa wu ri miri wa ntumbuluko, wu pfuxiwa wu ri miri wa moya. . . . Hikokwalaho ku tsariwile, va ku: ‘Munhu lowo rhanga Adamu, ú endliwile xivumbiwa lexi hanyaka.’ Kambe Adamu lowo hetelela [Yesu Kreste, loyi a endliweke munhu wo hetiseka hi laha Adamu a ri ha kona eku sunguleni] ú endliwile moya lowu hanyisaka. . . . Leswi ndzi vulaka swona, vamakwerhu, hi leswi: Nyama ni ngati swi nga ka swi nga dyi ndzhaka ya Mfumo wa Xikwembu, naswona leswi hatlaka ku onhaka swi nga ka swi nga dyi ndzhaka ya leswi nga onhakiki.”—Xiitaliki xi lo engeteriwa.

1 Pet. 3:18: “Kriste na yena ú fele swidyoho kan’we, . . . ú dlayiwile hi tlhelo ra miri, kambe ú endliwile la hanyaka hi tlhelo ra moya [“emoyeni,” NE, AT, JB, Dy].” (Vona tluka 168.)

Xikombiso: Loko munhu a hakelela munghana wakwe xikweleti kambe a tlhela hi nkarhi wolowo a teka hakelo yoleyo, swi le rivaleni leswaku xikweleti lexi xa ha ri kona. Hi laha ku fanaka, loko, eku pfuxiweni kakwe, Yesu a a tlhele a teka miri wa yena wa nyama ni ngati, lowu nyikeriweke wu va gandzelo ro hakela nxavo wa nkutsulo, xana sweswo a swi ta ri khumba njhani lunghiselelo leri a ri endla, ra ku ntshunxa vanhu vo tshembeka enandzwini wa xidyoho?

I ntiyiso leswaku Yesu u humelele hi xivumbeko xa nyama eka vadyondzisiwa vakwe endzhaku ka ku pfuxiwa ka yena eku feni. Kambe minkarhi yin’wana, ha yini va tsandzekile ku n’wi vona ro sungula? (Lk. 24:15-32; Yoh. 20:14-16) Siku rin’wana, leswaku ku pfuneka Tomasi, Yesu u humelele hi xiyimo xakwe xa miri a ri ni swivati swa swipikiri emavokweni ya yena ni mbanga ya tlhari etsheveni rakwe. Kambe xana u swi kotise ku yini enkarhini wolowo ku humelela hi xitshuketa exikarhi ka vona hambi leswi tinyangwa a ti pfariwile? (Yoh. 20:26, 27) Swi le rivaleni leswaku Yesu a ambala miri wa nyama eminkarhini leyi, hi laha tintsumi a ti endla ha kona enkarhini lowu hundzeke loko ti humelela evanhwini. Ku susa miri wa nyama wa Yesu enkarhini wa ku pfuka ka yena a ku nga ri mhaka yo karhata eka Xikwembu. Lexi tsakisaka hi leswaku hambi leswi Xikwembu xi nga wu siyangiki esirheni miri wa nyama (leswi handle ko kanakana a xi swi endlela leswaku vadyondzisiwa va ta kholwa leswaku Yesu u pfuxiwile), tinguvu leti a wu phutseriwe ha tona ti siyiwe kona; kambe, Yesu la pfuxiweke nkarhi hinkwawo a humelela a ambale hi ku helela.—Yoh. 20:6, 7.

Xana Yesu Kreste ka ha ri yena Mikayele ntsumi leyikulu?

Vito ra Mikayele loyi ri humelela ka ntlhanu eBibeleni. Munhu wa moya la vangamaka loyi a nga ni vito leri u vuriwa “un’wana wa tihosana letikulu,” “hosana leyikulu leyi langutaka vanhu va wena [va Daniyele],” ni tanihi “ntsumi leyikulu.” (Dan. 10:13; 12:1; Yuda 9, RS) Vito leri nge Mikayele ri vula leswaku “I Mani La Fanaka Ni Xikwembu?” Swi le rivaleni leswaku vito leri ri kombisa Mikayele tanihi loyi a rhangelaka eku tlakuseni ka vuhosi bya Yehovha ni le ku heriseni ka valala va Xikwembu.

Eka 1 Vatesalonika 4:16, xileriso xa Yesu Kreste xa leswaku ku pfuxiwa ka vafi ku sungula, xi hlamuseriwa tanihi ‘ku huwelela ka ntsumi leyikulu,’ naswona Yuda 9 yi vula leswaku ntsumi leyikulu i Mikayele. Xana swi nga faneleka ku fanisa ku huwelela ka Yesu ni ka un’wana loyi a nga ni matimba ya le hansi? Kutani, swa tikomba leswaku Mikayele ntsumi leyikulu i Yesu Kreste. (Lexi tsakisaka hi leswaku xiga lexi nge “ntsumi leyikulu” a xi kumeki xi tsariwe hi vunyingi eMatsalweni, leswi kombaka leswaku ku na yin’we ntsena.)

Nhlavutelo 12:7-12 yi vula leswaku Mikayele ni tintsumi ta yena a va ta lwa na Sathana va n’wi cukumeta yena ni tintsumi takwe to biha va suka etilweni hikwalaho ka leswi Kreste a nyikiwaka matimba ya vuhosi. Endzhakunyana Yesu u kombisiwa tanihi la rhangelaka mavuthu ya le tilweni ma ya enyimpini ma lwa ni matimba ya misava. (Nhlav. 19:11-16) Xana a swi twisiseki leswaku Yesu a ku ta va yena la nga ta lwisana ni loyi a hlamuseriwaka tanihi “mufumi wa misava,” Sathana Diyavulosi? (Yoh. 12:31) Eka Daniyele 12:1 ‘ku yima ka Mikayele’ a teka goza hi matimba ku hlanganisiwa ni “masiku ya mapfalo . . . la’yonghasi ma nga siki v̌aka kona mpfhuka matiko ma ri kona, ku fikela nkarini wolowo.” Sweswo hakunene swi ta fambisana ni leswi matiko ma nga ta langutana na swona loko Kreste tanihi muavanyisi wa le tilweni a lwa na vona. Kutani vumbhoni byi kombisa leswaku N’wana wa Xikwembu a a tiviwa tanihi Mikayele a nga si ta emisaveni naswona wa ha tiviwa hi vito rero hi mpfhuka a tlhelele etilweni laha a tshamaka kona tanihi N’wana wa Xikwembu wa moya la kwetsimisiweke.

Loko Munhu A Ku—

‘A mi pfumeli eka Yesu’

U nga ha hlamula u ku: ‘A swi kanakanisi leswaku u munhu la pfumelaka eka Yesu. Na mina ndza pfumela eka yena; handle ka sweswo a ndzi ta va ndzi nga tanga laha kaya ka wena namuntlha.’ Kumbexana u nga engetela u ku: ‘Kahle-kahle, nkoka wa ku pfumela eka Yesu wu kandziyisiwa ngopfu etibukwini ta hina. (Pfula eka ndzima leyi faneleke ebukwini yin’wana ni yin’wana leyi fambisiwaka, u yi tirhisa tanihi xisekelo xa bulo, u kombisa xiphemu xakwe tanihi Hosi. Kumbe u hlaya leswi vuriwaka eka tluka 2 ra Xihondzo xo Rindza, malunghana ni xikongomelo xa magazini lowu.)’

Kumbe u nga ha ku: ‘Xana ndzi nga ku vutisa leswaku ha yini u titwa hi ndlela yoleyo?’

Swin’wana leswi u nga swi vulaka: ‘Swi le rivaleni leswaku ku na loyi a nga ku byela sweswo, kambe ndzi kombela ku ku tivisa leswaku sweswo a swi tano, hikuva hi ni ripfumelo leri tiyeke eka Yesu Kreste.’ Kumbexana u nga engetela u ku: (1) ‘Kambe a hi pfumeli xin’wana ni xin’wana lexi vanhu va xi vulaka hi Yesu. Hi xikombiso, van’wana va ri a a ri munhu ntsena lonene, a nga ri N’wana wa Xikwembu. A hi swi pfumeli sweswo, wena ke? . . . Sweswo a hi swona leswi Bibele yi swi dyondzisaka.’ (2) ‘Naswona a hi pfumeli etidyondzweni ta mintlawa leti kanetanaka ni leswi Yesu hi byakwe a swi vuleke hi vuxaka byakwe ni Tata wa yena. (Yoh. 14:28) Tata wa yena u n’wi nyike matimba ya ku fuma lama khumbaka vutomi bya hina hinkwerhu namuntlha. (Dan. 7:13, 14)’

‘Xana u amukela Yesu tanihi Muponisi wa wena n’wini?

U nga ha hlamula u ku: ‘Bibele yi vula hi ku kongoma yi ku . . . (tshaha Mintirho 4:12). Sweswo ndza swi pfumela. Kambe ndzi dyondze ni leswaku swi fambisana ni vutihlamuleri lebyikulu. Hi ndlela yihi? Ina, loko hakunene ndzi pfumela eka Yesu, kutani a ndzi nge pfumeli eka yena ntsena loko swi tikomba swi olova.’ Kutani u nga ha engetela u ku: ‘Vutomi byakwe lebyi hetisekeke lebyi endliweke gandzelo byi endla swi koteka leswaku hi rivaleriwa swidyoho. Kambe ndza swi tiva ni leswaku i swa nkoka ku yingisa swileriso swa yena malunghana ni vutihlamuleri bya hina tanihi Vakreste. (Mint. 1:8; Mt. 28:19, 20)’

Kumbe u nga ha ku: ‘(Endzhaku ko tiyisekisa ntiyiso wa leswaku wa pfumela eka Yesu tanihi Muponisi, ku nga ri wa wena ntsena, kambe wa hinkwavo lava pfumelaka eka yena . . . ) I swa nkoka leswaku hi kombisa ku tlangela leswi a swi endleke enkarhini lowu hundzeke ni leswi a swi endlaka sweswi. (Mt. 25:31-33)’

‘Yesu ndzi n’wi amukerile tanihi Muponisi wa mina’

U nga ha hlamula u ku: ‘Ndza tsaka ku twa leswaku wa pfumela eka Yesu, hikuva ku ni vanhu vo tala namuntlha lava nga riki na mhaka ni leswi Yesu a hi endleleke swona. Handle ko kanakana u ri tiva kahle tsalwa ra Yohane 3:16, a swi tano ke? . . . Kambe xana vanhu vo tala va ta hanya kwihi hi laha ku nga heriki? Van’wana va ta va na Kreste etilweni. Kambe xana Bibele yi kombisa leswaku vanhu hinkwavo lavanene va ya kona? (Mt. 6:10; 5:5)’