Vantshwa Va Vutisa

I Yini Leswi Ndzi Faneleke Ndzi Swi Tiva Hi Ku Endla Xinghana Eka Internet?—Xiyenge 1

“Ndzi ni vanghana lava tshamaka ematikweni mambe naswona ndzi kota ku vulavurisana na vona hi ku tirhisa Internet. Ndzi rhandza ku vulavula na vona hambileswi va tshamaka ekule swinene na mina.”—Sue, la nga ni malembe ya 17.a

“Ku endla xinghana eka Internet i ku tlanga hi nkarhi hikuva a ku na matshalatshala lama endliwaka. Ku vulavula ni munhu mi langutanile i ndlela leyinene yo endla xinghana.”—Gregory, la nga ni malembe ya 19.

EKA tinhla timbirhi leti tsariweke laha henha, hi yihi leyi u pfumelelanaka na yona? Ku nga khathariseki leswaku hi yihi leyi u yi hlawulaka, ntiyiso wa mhaka hi lowu: Ku endla xinghana eka Internet swi dume ngopfu.b Xiya: Swi teke malembe ya 38 leswaku xiya-ni-moya xi tirhisiwa hi vanhu va 50 wa timiliyoni, swi teke malembe ya 13 leswaku vanhu va nhlayo leyi fanaka va tirhisa TV naswona swi teke malembe ya mune ntsena leswaku vanhu va tirhisa Internet. Eka tinh’weti ta 12 leta ha ku hundzaka, ku kumiwe leswaku Facebook yi tirhisiwa hi vanhu va 200 wa timiliyoni!

Eka xivulwa lexi landzelaka, fungha leswaku i ntiyiso kumbe i mavunwa:

Vana lava nga emalembeni ya kondlo-a-ndzi-dyi hi vona lava talaka ku endla xinghana eka Internet. ․․․․․ Ntiyiso ․․․․․ Mavunwa

Nhlamulo: I mavunwa. Vanhu vambirhi eka vanharhu lava endlaka xinghana eka Internet hi lava nga ni malembe ya 25 kumbe ku tlula. Hi 2009, nhlayo leyikulu ya vanhu lava a va endla xinghana eka Internet a ku ri ya lava nga ehenhla ka malembe ya 55!

Nilokoswiritano, vantshwa va timiliyoni va endla xinghana eka Internet naswona van’wana va vona se va tirhisa yona ntsena leswaku va vulavurisana. Jessica la nga emalembeni ya kondlo-a-ndzi-dyi u ri: “Ndzi tshike ku vulavurisana ni vanghana va mina eka Internet, kambe ndzi tlhele ndzi sungula ku vulavurisana na vona hikuva a ku nga ri na munhu loyi a a ndzi bela riqingho. Loko u nga endli xinghana eka Internet swi tikomba onge vanhu va rivala ha wena.”

I yini lexi vanhu va xi rhandzaka malunghana ni ku endla xinghana eka Internet? Nhlamulo ya kona ya olova: Vanhu hi ntumbuluko va lava vanghana. Kutani Internet yi va pfuna leswaku va hetisisa swikongomelo swa vona. Xiya leswi nga ha endlaka leswaku vanhu vo tala va navela ku tirhisa lunghiselelo leri.

1. Swa olova.

“Ku tshama u ri karhi u burisana ni vanghana va wena a swi olovi, kambe loko hinkwavo va ri kona eka Internet swa olova!”—Leah, la nga ni malembe ya 20.

“Ndzi nga tsala rungula ro karhi eka Internet naswona sweswo swi fana ni loko ndzi rhumele un’wana ni un’wana wa vanghana va mina e-mail hi nkarhi wun’we.”—Kristine, la nga ni malembe ya 20.

2. Ntshikilelo wa tintangha.

“Vanhu va tshamela ku ndzi kombela leswaku ndzi va munghana wa vona, kambe a ndzi swi koti hikuva a ndzi yi tirhisi website yo endla xinghana eka Internet.”—Natalie, la nga ni malembe ya 22.

“Loko ndzi byela vanhu leswaku ndzi hlawule ku nga yi tirhisi website yo endla xinghana eka Internet, va ndzi hlamala va ku ‘Ku humelela yini hi wena?’”—Eve, la nga ni malembe ya 18.

3. Leswi vuriwaka hi swihaxa-mahungu.

“Vahaxi va mahungu va vula leswaku loko u nga vulavurisani ni vanghana va wena eka Internet u ta hetelela u nga ha ri na vanghana. Naswona loko u nga ri na vanghana u nge tiphini hi vutomi. Hikwalaho, loko u nga endli xinghana eka Internet, u le ndzhaku hi vutomi.”—Katrina, la nga ni malembe ya 18.

4. Xikolo.

“Vadyondzisi va mina va tirhisa website yo endla xinghana eka Internet. Van’wana va yi tirhisela ku hi tivisa leswaku hi ta tsala rini xikambelo. Hi xikombiso, loko ndzi nga yi twisisi dyondzo yo karhi ya tinhlayo, ndzi nga n’wi tsalela ndzi kombela a ndzi pfuna.”—Marina, la nga ni malembe ya 17.

5. Ntirho.

“Vanhu lava lavaka ntirho va tirhisa website yo endla xinghana eka Internet leswaku va kuma ntirho. Minkarhi yin’wana va wu kuma.”—Amy, la nga ni malembe ya 20.

“Website yo endla xinghana eka Internet ndzi yi tirhisela ntirho wa mina. Ndzi hoxa swifaniso leswi ndzi swi pfampfarhuteke leswaku vanhu va swi vona.”—David, la nga ni malembe ya 21.

Xana u fanele u tirhisa website yo endla xinghana eka Internet? Loko u tshama ekaya, vatswari va wena va fanele va ku endlela xiboho.c (Swivuriso 6:20) Loko vatswari va wena va nga swi lavi leswaku u tirhisa website leyi, u fanele u va yingisa.—Vaefesa 6:1.

Hi hala tlhelo, vatswari van’wana va pfumelela vana va vona lava kuleke leswaku va tirhisa website yo endla xinghana eka Internet, kambe va va veka tihlo. Loko swi ri tano hi vatswari va wena, xana leswi swi vula leswaku va nghenelela eka timhaka ta vutomi bya wena? Nikatsongo! Ku endla xinghana eka Internet swa pfuna kambe swi nga ha va ni khombo naswona vatswari va wena va lava ku tiva ndlela leyi u yi tirhisaka ha yona. Ntiyiso wa mhaka hileswaku ku endla xinghana eka Internet swi nga va ni khombo, ku fana ni ku tirhisa Internet hi ndlela yin’wana ni yin’wana. Loko vatswari va wena va ku pfumelela ku endla xinghana eka Internet, xana u nga ma papalata njhani makhombo wolawo?

Ku Va Ni Vuxiyaxiya

Ku tirhisa Internet swi nga fanisiwa ni ku chayela movha. Swi nga endleka u swi xiyile leswaku a hi vanhu hinkwavo lava nga ni maphepha yo chayela lava nga vachayeri lavanene. Entiyisweni vanhu vo tala va endle timhangu to chavisa hikwalaho ko chayela hi vusopfa.

Swi tano ni le ka vanhu lava tirhisaka Internet. Van’wana va yi tirhisa hi ndlela leyinene; kambe van’wana a va yi tirhisi hi ndlela leyinene. Ku va vatswari va wena va ku pfumelela leswaku u endla xinghana eka Internet swi kombisa leswaku va ku tshemba naswona va tiyiseka leswaku u ta va ni vuxiyaxiya eka website leyi nga ha ku hoxaka ekhombyeni. Kutani, xana u tikombise u ri munhu wa njhani emhakeni yo tirhisa Internet? Xana u swi kombisile leswaku u “hlayisa vutlhari lebyi pfunaka ni vuswikoti byo ehleketa”?—Swivuriso 3:21.

Eka xihloko lexi hi ta bula hi swiyenge swimbirhi leswi katsaka ku endla xinghana eka Internet leswi u faneleke u swi tekela enhlokweni, ku nga vuxokoxoko bya wena ni nkarhi wa wena. Xihloko xa Xalamuka! lexi nge “Vantshwa Va Vutisa” lexi nga ta landzela xi ta hlamusela ndhuma ya wena ni vanghana lava u tihlanganisaka na vona.

VUXOKOXOKO BYA WENA

Ku va ni xihundla ku nga va ku ri mhaka yo hetelela leyi u anakanyaka ha yona loko swi ta emhakeni yo endla xinghana eka Internet. Xikongomelo xa wena xo endla xinghana eka Internet i ku va u tihlanganisa ni vanhu van’wana. Kambe loko u nga ri na vuxiyaxiya swi nga ku hoxa ekhombyeni.

Hi xikombiso, a hi nge u ni mali yo tala swinene. Xana a wu ta yi komba un’wana ni un’wana loyi u hlanganaka na yena endleleni? Sweswo ku ta va ku ri vuphukuphuku hikuva u ta va u lava leswaku swigevenga swi ku tekela yona. Loko u ri ni vuxiyaxiya u ta yi tumbeta mali ya wena.

Kutani teka vuxokoxoko bya wena ku fana ni mali ya wena. Languta nxaxamelo lowu nga laha hansi kutani u khwatihata swilo leswi u nga ta ka u nga swi tsakeli ku va swi tiviwa hi munhu loyi u nga n’wi tiviki.

․․․․․ adirese ya mina

․․․․․ e-mail ya mina

․․․․․ laha ndzi nghenaka kona xikolo

․․․․․ nkarhi lowu ndzi nga ekaya ha wona

․․․․․ minkarhi leyi ndzi nga swanga ekaya

․․․․․ swifaniso swa mina

․․․․․ langutelo ra mina

․․․․․ leswi ndzi swi rhandzaka

Hambiloko wo va u ri ni xinghana, u nga pfumela leswaku eka nxaxamelo lowu nga laha henhla swi kona swin’wana leswi u nga ta ka u nga swi nyiki mani na mani. Kambe vantshwa vo tala ni vanhu lavakulu va nyike vanhu lava nga va tiviki vuxokoxoko bya vona va nga swi tivi! Xana u nga swi papalata njhani ku wela eka ndzingo lowu fanaka?

Loko vatswari va wena va ku pfumelela ku endla xinghana eka Internet, u fanele u ti tiva tindlela to endla leswaku vuxokoxoko bya wena byi nga voniwi hi mani na mani kutani u ti tirhisa. U nga ehleketi leswaku vini va website hi vona va nga ta hlayisa vuxokoxoko bya wena byi nga voniwi hi mani na mani. Ntiyiso hi leswaku loko u nga endlanga tano, vanhu vo tala va nga vona vuxokoxoko bya wena kumbe va ku hoxela swilo swo karhi u nga swi xiyanga. Sweswo swi endle leswaku nhwanyana un’wana la vuriwaka Allison a endla leswaku vuxokoxoko bya yena byi voniwa ntsena hi vanghana va yena. U ri: “Vanghana va mina van’wana a va ri ni vanghana lava a ndzi nga va tivi naswona a ndzi nga lavi leswaku vanghana volavo va vona vuxokoxoko bya mina.”

Hambiloko u vulavurisana ntsena ni vanghana va wena, u fanele u va ni vuxiyaxiya. Corrine la nga ni malembe ya 21 u ri: “Swi nga ha ku godzombela ku tshamela ku kuma rungula eka vanghana va wena, kutani u sungula ku humesa vuxokoxoko bya wena hinkwabyo swi nga fanelanga.”

Minkarhi hinkwayo tsundzuka leswaku a wu nge swi koti ku fihla vuxokoxoko bya wena hi ku helela eka Internet. Ha yini? Ebukwini ya yena leyi nge CyberSafe, Gwenn Schurgin O’Keeffe u te: “Rungula leri hi ri nghenisaka eka website a ri timeki. A ri nge pfuki ri nyamalarile hikuva ku va ku ri na kopi ya rona endhawini yo karhi.”

NKARHI WA WENA

A hi vuxokoxoko bya wena ntsena lebyi nga fanisiwaka ni mali yo tala kambe ni nkarhi wa wena. Kutani u fanele u hlela nkarhi wa wena. (Eklesiasta 3:1) Kambe xexo i xiphiqo lexikulu loko swi ta emhakeni yo tirhisa Internet hi ndlela yin’wana ni yin’wana kumbe ku endla xinghana eka yona.d

“A ndzi tshamela ku tibyela leswaku ‘ndzi ta tirhisa minete yin’we ntsena.’ Kambe ku hundze awara ndza ha ri eka Internet.”—Amanda, la nga ni malembe ya 18.

“A ndzi godzomberiwile. Nkarhi na nkarhi loko ndzi vuya exikolweni a ndzi heta tiawara ndzi ri karhi ndzi kamba leswi vanhu van’wana va swi vulaka hi rungula leri ndzi ri tsaleke ndzi tlhela ndzi kamba leswi vona va swi tsaleke.”—Cara, la nga ni malembe ya 16.

“Leswi ndzi kotaka ku nghena eka Internet hi selfoni ya mina, ndza yi tirhisa loko ndzi ya exikolweni, loko ndzi ri exikolweni ni loko ndzi muka. Loko ndzi fika ekaya ndzi tirhisa khompyuta. A ndzi swi tiva leswaku ndzi godzomberiwile, kambe a ndzi nga lavi ku tshika!”—Rianne, la nga ni malembe ya 17.

Loko vatswari va wena va ku pfumelela ku endla xinghana eka Internet, tivekele nkarhi lowu u faneleke u wu heta u ri eka Internet hi siku. Tshama u ri karhi u tikambela. Loko ku hela n’hweti, ringeta ku vona leswaku u hete nkarhi wo tanihi kwihi u ri karhi u tirhisa Internet kutani u vona loko u wu landzela nkarhi lowu u nga tivekela wona. Tsundzuka leswaku nkarhi wa wena wu fanisiwa ni mali. Kutani u nga pfumeleli ku endla xinghana eka Internet leswaku swi ku dyela nkarhi wa wena hinkwawo. Ku tlula kwalaho, ku ni swilo leswi nga swa nkoka evuton’wini!—Vaefesa 5:15, 16; Vafilipiya 1:10.

Vantshwa van’wana va tikarhata leswaku va landzela nkarhi lowu va tivekeleke wona. Hi xikombiso, xiya leswi vuriwaka laha hansi:

“Endzhaku ko tshika ku vulavurisana ni vanghana va mina eka Internet ndzi tikume ndzi ri ni nkarhi wo tala. A ndzi titwa ndzi ntshunxekile! Ndza ha ku sungula ku tlhela ndzi vulavurisana na vona, kambe a ndza ha heti nkarhi wo tala. Minkarhi yin’wana ku hundza masiku yo hlayanyana ndzi nga si nghena eka Internet kumbe ndzi rivala ku yi tirhisa. Loko yo tlhela yi ndzi dyela nkarhi wo tala, ndzi to yi pfala.”—Allison, la nga ni malembe ya 19.

“Ndzi tshike ku vulavurisana ni vanghana va mina eka Internet ku ringana tin’hweti to hlayanyana kutani ndzi tlhela ndzi sungula. Ndzi endla tano nkarhi wun’wana ni wun’wana loko ndzi swi xiya leswaku ndzi heta nkarhi wo tala ndzi ri eka Internet. Sweswi a ndza ha heti nkarhi wo tala ku fana ni le ku sunguleni. Ndzi ta yi tirhisa hi xikongomelo xo karhi, endzhaku ka sweswo ndzi yi pfala.”—Anne, la nga ni malembe ya 22.

Mhaka Ya Nkoka

Ku ni mhaka yin’wana leyi u faneleke u yi kambisisa malunghana ni ku endla xinghana eka Internet. Leswaku u twisisa mhaka ya kona, fungha hi ✔ ekusuhi ni goza leri u vonaka ri tirha eka wena.

Website yo endla xinghana eka Internet i . . .

(A) ․․․․․ bindzu.

(B) ․․․․․ ndhawu yo endla xinghana.

(C) ․․․․․ vuhungasi.

Hi yihi nhlamulo? Ku nga khathariseki leswaku u yima na yona kumbe a wu yimi na yona, nhlamulo i A. Ku endla xinghana eka Internet i bindzu. Xikongomelo xa kona i ku bindzula, ngopfu-ngopfu hi ku tirhisa swinavetisi. Loko ti website ti ya ti andza, vanhu lava navetisaka va tsaka hikuva swilo leswi va swi navetisaka swi ta voniwa hi vanhu vo tala. Kutani loko wena kumbe munhu un’wana a heta nkarhi wo tala a ri eka Internet, munhu yoloye u ta vona swinavetisi swo tala.

Ku tiva mhaka leyi swa ku pfuna ku xiya leswaku ku endla xinghana eka Internet swi va vuyerisa njhani vini va yona. Vanavetisi va vuyeriwa swinene loko u nyika vanhu vo tala vuxokoxoko bya wena kumbe loko u heta nkarhi wo tala u ri eka Internet. Kutani ringeta ku endla leswaku vuxokoxoko bya wena byi nga voniwi hi mani na mani loko u endla xinghana eka Internet naswona u kambela nkarhi lowu u wu hetaka u ri eka yona.

Swihloko swin’wana leswi nge “Vantshwa Va Vutisa” swi kumeka eka Website leyi nge www.watchtower.org/ype

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 25]

Swi teke malembe ya 38 leswaku xiya-ni-moya xi tirhisiwa hi vanhu va 50 wa timiliyoni

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 25]

Eka lembe lera ha ku hundzaka, ku kumiwe leswaku Facebook yi tirhisiwa hi vanhu vo tlula 200 wa timiliyoni

[Bokisi leri nga eka tluka 27]

HA YINI U NGA VUTISI VATSWARI VA WENA?

Vulavula ni vatswari va wena hi mhaka ya vuxokoxoko bya wena eka Internet. Hi swihi swilo leswi faneleke swi va xihundla naswona ha yini? Hi rihi rungula leri nga vaka ni khombo loko ri vekiwa kun’wana ni kun’wana eka Internet? Nakambe kombela mpfuno eka vatswari va wena hi ndlela leyi u nga ringaniselaka ha yona emhakeni yo tirhisa website yo endla xinghana eka Internet ni ku vulavurisana mi langutanile. Hi kwihi ku cinca loku va vonaka swi fanela leswaku ndzi ku endla?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

Swi nga endleka leswaku swilo leswi u swi endlaka eka Internet swi nga vi xihundla hilaha u ehleketaka hakona

[Xifaniso lexi nga eka tluka 27]

Nkarhi wu fana ni mali. Loko u yi tirhisa hi ndlela ya vusopfa, u ta tisola loko se u lava ku yi tirhisela swilo swa nkoka