Ta Rivala

◼ Eka malembe ya 35 ya le xikarhi ka 1970 na 2005, kotara ya swiharhi leswi nga ni longo swo tanihi tihlampfi, machela, swikokovi, swinyenyana ni swiharhi swi herisiwile.—SÜDDEUTSCHE ZEITUNG, JARIMANI

◼ Leswaku tiko ra Zimbabwe ri langutana ni xiphiqo xa ku hunguteka ka nkoka wa mali hi tiphesente ta 2,2 wa timiliyoni, ri suse tiziro ta khume eka timali ta rona ta phepha hi August 2008. Mali ya phepha leyi a yi endla tidolara ta khume ra tibiliyoni a yi endla “dolara yin’we ya mali ya le Zimbabwe.”—AGENCE FRANCE PRESSE, ZIMBABWE.

◼ “Hi 2005 ku vikiwe leswaku vanhu vo tlula 12 000 va dlayiwe hi xibamu le United States. Kambe nhlayo ya vanhu lava vavisiweke ni ku pona loko va baleseriwa i yikulu swinene—va kwalomu ka 53 000 a va tshunguriwa eswibedlhele hi 2006.”—THE SEATTLE TIMES, U.S.A.

Tsakela Khisimusi

Phepha-hungu ra le Sydney leri nge Sunday Telegraph ri vula leswaku vukati bya kwalomu ka 20 wa tiphesente lebyi dlayiwaka le Australia byi dlayiwa endzhaku ka Khisimusi na Lembe Lerintshwa. Barry Frakes loyi a nga gqweta ra lava dlayaka vukati u ri: “Hi vona vanhu vo tala lava lwaka kumbe ku dlaya vukati va ta etihofisini ta hina loko ha ha ku ti pfula. Vanhu va va ni ntshembo wa leswaku Khisimusi ri ta tsakisa hilaha ri kombisiweke hakona eka TV ni le ka swinavetiso.” Wa engetela a vula leswaku va dlaya vukati “loko vutomi bya vona endyangwini byi nga vi xiswona leswi a va swi languterile.” Kambe Angela Conway, muvulavuleri wa xisati wa Vandlha ra Mindyangu ya le Australia u ri: “Ku dlaya vukati a swi swi tlhantlhi swiphiqo leswi veke kona nkarhi wo leha kumbe ku tisa ku rhula ni ntsako hilaha vanhu va anakanyaka hakona.” Wa khutaza a ku: “Swa pfuna ku namarhela munghana wa wena wa vukati ni ku ringeta ku endla leswaku swi ku fambela kahle evukatini.”

“Tiyindlu Leti Ku Velekeriwaka Eka Tona” Ti Ponisa Vutomi

Le Peru ku endliwe matshalatshala lamakulu leswaku ku hungutiwa nhlayo ya vamanana lava faka hi nkarhi wa ku veleka. Le Peru ku pfuriwe “tiyindlu leti ku velekeriwaka eka tona” ta 390, leswaku ku khutaziwa vamanana va le ximutanini xa Andean leswaku va kuma vutshunguri bya xiyimo lexinene etliliniki ku tlula ku veleka va ri ekaya. Wansati la tikeke ni ndyangu wakwe va nga tshama eka yin’wana ya tiyindlu teto, leti yin’wana ni yin’wana ya tona yi nga exiyin’weni lexinene naswona yi nga ekusuhi ni tliliniki, kukondza nkarhi wakwe wa ku veleka wu fika. Xiviko xa mahungu xa Reuters lexi humaka eCuzco xi vula leswaku nchumu wun’wana lowu tsakisaka vanhu hi titliliniki toleto hileswi titliliniki toleto ti endlaka ti nga ni “matshungulelo ya manguva lawa ya le ximutanini xolexo” yo tanihi “ku veleka munhu a yimile,” leswi “vonakaka swi hunguta switlhavi ni nkarhi wa ku veleka . . . ni ku endla leswaku manana a kota ku vona n’wana ku antswa ku tlula loko a veleka a etlele kunene.”

Swihaha-mpfhuka Swi Tshama Swi Hlwerile

Hi ku ya hi rungula ra Ndzawulo ya Vutleketli ya le United States ra 2008, ku vikiwe leswaku swihaha-mpfhuka leswi endlaka tiphesente ta 30 swa le United States swi hlwela hi timinete ta 15. Xihaha-mpfhuka lexi hlweleke ngopfu a ku ri lexi humaka eTexas xi ya eCalifornia, lexi hlweleke hi awara hinkwayo.