Ta Rivala
Ndzavisiso lowu endliweke eCanada ni le United States wu kombise leswaku swilo swa kwalomu ka 5 296 leswi ku vuriwaka leswaku a swi thyakisi mbango, 95 wa tiphesente ta swona a ku na “vumbhoni bya leswaku a swi thyakisi mbango.”—TIME, United States of America.
Varindzi va rivala ra swihaha-mpfhuka ra le Bangkok a va “kanakana” loko va kambela mindzhwalo ya wansati un’wana. Loko maphorisa ma pfula yin’wana ya tibege takwe leswaku ma vona leswi nga endzeni, ma kume n’wana wa yingwe leyi a ya ha hanya.—WORLD WILDLIFE FUND, THAILAND.
Swimilana Ni Swiharhi Swo Hambana-hambana Leswi Tshamaka eMakhwatini Ya Amazonia
Nambu wa Amazon i yin’wana ya tindhawu leti nga ni makhwati lamakulu ya swimilana ni swiharhi swo hambana-hambana emisaveni hinkwayo. Eminkarhini leyi nga hundza, Nkwama wa Misava Hinkwayo wo Hlayisa Ntumbuluko [World Wildlife Fund (WWF)] wu vule leswaku ku tlula 1 200 ya mixaka ya swimilana ni swiharhi—tinhlampfi, swiharhi leswi kotaka ku hanya endzeni ka mati ni le handle, swikokovi, tinyenyana ni swifuwo swin’wana leswi mamisaka—swi tshuburiwile ekhwatini rero. Leswi swi vula leswaku hi xiringanyeto, eka masiku man’wana ni man’wana manharhu ku tshuburiwa swilo leswintshwa eAmazon. Sarah Hutchison, la nga mulanguteri wa WWF eBrazil u te: “Nhlayo ya swilo leswi tshuburiweke ya hlamarisa.” Naswona switsotswana hinkwaswo leswi nga tshuburiwa a swi katsiwanga eka nhlayo leyi.
Ku Tikeriwa eNtirhweni
Munhu un’we eka vanhu va ntlhanu va le Finland u xiye leswaku ku nga dzikisi mianakanyo eka nchumu wo karhi swa yi khumba ndlela leyi va tirhaka ha yona. Xiviko lexi humaka eka Ndzawulo ya Rihanyo ya le Finland xi kombisa leswaku xiphiqo lexi, lexi andzaka xi karhata ngopfu vanhu lava nga ehansi ka malembe ya 35, ku nga malembe lawa miehleketo ya ha tirhaka kahle. Swilo swin’wana leswi soriwaka malunghana ni xiphiqo lexi i ku va vanhu va kuma rungula ro tala ni hileswi swilo swa khompyuta swi tshamelaka ku cinca-cinca. Professor Kiti Müller u te: “Vanhu vo tala va vula leswaku va tirha hi rungula ro tala naswona ri endla leswaku swi va tikela ku vona leswi nga swa nkoka entirhweni wa vona.” Phepha-hungu ra Helsinki Times ri te: “Loko vanhu va tshama va tshikilelekile, mianakanyo yi hetelela yi tolovela naswona sweswo a va ha swi xiyi kukondza va vabya.”
Xana Ku Anakanya Hi Mintlango Ya Vhidiyo Leyi Nga Ni Madzolonga Swi Endla Munhu A Va Ni Vukarhi?
Xana vukarhi byi tshama nkarhi wo tanihi kwihi emianakanyweni endzhaku ko tlanga tivhidiyo leti nga ni madzolonga? Endzhaku ka nkarhi wo karhi, valavisisi a va avela vafana ni vanhwanyana lava ha nghenaka xikolo leswaku va tlanga tivhidiyo ta madzolonga kumbe leti nga riki na madzolonga ku ringana 20 wa timinete. Endzhaku ka sweswo, hafu ya ntlawa ha wun’we yi komberiwe ku anakanyisisa hi ntlango wa yona. Xiviko xa vona xi te: “Hi siku leri landzeleke mintlawa yoleyo yi endle ntirho wo karhi leswaku yi phikizana naswona lowu nga ta wina a wu ta vangela lavan’wana pongo hi ti-headphone etindleveni.” Vana va vafana lava a va byeriwe leswaku va anakanyisisa hi mintlango ya madzolonga leyi va yi hlaleleke hi vona a va ri ni vukarhi. Magazini wa Social Psychological and Personality Science wu vule leswaku vatsari va nkambisiso lowu va te: “Hakanyingi vanhu lava tlangaka tivhidiyo ta madzolonga va heta nkarhi lowu tlulaka 20 wa timinete va ri eku ti tlangeni naswona ku hetelela ku va mukhuva wa vona ku anakanyisisa hi swilo leswi a va swi tlanga.” Vanhwanyana lava nga rhandziki tivhidiyo ta madzolonga a va khumbekanga.