Fevereiro

I “ntiro” muni lowu a kutimisela ku faneleko ku wu mbheta? I ntiro wu hi vhunako kuva hi “mbhelela” hi matlhelo wontlhe, hi “nga kiyelelwi ha nchumu.” (Jak. 1:4) A kutala ka zvikhati a mindzhingo yi kombisa a gome ga hina, ku nga zvipandze zva wumunhu ga hina zvi lavako ku chukwatiswa. Kanilezvi, loku hi timisela mindzhingo leyo, a wumunhu ga hina ga wuKristu giya gi mbhelela. Hi cikombiso, hi nga ha engetela kuva ni lihlazva-mbilu, kubonga, ni kuzwela-wusiwana. Kota lezvi a kutimisela ku mbhetisako a ntiro wa lisima wa ku hi aka kota maKristu, u nga hambunyeti matshinya ya milayo ya Mitsalo kasi ku huma ka zviringo lezvi u kumanako nazvo. Hi cikombiso, u nga kuyini loku u lwisana ni maalakanyo ma nga hlazvekangiko? Wutshan’wini ga ku ma landzela u wela ciwonhweni, khongela ka Jehovha lezvaku a ku vhuna ku ma hlula. Hi ndlela leyo u ta engetela kutikhoma ka wena. Xana u kari u vhukelwa hi xaka gi nga kholwiko? Wutshan’wini ga ku hluliwa hi kuvhukela kakwe, ti yimisele ku simama u maha mitiro ya wena ya wukhozeli gi humako mbilwini. Alakanya lezvaku kasi hi tsakelwa hi Nungungulu, hi fanele ku timisela. — Rom. 5:3-5; Jak. 1:12. w16.04 2:15, 16

Ha zvi tiva lezvaku loku hi ti kulisa hi lixaka, mahanyela ya mudhawuko wa hina, kutani tiko ga hina, hilwa ni lezvi Jehovha a yi wonisako zvona mifumo ya vanhu ni vanhu va kona. A hi ku khwatsi Nungungulu o lava lezvaku hi venga mudhawuko wa hina. Hi lisine, a kuhambana ka midhawuko ku kombisa a kusaseka ka ngango wa vanhu. Hambulezvo, hi fanele ku alakanya lezvaku ka Nungungulu, a vanhu vontlhe va fana. (Rom. 10:12) A ku tizwa matshandza hi lomu hi nga pswalelwa kona zvi kombisa ku randza tiko, niku lego gi ngava zambo go sangula ga ku nghenisa munhu ka politika. A maKristu a ma poni ka matshandza lawo, hakuva hambu ka bandla ga zana ga malembe go sangula, a vokari va kombisile cihlawulela ka vamakabye vabye hi kota ya lezvi va nga kala va nga hi va tiko gin’we. (Miti. 6:1) Hi nga zvi polisa kuyini ku a matshandza ma sangula ku zima mitsu mbilwini ya hina? Hi nga ti alakanyela na u nyikwa mawonela hi makabye a tako hi ka tiko gin’wani. U ta tekela ku ma ala, u ti byela ku: ‘A mamahela ya hina lomu ma chukwana nguvhu’ ke? A kuhambana ni lezvo, hi fanele ku tirisa a wusungukati gi pimiselweko gi nga laha ka mutsalo wa nyamutlha. w16.04 4:12, 13

Jesu i wa chumayela “a ivhangeli ya Mufumo,” niku i lava lezvaku a vapizani vakwe va maha zvalezvo. Hi vamani va chumayelako mahungu lawo ka “matiko wontlhe”? (Mat. 28:19) A zvi lavi ku kala hi hulumetela — Timboni ta Jehovha toce. A paderi wo kari wa murumiwa i tshukile a byela Mboni yo kari lezvaku i hanyile ka matiko yo tala niku ka gin’we ni gin’wani ga wona i wa wutisile Timboni lezvaku mahungu muni ti chumayelako. I hlamulo muni ti mu nyikileko? I te ngalo: “Vontlhe va wa hi zvipumbu nguvhu laha ka kuza va hlamula nchumu wun’we vaku: ‘Mahungu yo saseka ya Mufumo.’” Kanilezvi, wutshan’wini ga kuva “zvipumbu,” a Timboni leto ti wo wulawula hi wumun’we, zvi nga zvalezvi zvi lavekako ka maKristu ya lisine. (1 Kor. 1:10) Niku ti wa longoloka ni mahungu lawa ma nga ka A Murindzeli i huwelela a Mufumo wa Jehovha. A revhista legi gi kona hi 254 wa tirimi, niku hi ciringaniso ku gandliwa cipimo ca 59 000 000 wa tikopiya ta gin’we ni gin’wani gi humesiwako, lezvi zvi gi mahako giva gona revhista gi hangalakileko nguvhu misaveni yontlhe. w16.05 2:6

Kota vahuweleli va Mufumo, hi nga ha navela ku nghenela ntiro wa wuphayona ga cikhati contlhe. Kasi ku maha lezvo, hi sangula ku olovisa wutomi ga hina. Kanilezvi, kuzvilava ha ti wutisa kambe lezvaku xana hi tava ni litsako la lisine na hi sele ni titshomba ti tsongwani ke. Lisine lezvaku a ku na nayo wa Bhibhiliya wu wulako lezvaku hi fanele kuva maphayona; hi nga simama ku tirela Jehovha kota vahuweleli vo tsumbeka zvi nyima kwalaho. Hambulezvo, Jesu i hi tiyisile lezvaku lava va ti tsonako zvokari hi kota ya Mufumo va ta kuma makatekwa yo tala. (Luka 18:29, 30) Tlhatakumbiri, a Mitsalo yi komba lezvaku Jehovha wa tsaka loku hi mu dhumisa hi “minyikelo yi humako non’wini” wa hina hi tlhela hi maha zvontlhe hi zvi kotako hi kutsaka kasi ku andzisa wukhozeli ga lisine. (Lis. 119:108) Xana a maalakanyo lawa ya Mitsalo, ni mikhongelo yo lava wurangeli, a zvi hi vhuni ku tiva a maalakanyo ya Jehovha? A ku ehleketa hi maalakanyo lawo zvi nga hi vhuna ku maha ciboho ci to hi vhuna ci tlhela ci katekiswa hi Papayi wa hina wa le tilweni. w16.05 3:13

A kutala ka zvikarato lezvi ku wulawuliwako hi zvona ka mabhuku ma mahelwako vaswa a hi zva vona voce. Hontlheni hi fanele ku yimela kukholwa ka hina, hi gondza ku ti khoma, hi ala ku kucetelwa zvo biha, hi tlhela hi potsa vanghana vo biha ni zvihungato zva hava. A mabhuku ma mahelwako vaswa ma nyika civhuno ka timhaka leto ni tinw’ani to tala. Xana a maKristu ma kulileko ma fanele ku alakanya lezvaku mo ti chipisa loku ma lera mabhuku ma mahelweko vaswa? Ahihi! Hambu lezvi ma tsalilweko hi ndlela yi khumbako vaswa, a mahungu lawo ma seketelwe ka matshinya ya milayo ya Mitsalo lawa ma tirako ka tinguva tontlhe, niku hontlheni hi nga vhuneka hi zvakuga lezvo zva moya. Ahandle ka ku vhuna vaswa va hina lezvaku va lwisana ni zvikarato, a mabhuku ya hina ma va vhuna ku kula hi tlhelo ga moya va tlhela va tshinela ka Jehovha. A maKristu ma kulileko hi tanga wonawu ma nga vhuneka. — Mutsh. 12:13. w16.05 5:15, 16

“Jehovha Nungungulu wa hina i Jehovha mun’we.” A magezu lawa ma na ni ntamu nguvhu, niku ma tiyisile vaIzrayeli lezvaku va yimisana ni zvikarato lezvi va nga wa ta kumana nazvo loku va kari va nghena Tikweni gi Tsumbisilweko. A ku zwisisa magezu lawa zvi ta hi nyika ntamu wa ku yimisana ni kuxaniseka ka hombe loku ku nga kwalaha nyongeni, zvi tlhela zvi hlayisa kurula ni wumun’we Paradhiseni legi gi to landzela. Ngha hi khozela Jehovha yece hi ku mu randza ni ku mu tirela hi muhefemulo wontlhe hi tlhela hi ti karatela ku hlayisa wumun’we ni vamakabye va hina va maKristu. Loku hi simama ku maha lezvo, hi nga tsumba lezvaku hi ta wona a kutatiseka ka lezvi Jesu a nga wula xungetano hi lava a to va lamula kota tiyivhu, zvaku: “Ngonani n’wina mu katekisilweko hi Dhadhani, mu taga a tshomba yi nga wona mufumo lowu wu longiselelweko n’wina kusukela kusanguleni ka misava.” — Mat. 25:34. w16.06 3:2, 20

A matshandza ma nga hi maha hi va vanhu vo sihalala wutshan’wini go olova. U tshuka u bayisiwa hi muKristu-kuloni kutani ku bayiseka hi ku luza malungelo yo kari? Loku zvi hi tano, zvini u nga maha? Uve ni matshandza? Kutani a ca hombe ka wena ku wa hi ku maha kurula ni makabye wa wena ni ku simama u tsumbekile ka Jehovha? (Lis. 119:165; Kol. 3:13) A ku hanya hi ciwonho, ni ku ci fihla, zvonawu zvi nga maha munhu a ala wusungukati ga Nungungulu. Hi ndlela leyo, a ciwonho ci gumesa ci ku khwatsi i nchumu wo toloveleka. (Mutsh. 8:11) A makabye wo kari wa cinuna, a nga randza ku wona zvithombe zva masango, hi ndzhako ka cikhati i wulile lezvi: “Ndzi sangulile ku solasola madhota.” A mahanyela yakwe ma wa kari ma wonha wumoya gakwe. Hi kugumesa, a mahanyela yakwe ma no poleka, a kuma civhuno leci ci nga laveka. Lisine lezvaku hontlheni a hi mbhelelangi. Kanilezvi, loku hi sangula kuva ni moya wa ku solasola kutani ku ti yimelela ka ciwonho co kari wutshan’wini go lava ku tsetselelwa ni ku vhuniwa hi Nungungulu, a mbilu ya hina yi sangulile ku sihalala. w16.06 2:5, 6

A vaingiseli va Jesu va wa karateka hi ku va taga yini, vanwa yini, kutani ku ambala yini. Hikwalaho, ka Kanelo yakwe ya le Citsungeni, i va byelile lezvi: “Mu nga karatekeli a kuhanya ka n’wina.” Jesu i wa lava ku va vhuna ku zwisisa a ku hikuyini va nga faneliko ku karateka hi zvilo lezvo. I wa zvi tiva ku hambu a zvilo lezvi hakunene zvi lavekako, loku va karateka nguvhu hi zvona, va wa ta rivala leci ci nga ca lisima nguvhu wutomini. Hi ku khatala nguvhu hi vapizani vakwe, Jesu i tlhelile a phinda mune wa makhati a ku va tlharihisa hi mhaka leyo ka Kanelo yakwe ya le Citsungeni. (Mat. 6:27, 28, 31, 34) Jesu i wa zvi tiva lezvi zvi nga laveka ka vanhu. I wa zvi tiva kambe lezvaku “masikwini yo gumesa,” a vapizani vakwe va ta hanya ka zvikhati zva zvikarato. (2 Tim. 3:1) Kunene, a vanhu vo tala nyamutlha a va wu kumi ntiro, kuveni a zvilo zviya zvi engetela ku dhura. Ka matshamu yo tala, a vanhu zvisiwana nguvhu niku a va na coga. Kanilezvi Jesu i wa zvi tiva kambe lezvaku a wutomi ga munhu ga lisima nguvhu ku hundza kuga, niku a miri wa hundza tinguwo. w16.07 1:8, 9

Kota lezvi hi nga zvi kotiko ku ingisa Jehovha hi kumbhelela, hi wa nga ringanelwi hi ku amukela tipswalo takwe; hi wa ringanelwa hi kufa. Hosi Solomoni i te: “A nga kona munhu a lulamileko misaveni, loyi a mahako kusaseka, a nga wonhi nchumu.” (Mutsh. 7:20) Hi ndzhako ka cikhati, mupostoli Pawule i wulile lezvi: “Vontlhe va wonhile, va vhumala a kuhatima ka Nungungulu” niku “a hakhelo ya kuwonha hi kufa.” (Rom. 3:23; 6:23a) Kota lezvi Jehovha a va randzako nguvhu vanhu, i rumele “N’wana wakwe a belekilweko yece” kasi a ta hi fela. Leco hi cona cikombiso ca hombe ka zvontlhe ca tipswalo leti a vanhu va tshukileko va mahelwa. (Joh. 3:16) Pawule i wulile lezvaku Jesu i “tlhatekilwe a cidlodlo ca kungangamela ni wudzundzo, hi kota ya kuxaniseka hi kufa, lezvaku hi tipswalo ta Nungungulu a fela kuzwa kufa hi kota ya vanhu vontlhe.” (Maheb. 2:9) Kunene, “a cinyikiwo ca Nungungulu hi wutomi ga pindzukelwa ha Jesu Kristu a Hosi ya hina.” — Rom. 6:23b. w16.07 3:3, 4

A ku tekana zvi tolovelekile nguvhu. Kanilezvi, zvi sangulisile kuyini niku zvi mahelwe yini? A ku tiva lezvo zvi ta hi vhuna kuva ni mawonela ma faneleko hi wukati ni makatekwa ya gona. Nungungulu i vangile a wanuna wo sangula, Adhamu, a mu ruma ku chula mavito a zvihari. Hi laho Adhamu a nga pola ku a zvihari zvontlhe zvi na ni munghana, kanilezvi yena “i wa nga se nga vangelwa muvhuni wo fana na yena.” Hikwalaho Nungungulu i no maha Adhamu a etlela wurongo ga tshongotshongo, a mu susa limbambu a maha hi lona wasati a gumesa a mu nyikela ka Adhamu kasi a maha sati wakwe. (Gen. 2:20-24) Kota lezvi hi zvi wonako, a wukati cinyikiwo ci tako hi ka Jehovha. Andzhako ka malembe ni malembe, Jesu i no phinda magezu lawa Jehovha a ma wulileko sin’wini ga Edheni, aku: “A wanuna i ta siya a raru wakwe ni nyine wakwe, a namarela ka sati wakwe; lava vambiri va ta maha nyama yin’we.” (Mat. 19:4, 5) Kota lezvi Nungungulu a nga susa limbambu la Adhamu a maha hi lona a wasati wo sangula, kuzvilava va wa zvi zwisisa lezvaku a va faneli ku hambana. Jehovha a nga tshukangi a lavile lezvaku a nuna ni sati va tlhatlha wukati kutani kuva ni vanuna vo tala hambu vasati vo tala hi khati gin’we. w16.08 1:1, 2

Jesu i wa nga bhuli ni mitlawa ya vanhu basi. I wa tolovela ku wulawula ni vanhu va ku ngha va hi voce, lezvo na a zvi maha hi ndlela ya wunghana. Hi cikombiso, i vile ni mabhulo yo tsakisa ni wasati a ngata a takha mati ka hlowo yi nga hi kusuhani ni dhoropa ga Sikari. (Joh. 4:5-30) Jesu i wulawulile kambe na Matewu Levhi, a nga hi muhlengisi wa khupo, a guma a mu ramba kuva mupizani wakwe. Matewu i no vhumela, niku hi ndzhako ka cikhati i rambile Jesu ni van’wani lezvaku va yaga zvin’we le kaya kakwe. Kwaseyo, Jesu i wulawulile ni vanhu vo tala. (Mat. 9:9; Luka 5:27-39) Jesu i wulawulile hi ndlela ya wunghana na Nataneli kambe, hambu lezvi Nataneli a nga wulawulile kubiha hi vanhu va le Nazareta. Kota lezvi Jesu a nga wulawula naye hi ndlela ya wunghana, Nataneli i cicile lezvi a nga mu wonisa zvona Jesu, a nga hi wa le Nazareta. Nataneli i wa lava ku gondza zvotala ha Jesu. (Joh. 1:46-51) Ka cikombiso ca Jesu, hi gondza lezvaku loku hi wulawula ni vanhu hi ndlela ya wunghana ni wunene, va ta ingisela lezvi hi lavako ku wula. Loku hi gondzisa lava va ha hiko vaswa lisineni a ku wulawula hi ndlela leyi, va ta wu randza nguvhu a ntiro wa kuchumayela. w16.08 4:7-9

Loku a zvikarato zva hombe zvi nga lulamisiwi, a mipatswa yo kari yi nga boha ku hambana kutani ku tlhatlha wukati. A mipatswa yo kari yi nga ha alakanya lezvaku a zvikarato zva yona zva hombe nguvhu laha kuza yiku i chukwana ku hambana. Hambulezvo, Jesu i kombile a tshisela ga kuhambana ka nuna ni sati a cikhati a nga phinda lezvi Nungungulu a wulileko kusanguleni xungetano hi wukati, a gumesa aku: “Leci Nungungulu a ci tlhanganyisileko, ngha ci nga hambanyiswi hi munhu.” (Mat. 19:3-6; Gen. 2:24) Hikwalaho Jehovha i lava lezvaku a nuna ni sati va nga hambani. (1 Kor. 7:39) Hontlheni hi fanele ku alakanya lezvaku hi ta ti hlamulela ka Jehovha hi zvimaho zva hina. Lezvo zvi nga hi vhuna ku lulamisa a zvikarato hi ku hatlisa na zvi nga se kula nguvhu. w16.08 2:10, 11

A valala va hina va nga hi vhukela na hi nga zvi rindzelangi kutani hi cikhati hi rerekileko. Loku hi simama kulwa ni kubiha, hi ta hlula! Kanilezvi loku hi releta mawoko hi nyima kulwa, Sathani ni tiko gakwe, ni kungambheleli ka hina zvi ta hi hlula. Hikwalaho, hi nga tshuki hi nyima kulwa. U nga rereki, u tsika mandla ya wena ma mbhela ntamu! (1 Ped. 5:9) Kasi hi hlula, hi fanele ku tiva leci ci hi mahako hilwa. Hi lava ku tsakisa Nungungulu ni ku katekiswa. Maheberu 11:6 i ngalo: “Loyi a tshinelako ka Nungungulu i yimelwe hi ku kholwa lezvaku ku kona Nungungulu, ni lezvaku yena wa chachazela lava va mu lavako.” A ku lava Jehovha zvi wula ku ti karata nguvhu kasi hi mu tsakisa. — Miti. 15:17. w16.09 2:4, 5

A Bhibhiliya gi nyika wurangeli gi nene gi nga hi vhunako ku tiva ku hlawula zvilo zvi mu nyikako wudzundzo Nungungulu. Hambulezvo, hi simama hi boha tinguwo ti hi tsakisako. A tinguwo ti hi tsakisako ta hambana ni leti ti tsakisako mun’wani niku a hi na makotela yo fana. Kanilezvi contlhe cikhati ti fanele kuva tinguwo ti basileko, ti kombisako cichavo, ti yelanako ni cimaho hi nga ka cona, ni kuva ti amukeleka lomu hi tshamako kona. A hi contlhe cikhati zvi olovako ku kuma tinguwo ti faneleko. A zvitolo zvo tala zvi xavisa timodha ta nduma basi. Hikwalaho zvi nga lava cikhati co tala kasi kuza u kuma tisaya, tinghanju, zvikatawu zvi kombisako cichavo, kutani ku kuma mahembe ni mabhuluku yo kala ku manya. Kanilezvi a vamakabye va hina va ta zvi wona va tlhela va bonga nguvhu a kutikarata ka hina ka ku lava ku boha tinguwo to saseka ti kombisako cichavo. Niku a litsako hi li kumako hi ku tiva lezvaku ha nyika wudzundzo a Papayi wa hina wa lirandzo wa le tilweni li hundza ni kwihi kutikarata hi ku mahako kasi ku boha tinguwo ti mu dhumisako. w16.09 3:15, 16

Loku u tirisa mifananiso, u vhuna vana va wena lezvaku va tirisa kualakanyela kabye. U nga tirisa mifananiso kasi ku gondzisa vana va wena lezvaku zvontlhe lezvi a Bhibhiliya gi wulako lisine. Hi cikombiso, u nga kombisa kuyini vana va wena lezvaku a magezu ya mutsalo wa nyamutlha ma pimisilwe hi Nungungulu? U nga va byeli lezvaku a mahungu mata hi ka Jehovha u nyima kwalaho. Va vhune lezvaku va alakanyela. U nga wula ku a vanhu masikwini ya Joba va wa nga kholwi lezvaku a misava yi laha ndengelengeni. Va wa tiva ku a zvilo zvontlhe, zvo kota bhola kutani ribye, zvi tshama laha ka nchumu. Cikhatini leco, i hava a nga mahile mikambisiso a tiva lezvaku a misava yi laha ndengelengeni, hakuva ku wa nga seva ni michini ya ku wona zvilo zvi nga woniwiko hi mahlo kutani ya ku haha hi yona. A mhaka hi lezvaku hambu lezvi a Bhibhiliya gi tsalilweko kale nguvhu, contlhe cikhati gi wula lisine hakuva gita hi ka Jehovha. — Neh. 9:6. w16.09 5:9, 12

Loku hi kholwa ka Jehovha na Jesu, a hi tivi lezvi va hi maheleko ni lezvi va lavako ku hi mahela ntsena. Hi tlhela hi xuva nguvhu ku hanyisa lezvi va hi gondzisako ku hanyisa zvona. Hi xuva nguvhu ku vhuna van’wani kambe lezvaku vonawu va va tiva. Zvi te dlunya lezvaku kasi hi hanya kala kupindzuka misaveni yiswa ya Nungungulu, hi fanele kuva ni kukholwa niku ku fanele ku tshama ku tiyile. A kukholwa ku fana ni sinya. Kasi yi hanya khwatsi yi tlhela yi simama ku kula, hi fanele ku yi cheletela mati. Kanilezvi loku hi nga yi cheli mati yo enela, yi ta wuna yifa. A kukholwa konawu ku tshamisile zvezvo — ku lava ku khatalelwa kasi ku tshama ku hi “ku nene” ku tlhela ku simama ku “kula.” — Tit. 2:2; 2 Tes. 1:3; Luka 22:32; Maheb. 3:12. w16.10 4:4, 5

A cikhati leci Dhaniyeli ni vanghana vakwe va nga hi wukhumbini le Bhabhuloni, a vaBhabhuloni va zamile ku va kurumeta ku hanya hi mikhuwo yabye ni wukhongeli gabye. Hi ndlela muni? Va va gondzisile a “lirimi la maKaldheya” va tlhela va va chula mavito ya vaBhabhuloni. (Dhan. 1:3-7) A vito ga giswa ga Dhaniyeli gi wa suka laha kaku Bhel, a nga hi nungungulu wa hombe le Bhabhuloni. Hikwalaho, zva koteka ku ngha Hosi Nebhukadnezare na a lavile ku maha Dhaniyeli a kholwa lezvaku a nungungulu loye wa Bhabhuloni i wa hi ni ntamu wa hombe ku hundza Jehovha, a Nungungulu wa Dhaniyeli. (Dhan. 4:8) Le Bhabhuloni, Dhaniyeli i wa nyikiwa zvakuga zvo nandziha zva hosi. Kanilezvi ‘i wa fungile mbilwini yakwe’ lezvaku a nga ta hambunyeta nayo wa Nungungulu. (Dhan. 1:8) Kota lezvi a nga simama ku gondza “mabhuku” yo basa ma nga tsalilwe hi ciHebheru, a kuzwanana kakwe na Jehovha ku simamile ku tiyile hambu lezvi a nga hi matiko-wundle. (Dhan. 9:2) Kunene, hambu andzhako ka cipimo ca 70 wa malembe na a hi Bhabhuloni, i wa ha tiviwa hi vito gakwe ga ciHebheru gaku Dhaniyeli. — Dhan. 5:13. w16.10 2:7, 8

A vokari va nga ha alakanya lezvaku a ku laveki munhu lezvaku a va tlhamusela Bhibhiliya. Kanilezvi kusukela hi 1919, Jesu i tirisa “nandza gi tsumbekileko ni go tlhariha” kasi ku vhuna vanhu va Nungungulu lezvaku va zwisisa lezvi a Bhibhiliya gi zvi gondzisako va tlhela va zvi landzela. (Mat. 24:45-47) Loku hi ingisa Bhibhiliya, a bandla gi ta tshama gi basile, gi hi ni kurula, gi tlhela gi hi ni kuzwanana. Ti wutise lezvi: ‘Ndzi ta tsumbeka ka Jesu, ndzi landzela zvileletelo zva nandza gi tsumbekileko ke?’ Lomu ka Bhibhiliya hi gondza hi tiva lezvaku a malandza ya Jehovha ya le tilweni wonawu ma xaxametilwe khwatsi. Hi cikombiso, Ezekiyeli i wonile muwoniso wa Jehovha na a fambisa kareta yo tsutsuma nguvhu yi nga zvi kota ku jika yiya ni kwihi laha Jehovha a nga ku lava. (Ezek. 1:4-28) Zvezvanyana Kristu ni tingilozi va ta lovisa tiko legi go biha. Ku nga ta hava ni munhu a to chakisa Jehovha ni vito gakwe hambu ku sola mafumela yakwe! w16.11 3:9, 10

A ku fana ni valandzeli vo sangula va Jesu, ha tlhangana kasi hi gondza ni ku tiyisiwa. (1 Kor. 14:31) Hambu lava va nga ni malembe yo tala na va tirela Jehovha va zvi lava ku tiyiswa hlana. Ehleketa hi Joxuwa. A cikhati leci a vaIzrayeli va nga hi kusuhani ni ku nghena ka Tiko gi Tsumbisilweko, Jehovha i hlawulile Joxuwa kasi a va rangela a tlhela a byela Mosi lezvaku a mu tiyisa, hambu lezvi a nga hi ni malembe yo tala na a tirela Jehovha. Jehovha i te: “Leletela Joxuwa, u mu tiyisa-hlana ni ku mu nyika ntamu, hakuva hi yena a ta nga rangela vanhu lava, ni lezvaku hi yena a ta nga va nyika a tiko legi u ta nga gi wona.” (Dhewu. 3:27, 28) Joxuwa i wa fanele ku tiyiswa hlana, hakuva hi ndzhako ka cikhati a tiko ga ka Izrayeli gi wa talwa tiyimpi to tala, hambu ku tshuka va hluliwa; niku lezvo zvi mahekile ka yin’we ya tona. (Jox. 7:1-9) Inyamutlha, hi nga tiyisa a madhota ni vawoneleli va cipandze lava va tirako hi kutikarata kasi ku khatalela vanhu va Nungungulu. — 1 Tes. 5:12, 13. w16.11 1:12, 13

A Zvigondzani zva Bhibhiliya zvi wonile lezvaku zvi wa nga eneli ku byela maxaka, ni vanghana, ni vakhongeli-kulobye ntsena lezvaku a va ha zvi lavi ku lumba wukhongeli ga mawunwa. Va wa lava ku a misava yontlhe yi zvi tiva lezvaku Bhabhuloni wa Hombe cibhayi ca wukhongeli! Hikwalaho kusukela Dezembro wa 1917 kala kusanguleni ka 1918, a makume matsongwani ya mazana ya Zvigondzani zva Bhibhiliya ma nyikele 10 000 000 wa zviphephana hi kuhiseka. A ciphephana leco ci wa hi ni ndzima yi nga hi ni hloko ya mhaka yi nge: “Kuwa ka Bhabhuloni.” Ci wa komba a lisine xungetano hi wuKristu ga mawunwa. Kota lezvi u nga zvi alakanyako, a varangeli va chichi va no zangara nguvhu! Kanilezvi a Zvigondzani zva Bhibhiliya a zvi nyimangi. Zvi wa ti yimisele ku simama zvi chumayela zvi tlhela zvi ingisa “Nungungulu ku hundza ku ingisa vanhu.” (Miti. 5:29) Zvi hi komba yini lezvo? Zvi hi komba lezvaku cikhatini ca Yimpi yo Sangula ya Misava, a maKristu lawo ma wa nga ngheni wukhumbini; kanilezvi, ma wo huma wukhongelini ga mawunwa, ma tlhela ma vhuna van’wani a ku maha lezvo. w16.11 5:2, 4

A vokari va alakanya lezvaku Pawule i wa wulawula hi maKristu ni lava vo kala va nga hi maKristu. Kanilezvi Pawule i wa tsalela maKristu, lawa ma “vitanilweko a kuva vobasa.” (Rom. 1:7) Hikwalaho, lava va “hanyako hi ka nyama” ni lava va “hanyako hi ka moya” vontlhe va wa hi maKristu. Ka Va Le Roma 7:5, Pawule i tsalile lezvi: “Laha hi nga ha hi nyameni, a kunavela ka kuwonha loku ku nga hi kona hi kota ya nayo, ku no tira zvirweni zva hina, lezvaku hi humesa mihandzu ya kufa.” Laha Pawule i tlhamusela lezvaku lava va “hanyako hi ka nyama” hi lava va vekako kupima kunaveleni kabye ka kuwonha va tlhela va ku landzela, va maha ni cihi va ci lavako. w16.12 2:5, 7

A zvikhati zvin’wani a vanhu va karateka hi kota ya zvihoxo va zvi mahileko kale. Hosi Dhavhidha i wa tshuka a karateka nguvhu hi kota ya zvihoxo zvakwe. I wulile lezvi: “[Ndza] keta hi kota ya kuxaniseka ka mbilu ya mina.” (Lis. 38:3, 4, 8, 18) Ka ciyimo leco, Dhavhidha i kombisile wutlhari ga hombe. I tsumbile a tipswalo ni kutsetselela ka Jehovha. I tsakile nguvhu kambe hi ku tiva lezvaku Nungungulu i mu tsetselele. (Lis. 32:2, 3, 5) A zvikhati zvin’wani, u nga ha karateka hi lezvi u kumanako nazvo zvezvi. Hi cikombiso, a cikhati leci Dhavhidha a nga tsala a Lisimu 55, i wa chava ku dawa. (Lis. 55:2-5) Hambulezvo, a nga tsikangi a kukarateka loko ku mu maha a rivala ku tsumba Jehovha. I kombele Jehovha lezvaku a mu vhuna ka zvikarato zvakwe, kanilezvi i wa zvi tiva ku zva lisima ku a maha cokari xungetano hi ciyimo leco. (2 Sam. 15:30-34) U nga gondza cokari ka Dhavhidha. Wutshan’wini ga ku tsika kukarateka ku ku mbheta ntamu, maha lezvi zvi nga ntan’wini wa wena kasi ku lulamisa cikarato leco, u tlhela u tsumba lezvaku Jehovha i ta ku khatalela. w16.12 3:14, 15

Dhavhidha i wa lava ku vhuxa a wunghana gakwe na Jehovha. I zvi mahisile kuyini? I vhumele ku vhuniwa hi Jehovha. Hi cikombiso, i vhumele ku kawukiwa hi Natani a muphrofeti wa Jehovha. (2 Sam. 12:13) Dhavhidha i tlhelile a khongela ka Jehovha a wulela a zviwonho zvakwe, a komba lezvaku hakunene i wa lava ku tlhela a tsakelwa hi Jehovha. (Lis. 51:1-17) Wutshan’wini ga ku jujiwa kupima hi nandzu wakwe, Dhavhidha i no gondza hi zvihoxo zvakwe. A nga phindangi kambe a zviwonho lezvo zva hombe. Andzhako ka malembe yo kari, i nofa na a tsumbekile, niku hi zvalezvo Jehovha a mu alakanyisako zvona. (Maheb. 11:32-34) Hi gondza yini ka cikombiso ca Dhavhidha? Loku hi tshuka hi maha ciwonho ca hombe, hi fanele ku ti sola hi mbilu yontlhe, hi wulela a zviwonho zva hina ka Jehovha, hi tlhela hi kombela lezvaku a hi tsetselela. (1 Joh. 1:9) Hi fanele ku bhulela madhota kambe hakuva ma nga hi vhuna ku vhuxa wunghana ga hina na Jehovha. (Jak. 5:14-16) Loku hi vhumela ku vhuniwa hi Jehovha, hi komba lezvaku ha tsumba a citsumbiso cakwe ca ku i ta hi tsetselela. Ahandle ka lezvo, hi fanele ku gondza hi zvihoxo zva hina hi tlhela hi simama ku tirela Jehovha na hi tiyile. — Maheb. 12:12, 13. w17.01 1:13, 14

A matshandza ma patsa ku kala cichavo kambe, lezvi zvi nga hi mahako hi maha zvilo hi kalako hi nga hi na fanelo yo maha, kuzvilava hi ku mbhelelwa hi lihlazva-mbilu. Hontlheni ha tshuka hi maha zvilo hi kalako hi nga hi na fanelo hi kota ya kungambheleli. Kanilezvi kota lezvi hi gondzileko ka cikombiso ca Hosi Sawule, loku hi tolovela ku maha lezvo, Jehovha a nga ta hi tsakela. A Lisimu 119:21 li wula lezvaku Jehovha i ta ‘laya a vamatshandza.’ Hikuyini a to maha lezvo? Co sangula, loku hi maha zvilo hi kalako hi nga hi na fanelo yo maha, hi komba lezvaku a hi na cichavo hi Jehovha, a Nungungulu wa hina ni Hosi ya hina. Ca wumbiri, loku hi maha zvilo hi kalako hi nga hi na fanelo yo maha, zvi nga hi maha hi kanetisana hi tlhela hi nga zwanani ni van’wani. (Mav. 13:10) Ca wunharu, hi ta ku khwatsi hi no fayela loku a vanhu va zvi tiva lezvaku hi mahile nchumu na hi nga hi na fanelo yo maha. (Luka 14:8, 9) Kota lezvi a Mitsalo yi kombako, ha tekela ku zvi wona ku hikuyini Jehovha a lavako lezvaku hi ti koramisa. w17.01 3:4, 5

Lezvi Adhamu a nga luza kumbhelela, i wa nga ta ha zvi kota ku pimanyisa matshamela ya Jehovha hi kumbhelela. Adhamu i luzile wumandziko go saseka nguvhu a tlhela a luzisa ni vana vakwe kambe. Leci a nga ci kota ku nyika vana vakwe kungambheleli, ni ciwonho, ni kufa basi. (Rom. 5:12) I va tekele a lungelo ga ku hanya kala kupindzuka. Adhamu na Evha va wa nga ta ha pswala vana vo mbhelela, niku a vana vabye vonawu va wa nga ta zvi kota ku pswala vana vo mbhelela. Kusukela loku a mahile lezvaku Adhamu na Evha va fularela Nungungulu, Sathani i zama ku kucetela vanhu vontlhe lezvaku va mu fularelawu. (Joh. 8:44) Jehovha i wa ha va randza a vanhu. Hambu lezvi Adhamu na Evha va nga mu fularele, yena i wa ha lava lezvaku a vanhu vava ni kuzwanana ku nene naye. I wa nga lavi lezvaku ni mun’we wabye afa. (2 Ped. 3:9) Hikwalaho, Nungungulu i tekele ku maha malulamiselo kasi a vanhu va zvi kota ku maha vanghana vakwe. — Joh. 3:16. w17.02 1:12-14

Hi nga engetela ku ti koramisa hi ku hlota zva zvi nene ka van’wani, a ku fana na Jehovha. Wutshan’wini ga ku contlhe cikhati hi wulawula hi hina kutani ku byela van’wani lezvi va faneleko ku maha, hi ta kombela wusungukati kabye hi tlhela hi vhumela mawonela yabye. Ha tsaka loku a vamakabye va hina va kuma zviavelo zvo hlawuleka. Niku ha mu bonga Jehovha hi lezvi a vhumelelako hontlheni lezvaku hi mu tirela. (1 Ped. 5:9) Ha gondzisiwa ku wona zvilo hi ndlela leyi Jehovha a zvi wonako hi yona. Loku hi gondza ku wona zvilo hi mawonela ya Jehovha, hi ta maha zviboho zvi to mu tsakisa. Laha hi gondzako, ni ku khongela, ni ku tirisa lezvi hi zvi gondzako, a livhalo la hina li taya li tiya nguvhu. (1 Tim. 1:5) Hi gondza ku rangisa zva van’wani. Loku hi maha lezvo, Jehovha i tsumbisa ku “mbhelelisa” a gondziselelo ya hina, a ku patsa ni ku hi vhuna ku engetela ku ti koramisa. — 1 Ped. 5:10. w17.01 4:17, 18

A vamakabye va hina zva va fanela a ku dzundziwa ni ku kombisiwa cichavo, nguvhunguvhu lava va rangelako, vo kota madhota, ni vawoneleli va cipandze, ni zviro zva Kometi ya Ravi, ni zviro zva Hubye yi Fumako. Vontlhe lavo va khatalela zvilaveko zva vanhu va Nungungulu, niku a Bhibhiliya gi va vitana ku “zvinyikiwo ka vanhu.” (Efe. 4:8) Hikwalaho zva zwisiseka lezvaku hi fanele ku va dzundza ni ku va kombisa cichavo na hi nga cuwuki tiko va tako hi ka gona, gondziselelo yabye, lezvi va wonisiwako zvona hi vanhu laha va yileko, kutani ciyimo cabye ca timali. A maKristu yo sangula ma hi siyele cikombiso ca ci nene mhakeni leyi. Va wa dzundza a vavanuna lava va nga rangela, niku hi zvalezvo hi mahako nyamutlha. Loku hi hi zvin’we ni vavanuna lavo, a hi va mahi ku khwatsi tingilozi, kutani vanhu va nga ni ntamu wo hundza lowu wa ntumbuluko. Kanilezvi hi va kombisa cichavo ni ku va dzundza hi lezvi va tirako hi kutikarata ni kutikoramisa. — 2 Kor. 1:24; Kuv. 19:10. w17.03 1:13

Herodhi Agripa I, loyi a ngava hosi ya Judhiya, i wa hambene nguvhu na Jesu. Ka siku go kari, na va hi ka mutlhangano wo hlawuleka, Herodhi i bohile tinguwo ta wuhosi to hlamalisa nguvhu ni to dhura. A cikhati leci a vanhu va nga mu wona va tlhela va muzwa na a wulawula, va te: “I gezu ga nungungulu, a hi gezu ga munhu!” Herodhi i wa zvi randza ku nyikwa wudzundzo. Kanilezvi “khalakale a ngilozi ya Hosi yi no muba, hilezvi a nga mu nyikangi wudzundzo Nungungulu; i no giwa hi zviwungwani, afa.” (Miti. 12:21-23) Zvi te dlunya lezvaku Jehovha a hi yena a nga hlawulile Herodhi lezvaku a maha murangeli. Kanilezvi Jesu i kombile lezvaku i hlawulilwe hi Nungungulu, niku contlhe cikhati i wa yisa wudzundzo ka Jehovha kota yena Murangeli wa Hombe wa vanhu Vakwe. Jehovha i wa nga lavi lezvaku Jesu ava Murangeli hi malembanyana basi. Andzhako ka ku vhuka hi ka vafileko, Jesu i byelile vapizani vakwe aku: “Wu nyikilwe ka mina a ntamu wontlhe a tilweni ni laha misaveni.” A gumesa aku: “Ndzi na n’wina a masiku wontlhe, na kona kugumelweni ka cikhati.” — Mat. 28:18-20. w17.02 3:20, 21