Julho

Xebna i wa hi ‘muhlayisi wa yindlu ya wukosi’, leyi kuzvilava yi nga hi ya Hosi Hezekiya, niku i wa hi hosana. (Isa. 22:15) Kanilezvi Xebna i sangulile kuva ni matshandza, a lava ku komba van’wani lezvaku wa lisima. (Isa. 22:16-18) Kota lezvi Xebna a nga zama ku ti lavela wudzundzo, Nungungulu i tekile ntiro wakwe a nyika Eliyakimu. (Isa. 22:19-21) Lezvo zvi mahekile a cikhati leci Senakeribhe, a Hosi ya le Asiriya, a nga vhukela a tiko ga Jerusalema. Hi ndzhako ka cikhati Senakeribhe i rumele ntlawa wa tinduna ni butho ga hombe ga masochwa kasi ku ya chavisela vaJudha ni ku maha lezvaku Hosi Hezekiya a ti nyikela ha yece. (2 Tih. 18:17-25) Hezekiya i rumele Eliyakimu ni vavanuna van’wani va vambiri kasi va ya tlhangana ni tinduna leto. A mun’we wa vavanuna lavo hi Xebna, loyi makunu a nga hi matsalani. Zvi wonekisa ku khwatsi Xebna i wa gondzile kuva munhu wo ti koramisa wutshan’wini ga ku swireka kutani ku ti tsetsatsetsa. I vhumele ku amukela a ntiro wa lahasana. w18.03 23 ¶¶7-8, 10

Loku hi pola ku ha rangisa titshomba kutani kutitsakisa, hi nga mbheli ntamu. Hi fanele ku simama hi kombela moya wa ku basa ka Jehovha kasi wu hi vhuna ku veka kupima ka zvilo zvi faneleko. (Luka 11:13) Alakanya mupostoli Pedro. A hi cikhati contlhe a nga hi ni kupima ko fana ni ka Kristu. (Mat. 16:22, 23; Luka 22:34, 54-62; Gal. 2:11-14) Kanilezvi a nga mbhelangi ntamu, niku Jehovha i mu vhunile. Hi kutsongwani-kutsongwani, Pedro i gondzile kuva ni kupima ko fana ni ka Kristu. Hinawu hi nga zvi kota. Hi ndzhako ka masiku, Pedro i kumbukile matshamela yo kari ma to hi vhuna. (2 Ped. 1:5-8) Hi fanele ku ti karatela ku hlakulela a kutikhoma, kutimisela, lirandzo la wumakabye, ni matshamela man’wani ya ma nene. Siku ni siku hi nga ti wutisa lezvi: ‘I tshamela muni ndzi nga gi hlakulelako nyamutlha kasi ndzi tiya hi tlhelo ga moya?’ w18.02 26 ¶¶12-13

Joba i wa ma zwisisa khwatsi a matshinya ya milayo ya Nungungulu. I wa mu tiva khwatsi Jehovha kambe niku lezvo zvi mu kucile ku hanyisa lezvi Jehovha a zvi lavisako zvona. Hi cikombiso, Joba i wa zvi tiva ku loku a nga khomi khwatsi van’wani, a nga mu randzi Nungungulu. (Joba 6:14) I wa nga ti woni na a hi chukwana ku hundza van’wani, kanilezvi i wa va khomisa ku khwatsi maxaka yakwe. I wa nga cuwuki ku loyi cisiwana, loyi i ganyile. Joba i te: “Loyi a mahileko mina rumbyini ga mamani, a hi yena a va mahileko ke?” (Joba 31:13-22) Hambu a cikhati leci Joba a nga ganyile a tlhela a hi ni nduma, a nga telwangi hi matshandza ne a nga ti wonangi na a hi wa lisima ku hundza van’wani. Lezvo zvi hambene nguvhu ni lezvi a vanhu vo tala vo ganya va ti wonisako zvona nyamutlha. Joba i wa nga lavi ku tsika nchumu, wo kota titshomba, wu maha wa lisima nguvhu ka yena a ku hundza Jehovha. I wa zvi tiva ku loku a maha lezvo, i ta kaneta “Nungungulu loyi a nga le hehla”. (Joba 31:24-28) Joba i wa wona wukati kambe kota citsumbiso co basa ci mahiwako hi nuna ni sati. I tlhelile a ti mahela cifungo caku a nga cuwuki wasati hi ndlela ya ku a navela ku etlela naye. — Joba 31:1. w18.02 14 ¶¶16, 18-19

Nowa i wa nga ti byeli ku a kuva munhu wa mu nene basi zva enela. I tiyile hlana a bhulela van’wani a kukholwa loku a nga hi nako hi Jehovha. A Bhibhiliya gi mu vitana ku “mukaneli wa kululama”. (2 Ped. 2:5) Mupostoli Pawule i wulile lezvi hi yena: ‘Hi kukholwa Nowa . . . i no kona a tiko.’ (Mah. 11:7) Handle ko kanakana, a vanhu va wa mu hleka va tlhela va zama ku mu tsema hlana. Kuzvilava hambu ku mu dzukisela va wa maha. Kanilezvi Nowa i wa nga chavi vanhu. (Mav. 29:25) I wa hi ni kukholwa, hikwalaho Jehovha i mu nyikile kutiya-hlana. Nyamutlha kambe, Jehovha wa ma nyika kutiya-hlana a malandza yakwe yo tsumbeka. Nowa i wa sina a kombisile kukholwa ka Jehovha hi 500 wa malembe ni ku hundza a cikhati leci Jehovha a nga mu ruma ku aka taru. A taru lego ga hombe gi wa ta tiriselwa ku ponisa vanhu vo kari ni zvihari loku a Ntalo wu chikela. (Gen. 5:32; 6:14) Kuzvilava zvi wa wonekisa ku khwatsi a ntiro lowo wu ta mu bindzela nguvhu Nowa. Handle ko kanakana, i wa zvi tiva ku a vanhu va ta engetela ku mu hleka va tlhela va mu bindzisela wutomi. Kanilezvi Nowa i wa kholwa ka Jehovha niku i wa mu ingisa. ‘Kota lezvi Nungungulu a nga mu layisile zvona i no zvi maha.’ — Gen. 6:22. w18.02 4 ¶¶4, 6-7

A ndlela ya lisima la ku hlanganyetela wumun’we ku pimanyisa Jehovha, hi kombisa lirandzo. (1 Joh. 4:8) Hi nga ti byeli ku: “Ndza zvi tiva ku ndzi fanele ku randza vamakabye va mina, kanilezvi a zvi wuli ku ndzi fanele ku xalala hi vona.” Loku hi hi ni kupima loko, a hi landzeli a wusungukati ga Pawule gaku hi fanele ku ‘timiselana hi lirandzo’. (Efe. 4:2) Pawule a nga wulangi lezvaku hi fanele ku “timiselana” basi, kanilezvi i te hi fanele ku ‘timiselana hi lirandzo.’ Lomu mabandleni ya hina, ku na ni vanhu vo hambanahambana, niku vontlhe va kokilwe hi Jehovha lezvaku vata kakwe. (Joh. 6:44) Hikwalaho ku na ni zvigelo zvo tala zva zvi nene zvi mu mahako a va randza. Maku, loku Jehovha a va wona na va ringanelwa hi lirandzo lakwe, hi zvi kuma kwihi zvigelo zva ku va wona na va nga ringanelwi hi lirandzo la hina? Hi fanele ku ti karatela ku va randzisa lezvi Jehovha a zvi lavisako zvona. — 1 Joh. 4:20, 21. w18.01 13 ¶14

A vapswali vo kari va alakanya ku i chukwana a n’wana wabye a ranga hi ku gondza zvikola zvo tlakuka a guma a lava ntiro wa timali hi kona a to bhabhatiswa. Kuzvilava va maha lezvo hi ku mu randza, kanilezvi va fanele ku ti wutisa lezvi: ‘Lezvo zvi ta vhuna n’wana wa mina lezvaku a humelela zva lisine ke? Xana zva zwanana ni lezvi hi gondzako lomu ka Bhibhiliya? Zva lisima ku alakanya lezvaku a tiko legi ni zvilo zva gona zvilwa ni lezvi Jehovha a zvi pimisako ni lezvi a zvi lavako. (Jak. 4:7, 8; 1 Joh. 2:15-17; 5:19) A kuva ni wunghana gi nene na Jehovha hi zvona zvi to vhikela n’wana wa wena ka Sathani, ni tiko legi ni kupima ka gona ko biha. Loku a vapswali va rangisa zvigondzo zvo tlakuka ni mitiro ya timali, a n’wana wabye i ta tshuka a alakanya ku a zvilo zva tiko zva lisima nguvhu ku hundza kuva ni kuzwanana ku nene na Jehovha. Leyo i mhango ya hombe. Kota mupswali wa lirandzo, wa zvi lava futsi ku a tiko legi gi gondzisa n’wana wa wena lezvi gi nge hi zvona zvi to mu nyika litsako? A ku rangisa Jehovha wutomini ga hina hi zvona zvoce zvi to hi maha hi humelela hi tlhela hiva ni litsako la lisine. — Lis. 1:2, 3. w18.03 12 ¶¶10-11

A malandza yo tala ya Jehovha ma ti karatela ku hanya wutomi go olova. Lezvo zvi ma nyika cikhati co engeteleka ca ku tirela Jehovha zvi tlhela zvi va nyika litsako. Jack, i xavisile muti wakwe wa hombe ni koponi yakwe kasi a maha phayona ni sati wakwe. I tlhamusela lezvi: Hi malembe i wa tolovela ku wuya kaya na a tele hloko hi zvikarato zva le ntirweni. I ngalo: “A sati wa mina, a nga hi phayona ga cikhati contlhe, i wa tshama a tsakile. I wa tala ku wula ku: ‘Ndzi na ni patrawu wa mu nene ka vontlhe!’ Lezvi minawu ndzi nga sangula ku phayona, hi tirela Munhu yaloyi wa mun’we, ku nga Jehovha.” A cikhati hi hlolako lezvi hi yi wonisako zvona mali, hi nga ti xengeteli. Hi nga ti wutisa lezvi: ‘A wutomi ga mina ga komba ku hakunene ndza kholwa lezvi a Bhibhiliya gi wulako xungetano hi mali? A ku kuma mali hi zvona ndzi zvi nyikako nguvhu lisima ke? Ndza khatalela nguvhu a titshomba ku hundza wunghana ga mina na Jehovha ni vanhu vakwe ke? Ndza kholwa ku Jehovha i ta ndzi nyika lezvi zvi lavekako?’ Jehovha a nga ta tshuka a va tsika lava va mu tsumbako! w18.01 24-25 ¶¶12-13

A ku tirela kuhanyiswa ka hina a hi mhaka yo hlakana. Zvi lava ku hi gondza Mhaka ya Nungungulu hi tlhela hi ehleketa hi yona, hi khongela ka Jehovha, hi tlhela hi ehleketa khwatsi hi tindlela tontlhe leti Jehovha a hi vhunako hi tona hina wutsumbu. A ku maha lezvo zvi ta ku maha u tiyiseka lezvaku Jehovha Munghana wa wena. Zvi ta ku kuca ku bhulela van’wani lezvi u zvi kholwako. (Lis. 73:28) Jesu i te: ‘Loku munhu a randza ku ndzi landzela, a ti tsike, a rwala . . . [mhandze yakwe, NM] a ndzi landzela.’ (Mat. 16:24) Kasi ku landzela Jesu, a muKristu mun’we ni mun’wani i fanele ku ti hendleleta ka Jehovha a tlhela a bhabhatiswa. Kanilezvi lawo masangulo ntsena ya wutomi go tsakisa zvezvi niku zvi yisa ka wutomi ga pindzukelwa misaveni yiswa. Hikwalaho, maha zvontlhe u zvi kotako kasi ku simama u tirela kuhanyiswa ka wena! w17.12 26 ¶¶18-19

Loku a vapswali va gondzisa na va hi ni lihlazva-mbilu, hi kufamba ka cikhati a vana vabye va ta zwisisa “a kuanama ni kuleha ni kueta” ka kukholwa. (Efe. 3:18) Hi nga va gondzisa hi ndlela yi zwananako ni tanga yabye zvin’we ni hlokwana yabye. Laha va yako va kholwa lezvi va zvi gondzako, zvi ta va olovela ku zvi yimela mahlweni ka van’wani, a ku patsa ni zvigondzani-kulobye. (1 Ped. 3:15) Hi cikombiso, xana a vana va wena va zvi kota ku tirisa Bhibhiliya kasi ku tlhamusela lezvi zvi humelelako loku hifa? Va zvi wona na zvi zwisiseka lezvi a Bhibhiliya gi wulako hi mhaka leyo? Alakanya lezvaku u fanele kuva ni lihlazva-mbilu kasi ku vhuna n’wana wa wena lezvaku a kholwa ka Mhaka ya Nungungulu, a mabhindzu ya kona ya hombe. (Dhewu. 6:6, 7) A cikombiso ca wena conawu ca lisima kasi ku vhuna vana va wena lezvaku vava ni kukholwa. Stephanie, a nga mamani wa vanhanyana vanharu, i ngalo: “Ndzita na ndzi ti wutisa ku: ‘Ndza bhula ni vana va mina xungetano hi leci ci ndzi kholwisako ku Jehovha i kona, wa ndzi randza, niku a tindlela takwe ti lulamile ke?’ A ndzi nge rindzeli ku a vana va mina va tiyiseka kuveni mina a ndzi tiyiseki.” w17.12 17-18 ¶¶8-10

Hikuyini Marta kuzvilava a nga kholwa ku a makabye wakwe i ta vhuxiwa? Hi ku i wa tiva matimu ya vanhu va nga vhuxilwe hi ka vafileko cikhatini ca kale. Kuzvilava i wa ma zwile laha kaya kutani lomu sinagogeni na a ha hi n’wanana. Zvalezvi hi ta wulawula hi zvikombiso zvinharu zva matimu lawo ya kuvhuka ka vafileko ma kumbukiwako lomu ka Mitsalo. A munhu wo sangula i vhuxilwe cikhati leci Elija a nga kari a nyikwa ntamu wa ku maha zvihlamaliso hi Nungungulu. Le n’walungu wa Izrayeli, ku wa hi ni noni ya cisiwana yi nga rurela muphrofeti loye ka dhoropa gi nga vitaniwa ku i Zarefate le Fenikiya. Jehovha i mahile cihlamaliso kwalaho. I mahile lezvaku a mapa yakwe ni mafura zvi nga mbheli kasi yena ni n’wana wakwe va ngafi hi ndlala. (1 Tih. 17:8-16) Hi kufamba ka cikhati, a n’wana wa wasati loye i no babya afa. Kanilezvi, Elija i no khoma n’wanana loye a khongela ka Jehovha aku: “Nungungulu wa mina, tlhelisa a muhefemulo wa loyi n’wanana lomu mirini wakwe.” Nungungulu i nozwa a mukhongelo wa Elija, a vhuxa n’wanana loye hi ka vafileko. Leco hi cona cimaho co sangula ca kuvhuka ka vafileko ci kumbukiwako lomu ka Bhibhiliya. (1 Tih. 17:17-24) Handle ko kanakana, Marta i wa ma tiva a matimu lawo yo hlamalisa. w17.12 3 ¶1; 4 ¶¶3, 5-6

A vanhu va nga hi kucetela ku ti tsitsirita hi mitiro ya tiko legi, nguvhunguvhu mitiro yi to hi maha hiva ni nduma, wukosi, kutani ku ganya. Kota lezvi a vanhu vo tala nyamutlha va alakanyako ku a litsako u li kuma hi kuva ni ntiro wu holelako khwatsi, hinawu hi nga tshuka hi sangula ku zvi wonisa zvalezvo. Lisine ku a kuva ni ntiro wu ku mahako uva ni nduma kutani wukosi zvi ta ku nyika litsako ke? Ahihi. Phela hi zvalezvo Sathani a nga zvi lava niku hi ndlela yo kari i zvi kumile. Hambulezvo, a nga tsakangi, i no zangara. (Mat. 4:8, 9; Kuv. 12:12) Kanilezvi hi nga alakanyela a litsako hi li kumako a cikhati hi vhunako van’wani lezvaku va gondza xungetano hi Nungungulu ni wumandziko go saseka legi a tsumbisako. A ku na ntiro ka tiko legi wu zvi kotako ku hi nyika litsako la tshamela lego. Ahandle ka lezvo, kasi ku kuma ntiro wa nduma, a vanhu va tolovela ku bangelana, va holovisana, kutani ku lusela van’wani. Kanilezvi ni loku va wu kumile, va simama va vhumala litsako. A Bhibhiliya gi ngalo vo ‘landza mheho ntsena’. — Mutsh. 4:4. w17.11 24 ¶¶11-13

Masikwini ya Jesu, a wucenje gi wa ha hi ga lisima wukhozelini ga lisine. Alakanya lezvi zvi nga maheka ka wusiku ga lisima nguvhu ga wutomi gakwe kota munhu wa nyama. Andzhako ka kuga Cilalelo ca Hosi ni vapizani vakwe, va yimbelele tisimu kasi ku dhumisa Jehovha. A maKristu yo sangula ma hi vekele cikombiso ci nene ca ku dhumisa Nungungulu hi tisimu. Va wa ngayi tempeleni kasi ku ya khozela Jehovha a ku fana ni vaIzrayeli. Kanilezvi va wa tlhangana lomu mimitini. A mimiti leyo yi wa nga sasekangi nguvhu a ku fana ni tempeli, hambulezvo a vamakabye va wa yimbelela hi kuhiseka. Mupostoli Pawule i zile a byela vamakabye vakwe va maKristu aku: ‘Gondzisanani hi wutlhari gontlhe, mu khongotelana hi tixangu ni tisimu ni zvizimba zva moya, na mu bonga Nungungulu hi tisimu timbilwini ta n’wina.’ (Kol. 3:16) Hinawu hi fanele ku yimbelela tisimu ta hina na hi “bonga”, hakuva ti maha cipandze ca zvakuga zva moya lezvi a ‘nandza gi tsumbekileko ni go tlhariha’ gi hi nyikako ‘hi cikhati ci faneleko’. — Mat. 24:45. w17.11 4 ¶¶7-8

Jehovha i byelile vaIzrayeli lezvaku va hlawula mimiti yinharu ka tlhelo gin’we ga Jordhani ni yinharu ka legi gin’wani. Hikuyini? I wa mahela ku a mudayi zvi mu olovela ku hatla a tsutsumela ka wun’we wa yona. (Mitse. 35:12--14) A tindlela ta kuya mimitini leyo ti wa hlayisiwa khwatsi kasi ti fambeka. (Dhewu. 19:3) Hi kuya hi mukhuwo wa vaJudha, ku wa hi ni tisinali tindleleni leto kasi ku kongomisa munhu loku a tsutsuma. Kota lezvi ku nga hi ni mimiti ya wuponelo le Izrayeli, zvi wa nga lavi ku a muIzrayeli a tsutsumela ka tiko gin’wani loku a daya munhu hi kuphazama, hakuva i wa ta tshuka a ya ringwa ku khozela vanungungulu va mawunwa. Wona lezvaku Jehovha i wa layile ku a vadayi va dawawo. Kanilezvi i tlhelile a vhulula ndlela ya ku loyi a dayako munhu hi kuphazama a mahelwa wuxinji ni tipswalo, a tlhela a vhikelwa. A mutlhamuseli wo kari wa Bhibhiliya i te: ‘Zvontlhe zvi wa tlhamuselwe hi ndlela yo dlunyateka, yo kongoma, ni yo olova nguvhu hi laha zvi nga koteka hi kona.’ Jehovha a hi mulamuli wa xapi a hlotako tindlela ta ku tsayisa malandza yakwe. Kanilezvi i ‘tele hi wuxinji’. — Efe. 2:4. w17.11 16 ¶¶4-5

Zakariya i wonile miwoniso yo hlamalisa nguvhu. I wonile papilo na gi haha, a wona wasati lomu ndzeni ka cibya ci vitaniwako ku i efa, a tlhela a wona vavasati vambiri na va haha hi tipapa to fana ni ta sekwa. (Zak. 5:1, 7-9) Hikuyini Jehovha a nga mu komba miwoniso leyo yo hlamalisa? A miwoniso ya Zakariya yi nyika citlharihiso ca ntamu ka lava va mahako zvo biha. Jehovha a nga ta tsika wubihi gi simama kuva kona. Kota malandza yakwe, hi fanele ku venga kubiha. A miwoniso leyo yi hi tiyisa lezvaku loku hi ti karatela ku tsakisa Papayi wa hina wa lirandzo, a nga ta hi nehela khombo, kanilezvi i ta hi vhikela a tlhela a hi katekisa. Hambu lezvi zvi karatako a ku tshama hi basile tikweni legi go biha, hi nga zvi kota ku maha lezvo hi ku vhuniwa hi Jehovha! w17.10 15 ¶1; 20 ¶19

A vamakabye va cisati va nga chadhangiko vonawu va na ni malungelo yo tala ya ku tirela Jehovha. Va nga teka wuphayona, va rura vaya lomu ku nga ni cilaveko ca hombe ca vahuweleli, va tira ka cipandze ca ku tsala ni kuaka tiSalawu ta Mufumo, kutani ku ti tsalela ka Cikola ca Vavhangeli va Mufumo. A vokari va tlhela va rambiwa kuya Cikoleni ca Gileyadhe. Hi va randza nguvhu vamakabye va hina va cisati va kulileko, niku ha tsaka hi kuva navo lomu bandleni! Kuzvilava a vokari a va ha zvi koti ku maha zva hombe ntirweni wa Nungungulu. Hambulezvo, va nga simama va tiya hlana va khoma ntiro. Hi cikombiso, a makabye wa cisati a kulileko i fanele ku tiya hlana loku a madhota ma mu kombela ku vhuna makabye wa cisati a ha hiko muswa lezvaku a tiva mabohela ma kombisako cichavo. Wutshan’wini ga ku mu wulawulela hi kota ya tinguwo leti a bohako, i fanele ku mu vhuna hi wunene lezvaku a ehleketa hi lezvi mabohela yakwe ma khumbisako zvona van’wani. (1 Tim. 2:9, 10) Loku a vamakabye va cisati va kulileko va kombisa lirandzo labye hi ndlela leyo, a bandla gi ta tiya. w17.09 31 ¶¶17-18

A varangeli vo tala va ntamu va zamile ku beletela vanhu ku gondza Bhibhiliya. Kanilezvi, kuve ni vavanuna vo tiya hlana va nga simama va vhuna vanhu lezvaku vava nago Bhibhiliya. A mun’we wabye hi John Wycliffe, a hanyileko ka zana ga malembe ga wu 14 le Inglaterra. I wa kholwa lezvaku a vanhu vontlhe va fanele ku gondza Bhibhiliya. Cikhatini cakwe, a vanhu vo tala le Inglaterra va wa nga se tshuka vazwa a mahungu ya Bhibhiliya hi lirimi labye. Hi 1382, John Wycliffe ni vanhu van’wani va hundzulusele a Bhibhiliya hi ciNgiza. Va endzele zvidhoropana zvontlhe zva Inglaterra hi minenge, va gondzela vanhu a Bhibhiliya ni ku va nyika zvipandze zva gona zvo tsaliwa hi mandla. Ka mazana ya malembe ma nga landzela, a vanhu le Europa ni ka matlhelo man’wani ya misava va sangulile ku hundzulusela ni ku gandla Bhibhiliya hi tirimi leti a vanhu vo tala va nga wulawula. w17.09 18 ¶¶10-12

A kuva a munhu a lava ku pswala n’wana zvi nga koteki, i ndlela yo kari ya ku “karateka nyameni”. (Mav. 13:12) Zvikhatini zva kutsaliwa ka Bhibhiliya, zvi wa hi zva lisima nguvhu a ku a vavasati va tekwa va tlhela va pswala vana. Hi cigelo leco, Rakeli, kata Jakobe, i bayisekile nguvhu a cikhati leci a nga wona ku a makabye wakwe wa pswala. (Gen. 30:1, 2) A cikarato cin’wani leci lava va chadhileko va tshukako va kumana naco ku felwa hi nuna kutani sati. A votala va kurumeteka ku timisela cikarato leco co bindza nguvhu hambu lezvi va nga kala va nga rindzeli ku tshuka va kumana naco. A maKristu ma kholwa hi kutiya a citsumbiso ca kuvhuka ka vafileko, niku lezvo zvi ma chavelela nguvhu. (Joh. 5:28, 29) Lomu ka Mhaka yakwe, a Papayi wa hina Jehovha i tsumbisa zvilo zvo tala zvi hi chavelelako loku hi kumana ni zvikarato. w17.06 3 ¶1; 4 ¶6; 5 ¶9

Ka khati go kari, Nungungulu i ti tivekisile ka Mosi hi ku wula vito gakwe ni matshamela yo kari ya yena. Wutshan’wini ga ku khanyisa a ntamu wakwe kutani wutlhari, Jehovha i rangisile a wuxinji ni tipswalo. (Ekso. 34:5-7) Mosi i wa lava ku tiva ku Jehovha i ta mu vhuna ke. Hikwalaho, Jehovha i khanyisile matshamela lawa ma kombako lezvaku hakunene wa zvi lava ku vhuna malandza yakwe. (Ekso. 33:13) Hambu lezvi hi vangilweko na hi hi ni tipswalo, hi byekelela ku ti lavela zva hina basi hakuva a hi mbhelelangi. A zvikhati zvin’wani zvi nga tshuka zvi nga hi oloveli ku tiva co hlawula cikari ka ku vhuna van’wani ni ku ti mahela zva hina. Cini ci to hi vhuna ku engetela ku khatala hi van’wani? A kuranga a hi woneni lezvi Jehovha ni van’wani va nga kombisisa zvona tipswalo. Hi kulandzela, hi ta wona lezvi hi nga mu pimanyisisako zvona hi tlhela hi tiva ku hikuyini zvi nga zva lisima ku maha lezvo. w17.09 9 ¶1; 10 ¶3

Hi nga ambali a munhu muswa hi ku lava ku dzundziwa hi van’wani, kanilezvi hi fanele ku maha lezvo hi ku lava ku dhumisa Jehovha. Alakanya lezvaku hambu ngilozi yo mbhelela yi wonhile hi kota ya matshandza. (Ringanisa na Ezekiyeli 28:17.) Hina a hi mbhelelangi, hikwalaho zva karata nguvhu ku potsa matshandza. Hambulezvo, hi nga zvi kota ku ambala kutikoramisa. Cini ci to hi vhuna? A cin’we ca zvilo zvi to hi vhuna ku gondza a Mhaka ya Nungungulu siku ni siku hi tlhela hi ehleketa hi lezvi hi gondzako. (Dhewu. 17:18-20) Hi fanele ku ehleketa nguvhu hi lezvi Jesu a nga hi gondzisa ni cikombiso cakwe ca hombe ca kutikoramisa. (Mat. 20:28) Jesu i wa ti koramisa nguvhu laha ka kuza a va hlambisa mikondzo vapostoli vakwe. (Joh. 13:12-17) A nchumu wun’wani wa ku wu nga hi vhuna ku kombela moya wa ku basa wa Jehovha. A moya lowo wu nga hi vhuna ku hlongola maalakanyo wontlhe ya ku ti wona na hi hi va chukwana ku hundza van’wani. — Gal. 6:3, 4. w17.08 24 ¶¶11-12

Kuzvilava hi tshukile hi kombela Nungungulu lezvaku a hi vhuna ku maha ciboho co kari, hi tlhela hi ti wona na hi landzela wurangeli ga moya wa ku basa. Hambulezvo hi kufamba ka cikhati, hi kumene ni zvikarato kutani ku cica zva hombe wutomini ga hina. (Mutsh. 9:11) Cini ci nga hi vhunako lezvaku hi nga ‘karateki hi nchumu,’ kanilezvi hiva ni “kurula ka Nungungulu”? A magezu lawa Pawule a nga tsalela vamakabye va le Filipi ma komba lezvaku loku hi bindziwa hi cikarato co kari, a muri wa kona mukhongelo. Hikwalaho loku hi karatekile, hi fanele ku teka kukarateka ka hina hi ku chela ka mukhongelo. (1 Ped. 5:6, 7) A cikhati u khongelako ka Jehovha, tiyiseka lezvaku wa ku khatalela. Contlhe cikhati mu bonge hi makatekwa lawa a ku nyikako. U nga tshuki u rivala lezvaku Jehovha wa zvi kota ‘ku maha nguvhunguvhu ku hundza zvontlhe lezvi hi zvi kombelako, kutani ku alakanya.’ — Efe. 3:20. w17.08 10 ¶4; 11 ¶6; 12 ¶10

A maKristu yo tala ma sangulile ntiro wa wuphayona na ma ha hi vaswa, niku lezvo zvi ma nehele litsako. Loku u hi muswa, zvi ngo yini ku bhula ni vanhu vo kota lavo xungetano hi makungo ya wena? Kuzvilava a vamakabye lavo va ta ku byela lezvaku a ntiro wa wuphayona wu ku nyika gondziselelo yi to ku vhuna wutomini ga wena gontlhe. Jesu i gondzile zvilo zvo tala ka Papayi wakwe na a ha hi le tilweni. A cikhati leci a nga chumayela laha misaveni, i simamile a gondza. I wa kuma litsako a cikhati a nga bhulela van’wani a mahungu yo saseka a tlhela a simama a tsumbeka ka zviyimo zvo nonoha. (Isa. 50:4; Mah. 5:8; 12:2) Jesu i hi rumile ku “maha vapizani” ni ku gondzisa vanhu. (Mat. 28:19, 20) Loku u hi ni makungo ya ku lowu wuva wona a ntiro wa wutomi ga wena, u tava ni wutomi go tsakisa gi dhumisako Nungungulu. A ku fana ni mitiro leyi yin’wani, zvi teka cikhati kasi kuza u wu kota khwatsi a ntiro lowu. w17.07 22-23 ¶¶6-7

A Papayi wa hina wo zwela wusiwana, Jehovha, hi yena muchaveleli wa hina wa hombe loku hi kari hi rila. (2 Kor. 1:3, 4) A vanhu va felweko va nga kuma kuchavelelwa kambe lomu bandleni ga wuKristu. (1 Tes. 5:11) Zvini u nga mahako kasi ku tiyisa ni ku chavelela lava va nga ni “moya wu tshovekileko” ke? (Mav. 17:22) Alakanya lezvaku ku na ni ‘cikhati ca ku miyela, ni cikhati ca ku wulawula.’ (Mutsh. 3:7) A noni yo kari ya ku hi Dalene yi tlhamusela lezvaku lava va felweko va lava ku ti tlhatlha cifuva. Hikwalaho, a ca lisima nguvhu ca ku u nga ci maha ku ingisela na u nga va tsemarisi. Junia, a felweko hi makabye wakwe a nga ti sunga, i ngalo: “Hambu loku u nga ku zwisisi khwatsi a kukarateka kabye, a ca lisima hi ku wa zvi lava ku zwisisa lezvi va ti zwisako zvona.” Hi fanele ku alakanya lezvaku munhu ni munhu i na ni rilela gakwe niku a hi hontlheni hi zvi kotako ku wula lezvi hi ti zwisako zvona. w17.07 10 ¶3; 11 ¶¶11-13

Ka vanhu vo tala nyamutlha, a mali hi yona nchumu wa lisima nguvhu. A yi suki maalakanyweni yabye niku hi yona va karatekako nguvhu hi yona. Va mbheta cikhati co leha na va zama ku kuma yin’wani kutani na va zama ku kala va nga lahlekelwi hi leyi va nga nayo. A van’wani leci va ci wonako na ci hi ca lisima nguvhu i ngango wabye, wutomi, kutani zvilo lezvi va lavako ku zvi maha wutomini. Kanilezvi ku na ni nchumu wun’wani wu nga wa lisima nguvhu ku hundza zvontlhe lezvo — ku nga kutiyiswa ka fanelo ya Jehovha ya ku fuma. Leyo i mhaka ya lisima nguvhu ya ku a hi faneli ku tshuka hi yi rivakelwa. Loku hi nga ti woneli, hi nga tshuka hi khomeka nguvhu hi wutomi ga hina ga siku ni siku kutani ku karateka nguvhu hi zvikarato zva hina laha ka kuza hi rivala leci ci nga ca lisima. Loku hi seketela wuhosi ga Jehovha, hi tava ni ntamu wa ku lwisana ni zvikarato zva wutomi ga hina ga siku ni siku hi tlhela hi tshinela ka Jehovha. w17.06 15 ¶¶1-2

Jehovha contlhe cikhati i tirisa ntamu wakwe hi ndlela ya lirandzo. A tihloko ta mingango ni madhota ma randzako a wuhosi ga Jehovha va ta mu pimanyisa, va nga fumeli van’wani a ku khwatsi hi loku va hi ni wuhosi ga vonawu. Mupostoli Pawule i wa ti karata nguvhu kasi ku pimanyisa Nungungulu ni N’wana wakwe. A nga vekangi van’wani hasi kutani ku va kurumeta ku maha lezvi zvi faneleko. Wutshan’wini ga lezvo, i wo va kuca hi lirandzo lezvaku va maha lezvi zvi faneleko. (Rom. 12:1; Efe. 4:1; Filem. 8-10) Hi ku maha lezvo, Pawule i wo pimanyisa Jehovha. Hinawu loku hi khoma van’wani hi lirandzo, hi seketela a wuhosi ga Jehovha. Hi seketela wuhosi ga Jehovha kambe hi ku va komba cichavo ni ku tirisana khwatsi ni lava a va vekileko kasi ku hi rangela. Hambu loku va maha ciboho hi kalako hi nga ci zwisisi khwatsi kutani hi kalako hi nga vhumelelani naco, hi ta simama hi va seketela. Lezvo zvi hambene nguvhu ni lezvi a tiko gi mahako. Kanilezvi hi zvalezvo hi mahako loku hi vhumela ku fumiwa hi Jehovha. — Efe. 5:22, 23; 6:1-3; Mah. 13:17. w17.06 24-25 ¶¶14-15

A vamakabye va mbhelileko ntamu, va nga ni gome, kutani va yimisanako ni zvikarato zvin’wani va lava lezvaku hi va khatalela, hi va kuca, hi tlhela hi va chavelela. (Mav. 12:25; Kol. 4:11) Hi komba lezvaku ha va randza lava “va le ngangweni wa kukholwa” hi lezvi hi wulako ni lezvi hi mahako. (Gal. 6:10) A Bhibhiliya gi wulile lezvaku “masikwini yo gumesa” ya tiko legi go biha, a vanhu vo tala va wa ta ti randza wutsumbu va tlhela va randza mali. (2 Tim. 3:1, 2) Kota maKristu, hi fanele ku ti karata nguvhu kasi ku simama hi tiyisa lirandzo la hina hi Jehovha, ni Mhaka yakwe, ni van’wani. Kota lezvi hi nga mbhelelangiko, a zvikhati zvin’wani hi nga tshuka hi swirana ni vamakabye va hina. Hambulezvo kota lezvi hi randzanako, hi ta ti karatela ku lulamisa mazunga wontlhe hi wunene niku hi cihatla. (Efe. 4:32; Kol. 3:14) Hikwalaho, a hi simameni kuva ni lirandzo la hombe hi Jehovha, ni Mhaka yakwe, zvin’we ni vamakabye va hina. w17.05 20 ¶¶17-18

A maKristu ma zvi rindzela ku tshuka ma mahelwa kungalulami le handle ka bandla ga wuKristu. Kanilezvi, a kukholwa ka hina ka ringwa loku hi wona kutani ku mahelwa nchumu hi wonako na wu nga lulamangi lomu bandleni. U taku yini loku lezvo zvo tshuka zvi maheka? U ta zvi tsika zvi ku khunguvanyisa ke? Hontlheni a hi mbhelelangi niku ha maha zvihoxo, hikwalaho zva koteka ku a wokari lomu bandleni a hi khoma hi ndlela yo kala yi nga lulamangi kutani hina hi mu khoma hi ndlela yo kala yi nga lulamangi. Hambu lezvi zvi kalako, a maKristu ma nga ni kukholwa a ma hlamali, ne hambu ku khunguvanyeka loku ma mahelwa nchumu wo kala wu nga lulamangi. Jehovha i hi nyika wusungukati gi nene lomu ka Bhibhiliya kasi ku hi vhuna ku simama hi tsumbekile hambu loku hi mahelwa kungalulami hi vamakabye va hina. — Lis. 55:12-14. w17.04 16 ¶¶4-5

Loku u chadhile ni munhu a nga khozeliko Jehovha, lezvo zvi nga engetela kukarateka ngangweni wa wena. Hambulezvo, a Bhibhiliya gi hi byela lezvaku a hi faneli ku tlhatlha wukati kutani ku hambana ni nuna kutani sati hi ku kala a nga khozeli Jehovha basi. (1 Kor. 7:12-16) Hambu loku a nuna wa wena a nga tireli Jehovha kutani a nga rangeli ngango wukhozelini ga lisine, u fanele ku simama u mu komba cichavo kota hloko ya ngango wa wena. Ni loku a sati wa wena a nga tireli Jehovha, u fanele ku mu randza nguvhu u tlhela u mu khatalela. (Efe. 5:22, 23, 28, 29) U ta maha yini loku a nuna wa wena kutani sati a ku vekela mimbhingano ka wukhozeli ga wena? Hi cikombiso, a nuna wa makabye wo kari i mu byelile lezvaku i fanele ku tirisa masiku yo kari ntsena hi vhiki kasi aya ntirweni wa kuchumayela. Loku u hi ka ciyimo co fana ni leco, ti wutise lezvi: ‘A nuna wa mina kutani sati wa mina o ndzi beletela ku khozela Jehovha hi kumbhelela? Loku zvi nga hi zvona, ndzi nga maha lezvi a ndzi kombelako ke?’ Loku u tiva ku ringanisela, u tava ni zvikarato zvitsongwani wukatini ga wena. — Tit. 3:2. w17.10 10-11 ¶¶7-8

Kota lezvi zvi phrofetilweko, inyamutlha ku kari ku nghena vanhu “va tirimi ti tsalangeneko ta matiko” hlengeletanweni ya Jehovha. (Zak. 8:23) Kanilezvi loku a vana va wena va nga li zwisisi a lirimi la wena, zvi nga ku karatela ku va gondzisa lisine. A vana va wena hi vona zvigondzani zva wena zva Bhibhiliya zva lisima nguvhu ka zvontlhe u to tshuka uva nazvo, niku a ku “tiva” Jehovha zvi ta va maha va kuma wutomi ga pindzukelwa. (Joh. 17:3) Kasi a n’wana wa wena a tiva a tigondzo ta Jehovha, u fanele ku randza ku ‘wulawula ha tona.’ (Dhewu. 6:6, 7) Kuzvilava a vana va wena va ta gondza a lirimi la tiko legi mu nga ka gona le cikoleni kutani ku gondzisiwa hi van’wani. Kanilezvi va gondza a lirimi la wena loku u bhula navo hi kukhandzakanya. Loku a vana va wena va wulawula a lirimi la wena, zvi ta va olovela ku bhula na wena va tlhela va ku byela lezvi va ti zwisako zvona. Kanilezvi ku na ni mabhindzu man’wani kambe. A ku tiva tirimi to tala zvi vhulula a kupima ka vana va wena zvi tlhela zvi va vhuna ku zwisisa mawonela ya van’wani. w17.05 10 ¶¶5-6

A butho ga Jabhina gi wa hi ni 900 wa tikareta ta zviketse, kanilezvi a vaIzrayeli va wa nga hi na matlhari ya ma nene ya kulwa hi wona, kutani tinguwo ta ku ti vhikela hi tona. (Vala. 4:1-3, 13; 5:6-8) Kanilezvi Jehovha i byelile Bharake a magezu lawa ma nga laha hehla. Zvalezvo Bharake ni vavanuna vakwe va lo tekela kuya va yalwa ni valala vabye ka wutshamu gi vitaniwako ku i Taanake. (Vala. 4: 14-16) Xana Jehovha i va vhunile a vaIzrayeli? Ina. Ku nile vhula ya hombe hi citshuketi, leyi yi nga maha ku a wutshamu go woma laha a yimpi yi nga lwiwa kona gi cica gi maha ga madhaka. Lezvo zvi va vhunile nguvhu a vaIzrayeli. Bharake i fambile 24 wa tikilometro na a hlongolisa a butho ga Sisera, kala le Haroxete. Cikari ka pfhuka, a kareta ya Sisera yi lo sika lomu ka madhaka. Sisera i lo huma a tsutsuma aya Zananime, ku nga hi kusuhani ni Kedhexi. Loku a chikele leyo, i yile a ya fihlala tendeni ga wasati a vitaniwako lezvaku hi Jayeli. Sisera i wa karele nguvhu, hikwalaho i khomilwe hi wurongo ga tshongotshongo. Na a etlele, Jayeli i lo tiya hlana a mu daya. (Vala. 4:17-21) Jehovha i wa vhunile vaIzrayeli lezvaku va hlula valala vabye! w17.04 29 ¶¶6-8

Xana ku tava ni hlengeletano yo kari laha misaveni andzhako ka Har–Magedhoni? A Bhibhiliya gi wula lezvaku ku tava ni “matilo maswa ni misava yiswa, lomu a kululama ku tshamileko kona”. (2 Ped. 3:13) A matilo ya kale ni misava ya kale ku wuliwa a mifumo yo biha ni vanhu lava va yi rangelako. Loku zvi ta fuviswa, zvi ta vhaletwa hi yini? Zvi ta vhaletwa hi “matilo maswa ni misava yiswa.” A matilo maswa ku wuliwa mufumo wuswa, wu nga Mufumo wu wumbiwako hi Jesu Kristu ni vafumeli-kulobye va 144 000. A misava yiswa ku wuliwa a vanhu lava va to fumelwa hi Mufumo wa Nungungulu. Jesu ni lava a to fuma navo va ta mu pimanyisa hi kumbhelela Jehovha Nungungulu, loyi a nga hiko Nungungulu wa vhilinganya. (1 Kor. 14:33) Hikwalaho a “misava yiswa” yi nga tava ni vhilinganya. Ku tava ni vavanuna va va nene kasi ku wonelela a zvilo. (Lis. 45:16) A vavanuna lavo va ta rangelwa hi Kristu ni lava va 144 000. Hi nga alakanyela a cikhati leci a tihlengeletano tontlhe to biha ti to vhaletwa hi hlengeletano yin’we basi yi nga ni wumun’we, ya ku yi nga ta tshuka yi thapelwa hi wubihi! w17.04 12 ¶¶8-9

A wukati gi basile. Jehovha i wona a cifungo ca wukati kota ca lisima nguvhu. A cikhati leci a muteki ni mutekiwa va mahako cifungo cabye ca wukati, va tsumbisana mahlweni ka Jehovha ni ka vontlhe va nga kona. Va tolovela ku tsumbisa ku randzana, ni ku khatalelana, ni ku kombisana cichawo contlhe cikhati leci va to hanya zvin’we laha misaveni hi kuyelana ni lulamiselo ga Nungungulu ga wukati. A van’wani a va tirisi magezu lawa hi kukongoma, hambulezvo va maha cifungo mahlweni ka Nungungulu. A cikhati leci va mahako a cifungo leco, va maha nuna ni sati. A ku chada zvi wula ku hanya zvin’we wutomi gontlhe. (1 Kor. 7:39) Jesu i te: ‘Lezvi Nungungulu a zvi tlhanganyisileko, ngha zvi nga hambanyisiwi hi munhu.’ A patswa wu chadhako a wu faneli ku alakanya lezvaku loku a wukati gabye gi nga fambi khwatsi, va nga tlhatlha wukati ni ka cihi cikhati. (Mar. 10:9) Kota lezvi hontlheni hi kalako hi nga mbhelelangi, a ku na wukati go mbhelela kambe. Hi caleco ci mahako ku a Bhibhiliya gi hi byela lezvaku vontlhe lava va chadhileko va ta tshuka va “karateka nyameni”. — 1 Kor. 7:28. w17.04 8 ¶¶14-15