Maio

A ku layiwa zvi nga tshuka zvi bayisa. Kanilezvi a ku ala ku layiwa hi Nungungulu zvi pswala mihandzu yo bava nguvhu. (Mah. 12:11) Hi nga gondza ka cikombiso ca Kana. A cikhati leci Nungungulu a nga wona lezvaku Kana wa venga makabye wakwe niku i lava ku mu daya, i mu tlharihisile aku: ‘U zangarela yini? Hi yini a nghohe ya wena yi tsuvileko? Loku u maha khwatsi u nga ta tlakuswa ke? Kanilezvi loku u nga mahi khwatsi a ciwonho ci xiyelele nyangweni.’ (Gen. 4:6, 7) Kana i alile ku layiwa hi Jehovha, a daya makabye wakwe. Hikwalaho, i tshovele ku xaniseka wutomini gakwe gontlhe. (Gen. 4:11, 12) Loku i wa no ingisa, na a nga xanisekangi. Jehovha a nga lavi lezvaku hi welwa hi makhombo. Hikwalaho, a hi ‘ingiseni gondziselelo, hi ta tlhariha’. — Mav. 8:33. w18.03 32 ¶¶18-20

Kasi Dhaniyeli i mu tivisile kuyini Jehovha? Zvi wonekisa ku a vapswali vakwe hi vona va nga mu gondzisa ku randza Jehovha ni Mhaka yakwe. Dhaniyeli i hanyisile zvezvo wutomini gakwe gontlhe. Hambu a cikhati a nga khosahele, i wa simama a gondza Mitsalo hi wukheta. I wa mu tiva khwatsi Jehovha niku i wa zvi tiva zvontlhe lezvi Jehovha a nga mahele vaIzrayeli. Lezvo hi zvi wona ka mukhongelo wo huma mbilwini lowu Dhaniyeli a nga wu maha hi kutikoramisa wu nga ka Dhaniyeli 9:3-19. Lera mukhongelo lowo u tlhela u ehleketa khwatsi hi wona. Yi wa hi yimpi kasi ku a muJudha wo tsumbeka a zvi kota ku tirela Nungungulu le Bhabhuloni. Hi cikombiso, Jehovha i byelile vaJudha aku: ‘Xuvani a makatekwa hehla ka muti lowu ndzi mu yisileko ka wona kota vakhon’wi.’ (Jer. 29:7) Kanilezvi i tlhelile a va laya lezvaku va khozela yena yece hi mbilu yontlhe. (Ekso. 34:14) Dhaniyeli i wa ta zvi kotisa kuyini ku ingisa milayo leyi hi wumbiri ga yona? A wutlhari gi tako hi ka Nungungulu gi mu vhunile ku tiva lezvaku i fanele ku ingisa Jehovha ku hundza vanhu. Andzhako ka mazana ya malembe, Jesu i gondzisile tshinya galego ga nayo. — Luka 20:25. w18.02 12 ¶¶11-12

Xana u kari ulwa ni zvikarato zva mababyi, wusiwana, kutani tixanisa ke? Zva tshuka zvi ku karatela ku simama u tirela Jehovha na u tsakile? Loku u ti zwisa lezvo, a cikombiso ca Nowa, ni ca Dhaniyeli, ni ca Joba zvi nga ku tiyisa. Vonawu va wa nga mbhelelangi niku va lwisene ni zvikarato zvo fana ni lezvi hi kumanako nazvo nyamutlha. Ka zvikhati zvin’wani, va zile vava mhangweni ya ku luza wutomi. Hambulezvo, va simamile va tsumbeka ka Jehovha niku i wa va wona kota vanhu va kukholwa ni vo ingisa. (Ezek. 14:12-14) Ezekiyeli i tsalile magezu ya mutsalo wa hina na a hi le Bhabhuloni hi lembe ga 612 mahlweni ka Kristu. (Ezek. 1:1; 8:1) Ku wa nga ha kiyeli kule kasi Jerusalema gi lovisiwa hi 607 Mahlweni ka Kristu. A dhoropa lego gi wova ni vanhu va tsongwani basi va kukholwa ni vo ingisa a ku fana na Nowa, Dhaniyeli, na Joba, niku a va lovisiwangi. (Ezek. 9:1-5) Nyamutlha kambe, a vanhu lava Jehovha a va wonako na va lulamile a ku fana na Nowa na Dhaniyeli na Joba va ta pona a cikhati leci a tiko legi go biha gi to lovisiwa. — Kuv. 7:9, 14. w18.02 3-4 ¶¶1-3

Loku u hi muswa, ti wutise lezvi: ‘Xana ndziya mitlhanganweni ni kuchumayeleni hi ku lava ku tsakisa vapswali va mina basi? Kutani ndzi na ni wunghana ga mina wutsumbu na Nungungulu?’ Hi lisine, kani hi vaswa kani hi va hombe, hontlheni hi fanele kuva ni mixuvo ya moya. A mixuvo leyo yi ta hi vhuna ku tiyisa wumoya ga hina. (Mutsh. 12:13) Andzhako ka ku wona lezvi hi faneleko ku zvi chukwatisa, hi nga zvi maheli mihoni. Leyo i mhaka ya kufa ni kuhanya. (Rom. 8:6-8) Jehovha wa zvi tiva ku a hi mbhelelangi, niku wa hi nyika moya wakwe wa ku basa kasi wu hi vhuna. Hambulezvo, hi fanele ku ti karata. A ku gondza Bhibhiliya zva tsakisa, kanilezvi hi nga alakanyi ku a Bhibhiliya gi ta hi hungatela ku khwatsi i bhuku ga tikaringani. Hi fanele ku ti karata kasi ku kuma titshomba ta lisine leti ti to hi vhuna. w18.02 25 ¶¶10-11

Kanilezvi a zvi wuli ku a n’wanana i fanele ku tiva zvontlhe lezvi a Bhibhiliya gi gondzisako na a nga se ti hendleleta a bhabhatiswa. A mupizani mun’we ni mun’wani i fanele ku simama a gondza hambu andzhako ka ku bhabhatiswa. (Kol. 1:9, 10) Maku, wutivi go kota kwihi legi munhu a faneleko kuva nago na a nga se bhabhatiswa? Hi nga gondza ka cikombiso ca ngango wo kari wa cikhatini ci hundzileko. (Miti. 16:25-33) Hi lembe ga 50, Pawule i yile dhoropeni ga Filipi ka liyendzo lakwe la wumbiri la wurumiwa, laha yena na Silasi va nga ya lumbetwa mawunwa, va khon’wa, va vhalelwa paxweni. Ni wusiku, ku nova ni citsekatseka ca hombe ca misava ci nga maha lezvaku a tivati ta paxo ti vhululeka. A murindzeli wa paxo a lava ku ti daya na a alakanya ku a zvibochwa zvontlhe zvi tsutsumile. Kanilezvi Pawule a mu betela. Hi laho, Pawule na Silasi va gondzisile murindzeli loye ni ngango wakwe a lisine xungetano hi Jesu. Neti va ngazwa zvilo lezvo va nga zvi gondza xungetano hi Jesu, va zvi kholwa va tlhela va lava ku mu ingisa, va no bhabhatiswa. w18.03 11 ¶¶7-8

Jehovha i Nungungulu wo tsaka, niku a vanhu vakwe vonawu va tsaka. A ku hambana ni lava va ti randzako ku hundza mpimo va tlhela va randza ku amukela basi, a malandza ya Jehovha ma tsaka hakuva ma nyika van’wani. (Miti. 20:35; 2 Tim. 3:2) Hi nga zvi tivisa kuyini ku ha ti randza nguvhu ku hundza lezvi hi mu randzisako zvona Nungungulu? Ehleketa hi wusungukati legi ga wutlhari: ‘Mu nga mahi nchumu hi mubango ni kutikukumukisa, kanilezvi ngha mun’we ni mun’wani a ti koramisa a wula mun’wani aku i chukwana ku hundza yena. Ngha mun’we ni mun’wani a nga khataleli a zvakwe ntsena, kanilezvi a khatalela ni zva van’wani.’ (Filp. 2:3, 4) Hi nga ti wutisa lezvi: ‘Ndza ingisa wusungukati legi ke? Ndza hlota tindlela ta ku vhuna van’wani lomu bandleni ni ntirweni wa kuchumayela ke?’ A hi cikhati contlhe zvi olovako ku tirisa cikhati ca hina ni ntamu kasi ku vhuna van’wani. Zvi nga ha lava ku hi ti karata hi tlhela hi ti tsona zvokari hi zvi randzako. Kanilezvi a ci kona ci to hi nyika litsako la hombe ku hundza a ku tiva lezvaku a Hosi ya wuako gontlhe ya xalala hi hina! w18.01 22-23 ¶¶6-7

Hi nga ti wutisa lezvi: ‘Ndza kholwa hakunene lezvaku a hlengeletano leyi hi yona yoce leyi Jehovha a yi hlawulileko kasi ku maha kurandza kakwe? Ndza maha zvontlhe ndzi zvi kotako kasi ku chumayela ni ku gondzisa mahungu yo saseka? A mahanyela ya mina ma komba ku ndza kholwa lezvaku hakunene hi hanya masikwini yo gumesa niku a kugumesa ka tiko ga Sathani ku laha kusuhani ke? Xana ndza ha mu tsumba nguvhu Jehovha na Jesu a ku fana ni cikhati leci ndzi nga sangula hi cona ku mu tirela?’ (Mat. 24:14; 2 Tim. 3:1; Mah. 3:14) A ku ehleketa hi mihlamulo ya zviwutiso lezvi zvi ta hi vhuna ku ‘ti hlola’ hi wona lezvi hi nga zvona. A yin’we ya tindlela ya ku ti longisela kasi kuya Cialakanyisweni ku lera tindzima ti tlhamuselako a ku hikuyini a cimaho leci ci nga ca lisima nguvhu u tlhela u ehleketa hi tona. (Joh. 3:16; 17:3) A ku na ndlela yin’wani ya ku kuma wutomi ga pindzukelwa ahandle ka ku gondza hi tiva Jehovha hi tlhela hi kholwa ka N’wana wakwe, Jesu. Hikwalaho, kota ndlela ya ku ti longisela kasi kuya Cialakanyisweni, hi nga ti mahela longoloko wa cigondzo wu to hi vhuna ku tshinela nguvhu ka Jehovha na Jesu. w18.01 10 ¶¶5-6

A cikhati u lerako Bhibhiliya ni mabhuku ya hina ni kuya mitlhanganweni, u wona lezvi Jehovha a vhunisileko zvona van’wani lezvaku va simama va tsumbekile. Kanilezvi laha a wunghana ga wena na Jehovha gi yako gi tiya, u fanele ku wona lezvi Jehovha a ku vhunisako zvona wena. Xana u tshuka u wona wunene ga Jehovha wutomini ga wena? A muKristu mun’we ni mun’wani i mahelwe wunene go hlawuleka hi Jehovha. Hi yena a nga hi ramba lezvaku hi tshinela ka yena ni ka N’wana wakwe. Kutani u ti byela ku ‘Jehovha i no koka vapswali va mina; mina ndzo va landzela’? Alakanya lezvaku a cikhati u nga ti hendleleta ka Jehovha, u bhabhatiswa, u sangulile kuva ni wunghana go hlawuleka ga wena na yena basi. A Bhibhiliya gi ngalo: ‘Loku munhu a randza Nungungulu, yaloye wa tiviwa hi yena.’ (1 Kor. 8:3) Contlhe cikhati nyika lisima a wutshamu legi Jehovha a ku nyikileko hlengeletanweni yakwe. w17.12 24 ¶¶12-13

Loku uzwa a gezu “kulaya” kuzvilava u nga ha pimisa ku kutsayisa. Kanilezvi a ku laya zvi wula zvo hundza lezvo. A Bhibhiliya gi wula lezvaku a ku layiwa zva hi vhuna niku a zvikhati zvin’wani ku kumbukiwa zvin’we ni wutivi, wutlhari, lirandzo, ni wutomi. (Mav. 1:2-7; 4:11-13) Hikuyini? Hi ku loku Nungungulu a hi laya, zvi komba lezvaku wa hi randza niku i lava lezvaku hi hanya kala kupindzuka. (Mah. 12:6) Hambu lezvi a zvikhati zvin’wani a kulaya ka Nungungulu ku patsako ku tsayisa, a nga tsayisi hi ndlela ya xapi kutani ya tihanyi. Hi lisine, a gezu “kulaya” gi patsa ku gondzisa, a ku fana ni mupswali a gondzisako n’wana wakwe. Kota maKristu, hi vanhu va wumbako ngango wa Nungungulu. (1 Tim. 3:15) A Papayi wa hina, Jehovha, i na ni fanelo ya ku boha ku lezvi zvi nene niku lezvi zvi bihile a tlhela a hi kawuka loku hi nga mu ingisi. Loku hi maha zvilo zva hava, a kulaya ka Jehovha ka lirandzo ku nga hi vhuna ku alakanya a lisima la ku mu ingisa. — Gal. 6:7. w18.03 21 ¶1; 22 ¶3

Kuzvilava u muswa u alakanyako lezvaku a vapswali va wena va karata kutani a va ku zwisisi. Lezvo zvi nga ku maha u bayiseka nguvhu laha ka kuza u ti wutisa ku kona ndza zvi lava ku tirela Jehovha ke. Kanilezvi loku u tsika Jehovha, u ta wona lezvaku a ku na munhu wa tiko a ku randzako nguvhu a ku fana ni lezvi a vapswali va wena va maKristu ni vanghana va wena va lomu bandleni va ku randzisako zvona. Ehleketa hi lezvi: Loku a vapswali va wena va wo ku tsika va nga ku kawuki, u wa ta zvi tivisa kuyini lezvaku va khatala hi wena? (Mah. 12:8) Lisine ku a va mbhelelangi, hikwalaho va nga tshuka va ku kawuka hi ndlela yo kala yi nga tsakisi. Kanilezvi u nga veki kupima ka lezvo. Wena zama ku zwisisa ku hikuyini va wulako lezvo kutani ku maha. Rula, u nga va holovise. Ti karatele kuva munhu wo buvha loyi a vhumelako wusungukati a tlhela a vhuneka hi gona na a nga cuwuki lezvi gi nga tisa zvona. — Mav. 1:8. w17.11 32 ¶¶16-17

Kuzvilava wa karateka hi lezvi u nga wona vaswa vo kari na va bhabhatiswa va gumesa va sangula ku kanakana lezvaku a ku hanya hi milayo ya Nungungulu hi zvona zva nene ke. A vokari va zile va tsika ni lisine. Hikwalaho, u nga ha chava ku a n’wana wa wena a sangula ku tirela Jehovha a gumesa ku chikela cikhati a mbhelelwa hi lirandzo leli a nga hi nalo hi lisine. U nga vhunisa kuyini n’wana wa wena lezvaku a simama kuva ni lirandzo lo tiya a tlhela a ‘kula kasi a hanyiswa’? (1 Ped. 2:2) A hlamulo wa kona hi nga wu kuma ka lezvi mupostoli Pawule a nga tsalela Timote zvaku: ‘Namarela ka lezvi u zvi gondzileko, ni lezvi u tiyisilweko ha zvona, na u kari u tiva a vagondzisi va wena; ni lezvaku a kusukela wuhlangini ga wena u tivile a mitsalo yo basa, leyi yi nga ni ntamu a ku ku maha u tlhariha, u kala u hanyiswa hi kukholwa loku ku nga ka Kristu Jesu.’ (2 Tim. 3:14, 15) Wona lezvaku Pawule i te Timote 1) i tivile a mitsalo yo basa, 2) a tiyisiwa ka lezvi a nga zvi gondza, a tlhela 3) a tlhariha kasi ku hanyiswa hi ku kholwa ka Kristu Jesu. w17.12 15-16 ¶¶2-3

A tichichi to tala ti gondzisa lezvaku a vanhu va taswa tilweni ti tlhela ti va kurumeta ku humesa mali, kutani ku seketela politika. Zva zwisiseka ku hikuyini a vanhu vo tala va nge va ti tsakela na va nga hi na wukhongeli! Lisine ku a munhu a nga tsaka na a nga lumbi wukhongeli ga mawunwa. Kanilezvi i hava a zvi kotako ku kuma litsako la lisine na a nga hi munghana wa Jehovha, a “Nungungulu wo tsaka”. (1 Tim. 1:11, NM) Zvontlhe lezvi Jehovha a mahako zva hi vhuna. Kota malandza yakwe, hi tshama hi tsakile hakuva hinawu hi hlota tindlela ta ku vhuna van’wani. (Miti. 20:35) Hi cikombiso, ehleketa hi lezvi a wukhongeli ga lisine gi nga vhunisako zvona ngango lezvaku wu tsaka. Hi gondza ku nyika cichavo a nuna kutani sati ni ku tsumbeka kakwe, ku gondzisa cichavo vana va hina, ni ku randza ngango wa hina. A wukhozeli ga lisine gi vhuna vanhu va Jehovha lezvaku va tira zvin’we hi kurula lomu bandleni ni ku randza vamakabye. w17.11 22-23 ¶¶6-7

A malandza yo tala ya Nungungulu nyamutlha wonawu ma ti zwisa zvalezvo. Hikuyini? Hi lezvaku a hi mbhelelangi; ha tshuka hi wonha. Lezvo zvi hi maha hi bayiseka hakuva hi lava ku tsakisa Jehovha. A maKristu yo kari ma mahileko ciwonho ca hombe maza ma ti byela ku Jehovha a nga ta tshuka a ma tsetselela. A Mitsalo ya hi tiyisa. Yi hi byela lezvaku loku hi tsutsumela ka Jehovha, a ha ha faneli ku bindziwa hi nandzu. (Lis. 34:22) Andzhako ka loku Pawule a ti wulile lezvaku munhu wa makhombo hi lezvi a nga kala a nga zvi koti ku ingisa Jehovha hi kumbhelela, i te: “A ku khesiwe Nungungulu hi Jesu Kristu a Hosi ya hina!” (Rom. 7:25) I wa lava ku wula yini? Hambu lezvi Pawule a nga kari alwa ni kunavela ka hava ni lezvi a nga wonhile cikhatini ci hundzileko, i wa ti solile. Hikwalaho, i wa tsumba lezvaku Jehovha i mu tsetselele hi ku tirisa a muphahlo wa Jesu. Kota lezvi Jesu a hakheleko a ndzhiho, ha zvi kota kuva ni livhalo li basileko ni kurula ka mbilu. (Mah. 9:13, 14) Kota Mupristi wa hina wa Hombe, Jesu ‘i na ni ntamu wa ku hanyisa hi kumbheleleko vona lava va tshinelako ka Nungungulu ha yena, hakuva wa hanya contlhe cikhati kasi ku va kombelela’. — Mah. 7:24, 25. w17.11 9 ¶¶1-2; 14 ¶15

Hi nga tatisisa kuyini a citsumbiso leco? “Siku ni siku” hi kumana ni zviringo, zva hombe kutani zva zvi tsongwani. Lezvi hi mahako loku hi kumana ni zviringo lezvo zvi komba lezvaku a kuzwanana ka hina na Jehovha ku tiyile kutani ahihi. (Lis. 61:8) Hi cikombiso, u ta kuyini loku a wokari a sangula ku ku navela le ntirweni kutani cikoleni? U ta mu ala u komba ku u lava ku ingisa Jehovha ke? (Mav. 23:26) Ahati loku ku hi wena wece u khozelako Jehovha ngangweni wa wena? Wa kombela Jehovha lezvaku a ku vhuna ku simama u kombisa mahanyela ya wuKristu? Wa bonga Jehovha siku ni siku hi kota ya lirandzo lakwe ni wurangeli gakwe, na ku nga khataliseki a ciyimo ca wena ke? Wa ti nyika cikhati ca ku lera Bhibhiliya siku ni siku? Hi ndlela yo kari, hi tsumbisile ku maha zvilo lezvo a cikhati hi nga hendleleta wutomi ga hina ka Jehovha. A hi mu khozeli kasi ku tatisa nayo. Loku hi mu ingisa hi tlhela hi mu tirela hi ntamu wontlhe, hi komba lezvaku ha mu randza niku hi vakwe. w17.10 18 ¶¶11-12

A mutsali wo kari wa tisimu i te: “A magezu ma ku maha u pimisa. A wucenje gi ku vhuxela manyawunyawu. Kanilezvi a lisimu li dhunga mbilu ya wena.” A tisimu ta hina ti dhumisa ti tlhela ti kombisa lirandzo hi Papayi wa hina wa le tilweni, Jehovha. Ti hi maha hi tshinela nguvhu ka yena. Hikwalaho, a ku yimbelela zva lisima nguvhu wukhozelini go basa. U ti zwisa kuyini loku ci chikela cikhati ca ku yimbelela tisimu lomu bandleni? Xana wa dhana ku yimbelela? Ka matshamu yo kari, a vavanuna va dhana ku yimbelela mahlweni ka van’wani. Lezvo zvi nga maha ku a bandla gontlhe gi nga randzi ku yimbelela, nguvhunguvhu loku a madhota ma dhana ku yimbelela kutani loku ma ti hungatela hi mitiro yin’wani hi cikhati ca ku yimbelela tisimu. (Lis. 30:12) A ku yimbelela zvi maha cipandze ca ku khozela Jehovha. Hikwalaho, a hi lavi ku luza cipandze leco ca mutlhangano wa hina. Hi nga humi handle hi cikhati ca ku yimbelela. w17.11 3 ¶¶1-3

Hontlheni hi lava ku rula wutomini ga hina. A hi lavi ku tshama na hi karatekile. Hikwalaho, ha mu bonga nguvhu Jehovha hi lezvi a hi nyikako a “kurula” kakwe. A kurula loko ku nga hi vhikela ka maalakanyo ya hava lawa ma vangako kukarateka. (Filp. 4:6, 7) Kota vanhu va ti hendleletileko ka Jehovha, hi na ni ‘kurula na Nungungulu’ kambe. Lezvo zvi wula ku hi na ni wunghana ga gi nene naye. (Rom. 5:1) Hambulezvo, a ci se chikela a cikhati ca ku Nungungulu a tisa kurula ko mbhelela laha misaveni. Hi hanya masikwini yo gumesa niku hi randzelwe hi vanhu va tihanyi. Hikwalaho, hi kumana ni zvikarato zvo tala. (2 Tim. 3:1-4) Hi fanele kulwa na Sathani kambe ni tigondzo ta mawunwa leti a ti vhuvhumisako. (2 Kor. 10:4, 5) Kanilezvi leci ci nga hi mahako hi karateka nguvhu ku vhukelwa hi maxaka ya hina lawa ma kalako ma nga khozeli Jehovha. A yo kari ma nga hi hleka hi kota ya lezvi hi zvi kholwako kutani ku hi lumbeta maku hi vanga kuhambana laha ngangweni. A man’wani ma nga ha wula lezvaku loku hi nga tsiki ku tirela Jehovha, hi nga ta hava maxaka yabye. w17.10 9 ¶¶1-2

A kucica ka tirimi ku khumba a kuhundzuluselwa ka Bhibhiliya kambe. Zva koteka ku a Bhibhiliya go kari gi olova ku lera na ga ha hi ku humesiwa, kanilezvi hi kufamba ka cikhati gi karata ku gi zwisisa. Hi cikombiso, a Bhibhiliya ga King James, gi humesilweko hi 1611, give gin’we ga maBhibhiliya ya ciNgiza ma nga randziwa nguvhu. A mawulawulela yo kari ma nga tirisiwa ka Bhibhiliya lego ma tlhelile ma khumba ni ndlela leyi a ciNgiza ci wulawuliwako hi yona. Na ga ha hi ku huma a Bhibhiliya ga King James, a ciNgiza ca gona ci wa hi ca cinyan’waka. Kanilezvi hi kufamba ka cikhati, a magezu yo kari ma sangulile ku hundzelwa, niku nyamutlha ma karata ku ma zwisisa. Hi zvalezvo zvi nga humelela ka maBhibhiliya ya tirimi tin’wani kambe. A ho ku bonga hi lezvi hi nga ni Bhibhiliya ga Tradução do Novo Mundo, gi tirisako a mawulawulela ya nyan’waka. A Bhibhiliya lego gi kona hi cipimo ca 150 wa tirimi ni ku hundza, gi ngava ga murumba kutani zvipandze zva gona. Lezvo zvi komba ku a kutala ka vanhu va nga kona laha misaveni va nga lera a Bhibhiliya legi hi lirimi labye la mabeleko. A magezu yo olova ni ya nguva leyi lawa gi ma tirisako ma maha lezvaku a mahungu ya Nungungulu ma khumba a timbilu ta hina. w17.09 16-17 ¶¶5-6

Ku na ni zviboho zva lisima lezvi a vaswa va nga maKristu va faneleko ku ti mahela hi voce. Hi cikombiso, a ku hlawula khwatsi vanghana ni zvihungato, kuva ni mahanyela ma basileko, ni ku boha ku ti hendleleta ka Jehovha va bhabhatiswa zvi lava kutiya-hlana hakuva zvi lwisana ni kurandza ka Sathani, loyi a rukako Nungungulu. A cin’we ca zviboho zva lisima lezvi a vaswa va faneleko ku ti mahela ci yelana ni mixuvo leyi va to ti vekela. Ka matiko yo kari, a vaswa va kucetelwa ku gondza zvikola zvo tlakuka ni ku ti lavela mitiro yi holelako mali yo tala. Ka matiko man’wani, a vanhu va hanya wusiwaneni, hikwalaho a vaswa va nga ha alakanya lezvaku a ca chukwana ku tira kasi ku wundla mingango yabye. Loku a vaswa va tiya hlana va ti vekela mixuvo ya ku tirela Jehovha ni ku rangisa Mufumo wutomini gabye, Jehovha i ta va katekisa a tlhela a va vhuna ku hlayisa mingango yabye. Ka zana ga malembe go sangula, Timote i rangisile ntiro wa Nungungulu wutomini gakwe. Wenawu u nga maha zvalezvo.— Filp. 2:19-22. w17.09 29 ¶¶10-12

A ku maha cigondzo ca Bhibhiliya co nyawula hi kukhandzakanya zvi nga vhuna maKristu lezvaku ma gondza ku ti khoma. Kanilezvi a cigondzo ca Bhibhiliya ci nga ku vhunisa kuyini ku gondza ku ti khoma? A Bhibhiliya gi na ni zvikombiso zva mabhindzu ya ku ti khoma ni makhombo ya ku nga ti khomi. Jehovha i tsalile zvikombiso lezvo hi cigelo co zwala. (Rom. 15:4) Zvi ngava wutlhari ku lera zvikombiso lezvo, hi zvi gondza, hi tlhela hi ehleketa hi zvona. Zama ku zwisisa lezvi zvi ku vhunisako zvona wena ni ngango wa wena. Kombela Jehovha lezvaku a ku vhuna ku hanya hi wusungukati ga Mhaka yakwe. Loku u wona lezvaku wa tsandzeka ku ti khoma ka mhaka yo kari, u nga ti vhale mahlo. Khongela hi zvona u tlhela u ti karatela ku wona ndlela ya ku chukwatisa. (Jak. 1:5) Handzela mabhukwini ya hina, u lava wusungukati gi ringanako ku ku vhuna. w17.09 8 ¶¶15-16

A “munhu muswa” ku wuliwa matshamela ma zwananako ni kurandza ka Nungungulu kutani ma hi mahako hi ‘fanana na Nungungulu’. (Efe. 4:24) Xana hi nga zvi kota ku ambala munhu muswa? Ina, hi nga zvi kota. Jehovha i vangile vanhu hi mufananiso wakwe, hikwalaho ha zvi kota ku pimanyisa a matshamela yakwe yo saseka. (Gen. 1:26, 27; Efe. 5:1) Pawule i tlhamusele lezvaku a ku kala cihlawulela cipandze ca lisima ca munhu muswa. I te: ‘A ku na muGreki ni muJudha, ni citshiva ni khuna, ni wamatiko ni muSkite, a khumbi ni loyi a tlhatlhekileko.’ Lomu bandleni, i hava a faneleko ku ti wona a hi chukwana ku hundza van’wani hi kota ya hlonge yakwe, kutani tiko, hambu wudhumo gakwe lomu cipandzeni. Hikuyini? Hi lezvaku kota valandzeli va Kristu, ‘hontlheni hi mun’we’. (Kol. 3:11; Gal. 3:28) Loku hi ambala munhu muswa, hi khoma vanhu vontlhe hi cichavo, na hi nga cheli kota hi hlonge yabye kutani mudhawuko wabye. — Rom. 2 :11. w17.08 21 ¶1; 22 ¶¶3-4

Jehovha a nga hi byeli ku ‘rindzelani,’ yena na a nga lavi ni ku zvi pima. I nyika cikombiso ca hombe nguvhu ca ku rindzela. (2 Ped. 3:9) Hi cikombiso, ka hundza makume ya mazana ya malembe na Sathani a lumbetile Jehovha le sin’wini ga Edheni aku a nga fumi khwatsi. Jehovha i ci rindzela hi lihlazva-mbilu a cikhati leci a vito gakwe gi to basisiwa hi kumbhelela. Lezvo zvi ta neha makatekwa ya hombe nguvhu ka lava ‘va mu rindzelako’ hi kutsaka. (Isa. 30:18) Jesu yenawu cikombiso ci nene ca ku rindzela. A cikhati a nga hi laha misaveni, i simamile a tsumbekile kala kufeni. Hi lembe ga 33, i hendleletile a ntsengo wa muphahlo wakwe ka Jehovha le tilweni. Kanilezvi, zvi lavile ku a rindzela kala 1914 kasi a sangula ku fuma kota Hosi. (Miti. 2:33-35; Mah. 10:12, 13) Hambulezvo, wa ha fanele ku rindzela kala ku mbhela a 1000 wa malembe ya Kufuma kakwe kasi ku a valala vakwe vontlhe va lovisiwa. (1 Kor. 15:25) Kanilezvi a makatekwa ya kona ma ta hundza a kurindzela kakwe. w17.08 7 ¶¶16-17

Susi, a nga felwa hi n’wana wakwe wa mufana, i te: “Hi mbhetile cipimo ca lembe na ha hazwa kubayisa ka hombe.” A makabye wo kari a nga felwa hi sati wakwe i wulile lezvaku i zwile “kubayisa ko kala ku nga tlhamuseleki.” Leci ci nga tsakisiko hi lezvaku va tele vanhu va kumanako ni kubayisa loko. Lomu bandleni ga wuKristu, a vamakabye vo tala va wa nga rindzeli ku felwa hi maxaka yabye na yi nga se chikela a Har–Magedhoni. Kuzvilava u felwe hi munhu u nga mu randza, kutani wa tiva munhu a nga felwa. Loku zvi hi tano, u nga ti wutisa ku: ‘A munhu a felweko a nga ku kuma kwihi kuchavelelwa?’ A vokari va wula lezvaku a zvilondza zvontlhe zva hola hi kufamba ka cikhati. Kanilezvi, xana zvi tshamisa zvezvo ka zviyimo zvontlhe? A noni yo kari yi te: “Ndzi polile ku lezvi munhu a ci tirisisako zvona cikhati cakwe hi zvona zvi mu vhunako ku holisa mbilu yakwe.” A cilondza ca civiri ci lava cikhati ni ku hlayisiwa khwatsi kasi ci hola. Hi zvalezvo kambe ni cilondza ca mbilu, conawu ci lava cikhati ni ku khatalelwa. w17.07 9-10 ¶¶1-3

Makungo muni lawa Jehovha a ku kucako ku ma maha? Kasi u tsaka, u fanele ku tiva Jehovha u tlhela u mu tirela. Hi zvalezvo Jehovha a nga va mahisa zvona a vanhu. (Lis. 128:1; Mat. 5:3) A zvihari zvo tiva kuga, ni kunwa, ni ku pswala vana basi. Kanilezvi a vanhu a va tshamisangi lezvo. Jehovha i lava lezvaku u maha makungo ya wutomi ga wena hi ndlela ya ku uva ni litsako u tlhela u humelela. A Muvangi wa wena i ‘Nungungulu wa lirandzo,’ loyi a mahileko vanhu “hi mufananiso wakwe”. (2 Kor. 13:11; Gen. 1:27) U tava ni litsako loku u pimanyisa a Nungungulu wa hina wa lirandzo. A Bhibhiliya gi ngalo: ‘Ku katekile [“zva tsakisa nguvhu,” NM] ku nyika ku hundza ku nyikiwa.’ (Miti. 20:35) A wu se zvi wona lezvo ha wece ke? Lelo lisine la wutomi. Hikwalaho, Jehovha i lava lezvaku u maha makungo ya wumandziko na u kuciwa hi ku randza van’wani ni ku randza Jehovha. — Mat. 22:36-39. w17.07 22 ¶3

Nungungulu i hi khoma hi ndlela yo dzundzeka ni ya cichavo. I hi khatalela khwatsi ku hundza hina venyi. Jehovha i randza vanhu vakwe vontlhe kota ntlawa. Kanilezvi wa khatala nguvhu kambe hi mun’we ni mun’wani wabye. Ehleketa hi lezvi zvi nga humelela cikhatini ci hundzileko. Hi cikhati co ringana 300 wa malembe, Jehovha i tirisile valamuli kasi ku rangela tiko gakwe ni ku gi vhuna ku hlula valala va gona. Hambulezvo ka cikhati contlhe leco, Jehovha i wa chela kota kambe hi vanhu vo kongoma. A mun’we wabye hi Rute. A wasati loyi i wa nga hi muIzrayeli, niku i wa tsikile zvilo zvo tala kasi ku maha mukhozeli wa Jehovha. Jehovha i mu chachazele hi ku mu nyika nuna ni n’wana. Kanilezvi a hi lezvo basi. A n’wana wa Rute i mahile wa lixaka leli Mesiya a nga wa tata hi ka lona. Jehovha i tlhelile a maha lezvaku a matimu ya wutomi ga Rute ma tsaliwa lomu ka Bhibhiliya, ka bhuku gi tako hi vito gakwe. U alakanya ku Rute i ta ti zwisa kuyini a cikhati a to vhuka hi ka vafileko a tiva zvilo lezvo? — Rute 4:13; Mat. 1:5, 16. w17.06 23 ¶¶8-9

Hi 1970, a makabye wo kari wa ku hi Pedro a nga hi ni 19 wa malembe niku i wa ha hi ku sangula ku tira Bheteli le Gra-Bretanya. Na a kari a chumayela hi muti ni muti, i kumile wanuna wa kwalomu ka 50 wa malembe a mu wutisa lezvaku wa zvi tsakela ku zwisisa Bhibhiliya ke. A wanuna loye i wa hi rabi wa muJudha hikwalaho zvi mu swirile nguvhu a ku wona jaha ga tanga leyo na gi ti byela lezvaku gi nga mu gondzisa Bhibhiliya. Kasi ku ringa Pedro, a wanuna loye i te: “Hi nga ndzi byela sa, a bhuku ga Dhaniyeli gi tsalilwe hi lirimi muni?” Pedro aku: “A cipandze co kari ci tsalilwe hi lirimi la ciAramaiko.” “A rabi loye,” kota kuwula ka Pedro, “i hlamalile hi lezvi ndzi nga wu tiva a hlamulo — kanilezvi mina zvi ndzi hlamalisile nguvhu ku hundza yena. Kasi a hlamulo ndzi wa wu tivisa kuyini? Loku ndzi tlhelile kaya ndzi ya kambisisa lomu ka marevhista ya tihweti ti nga hundzile, ndzi yile ndzi ya kuma ndzima yi nga tlhamusela lezvaku a bhuku ga Dhaniyeli gi tsalilwe hi ciAramaiko.” (Dhan. 2:4) Hakunene a moya wa ku basa wu nga hi vhuna ku alakanya mahungu hi nga ma gondza kale. — Luka 12:11, 12; 21:13-15. w17.06 13 ¶17

Ehleketa kambe hi lezvi a nuna ni sati va nga ti zwisako zvona loku a sati a xura nyimba. Zva koteka ku va tsaka nguvhu hi ku tiva lezvaku va tava ni n’wana. Hambulezvo a kutala ka zvikhati va tsaka na va karateka. Va nga ha ti wutisa ku kani a nyimba leyo yi ta famba khwatsi, niku a n’wana i ta pswaliwa na a hanya khwatsi ke. Va zvi tiva kambe ku a zvilo zvo xava zvi ta tala. A cikhati leci a n’wana loye a to pswaliwa, zvi ta lava ku a patswa wu cica zvin’wani kambe. A mamani a nga ha mbheta cikhati co leha na a khatalela n’wanana wakwe. Hikwalaho, a nuna ni sati va nga ta ha khatalelana nguvhu a ku fana ni kale. A ntiro wa papayi wonawu wu ta kula. I fanele ku khatalela zvontlhe lezvi zvi lavekako ka sati ni n’wana. A mipatswa yo kari yi na ni cikarato cin’wani kambe. Va lava n’wana kanilezvi, a va mu kumi. Loku a sati a nga xuri nyimba, zvi nga ha mu bayisa nguvhu mbilwini yakwe. w17.06 3 ¶1; 4 ¶¶5-6

Kota lezvi hi nga maKristu, ha li randza lisine. A lisine lelo hi li kuma lomu ka Mhaka ya Nungungulu. Jesu i byelile Papayi wakwe aku: ‘A mhaka ya wena lisine.’ (Joh. 17:17) Kasi hi randza a lisine la Bhibhiliya, hi fanele ku tiva lezvi a Bhibhiliya gi wulako. (Kol. 1:10) Kanilezvi a hi lezvo basi. Wona lezvi a mutsali wa Lisimu 119 a hi vhunisako zvona ku zwisisa lezvi hi faneleko ku maha. (Lis. 119:97-100) Siku ni siku, hi fanele ku ehleketa khwatsi hi lezvi hi lerako lomu ka Bhibhiliya. Loku hi ehleketa khwatsi hi lezvi hi vhunekisako zvona hi ku hanya hi lisine leli hi gondzako lomu ka Bhibhiliya, hi ta li randza nguvhu. A mabhuku ma seketelwako ka Bhibhiliya lawa a hlengeletano ya Nungungulu yi ma humesako ma fana ni zvakuga zvo nandziha nguvhu. Loku higa zvakuga hi zvi randzako, hi tala ku ti nyika cikhati ca kuzwa kunandziha ka zvona. Hi kufanana, hi fanele ku mbheta cikhati na hi gondza. Loku hi maha lezvo, hi tazwa kunandziha ka “timhaka leti ti tsakisako” ta lisine, niku zvi ta hi olovela a ku alakanya lezvi hi zvi gondzileko hi tlhela hi zvi tirisa kasi ku vhuna van’wani. — Mutsh. 12:10. w17.05 18 ¶¶11-12

Hi lava ku vhuna vanhu va nga kuxanisekeni, a ku patsa ni lava va kalako va nga tireli Jehovha. (Luka 10:33-37) A ndlela ya chukwana ya ku vhuna vanhu ku va gondzisa a mahungu yo saseka. A dhota go kari gi vhunileko valuveli vo tala gi wula lezvaku zva lisima ku tekela ku va byela lezvaku hi Timboni ta Jehovha. Hi fanele ku va byela lezvaku leci hi yelako cona nguvhunguvhu ku ya va vhuna ku zwisisa a wumandziko go saseka legi hi tsumbisiwako lomu ka Bhibhiliya; a hi yeli ku ya va nyika civhuno ca nyama. A ku kombisa lirandzo la lisine hi “vamatiko” zvi pswala mihandzu yi nene. (Lis. 146:9) A makabye wo kari wa cisati i hlawutele lezvi zvi nga humelela a cikhati leci a ngango wakwe wu nga tsutsuma tixanisa le Eritrea. A mune wa vana vakwe va mbhetile 8 wa masiku na va famba lomu ciwuleni. Hi magumo va chikele Sudão, na va karele nguvhu. I bika lawa: “A vamakabye va va khomisile ku khwatsi maxaka yabye, va va nyika zvakuga, tinguwo, wutshamu go etlela, ni zvo famba hi zvona. Himani mun’wani waku a nga amukela vanhu vo kala a nga va tivi kaya kakwe hi kota ya lezvi va khozelako Nungungulu yaloyi wa mun’we basi? Timboni ta Jehovha toce!” — Joh. 13:35. w17.05 8 ¶¶17, 19-20

‘A munhu a ngava ni civhuno ka Nungungulu? Loyi a tlharihileko i na ni civhuno ka wutsumbu gakwe, wa tsakiswa Nyamintamu hi kululama ka wena ke? Wa bhindzula nchumu hilezvi a mahanyela ya wena ma lulamileko ke?’ (Joba 22:1-3) Zvi te dlunya ku Elifaze i wa alakanya ku a hlamulo wa zviwutiso lezvo ku ahihi. A mun’wani, ku nga Bhildhadhe a muXuhi, i tlhavinyetile aku a zvi koteki ku a munhu a lulama mahlweni ka Nungungulu. (Joba 25:4) Elifaze na Bhildhadhe va wa zama ku maha Joba a alakanya ku i ti karatile mahala kasi ku tirela Nungungulu. A vavanuna lavo va wa lava ku Joba a kholwa lezvaku a hi vhuni nchumu mahlweni ka Nungungulu; hi fana ni pungwani, kutani ciwungwani. (Joba 4:19; 25:6) Jehovha i byelile Elifaze, na Bhildhadhe, ni loyi mun’wani wa wunharu, ku nga Zofare, aku mawunwa lezvi va wulako. Hi kulandzela, i wulile lezvaku Joba wa mu xalalisa a tlhela aku i ‘nandza ga mina’. (Joba 42:7) Hikwalaho hi nga tiyiseka lezvaku a vanhu vo kala ku mbhelela va ‘ngava ni civhuno ka Nungungulu’. w17.04 27 ¶¶1-2

Hi hanya ka zviyimo zvo bayisa hi cikhati co leha nguvhu laha ka ku hi nga tlhela hi nga ha gi woni a wuhombe ga kukarateka loku zvi hi vangelako. Kasi ku fananisa, a vanhu va hanyako laha kusuhani ni ruwa gi fambafambako nguvhu mimovha va nga tshuka va nga ha cheli kota hi guwa ga yona. A vanhu va hanyako laha kusuhani ni tala va nga tshuka va nga ha cheli kota hi kunuha ka gona. Kanilezvi a cikhati leci Jehovha a to susa zviyimo zvontlhe zvo bayisa, hi ta sala hi pepa zva hombe nguvhu! Zvini zvi to vhaleta a kukarateka kontlhe loku hi nga nako zvezvi? Wona a citsumbiso ci nga ka mutsalo wa nyamutlha. A zvo ku tiyisa hlana a ku tiva lezvaku Jehovha i hi xuvela zvalezvo! Ka cikhati leci ca kukarateka, maha zvontlhe u zvi kotako kasi ku tshama kusuhani na Jehovha ni hlengeletano yakwe. A kutsumba ka wena ka wumandziko ka lisima nguvhu, hikwalaho ehleketa khwatsi hi kona, u ku tiyisa mbilwini ya wena, u tlhela u bhulela van’wani. (1 Tim. 4:15, 16; 1 Ped. 3:15) Loku u maha lezvo, u nga tiyiseka lezvaku a cikhati leci a tiko legi gi to fuviswa, wena u ta simama u hanya u tlhela u tsaka kala kupindzuka! w17.04 14 ¶¶16-17

Lezvo zva olova ku zvi vhumela, kanilezvi hi ta kuyini loku hi khumbiwa hi kungambheleli ka makabye wo kari? Xana hi ta pimanyisa a ndlela leyi Jehovha a ku wonako hi yona a kululama? Hi cikombiso, u ta kuyini loku a dhota go kari gi wula zvilo zvi zwalisako ku khwatsi go ku chepeta? Xana u ta khunguvanyeka loku a dhota go kari gi phazama gi wula zvilo zvi ku tlhavako mbilu? Wutshan’wini ga ku tsutsumela ku alakanya ku a nga ha fanelwi hi kuva dhota, xana u tava ni lihlazva-mbilu u tsika mhaka leyo mandleni ya Jesu, a hloko ya bandla ke? Wutshan’wini ga ku yisa kupima ka cihoxo leco, xana u ta alakanya a malembe yo tala lawa a makabye loye a nga nawo na tirela Jehovha hi kutsumbeka? Loku a makabye loyi a ku wonheleko a simama a tira kota dhota kutani ku amukela zvin’wani zviavelo, xana u ta tsaka naye? Loku u vhumela ku tsetselela, u komba lezvaku u pimanyisa a mawonela ya Jehovha xungetano hi kululama. — Mat. 6:14, 15. w17.04 26 ¶18