Agosto

Kasi kuva mugondzisi wa mu nene, a munhu i fanele kuva mugondzi wa mu nene. (1 Tim. 4:15, 16) Hi ndlela yo fana, loku u hi munhu a tirisiwako hi Jehovha kasi ku laya van’wani, u fanele ku simama u ti koramisa, u tsika Jehovha a ku rangela wutomini ga wena. Loku a van’wani va wona lezvaku u munhu wo ti koramisa, va ta ku komba cichavo niku zvi ta va olovela ku vhumela wusungukati ga wena. Mhakeni leyi, hi nga gondza ka cikombiso ca Jesu. Contlhe cikhati Jesu i wa ingisa Papayi wakwe hambu loku zvi karata nguvhu. (Mat. 26:39) I alakanyisile vaingiseli vakwe kambe lezvaku a tigondzo takwe ni wutlhari gakwe zvi wata hi ka Papayi wakwe. (Joh. 5:19, 30) A ku ti koramisa ni ku ingisa zvi mu vhunile ku ava mugondzisi wo zwela wusiwana. A vanhu va timbilu ti nene va wa zvi randza ku tshama naye. (Mat. 11:29) A magezu yakwe ya ma nene ma wa tiyisa lava va nga hi ni gome. (Mat. 12:20) I wa kawuka vapostoli vakwe hi ndlela ya lirandzo hambu lomu zvi nga ringana ku a va zangarela hi lezvi va nga tshamela ku kanetisana xungetano hi loyi a nga wa hombe cikari kabye. — Mar. 9:33-37; Luka 22:24-27. w18.03 25 ¶¶15-16

Pedro i wa wulawula hi ku akiwa ka taru ga Nowa. A taru gi wa komba vanhu van’wani lezvaku Nowa i lava ku maha kurandza ka Nungungulu hi mbilu yontlhe. Nowa i mahile khwatsi a ntiro lowu Jehovha a nga mu nyikile. A kukholwa kakwe ku mahile lezvaku Jehovha a mu ponisa zvin’we ni ngango wakwe a cikhati leci a Ntalo wu nga chikela. Hi ku wona a taru, a vanhu va wa zvi wona ku Nowa wa kholwa ka Nungungulu. Nyamutlha kambe, loku a vanhu va wona munhu na a bhabhatiswa, va zvi tiva ku i hendleletile wutomi gakwe ka Jehovha hakuva wa kholwa ka Kristu. A ku fana na Nowa, lava va bhabhatiswako va ingisa Nungungulu, va maha a ntiro lowu a va nyikako. A ku fana ni lezvi Jehovha a nga ponisa Nowa cikhatini ca Ntalo, i ta ponisa malandza yakwe yo tsumbeka ma bhabhatisilweko a cikhati leci a to lovisa tiko legi go biha. (Mar. 13:10; Kuv. 7:9, 10) Zvi te dlunya ku zva lisima nguvhu ku hendleleta wutomi ga hina ka Jehovha, hi bhabhatiswa. Hi lisine, loku a munhu a vhikavhika ku bhabhatiswa, a nga tshuka a luza thomo ga ku hanya kala kupindzuka. w18.03 4 ¶¶3-4

A vapswali vo kari kuzvilava va ti byela ku loku a n’wanana a nga bhabhatiswangi, a nge susiwi bandleni. Kanilezvi hikuyini ci nga cihoxo leco? (Jak. 1:22) Lisine ku a vapswali a va lavi ku a n’wana wabye a bhabhatiswa na a nga se longa ku hendleleta wutomi gakwe ka Jehovha. Kanilezvi ci wa tava cihoxo a ku alakanya ku a n’wanana a nga ti hlamuleli ka Jehovha loku a nga bhabhatiswangi. Loku a n’wanana a kala a tiva lezvi Jehovha a nge hi zvona zva zvi nene, wa ti hlamulela ka yena. (Jak. 4:17) A vapswali vo tlhariha a va beteli vana vabye loku vaku va lava ku bhabhatiswa. Hambu loku a n’wanana a ha hi mu tsongwani, va mu gondzisa ku randza lezvi Jehovha a nge zvi nene a tlhela a venga lezvi a nge zvi bihile, a ku fana na vona. (Luka 6:40) A lirandzo lakwe hi Jehovha li ta mu vhikela ku maha ciwonho ca hombe, hakuva i lava ku maha lezvi Jehovha a nge hi zvona zva zvi nene. — Isa. 35:8. w18.03 12-13 ¶¶12-13

Nowa i simamile a maha lezvo hi 350 wa malembe andzhako ka Ntalo. (Gen. 9:28) Nowa ive cikombiso ca ci nene nguvhu ca kukholwa ni kuingisa! Hi nga pimanyisa a kukholwa ni kuingisa ka Nowa hi ku yimela lezvi Jehovha a nge hi zvona zva zvi nene, ni ku kala hi nga ti patsi ni tiko ga Sathani, hi tlhela hi rangisa Jehovha wutomini ga hina. (Mat. 6:33; Joh. 15:19) Lisine ku a tiko ga hi venga hi kota ya lezvo. Hi cikombiso, kota lezvi hi ingisako a milayo ya Nungungulu xungetano hi wukati ni kuhlengela masango, a vanhu va tshuka va wulawula kubiha hi hina lomu ka zvihaxa-mahungu. (Mala. 3:17, 18) A ku fana na Nowa, a hi chavi vanhu. Hi chava Jehovha niku a hi lavi ku mu khunguvanyisa. Ha zvi tiva ku hi yena yece a zvi kotako ku hi nyika wutomi ga pindzukelwa. (Luka 12:4, 5) Ti wutise lezvi: ‘Xana ndzi ta simama ku maha lezvi Nungungulu a zvi lavako, hambu loku a vanhu va ndzi hleka kutani ku ndzi sola? Ndza tsumba ku Jehovha a nga hlayisa ngango wa mina, hambu loku zvi karata ku kuma zvo ti hanyisa?’ Loku u tsumba Jehovha u tlhela u mu ingisa a ku fana na Nowa, tiyiseka lezvaku i ta ku khatalela. — Filp. 4:6, 7. w18.02 4 ¶4; 5 ¶¶8-10

Hi kwihi a kupima ka munhu wa nyama? I tekelela a kupima ka tiko legi gi rangisako a kunavela ka munhu. A kupima loko, Pawule i ku vitana ku i “moya lowu wu tirako makunu ka lava va nga ingisiko”. (Efe. 2:2) A kupima loko ku maha ku a vanhu vo tala va landza mahanyela ya lava va hanyako navo. Va maha ni cihi ci nge khwatsi ci nene, na va nga khatali hi milayo ya Nungungulu. Kota wuyelo ga kona va ti byela ku a cikhundla, a mali, kutani a tifanelo tabye hi zvona zva lisima nguvhu wutomini. A munhu wa nyama i maha lezvi a Bhibhiliya gi nge “mitiro ya nyama”. (Gal. 5:19-21) Loku a vokari va nga zwanani, vona va hlawula mun’we va nyima naye. Va zama ku hambanisa vanhu, va kucetela van’wani lezvaku va nga ingisi, va yisa van’wani tihubyeni ta wulamuli, a va kombisi cichavo hi wuhloko, niku va nyika nguvhu lisima a kuga ni kunwa. A munhu wa nyama a nga ti khomi loku a ringwa ku maha nchumu wo biha. — Mav. 7:21, 22. w18.02 17 ¶¶3-5

A zvi bihangi ku ti tsakisa hi mpimo wu faneleko. A vokari va kholwa ku a ku ti tsakisa a zvi laveki ne ni kutsongwani, kanilezvi Jehovha a nga zvi wonisi lezvo. A Bhibhiliya gi kuca malandza yo tsumbeka ya Nungungulu giku: ‘Famba, u yaga kuga ka wena hi kutsaka, unwa vhinya ga wena hi mbilu yi tsakileko.’ (Mutsh. 9:7) Timote wa wumbiri 3:4 i wulawula hi lava va randzako ku ti tsakisa, va rivala Nungungulu. A tlhari yo kari yi tsalile ku a vhesi legi “a gi wuli ku Nungungulu yenawu va mu randzanyana. Gi wula ku Nungungulu a va mu randzi ne ni kutsongwani.” Leco citlharihiso ca hombe ka lava va randzako ku ti tsakisa. A Bhibhiliya gi wula lezvaku lava va randzako ku ti tsakisa “va tlimbiwa” hi kutsaka ka kuhanya. — Luka 8:14. w18.01 25 ¶¶14-15

Jehovha wa hana. Zvontlhe hi nga nazvo zvita hi ka yena. A titshomba tontlhe ta misava ta mu lumba niku i ti tirisela ku wundla vanhu ni zvontlhe zvi hanyako. (Lis. 104:13-15; Hag. 2:8) Hi cikombiso, Jehovha i va nyikile mana ni mati a vaIzrayeli ka 40 wa malembe lawa va nga hanya ciwuleni. (Ekso. 16:35; Neh. 9:20, 21) Hi ndzhako ka cikhati, Jehovha i nyikile ntamu muphrofeti Elixa lezvaku a vhelisa a mafurana ya noni yo kari yo tsumbeka. A cinyikiwo leco ca Nungungulu ci mu vhunile ku hakhela mangava yakwe a tlhela a sala ni mali ya ku ti wundla hi yona ni vana vakwe. (2 Tih. 4:1-7) Jesu yenawu i vhunilwe hi Jehovha, a gisa vanhu a tlhela a humesa mali a cikhati yi nga laveka. (Mat. 15:35-38; 17:27) Jehovha a nga tirisa ni cihi a ci lavako kasi ku seketela zvivangwa zvakwe. Hambulezvo, i kuca malandza yakwe lezvaku ma nyika lezvi ma nga nazvo kasi ku seketela a ntiro wa hlengeletano yakwe. — Ekso. 36:3-7. w18.01 15-16 ¶¶1-3

A Bhibhiliya gi komba lezvaku a malandza yo tsumbeka ya Nungungulu cikhatini ci hundzileko ma tshukile ma ti zwisa ku a zvikarato lezvi ma nga kari malwa nazvo zva hundza ntamu wabye. (Joba 7:7) Cini ci nga va vhuna ku simama va timisela? Va no tsumba a ntamu wa Jehovha. A Bhibhiliya gi li Nungungulu “wa nyika ntamu ka lava va rerekileko”. (Isa. 40:29) A ya hava hi ku a vanhu vo kari va Nungungulu nyamutlha va alakanya ku a ndlela ya chukwana ya ku timisela zvikarato zvabye ku nyimanyana ku tirela Jehovha. Va zvi wona kota ndzhwalo a ku tirela Jehovha wutshan’wini ga kuva makatekwa. Hikwalaho, va nyima ku lera Bhibhiliya, va nyima kuya mitlhanganweni, va tlhela va nyima ku chumayela. Hi lisine, va maha lezvi Sathani a zvi lavako. Sathani a nga zvi lavi ku hiva ni ntamu. Wa zvi tiva ku hi kuma ntamu loku hi khomeka nguvhu hi ntiro wa Jehovha. Hikwalaho, loku a nyama ya wena kutani mapimo ya wena ma rereka, u nga hambani na Jehovha. Tshinela nguvhu ka yena. A Bhibhiliya gi li: “I ta mu . . . tiyisa, ni ku mu nyika ntamu.” — 1 Ped. 5:10; Jak. 4:8. w18.01 3-4 ¶¶2-3

A munhu wa wumbiri a kumbukiwako lomu ka Bhibhiliya a nga vhuxiwa hi ka vafileko i vhuxilwe hi muphrofeti Elixa. Ka dhoropa go kari gi nga vitaniwa ku i Xuname, ku wa hi ni wasati wa muIzrayeli a nga kala a nga hi na n’wana. Yena ni nuna wakwe va wa khosahele. Hambulezvo, Jehovha i no va katekisa hi ku va nyika n’wana wa mufana hi kota ya lezvi va nga mu rurele khwatsi Elixa. Kanilezvi, andzhako ka malembe yo kari a mufana loye i no babya afa. Hi nga alakanyela a hlomulo lowu a mamani wakwe a wu zwileko. Zvi mu bayisile nguvhu laha kuza a teka lipfhumba la 30 wa tikilometro a landza Elixa Citsungeni ca Karmeli. Elixa i no rangisa muvhuneteli wakwe Gehazi lezvaku aya Xuname a ya vhuxa mufana loye hi ka vafileko. Kanilezvi Gehazi a nga zvi kotangi, kala a mamani wakwe a chikela na Elixa. (2 Tih. 4:8-31) Elixa i no nghena lomu a n’wanana loye wa kufa a nga hi kona a khongela. Jehovha a si hlamula mukhongelo wakwe hi ku vhuxa n’wanana loye hi cihlamaliso. A cikhati leci a mamani wakwe a nga mu wona na a hanya i wa nga ha khomeki hi kutsaka! (2 Tih. 4:32-37) Jehovha i kombile ku hakunene wa zvi kota ku vhuxa vafileko hi ku vhuxa a mufana loye le Xuname. w17.12 4-5 ¶¶7-8

Kota lezvi a wutlhari gi hambanako ni wupumbu, a ku tlhariha cikombiso ca ku buvha. A munhu i buvha hi tlhelo ga moya hi ku chava Jehovha a tlhela a lava ku mu ingisa. A nga buvhi hi tanga basi. (Lis. 111:10) A vaswa va buvhileko hi tlhelo ga moya kala laha ku ringanako tanga yabye a va ‘ndlengandlengiswi’ hi kunavela kabye kutani hi vanhu van’wani. (Efe. 4:14) Va kari va toloveta “kupima kabye” a ku “hambanyisa a kusaseka ni kubiha”. (Mah. 5:14) Hikwalaho, va maha zviboho zva wutlhari. A wutlhari lego hi gona gi lavekako kasi ku hanyiswa. (Mav. 24:14) U fanele ku va vhuna ku tiva lezvi u zvi randzako. Va fanele ku zvi wona ka magezu ya wena ni mitiro lezvaku u ti karatela ku hanya hi milayo ya Bhibhiliya. — Rom. 2:21-23. w17.12 18 ¶¶12-13

A vanhu vo tala va ma randza a mawonela yaku a vanhu va nga zvi kota ku mbheta zvikarato zvabye hi voce. Hikuyini? Hi ku loku zvi wa hi lisine, zvi wa ta wula ku a hi lavi ku rangelwa hi Nungungulu niku hi nga ti mahela ni cihi hi ci lavako. Kuzvilava wa tshuka uzwa vanhu vaku a zvikarato zvo kota tiyimpi, wugevenga, mababyi, ni wusiwana zviya zvi hunguka. A mubiko wo kari wu te: “A wutomi giya gi chukwata hakuva a vanhu va ti karatela ku chukwatisa ciyimo ca tiko legi.” Loku uzwa mawonela yo kari ma nge khwatsi ma lava ku ringa kukholwa ka wena, gondza lezvi a Bhibhiliya gi wulako hi mhaka leyo. Bhula hi zvona ni makabye a buvhileko. Ti wutise lezvi: ‘Hikuyini a vanhu vo tala va ma randzako? Hikuyini ma nga ya hava? Ndzi nga ma hlulisa kuyini?’ Hi nga ti vhikela ku thapelwa hi kupima ka tiko hi ku maha lezvi Pawule a nga wula ka mutsalo wa nyamutlha. w17.11 25 ¶¶14, 17

Hikuyini Jesu a nga maha mufananiso lowo? Hi ku a vaFarisi va wa ‘kanyisa van’wani’, niku va wa nga zvi woni na zvi ringana ku va mahela wuxinji. (Luka 18:9-14) Pimanyisa Jehovha, u nga pimanyise vaFarisi. Kombisa wuxinji ni tipswalo. (Efe. 4:32) Olovisela vanghana a ku ku kombela rivalelo. (Luka 17:3, 4) Ti wutise lezvi: ‘Ndza hatlisa ku tsetselela van’wani, hambu loku va ndzi gohela makhati yo tala ke? Ndza randza ku vhuxa kurula ni munhu loku a ndzi swirile kutani ku ndzi khunguvanyisa?’ A ku tsetselela van’wani zvi lava kutikoramisa. A vaFarisi va wa ti wona va hi chukwana ku hundza vanhu vontlhe, hikwalaho va wa nga lavi ku tsetselela. Kanilezvi hina maKristu, hi ti koramisa hi ‘wula mun’wani aku i chukwana ku hundza’ hina. (Filp. 2:3) Hi nga ti wutisa lezvi: ‘Ndza ti koramisa ndzi pimanyisa Jehovha ke?’ Loku hi ti koramisa, zvi ta va olovela van’wani a ku hi kombela rivalelo niku hinawu zvi ta hi olovela ku va tsetselela. Hatlisela ku tsetselela, u nonoka ku zangara. — Mutsh. 7:8, 9. w17.11 17 ¶¶6-8

Kuzvilava u nga dhana ku yimbelela loku u fananisa gezu ga wena ni lawa ya van’wani. Kanilezvi i ntiro wa hina hontlheni a ku dhumisa Jehovha hi tisimu. Hikwalaho, tlakusa lisimu la wena, u tlakusa hloko, u yimbelela hi kuhiseka! (Ezra 3:11 ) A tiSalawu to tala ta Mufumo ti na ni titelevhizori ti humesako tisimu ta hina. Lezvo zvonawu zvi nga hi vhuna ku yimbelela hi gezu go zwala. U ta wona lezvaku ka masikwana lawa, a Cikola ca Wutireli ga Mufumo ci mahelwako madhota conawu ci patsa ku yimbelela tisimu. Lezvo zvi vhuna madhota ku zwisisa lezvaku ma fanele ku nyika cikombiso mhakeni ya ku yimbelela tisimu mitlhanganweni ya bandla. A vokari va chava ku yimbelela zvi zwala hi ku alakanya ku va nga cwanga. A van’wani va chava ku zwiwa lezvaku va na ni madiyo. Kanilezvi, alakanya lezvaku “hontlhe ha khubeka” makhati yo tala kuwulawuleni. Hambulezvo, a hi tsiki ku wulawula. (Jak. 3:2) Makunu, hi ta tsikela yini ku yimbelela tisimu ta ku dhumisa Jehovha hi kota ya lezvi a magezu ya hina ma kalako ma nga mbhelelangi? w17.11 5 ¶¶9-10

Laha a muwoniso wa wu 7 wu nga mbhela, Zakariya i wa hi ni zvotala zva ku ehleketa hi zvona. Kuzvilava i tiyisilwe hi citsumbiso ca Jehovha caku i ta tsayisa a vanhu vo kala ku tsumbeka. Kanilezvi ku wa nga se cica nchumu. A vanhu vo tala va wa ha simama ku maha zvilo zvo biha niku a tempeli ya Jerusalema yi wa nga se mbhela ku aketwa. Hikuyini a vaJudha va nga hatla va tsika ku maha ntiro lowu Jehovha a nga va nyikile? Kasi va wa tlhelela yini Jerusalema? Va wa tlhelela ku ya ti mahela zva wutomi gabye ke? Jehovha i wa zvi wona lezvaku a vanhu vakwe va lava ku tiyisiwa. Hikwalaho, i wonisile Zakariya a muwoniso wo gumesa kasi ku tiyisekisa vanhu vakwe lezvaku wa va randza niku wa tsaka hi kutikarata loku va ku mahako kasi ku mu tirela. I tsumbisile lezvaku i ta va vhikela loku va wuya va ta maha ntiro lowu a nga va nyikile. Xungetano hi ntiro wa ku aketa tempeli, Jehovha i va byelile magezu ya mutsalo wa nyamutlha. w17.10 21 ¶1; 22 ¶5

A vamakabye va cinuna va bhabhatisilweko vonawu va fanele ku tiya hlana va khoma ntiro. Loku va vhumela ku tira kota malandza ya wutireli kutani madhota, a bandla gi vhuneka nguvhu. (1 Tim. 3:1) Kanilezvi, a vokari va tshuka va chava ku maha lezvo. Loku a makabye loye a mahile zvihoxo zvo kari cikhatini ci hundzileko, a nga ha ti wona na a nga ringani kuva nandza ga wutireli kutani dhota. A mun’wani a nga ha alakanya lezvaku a nga ta wu kota ntiro lowo. Loku u ti zwisa lezvo, Jehovha a nga ku vhuna ku tiya hlana. (Filp. 2:13) Alakanya a cikombiso ca Mosi. Yenawu i wa alakanya ku a nge zvi koti ku maha lezvi Jehovha a nga mu ruma. (Ekso. 3:11) Kanilezvi Jehovha i mu vhunile ku tiya hlana a maha lezvi zvi nga laveka. A makabye wa cinuna a bhabhatisilweko a nga wu kumisa kuyini hlana lowo? A nga kombela Jehovha hi mukhongelo lezvaku a mu vhuna a tlhela a lera Bhibhiliya siku ni siku. A nga ehleketa hi zvikombiso zva vanhu va lomu ka Bhibhiliya va nga kombisa kutiya-hlana. A nga ti koramisa kambe a kombela madhota lezvaku ma mu gondzisa a tlhela a ti nyiketela ku tira ni cihi ci lavekako lomu bandleni. w17.09 32 ¶19

A Bhibhiliya gi pimiselwe hi Nungungulu. Kanilezvi a zvi wuli lezvaku a ntiro wa ku hundzulusela a Septuaginta, ni Bhibhiliya ga Wycliffe, ni legi ga King James ni man’wani wonawu wu pimiselwe hi Nungungulu. Hambulezvo, loku hi ehleketa hi lezvi a maBhibhiliya lawo ma nga hundzuluseliswa zvona, zva dlunyateka lezvaku a Mhaka ya Jehovha a yi vhumeli ku fuvisiwa, yi simama yiva kona kala kupindzuka, kota lezvi a nga tsumbisa. Lezvo zvi tiyisa a kukholwa ka hina ka ku zvontlhe a zvilo lezvi zvin’wani a hi tsumbisako, zvi ta maheka. (Jox. 23:14) A ku wona lezvi Jehovha a nga vhikelisa zvona Mhaka yakwe zvi engetela a kukholwa ka hina ni lirandzo la hina hi yena. Kona hikuyini a nga hi nyika Bhibhiliya, niku hikuyini a tsumbisako ku gi vhikela? Hi lezvaku wa hi randza niku i lava ku hi gondzisa lezvi zvi lavekako kasi hi hanya khwatsi. (Isa. 48:17, 18) Lezvo zvi hi kuca ku mu randza hi tlhela hi mu ingisa. — 1 Joh. 4:19; 5:3. w17.09 19 ¶¶13-14

Zvi nga tshuka zvi karata ku gondzisa vana va wena a ku ingisa cileletelo leci ca Bhibhiliya loku a nuna wa wena kutani sati a nga tireli Jehovha. U nga va vekela cikombiso ci nene a vana va wena hi ku nyika cichavo a nuna wa wena kutani sati. Ehleketa hi matshamela yakwe ya ma nene u tlhela u mu byela lezvaku wa xalala nguvhu hi zvilo zva zvi nene lezvi a mahako. U nga wulawuli zva hava hi nuna wa wena kutani sati mahlweni ka vanana. Wutshan’wini ga lezvo, tlhamusela vana va wena lezvaku a mun’we ni mun’wani i tlhatlhekile ku hlawula ku tirela Jehovha kutani ku nga mu tireli. Loku u gondzisa vana va wena lezvaku va nyika cichavo a papayi wabye kutani mamani a nga hiko muKristu, a cikombiso cabye ca ci nene ci nga kuca nuna wa wena kutani sati lezvaku a gondza xungetano hi Jehovha. A nuna a nga tlhela a beletela sati wakwe wa muKristu a ku gondzisa Bhibhiliya vanana kutani ku famba navo mitlhanganweni. Kanilezvi hambu ka zviyimo lezvo, a sati a nga maha zvontlhe a zvi kotako kasi ku va gondzisa lisine. (Miti. 16:1; 2 Tim. 3:14, 15) Hi ndlela leyo, va nga gondza hi Jehovha ni milayo yakwe xungetano hi le’zvo saseka ni le’zvo biha. — Miti. 4:19, 20. w17.10 11 ¶¶9-10

A vanhu va mahilwe hi mufananiso wa Jehovha. Hikwalaho, hi tshamela gabye va khatala hi van’wani. Hambu lava va kalako va nga mu tivi Jehovha, va tala ku kombisa tipswalo. (Gen. 1:27) Lomu ka Bhibhiliya, hi kuma matimu yo tala ya vanhu va nga kombisa tipswalo. Hi cikombiso, a cikhati leci Solomoni a nga lava ku tiva a mamani wa lisine wa cin’wanana co kari, i va ringile hi ku wula lezvaku a cin’wanana leco a ci pandziwe hi laha cikari. A mamani wakwe ive ni tipswalo hi n’wanana loye a kombela lezvaku a hosi yi mu nyikela ka wasati loyi mun’wani. (1 Tih. 3:23-27) A mun’wani a nga kombisa tipswalo i nhanyana wa Faro. A cikhati a nga thumba Mosi, i zvi tivile ku cin’wanana ca muHebheru ca ku ci wa fanele ku dawa. Kanilezvi i no mu “zwela wusiwana,” a boha ku mu wundla kota n’wana wakwe. — Ekso. 2:5, 6. w17.09 9-10 ¶¶2-3

Jehovha i lava lezvaku hi ti koramisa, niku a ku maha lezvo zvi neha makatekwa. (Mav. 22:4) Loku hi ti koramisa, a bandla gi tava ni kurula ni kuzwanana. Ahandle ka lezvo, Jehovha i ta hi nyika tipswalo takwe. Mupostoli Pedro i te: ‘N’wentlhe ti boheni hi kutikoramisa, mu tirelana; hakuva Nungungulu wa ala a vamatshandza, kanilezvi i nyika tipswalo ka lava va ti koramisako.’ (1 Ped. 5:5) Loku u hi munhu wo rula ni wa lihlazva-mbilu, a vanhu vo tala tikweni legi va ku wona na u nga hi na ntamu. Kanilezvi a hi lisine. A matshamela lawa yo saseka mata hi ka Jehovha, a Munhu wa ntamu ku hundza vontlhe va nga kona. Hi yena cikombiso ca hombe ca kurula ni lihlazva-mbilu. Hi cikombiso, ehleketa hi lihlazva-mbilu leli a nga li kombisa a cikhati a nga hlamula Abrahama na Loti hi ku tirisa a tingilozi Takwe. (Gen. 18:22-33; 19:18-21) Ehleketa kambe hi lihlazva-mbilu leli a nga li kombisa ka tiko go kala ku ingisa ga Izrayeli hi 1500 wa malembe ni ku hundza. — Ezek. 33:11. w17.08 24-25 ¶¶13-14

Khongelani, mu ta kuma “a kurula ka Nungungulu, loku ku nga hiko na kupimiwa.” Zvi wula kuyini lezvo? A maBhibhiliya man’wani ma li “ku hundza zvontlhe lezvi hi zvi alakanyelako” kutani ku “ku hundza makungo wontlhe ya vanhu.” Hikwalaho, Pawule i wa wula lezvaku a “kurula ka Nungungulu” ka hombe nguvhu ku hundza ni zvihi lezvi hi nga zvi alakanyelako. Hambu lezvi a zvikhati zvin’wani hi kalako hi nga zvi tivi a ku hi nga lulamisisa kuyini a zvikarato zva hina, Jehovha wa zvi tiva. Niku a nga maha zvilo zvo kala hi nga zvi rindzelangi. (2 Ped. 2:9) Hi nga zvi kotisa kuyini kuva ni “kurula ka Nungungulu” hambu loku hi yimisana ni zvikarato? Hi fanele kuva ni wunghana go tiya na Jehovha. A wunghana lego hi gi kuma ntsena hi kota ya muphahlo wa ndzhiho wa Jesu Kristu. A ndzhiho wun’we wa mitiro yo hlamalisa ya Jehovha. Hi kota ya ndzhiho, ha kuma ku tsetselelwa zviwonho zva hina, hiva ni livhalo li basileko, hi tlhela hi tshinela ka Jehovha. — Joh. 14:6; Jak. 4:8; 1 Ped. 3:21. w17.08 11 ¶7; 14 ¶15

A zvikhati zvin’wani a kubayiseka loku munhu a ku zwako loku a felwe ku mbhelela mbilwini. Hambu loku a munhu a wula lezvi a ti zwisako zvona, a hi cikhati contlhe zvi olovako ku a van’wani va zvi zwisisa lezvi a zamako ku wula. Zvi nga tshuka zvi karata ku tiva co wula loku u bhula ni munhu a felweko. Leci ci vhunako nguvhu ka zvontlhe ku “rila ni lava va rilako”. (Rom. 12:15) Loku zvi ku karatela ku kuma co wula kasi ku chavelela munhu, kuzvilava zvi nga ku olovela ku rumela cipapilwana, e-mail, kutani mesaji. A ku lavi zvo tala; u nga tshaha mutsalo wu chavelelako, ku kumbuka tshamela go kari ga gi nene u gi alakanyako ga munhu loyi a fileko, kutani ku wulawula hi nchumu wo tsakisa a wu mahileko kutani mu nga maha zvin’we. A mikhongelo ya hina yi nga va vhuna vamakabye va hina va rilako. Hi nga va khongelela kutani ku khongela navo. w17.07 11-13 ¶¶13-16

Cini ci to ku vhuna loku a wukati ga wena gi nga tshamisangi lezvi u nga zvi rindzele, hambu ku tlhela giva ni zvikarato zva hombe? Ehleketa hi lezvi Jehovha a nga gi khomisa zvona a tiko ga Izrayeli. Jehovha i ti fananisile ni nuna mahlweni ka vanhu vakwe. (Isa. 54:5; 62:4) A tiko lego gi mu pandzile mbilu makhati yo tala nguvhu. A kutirisana kabye ku wa fana ni wukati ga zvikarato. Hambulezvo, Jehovha a nga tsutsumelangi ku tsika vaIzrayeli. Wutshan’wini ga lezvo, i wa tshamela ku va tsetselela a tlhela a maha lezvi a nga va tsumbisa. (Lis. 106:43-45) A maKristu ma chadhileko lawa ma randzako Jehovha ma ta ti karatela ku mu pimanyisa. Hambu loku ku hi ni zvikarato wukatini ga wona, a ma hloti ndlela ya ku gi daya na ku nga hi na cigelo ca Mitsalo. Va zvi tiva ku ka Jehovha a cifungo ca wukati a hi co hlakana hi cona niku i lava lezvaku a nuna a “namarela” ka sati wakwe; a sati yenawu a “namarela” ka nuna wakwe. Lomu ka Mitsalo kova ni cigelo cin’we basi ca ku ci nga maha munhu a tlhatlha wukati a tlhela a tlhatlheka ku tekana ni mun’wani — ku nga wubhayi. (Mat. 19:5, 9) Loku a maKristu ma maha zvontlhe ma zvi kotako kasi a wukati ga wona gi famba khwatsi, mo seketela a wuhosi ga Jehovha. w17.06 26 ¶¶17-18

Sathani i vhuxile kukanakana xungetano hi kuva Jehovha a hi ni fanelo ya ku fuma. I lava lezvaku a vanhu va alakanya ku Jehovha i Hosi yo biha ya ku a yi zvi lavi ku hi hanya khwatsi. Sathani i wula lezvaku a vanhu va nga tsaka nguvhu loku va ti fuma hi voce. (Gen. 3:1-4) I tlhela a wula lezvaku loku a wutomi gi bindza nguvhu, ni wihi munhu i ta fularela Jehovha, a nga ha vhumeli ku fumiwa hi yena. (Joba 2:4, 5) Hikwalaho, Jehovha i tsika cikhati ci hundza kasi zvi dlunyateka ka vanhu vontlhe lezvaku a ku hanya na u nga fumiwi hi Nungungulu i hlomulo. Jehovha wa zvi tiva ku lezvi Sathani a wulako mawunwa. Makunu, hikuyini a mu nyikako cikhati ca ku a zama ku tiyisa lezvi a wulako? A hlamulo wa kona wu khumba vanhu vontlhe — le tilweni ni laha misaveni. (Lis. 83:18) Adhamu na Evha va alile a wuhosi ga Jehovha, niku kusukela kwalaho a vanhu vo tala va maha zvalezvo. Lezvo zvi nga ha maha vokari va alakanya ku lezvi Sathani a wulako lisine. w17.06 15-16 ¶¶3-4

A ntiro wa ku maha vapizani wu ku gondzisa mahanyela ma nene, ku bhula ni van’wani, tindlela ta ku hungula kuchava ni kuva ni wukheta kuwulawuleni. (Mav. 21:5; 2 Tim. 2:24) Kanilezvi a ntiro lowu wu tsakisa nguvhu hi lezvi wu gondzisako tindlela ta ku tirisa Mitsalo kasi ku tlhamusela lezvi u zvi kholwako. U gondza ku tirisana khwatsi na Jehovha kambe. (1 Kor. 3:9) U nga kuma litsako ntirweni wa ku maha vapizani hambu loku zvi kala ku kuma vanhu va vhumelako ku gondza Bhibhiliya cipandzeni ca n’wina. Kasi ku maha vapizani, a bandla gontlhe gi tira zvin’we kota ntlawa. Hambu loku a hi makabye mun’we basi a nga kuma munhu a mahako mupizani, hontlheni ha tsaka hakuva hontlheni hi hlotile. Hi cikombiso, Brandon, i mbhetile 9 wa malembe na a phayona ka cipandze ku nga hi ni vanhu va tsongwani ntsena. I ngalo: “Lisine lezvaku a ndzi se tshuka ndzi kuma munhu cipandzeni ca hina a nga kula aza a bhabhatiswa, kanilezvi a van’wani va va kumile. Ndza tsaka hi lezvi ndzi nga maha makungo ya ku hlengela hi citalo ntirweni wa ku maha vapizani.”— Mutsh. 11:6. w17.07 23 ¶7; 24 ¶¶9-10

Hana i wa lava kuva ni vana, hambulezvo i wa nga pswali. Kanilezvi a kata-kuloni wakwe Penina i wa hi ni vana vo tala. (1 Sam. 1:4-7) Ahandle ka lezvo, “lembe ni lembe” Penina i wa swiretela Hana hi kota ya lezvo. Lezvo zvi wa mu bayisa nguvhu Hana. Zvini a nga maha kasi ku kuma kuchavelelwa? I no khongela ka Jehovha. I kombele Jehovha lezvaku a mu nyika n’wana wa mufana, a tlhela a tsumba ku i ta mu vhuna. (1 Sam. 1:12) I wa tsumba lezvaku Jehovha i ta mu nyika n’wana kutani ku mu chavelela hi ndlela yin’wani. Kota lezvi hi kalako hi nga mbhelelangi ni lezvi hi hanyako ka tiko ga Sathani, hi ta simama hi kumana ni zvikarato. (1 Joh. 5:19) Hambulezvo, hi na ni wa ku hi vhuna. Hi nga khongela ka Jehovha, a “Nungungulu wa kuchavelela kontlhe”. (2 Kor. 1:3) Hi zvalezvo a nga maha Hana. I byelile Jehovha zvalezvi a nga ti zwisa zvona a tlhela a mu khongotela lezvaku a mu vhuna. Hinawu, loku hi hi kuxanisekeni, a hi faneli ku byela Jehovha a zvikarato zva hina, hi nyima kwalaho. Hi fanele ku mu khongotela lezvaku a hi vhuna hi tlhela hi mu tlhatlhela zvontlhe lezvi zvi nga lomu mbilwini. — Filp. 4:6, 7. w17.06 5 ¶¶10-11

Jesu loyi a nga vhuxilwe hi ka vafileko, na a tiva lezvaku a vapizani vakwe va wa nga kumangi nchumu, i te ngalo kabye: ‘Tlhomekani a likoka hi tlhelo ga cinene ga ngalava, mu ta zvi kuma. Laha va nga li tlhomeka kona, va wa nga zvi koti a ku li koka hi kota ya kutala ka zvidluwani.’ (Joh. 21:1-6) Jesu i no va nyika cibaba ni zvidluwani a vapizani vakwe kasi va fihlula hi zvona. Hi kulandzela a hundzuluka a wutisa Simoni Pedro a magezu ya mutsalo wa nyamutlha. Jesu i wa zvi tiva lezvaku Pedro wa zvi randza ku kukuta. Kuzvilava Jesu i wa wutisa Pedro ku wa mu randza nguvhu Jesu ni lezvi a gondzisako ku hundza a ntiro wakwe wa ku kukuta ke. Pedro a hlamula aku: ‘Hosi, wa zvi tiva ku ngalo ndza ku randza.’ (Joh. 21:15) Kusukela ka siku lego, Pedro i kombile lezvaku hakunene i wa mu randza Jesu. I kombisile lirandzo lakwe hi Kristu hi ku tshama a khomekile hi ntiro wa kuchumayela, a tlhela ava ciro ca lisima ca bandla ga wuKristu. w17.05 21 ¶¶1-2

A ku tsumba Jehovha zvi vhunile Pawule a ku yimisana ni zvikarato zva wutomi. A cikhati leci Pawule a nga kumana ni zviyimo zvo nonoha, a nga mbhelelwangi hi kutsumba kakwe ka Jehovha. I wa tsumba “Nungungulu wa kuchavelela kontlhe; loyi a hi chavelelako kuxanisekeni ka hina kontlhe”. (2 Kor. 1:3, 4) Hi nga mu pimanyisisa kuyini Pawule? A ku wulawula na Jehovha hi mukhongelo zvi nga hi vhuna. Lezvo zvi maha ku hiva ni kuzwanana ku nene naye. (Lis. 86:3; 1 Tes. 5:17; Rom. 12:12) Loku hi bhulela Papayi wa hina wa le tilweni zvontlhe lezvi hi zvi alakanyako ni lezvi hi ti zwisako zvona, hiya hi tshinela nguvhu ka yena. (Lis. 65:2) A ku hundza lezvo, a lirandzo la hina hi Jehovha la kula a cikhati leci hi wonako lezvi a hlamulisako zvona a mikhongelo ya hina. Ha tsumba lezvaku ‘Jehovha i kusuhani ni vontlhe lava va mu khongelako’. (Lis. 145:18) A ku tsumba lezvaku Jehovha wa hi randza a tlhela a hi khatalela zvi ta hi vhuna ku lwisana ni zvikarato zvontlhe hi kumanako nazvo nyamutlha ni zva masiku ma ha tako. w17.05 17-18 ¶¶9-10

U ta kuyini loku a madhota ma maha ciboho u kalako u nga ci zwisisi kutani ci kalako ci nga ku tsakisi ke? A ciyimo leci ci nga ringa kukholwa ka hina ka Jehovha ni ndlela leyi a xaxametako hi yona bandla nyamutlha. A kutikoramisa ku nga ku vhikelisa kuyini loku u ringwa hi cin’we ca zviyimo lezvi? Wona tindlela timbiri. Co ranga, loku hi ti koramisa, hi ta vhumela ku a hi tivi zvontlhe zvi patsekako. Hambu loku hi alakanya ku ha zvi tiva zvontlhe zvi ringanako ku zvi tiva xungetano hi ciyimo co kari, hi Jehovha yece a tivako lezvi zvi nga mbilwini ya munhu. Loku hi alakanya mhaka leyi, hi ta ti koramisa hi vhumela lezvaku ha gumelwa niku hi fanele ku cica maalakanyo ya hina. Ca wumbiri, loku hi wona kutani ku mahelwa kungalulami ko kari, a kutikoramisa ku ta hi vhuna ku ingisa hi tlhela hiva ni lihlazva-mbilu, hi rindzela kala Jehovha a lulamisa mhaka leyo. A Bhibhiliya gi ngalo: “A wakubiha cima a nga ta kateka, ge, hambu kuva ni masiku ya ku tala.” (Mutsh. 8:12, 13) Loku hi simama ku ti koramisa, hontlheni hi ta vhuneka, hina ni vontlhe va patsekako. — 1 Ped. 5:5. w17.04 24 ¶¶10-11

Josefa i wulile zvi dlunyateka lezvaku i khotselwe na a nga hi na nandzu. Hi cigelo leco, i kombele wanuna loye wa mucheleteli wa zvakunwa lezvaku a mu wulawulela ka Faro. Gi wa hi gihi a kungo gakwe? I te: ‘Kasi a ndzi humesa ka leyi yindlu.’ (Gen. 40:14) Xana Josefa i no miyela basi a timisela ciyimo leco na a nga mahi nchumu? Ahihi! Josefa i wa zvi tiva ku i mahelwe zvilo zvo tala zvo kala zvi nga lulamangi. Hi cigelo leco, i tlhamusele ciyimo cakwe ka mucheleteli wa zvakunwa, na a rindzela lezvaku a wanuna loye a mu vhuna. Hambulezvo, wona lezvaku a Mitsalo a yi wuli ku Josefa i tshukile a byela munhu, hambu Faro, lezvaku lava va nga mu yiva vamakabye vakwe. Muwulo lowo, a cikhati leci a vamakabye va Josefa va ngata Gibhite va ta maha kurula naye, Faro i va amukele khwatsi a tlhela a va ramba lezvaku va ta hanya Gibhite, va ti buza hi ‘zvontlhe lezvi zvi sasekileko zva lomu tikweni ga Gibhite’. — Gen. 45:16-20. w17.04 18-19 ¶¶12-13

A cigelo ci mahako ku Jehovha a hi ni fanelo ya ku fuma hi lezvi a nga ni wutivi ni wutlhari ga ku khatalela a wuako. Lezvo hi nga zvi wona ka ntamu lowu a nga nyika N’wana wakwe kasi ku tira mababyi ya ku a ku na dhokodhela a nga ma kota. (Mat. 4:23, 24; Mar. 5:25-29) Ka hina, lezvo zvive zvihlamaliso, kanilezvi ka Jehovha zvi wa nga hi zvihlamaliso. Yena wa zvi tiva lezvi a miri wu tirisako zvona niku wa zvi kota ku lungisa ni cihi ci gohekako laha ka wona. Wa zvi kota kambe ku vhuxa lava va fileko ni ku vhalela makhombo ya ntumbuluko lezvaku ma nga humeleli. Ka misava leyi yi fumiwako hi Sathani, a nga kona a zvi kotako ku veka kurula cikari ka matiko, hambu ndzeni ka tiko gin’we basi. Hi Jehovha yece a nga ni wutlhari ga ku neha kurula laha misaveni. (Isa. 2:3, 4; 54:13) Laha hi ehleketako hi wutivi ni wutlhari ga Jehovha, hi fana na mupostoli Pawule, loyi a nga pimiselwa ku tsala magezu ya mutsalo wa nyamutlha. w17.06 22-23 ¶¶6-7

Lomu tikweni nyamutlha, a votala va wona wukati kota nchumu wa ku hlakana. Va ti byela ku loku a zvilo zvi nga fambi khwatsi, va nga daya wukati ni ka cihi cikhati. Kanilezvi, lezvo zvi hambene ni lezvi a vavanuna ni vavasati va maKristu va gi wonisako zvona a wukati. (1 Kor. 7:27) Va zvi tiva lezvaku va mahile cifungo cabye ca wukati mahlweni ka Nungungulu. Loku va tshova a cifungo leco, zvi ta ku khwatsi va wo mu hembela Nungungulu, kuveni yena wa venga a vahembi. (Lev. 19:12; Mav. 6:16-19) Jehovha wa zvi venga ku a wukati gi tlhatlhiwa hi zvigelo zva hava. (Mala. 2:13-16) Jesu i gondzisile lezvaku a cigelo ca ku tlhatlha wukati ci seketelwako ka Mitsalo hi loku a mun’we wabye a maha wubhayi, loyi mun’wani a boha ku nga mu tsetseleli. (Mat. 19:9; Mah. 13:4) Ahati a kuhambana ke? Mhakeni leyi kambe a Bhibhiliya ga zvi dlunyatisa. (1 Kor. 7:10, 11) A ku na cigelo ca lomu Mitsalweni ca ku a nuna ni sati va hambana. Hambulezvo, a zvikhati zvin’wani ku ngava ni zviyimo zvi mahako muKristu a wona lezvaku a ca chukwana ku hambana ni nuna wakwe kutani sati wakwe. Hi cikombiso, a vokari va nga ha wona lezvaku a wutomi gabye kutani wunghana gabye na Jehovha gi tava mhangweni ya hombe nguvhu loku va simama ku hanya ni nuna kutani sati wa tihanyi kutani wa muhluwuki. w17.04 8 ¶¶14-16