Novembro

A ku ti laya hi hoce zvi wula ku wonelela mahanyela ya hina ni lezvi hi zvi pimisako. A tshamela lego a hi go pswaliwa nago. Loku a vapswali va kombisa lihlazva-mbilu va gondzisa vana vabye “hi kululeka ni kulaya ka Hosi”, va va vhuna ku kuma wutlhari ni ku tiva ku ti laya hi voce. (Efe. 6:4) Lava va gondzako lisine na va hi va hombe vonawu va fanele ku gondza ku ti laya hi voce. Hambu lezvi va sinako va zvi tivanyana ku ti laya, a va se buvha kota maKristu. Va kuma kubuvha loko a cikhati va sangulako ku “ambala munhu muswa” ni ku pimanyisa Kristu. — Efe. 4:23, 24. w18.03 28 ¶¶3-4

Jehovha ni hlengeletano yakwe va hi ramba lezvaku hi kumeka mitlhanganweni. Hi lava lezvaku vontlhe va tako ka mitlhangano ya hina va tsaka, nguvhunguvhu lava va ha sangulako kuta. (Rom. 15:7) Vonawu vapfhumba va Jehovha, hikwalaho hi lava ku va maha va tlhatlheka, na ku nga khataliseki a tshamela gabye kutani mabohela yabye. (Jak. 2:1-4) Loku u wona mupfhumba na a tshamile yece, u nga mu teka u tshama naye ke? Kuzvilava i ta bonga nguvhu loku u mu tlhamusela lezvi a mutlhangano wu to fambisa zvona kutani loku u mu vhuna ku vhulula mitsalo leyi yi leriwako. Leyo i ndlela ya yi nene nguvhu ya ku “amukela vapfhumba hi kutsaka”. Laha bandleni, ha tshuka hi ta vekelwa tikanelo hi vamakabye va mabandla man’wani, vawoneleli va cipandze, kutani vayimeli va Bheteli. (3 Joh. 5-8) A yin’we ya tindlela ta ku maha lezvo, ku va ramba vata kaya ka hina lezvaku hi taga navo zvakuga? Xana hi nga londzowota zvikhati lezvo kasi ku rurela vamakabye lavo? w18.03 16 ¶¶5, 7

Wona cikombiso ca wanuna wo kari wa muJudha waku hi Sawule. A tiko gontlhe ga Judha gi wa hendleletilwe ka Jehovha, kanilezvi Jehovha i wa va tsukulile hi ku kala va nga mu ingisi. Sawule i wa kholwa ku a vaJudha va ha tirela Nungungulu hi ndlela yi faneleko, hikwalaho i wa xanisa maKristu. Kanilezvi ka siku go kari, Jesu, loyi Sawule a nga alakanya ku wa ha file kuveni i vhukile hi ka vafileko, i no bhula naye hi le tilweni. Lezvo zvi mu khomisile kuyini Sawule? I vhumele ku vhuniwa hi mupizani wa muKristu waku hi Ananiyasi, a si tekela ku ‘vhuka a bhabhatiswa’. (Miti. 9:17, 18; Gal. 1:14) Hi kufamba ka masiku, i sangulile ku tiviwa lezvaku hi mupostoli Pawule. Wona lezvaku neti a nga zwisisa lezvaku Nungungulu i tirisa Jesu kasi ku maha kurandza Kakwe, Sawule i tekele ku bhabhatiswa. (Miti. 22:12-16) Nyamutlha kambe, a zvigondzani zvo tala zva Bhibhiliya zvi maha zvalezvo, a vaswa ni vahombe. w18.03 5-6 ¶¶9-11

Jakobe i kumene ni zvikarato zvo tala a ku fana na hina nyamutlha. A makabye wakwe, Esawu, i lavile ku mu daya. A papayi wa vasati vakwe i zamile ku mu kalavela hi kuphindaphinda. Kanilezvi i no ala. Lezvo zvi komba ku Jakobe i wa hi wanuna a nga hi ni kupima ka moya. (1 Kor. 2:14-16) Kanilezvi a kukholwa kakwe xungetano hi citsumbiso leci Jehovha a nga ci mahile ka Abrahama ku simamile ku tiyile. Jakobe i wa zvi tiva ku a ngango wakwe wu wa tava ni cipandze kutatisekeni ka citsumbiso leco co saseka, hikwalaho i wa wu khatalela khwatsi. (Gen. 28:10-15) A nga tsikangi a kupima ka nyama ka vanhu va cikhati leco ku mu maha a rivala zvitsumbiso zva Jehovha. Hi cikombiso, a cikhati leci a nga chava ku dawa hi makabye wakwe, i khongotele Jehovha lezvaku a mu ponisa. I khongele aku: ‘Hi wena u nga wula ku ngalo: Ndza tiyisa lezvaku ndzi ta ku mahela zvinene, ndzi ta maha a pswalo wa wena wu kota a seke ga bimbi.’ (Gen. 32:6-12) Jakobe i wa hi ni kukholwa ko tiya ka zvitsumbiso zva Jehovha niku i zvi kombisile hi mahanyela yakwe. w18.02 18 ¶¶9-10

Joba i kumene ni kucica ka hombe wutomini gakwe. Kusanguleni, i wa hi munhu wo ganya. A vanhu vo tala va wa mu tiva va tlhela va mu komba cichavo ca hombe. (Joba 29:7-16) A Bhibhiliya gi li “i wa hi wa hombe ka vontlhe vanhu va le tikweni ga Mutsuwuka-gambo”. (Joba 1:3) Hambulezvo, Joba i wa nga ti woni na a hi chukwana ku hundza vanghana kutani ku ti byela ku Nungungulu a hi wa nchumu. Hi zvi tivisa kuyini? Hi ku Jehovha i mu wulile lezvaku i ‘nandza gakwe’. Sathani i vhukele Joba hi kuphindaphinda hi ndlela ya xapi a tlhela a mu maha a alakanya ku loyi a mu xanisako hi Nungungulu. (Joba 1:13-21) Andzhako ka lezvo, a vavanuna vanharu va nga ti byela ku vanghana va Joba va sangulile ku mu byetela magezu yo tlhava. Va wa mu byela ku i bihile niku Nungungulu o mu tsayisa. (Joba 2:11; 22:1, 5-10) Hambulezvo, Joba i simamile a tsumbekile ka Jehovha. A cikhati ti nga mbhela a tixanisa leto, Jehovha i nyikile Joba zvontlhe a nga hi nazvo na zvi wuyetilwe kumbiri a tlhela a mu engetela 140 wa malembe ya kuhanya. (Jak. 5:11) Ndzeni ka cikhati leco, Joba i simamile a tirela Nungungulu hi mbilu yontlhe. w18.02 7 ¶¶16, 18

A vanhu va matshamela lawo va zvi randza nguvhu ku hlamaliwa hi van’wani. A tlhari yo kari yi tsalile lezvi xungetano hi munhu wa tshamela lego: “Lomu ndzeni ka mbilu yakwe ku na ni cialatana a khizamako ka cona a ti khozela.” A vokari ve a matshandza ma bihile nguvhu laha ka kuza lava va nga nawo va nga tsaki loku va ma wona ka mun’wani. Jehovha wa ma venga matshandza, lawa a Bhibhiliya gi nge i ‘mahlo ya matshandza’. (Mav. 6:16, 17) A matshandza ma maha munhu a hambana nguvhu na Nungungulu. (Lis. 10:4) A kutikukumukisa i tshamela ga Sathani. (1 Tim. 3:6) A co biha hi ku hambu malandza yo kari ya Jehovha ma tshuka ma thapelwa hi matshandza. Hi cikombiso, Hosi Uziya wa le Judha ive munhu wo tsumbeka hi malembe yo tala. Kanilezvi a Bhibhiliya gi ngalo: ‘Laha a nga wa hi ni ntamu, a mbilu yakwe yi no ti kukumukisa kala a huma zvineneni; i no wonhela Jehovha Nungungulu wakwe.’ Uziya i nghenile tempeleni a hisa libani, kasi lezvo i wa nga hi na fanelo yo maha lezvo. Hi kufamba ka cikhati, Hosi Hezekiya yenawu ive ni matshandza, hambu lezvi zvi ngava zva cikhatanyana. — 2 Kro. 26:16; 32:25, 26. w18.01 28 ¶¶4-5

Lomu ka Bhibhiliya, hi gondza lezvaku a vanhu va Jehovha va wa maha minyikelo kasi ku seketela a ntiro wakwe. A zvikhati zvin’wani va wa maha lezvo kasi ku seketela mitiro yo kari yo kongoma. (Ekso. 35:5; 2 Tih. 12:4, 5; 1 Kro. 29:5-9) Ka zana ga malembe go sangula, a maKristu ma tivile ku le Judhiya ku na ni ndlala niku a vamakabye va wa lava civhuno. Hikwalaho a muKristu mun’we ni mun’wani i bohile ku humesa lezvi a nga zvi kota kasi ku nyika vamakabye lavo. (Miti. 11:27-30) A minyikelo leyo yi wata hi ka matshamu yo hambana. Ka zana ga malembe go sangula, a maKristu yo kari ma xavisile zvilo zva wona, zvo kota mipetso kutani tiyindlu, ma teka mali ya kona ma nyika vapostoli. A vapostoli va tirisile mali leyo kasi ku vhuna vamakabye lava va nga lava civhuno. (Miti. 4:34, 35) A maKristu man’wani ma wa ti vekela mali hi tlhelo contlhe cikhati kasi ku seketela hi yona a ntiro. Hikwalaho kani a munhu cisiwana nguvhu kani i ganyile nguvhu, vontlhe va wa zvi kota ku nyikela cokari. — Luka 21:1-4. w18.01 17 ¶¶7, 9

Hambu loku hi hi ni wutlhari go kota kwihi, ha gumelwa. Zvitsongwani hi zvi kotako ku maha hi ntamu wa hina venyi. Hi nga tshuki hi rivala lezvo. Mupostoli Pawule i mahile zvilo zvo tala, hambulezvo i wa nga zvi koti ku maha zvontlhe a nga zvi lava. A cikhati a nga byela Jehovha lezvi a nga ti zwisa zvona, Jehovha i te: “A ntamu wa mina wu mbheleliswa gomeni.” Pawule i ma zwisisile magezu lawo. Hikwalaho i te: ‘Loku ndzi hi ni gome, hi kona ndzi nga ni ntamu.’ (2 Kor. 12:7-10) I wa lava ku wula yini? Pawule i wa zvi zwisisa ku a hi zvontlhe a zvi kotako ku maha hi ntamu wa yena n’winyi. A zvin’wani zvi wa lava ku a vhuniwa hi munhu a nga ni ntamu wo hundza lowu wakwe. A moya wa ku basa wa Nungungulu wu wa ta mu vhuna loku a hi ni gome. Kanilezvi zvi wa nga hi lezvo basi. Wu wa ta tlhela wu mu nyika ntamu wa ku maha zvilo a nga kala a nga zvi koti ku maha hi ntamu wa yena n’winyi. Hinawu hi zvalezvo. Loku Jehovha a hi nyika moya wakwe wa ku basa, hi ta kuma ntamu! w18.01 5 ¶¶8-9

Loku a n’wana wa wena aku i lava ku bhabhatiswa, tirisa a mahungu lawa a hlengeletano ya Jehovha yi ma humesileko kasi ku vhuna vapswali. Andzhako ka lezvo, lava cikhati ca ci nene u dlunyatisela n’wana wa wena hi wunene lezvaku a ciboho cakwe ca ku ti hendleleta ka Jehovha ni ku bhabhatiswa a hi co hlakana hi cona, hambulezvo ci ta mu nehela makatekwa yo tala. Kota mupswali, u na ni ndzhwalo tlhelo thomo ga hombe ga ku wundla vana va wena ‘hi kululeka ni kulaya ka [Jehovha]’. (Efe. 6:4) Lezvo zvi wula ku gondzisa vana va wena lezvi a Bhibhiliya gi wulako u tlhela u va vhuna ku tiyiseka lezvi va gondzako. Loku a kukholwa kabye ku kula, va ta kuceka ku ti hendleleta ka Jehovha ni ku mu tirela hi ntamu wabye wontlhe. Hi xuva ku a Mhaka ya Jehovha, ni moya wakwe, ni kutikarata ka wena zvi vhuna n’wana wa wena lezvaku ‘a tlhariha kasi a hanyiswa’. w17.12 20 ¶¶17, 19

A cikhati leci Dhaniyeli a nga hi kwalomo ka 100 wa malembe na a hi kusuhani ni kufa. Xana i wa rindzela ku tlhela a hanya kambe? Handle ko kanakana! Le magumo ka bhuku ga Dhaniyeli, hi kuma a citsumbiso ca Nungungulu caku: ‘Ti fambele u ya rindzela cikhati ca magumo, hakuva u ta humula.’ Dhaniyeli i wa zvi tiva ku a vafileko vo humula niku ‘a ku na ntiro, hambu makungo, ni kutiva, ge, hambu wutlhari le Xeyoli’ kutani cilahleni, lomu yenawu a ngaya kona. (Mutsh. 9:10) Kanilezvi, lawo ma wa nga tava magumo ya Dhaniyeli. Jehovha i mu tsumbisile wumandziko go tsakisa nguvhu. A ngilozi ya Jehovha yi mu byelile magezu ma nga ka mutsalo wa nyamutlha. Dhaniyeli i wa nga zvi tivi ku lezvo zvi ta maheka rini. I wa zvi zwisisa ku i tafa a humula. Kanilezvi a cikhati a ngazwa a citsumbiso caku ‘u ta vhuka u amukela a ciavelo ca wena’, i zvi zwisisile ku i wa ta vhuxiwa hi ka vafileko cikhatini ci tako. Lezvo zvi wa ta maheka andzhako ka malembe yo tala na a file, “a kumbheleni ka masiku”. w17.12 8 ¶¶17-18

Jehovha i byelile madhota ya Izrayeli lezvaku ma pimanyisa a kululama kakwe. A kuranga, ma wa fanele ku tiva lezvi hakunene zvi nga maheka. Hi kulandzela, kasi ku tiva lezvaku a mudayi loye wa ringana ku mahelwa wuxinji kutani ahihi, ma wa fanele ku kambela khwatsi a mitiro yakwe. Ma wa fanele ku tiva ku i wa mu venga matsuva ke. Kona i no phazama kutani i mu dele hi womu? (Mitse. 35:20-24) Loku ku hi ni vakustumunyu, ku wa laveka vambiri hi wutsongwani ga kona. Wona lezvaku andzhako ka ku tiva lezvi hakunene zvi nga maheka, a madhota ma wa fanele ku ehleketa khwatsi hi munhu wa kona, ma tiva leci ci nga mu maha a daya mun’wani. Hi lisine, ku wa laveka moya wa ku basa wa Jehovha kasi wu va vhuna ku pimanyisa a wutlhari gakwe, ni wuxinji ni kululama. — Ekso. 34:6, 7. w17.11 19 ¶¶13-14

A cikhati hi nga sangula ku gondza Bhibhiliya, hi tivile lisine lo kari lo tsakisa nguvhu. A ku ranga hi gondzile lezvaku Jehovha hi yena Muvangi wa hina niku i na ni kungo hi vanhu. Hi gondzile kambe lezvaku Jehovha i rumele N’wana wakwe misaveni a ta nyikela wutomi gakwe kota muphahlo kasi a hi tlhatlhisa ka ciwonho ni kufa. Hi tlhelile hi gondza lezvaku a Mufumo wa Nungungulu wu ta mbheta zvikarato zvontlhe niku hi nga hanya kala kupindzuka laha misaveni na hi hi ni kurula ni kutsaka. (Joh. 3:16; Kuv. 4:11; 21:3, 4) A ndlela leyi hi zwisisako hi yona a ciphrofeto co kari kutani mutsalo wa Bhibhiliya yi nga tshuka yi cica. Loku lezvo zvi humelela, zva lisima a ku ti nyika cikhati ca ku gondza a mazwisisela lawo ya maswa hi tlhela hi ehleketa khwatsi hi wona. (Miti. 17:11) Hi nga lumbeli ku tiva kuhambana ku nga kona ka lezvi hi nga gondza kale ni lezvi zva zviswa basi, kanilezvi hi fanele ku tlhela hi zwisisa a mitlhamuselo yontlhe ya mazwisisela maswa. A ku gondza loko ka wukheta ku ta maha lezvaku a lisine lelo la liswa li nghena ka tshala ga hina ga lisine la Bhibhiliya. w17.06 13 ¶¶15-16

Hi fanele ku ti wonela nguvhu loku hi hi ka ciyimo ci nge khwatsi ci nga hi maha hi tshova milayo ya Jehovha. Hi cikombiso, wutlhari ku a mufana ni nhanyana va randzanako va ti vekela mimbhingano ka zvilo zvo kota ku khomanakhomana, ku pswopswana, ni ku tshama voce. (Mav. 22:3) A zviringo zvin’wani hi nga kumana nazvo loku hi endza hi ntiro kutani loku hi tira ni munhu wa rambu gin’wani. (Mav. 2:10-12, 16) Hi fanele ku ti wonela kambe loku hi xukuvalile kutani hizwa ciwundza. Hi nga tshuka hi amukela ni wihi a nge khwatsi wa khatala hi hina. Leyo i mhango ya hombe. Hikwalaho, loku u tshuka u ti zwisa lezvo kombela civhuno ka Jehovha ni ka vamakabye va wena. — Lis. 34:18; Mav. 13:20. w17.11 28 ¶¶4-5

Jehovha i wa karateka nguvhu loku ku dawa munhu. Loku a muIzrayeli a daya mun’wani, a xaka ga loyi a nga dawa, gi vitaniwako lezvaku “muphoteli”, gi wa fanele ku daya cigevenga leco. (Mitse. 35:19) Hi ndlela leyo, a mudayi i wa ta hakhela nandzu wakwe hi ku dawawo. Loku a cigevenga leco ci nga dawi hi cihatla, a Tiko gi Tsumbisilweko gi wa ta wonheka, gi nga havi tiko go basa. Jehovha i wa va byelile ku: ‘Mu nga dzuki mu wonha a tiko legi mu nga ka gona’ hi ku halata nkhata wa munhu, ku nga ku mu daya. (Mitse. 35:33, 34) Kanilezvi ahati loku a muIzrayeli a daya munhu hi kuphazama ke? Ni kwalaho kambe, i wa hi ni nandzu hi kuva a dele munhu wo kala nandzu. (Gen. 9:5) Hambulezvo, ka zviyimo lezvo, Jehovha i te a munhu loye a nga mahelwa wuxinji. Ku wa hi ni 6 wa mimiti ya wuponelo leyi a muIzrayeli loye a nga daya mun’wani hi kuphazama a nga fanele ku tsutsumela ka yona kasi a nga dawi hi muphoteli. Loku a kala a chikela ka wun’we wa mimiti leyo, i wa vhikelwe. Kanilezvi i wa fanele ku tshama kwaseyo kala a mupristi wa hombe afa. — Mitse. 35:15, 28. w17.11 10 ¶¶3-5

Alakanyela zviyimo zvi nga vhuxako kukanetisana ni maxaka ya wena, u gumesa u gondza ku u ta kuyini loku zvi humelela. Hi zvalezvo a makabye wo kari wa le Australia a nga maha. A n’wingi wakwe wa cinuna i wa nyenya nguvhu lisine niku a zvikhati zvin’wani i wa tlhela a zangara. Hikwalaho, loku va lava ku mu endzela, yena ni nuna wakwe va wa ranga hi ku kombela Jehovha lezvaku a va vhuna ku ti khoma kasi va nga mu hlamuli hi ndlela ya hava loku a zangara. Va wa alakanyela zvilo zvo tsakisa zva ku ya bhula hi zvona va tlhela va ti pimela cikhati kasi ku potsa mabhulo yo leha lawa ma nga wa ta maha lezvaku va kanetisana hi zvilo zva wukhongeli. Hikwalaho, loku mu nga zwanani ka zvokari, u nga ha tizwa nandzu hakuva wa va randza niku u lava ku va tsakisa. Kanilezvi alakanya lezvaku u fanele ku tsumbeka nguvhu ka Jehovha a ku hundza ku tsumbeka ka maxaka ya wena. Loku ma zvi wona ku u khomile zvi tiya ka mhaka leyo, ma nga tshuka ma zvi zwisisa lezvaku a ku tirela Jehovha i nchumu wa lisima nguvhu. A wu nge kurumeti munhu lezvaku a amukela lisine. Kanilezvi, u nga va maha va wona lezvi a ku hanya hi milayo ya Jehovha zvi ku vhunisako zvona. Hi lisine, Jehovha i va nyika lungelo go fana ni legi a hi nyikileko ga ku hlawula ku mu tirela. — Isa. 48:17, 18. w17.10 13 ¶¶15-16

A Bhibhiliya gi hi byela lezvaku a lirandzo la lisine a li kombisiwi hi “kuwulawula, kutani hi lirimi” kanilezvi li kombisiwa hi ‘kumaha ni lisine’. Hi fanele ku zvi kombisa hi mitiro. Hi cikombiso, loku a vamakabye va hina va vhumala zvakuga kutani tinguwo, a ku va byela magezu yo saseka basi a zvi va vhuni nchumu. (Jak. 2:15, 16) Hi zvalezvo kambe ni ku randza Jehovha ni muakelani wa hina. Hi nga lumbeli ku khongela ka Jehovha basi lezvaku a hi engetela vatiri kuchumayeleni. Hi fanele ku maha lezvo na hi kari hi hiseka nguvhu ntirweni lowo. (Mat. 9:38) Mupostoli Johani i te hi fanele ku randza hi ‘kumaha ni lisine’. Hikwalaho, a lirandzo la hina li fanele kuva ni lirandzo lo kala “li nga hi na kuxengetela”, kutani “li nga ti mahisiko”. (Rom. 12:9; 2 Kor. 6:6) A munhu a nga tshuka a maha ku khwatsi o kombisa lirandzo. Kanilezvi xana li tava lirandzo la lisine? Cini ci mu kucako ku maha lezvo? A lirandzo lo xengetela, kutani lo farisa, a hi lirandzo. w17.10 4 ¶¶5-6

Kasi a Mhaka ya Nungungulu yi khumba wutomi ga hina, hi fanele ku ti karatela ku yi lera siku ni siku. A kutala ka hina hi tshama hi khomekile. Hambulezvo, hi nga tsiki nchumu wu hi vhalela ku lera Bhibhiliya, ne hambu mitiro ya lisima. (Efe. 5:15, 16) Hi nga ha kuma cikhati leco ni mixo, ni mumu, kutani ni wusiku. Hi lava ku fana ni mutsali wa tisimu loyi a ngaku: ‘E, ndzi wu randzisa kuyini a nayo wa wena! Ndzi wu alakanya gontlhe siku.’ (Lis. 119:97) Kanilezvi, a ku lera basi a zvi eneli. Hi fanele ku tlhela hi ehleketa hi lezvi hi lerako. (Lis. 1:1-3) Loku hi maha lezvo hi kona hi to zvi kota ku tirisa wutlhari ga Bhibhiliya wutomini ga hina. Hikwalaho kani hi lera a Bhibhiliya ga maphepha kani hi lera lomu ka muchini, hi lava ku tsika Mhaka ya Nungungulu yi hi cica yi tlhela yi hi kuca. w17.09 22 ¶¶4-5

Kanilezvi a hi zvikhati zvontlhe zvi ringanako ku kombisa tipswalo. Hi cikombiso, Hosi Sawule kuzvilava i waku o kombisa tipswalo a cikhati a nga tsika ku daya Agagi, loyi a nga hi hosi ya vaAmaleki tlhelo nala wa vanhu va Nungungulu. I tsikile ku daya a zvihari zva vaAmaleki kambe. Kanilezvi Jehovha i wa mu byelile lezvaku i fanele ku daya vaAmaleki vontlhe ni zvihari zvabye zvontlhe. Hi ku kala a nga ingisangi, Jehovha a nga ha xalalangi hi yena kota hosi. (1 Sam. 15:3, 9, 15) Jehovha Mulamuli wo lulama. Wa zvi kota ku wona lezvi zvi nga timbilwini ta vanhu a tiva laha ku ringanako ku kombisa tipswalo ni laha zvi kalako zvi nga ringani. (Miko. 2:17; Ezek. 5:11) Hikwalaho i ta lamula vontlhe lava va alako ku mu ingisa. (2 Tes. 1:6-10) Leco ci nga tava cikhati ca ku Jehovha a kombisa tipswalo hi vakubiha. Kanilezvi a ku lovisa vanhu lavo vo biha ci tava cikombiso ca tipswalo hi vanhu vo lulama lava a to va ponisa. Hambulezvo, a hi hina hi lamulako lezvaku manyani i fanele ku pona kutani ku dawa. Hi fanele ku maha zvontlhe hi zvi kotako kasi ku vhuna vanhu zvezvi. w17.09 12 ¶¶10-12

Jehovha Nungungulu a nga hi vhuna ku gondza ku ti khoma. Yena i na ni kutikhoma ko mbhelela, kanilezvi hina a hi nako hakuva a hi mbhelelangi. Hi lisine a zvikarato zvo tala lezvi vanhu va lwako nazvo nyamutlha zvi vangiwa hi ku nga ti khomi. Hi ku kala ku ti khoma, a munhu a nga mahela mihoni zvilo zva lisima, a nga tivi cikoleni kutani ku hlakana hi ntiro. A vanhu van’wani va rukatela, va popiwa, va holova, va tlhatlha wukati, va ti vangela mangava, va nghena mapaxo, va ti vangela zvikhwita zva mbilu, ku kuma mababyi yo nyiketana hi masango ni tinyimba to kala va nga ti lavi, zvontlhe na zvi vangiwa hi ku kala ku ti khoma. (Lis. 34:11-14) Lezvo zviya zvi woneka nguvhu inyamutlha. Hambulezvo, a zvi hi hlamalisi hakuva a Mhaka ya Nungungulu yi wa sina yi phrofetile lezvaku “masikwini yo gumesa” ku wa ta tala hi vanhu vo kala ku ti khoma. — 2 Tim. 3:1-3. w17.09 3 ¶¶1-2

Loku hi hi ni “kurula ka Nungungulu” a hi karateki niku a timbilu ta hina ni maalakanyo ya hina zvi tshama na zvi rulile. Ha zvi tiva lezvaku Jehovha wa khatala hi hina niku i hi xuvela zva zvi nene. (1 Ped. 5:10) Lezvo zvi hi vhikela ku reriwa hi kukarateka kutani hi gome. Lokuloku a kuxaniseka ka hombe ku ta chikelela vanhu vontlhe. (Mat. 24:21, 22) A hi zvi tivi ku zvini zvi to humelela mun’we ni mun’wani wa hina. Hambulezvo a hi faneli kukarateka nguvhu hi cikhati leco. Lisine ku a hi zvi tivi ku zvini lezvi Jehovha a to maha, hambulezvo a Nungungulu wa hina ha mu tiva. Ha zvi tiva lezvi a nga mahela malandza yakwe cikhatini ci hundzileko. Hi zvi wonile lezvaku a ci kona ca ku ci nga vhalela kungo gakwe lezvaku gi nga tatiseki. Niku a nga tshuka a maha lezvo hi ndlela yo kala hi nga yi rindzelangi! Hikwalaho, khati ni khati legi Jehovha a hi mahelako nchumu, hi kuma “kurula ka Nungungulu, loku ku nga hiko na kupimiwa” hi ndlela yin’wani ya yiswa. w17.08 14 ¶¶16-17

“Kala rini?” Leco ciwutiso ci mahilweko hi vaphrofeti vambiri vo tsumbeka, Isaya na Habhakuka. (Isa. 6:11; Hab. 1:2) Laha Jesu a nga randzelwe hi vanhu vo kala va nga hi na kukholwa, i wutisilewo aku: “Kala rini?” (Mat. 17:17) Hambu hina hi nga tshuka hi maha ciwutiso leco nyamutlha. Hi nga ha wutisa lezvo hi kuva hi mahelwe wubihi go kari, kutani loku hi babya hambu ku khosahala. A cigelo cin’wani ku ngava ku bindziwa hi wutomi ‘zvikhatini lezvi zva zvikarato.’ (2 Tim. 3:1) A mahanyela yo biha ya vanhu wonawu ma nga tshuka ma hi rera kutani ku hi mbheta ntamu laha ka kuza hi maha ciwutiso leco. Kova ni cihi a cigelo ca kona, zva tiyisa hlana a ku tiva lezvaku Jehovha a nga kawukangi malandza yakwe yo tsumbeka lawa ma nga maha ciwutiso leco cikhatini ci hundzileko. Cini ci nga hi vhunako loku hi kumana ni ciyimo co nonoha? Jakobe, a makabye wa Jesu, i pimiselwe ku tsala a magezu ya mutsalo wa nyamutlha. w17.08 3-4 ¶¶1-3

Jesu i wa nga lavi lezvaku a valandzeli vakwe va maha vanghana le tilweni hi zvigelo zva makangwa. A yin’we ya tindlela to kombisa kutsumbeka hi titshomba ta hina ku maha minyikelo yo seketela a ntiro wa kuchumayela wa misava yontlhe lowu Jesu a wu phrofetileko lezvaku wu wa ta mahiwa. (Mat. 24:14) A nhanyana wo kari le Indiya i lavile cikaxana co hlayisa mali a cheletela zvingerengere hi kutsongwani-kutsongwani. I tlhelile a nyima ku xava zvibhonekana kasi a tatisa kungo gakwe. A cikhati leci a cikaxana leco ci nga tala, i tekile mali yontlhe leyi a nga veketele a maha hi yona munyikelo wo seketela ntiro wa kuchumayela. A makabye wo kari kwale Índia a nga ni petso wa mikhokho, i mahile munyikelo hi makhokho yo tala nguvhu mutini wa wuhundzuluseli wa le Malayala. Hikuyini? Kota lezvi va nga ni cilaveko ca ku xava makhokho mutini lowo, i zvi wonile na zvi vhuna nguvhu ku maha munyikelo hi makhokho ku hundza loku i wa nyikele hi mali. Lego “wutlhari.” A vamakabye va le Grekia vonawu va maha munyikelo hi mafura ya maolivha, ni kejo, ni zvilo zvin’wani zvo giwa ka ngango wa Bheteli. w17.07 5 ¶¶7-8

Kota lezvi a vaJudha va nga hi tikhumbi le Bhabhuloni, va wa nga xuvi ku yimbelela. Va wa lava ku chavelelwa. Leci ci tsakisako hi lezvaku Jehovha i vhunile vanhu vakwe, kota lezvi a mhaka yakwe yi nga sina yi phrofetile. I zvi mahisile kuyini? Hosi Kurusi, wa le Persia, i khozisile Bhabhuloni a tlhela a wula lezvi xungetano hi Jehovha: ‘I ndzi leletele a kuva ndzi mu akela yindlu le Jerusalema.’ Kurusi i tlhelile a byela vaIzrayeli aku: ‘Ni wihi cikari ka n’wina loyi a nga wa vanhu vakwe, Jehovha Nungungulu wakwe ave zvin’we naye, ngha a kandziha a famba kona.’ (2 Kro. 36:23) Hi nga alakanyela lezvi a magezu lawo ma nga va chavelelisa zvona a vaIzrayeli! Jehovha a nga chavelelangi a tiko ga Izrayeli ntsena kanilezvi i tlhelile a va chavelela hi mun’we mun’we. Jehovha i maha zvezvo ka hina nyamutlha. Nungungulu “wa tangalisa lava va timbilu ti tshovekileko, a bohelela timbanga tabye”. (Lis. 147:3) Loku hi babya kutani loku hi hi ni gome, hi nga tiyiseka lezvaku Jehovha wa khatala hi hina. Yena i xuva nguvhu ku hi chavelela ni ku holisa zvilondza zva timbilu ta hina. (Lis. 34:18; Isa. 57:15) I hi nyika wutlhari ni ntamu kasi hi zvi kota ku timisela ni cihi cikarato hi kumanako naco. — Jak. 1:5. w17.07 16 ¶¶4-5

Jehovha hi yena Munhu wo ganya nguvhu ku hundza vontlhe va nga kona. A zvilo zvontlhe zvi lumba yena. (1 Kro. 29:11, 12) Kanilezvi Jehovha i na ni wuhana ga hombe. A ho ku mu bonga hi titshomba to tala ta moya leti a hi nyikako! Titshomba muni? A to kari ta kona hi leti: 1) Mufumo wa Nungungulu, 2) ntiro wa kuchumayela, ni 3) lisine hi li kumako ka Mhaka yakwe. Kanilezvi loku hi nga ti woneli, hi kufamba ka cikhati hi nga rivala a lisima la titshomba leto. Hi fanele ku tshama hi ku ti alakanyisa a lisima la tona hi tlhela hi engetela ku ti randza. Kasi ku maha malandza ya Mufumo wa Nungungulu, a votala cikari ka hina va cicile zva hombe wutomini gabye. (Rom. 12:2) Kanilezvi a yimpi ya hina a yi se mbhela. A hi faneli ku tsika lirandzo la hina hi Mufumo li mbhetiwa ntamu hi nchumu wo kota ku randza titshomba ta tiko kutani kunavela ka masango ko kala ku nga hlazvekangi. — Mav. 4:23; Mat. 5:27-29. w17.06 9 ¶1; 10 ¶7

Jehovha a nga mu tlhamuselangi Joba a ku hikuyini a xanisekako. Kanilezvi Jehovha i wa lava ku mu vhuna ku zwisisa lezvaku mu tsongwani nguvhu loku a fananiswa na Nungungulu. I gondzisile Joba lezvaku ku na ni timhaka ta lisima nguvhu a ku hundza a zvikarato zvakwe. (Joba 38:18-20) A magezu ya Jehovha ma vhunile Joba lezvaku a lulamisa mawonela yakwe. Xana zvive xapi lezvi Jehovha a nga wulawulisa zvona na Joba andzhako ka zvikarato zvontlhe lezvi a nga kumene nazvo? Ahihi, hambu yena Joba a nga zvi wonisangi lezvo. I zwisisile wusungukati ga Jehovha a tlhela a gi nyika lisima. I zile a wula lezvi: ‘Ndza ti sola, ndzi hundzuluka, na ndzi hi tshurini ni le khumeni.’ (Joba 42:1-6) Andzhako ka loku Joba a ingisile wusungukati ga lirandzo legi Jehovha a mu nyikileko a tlhela a cica mawonela yakwe, Jehovha i kombile van’wani lezvaku i wa xalaliswa hi kutsumbeka ka Joba. — Joba 42:7, 8. w17.06 17-18 ¶¶11-12

Hi nga zvi tivisa kuyini lezvaku hi na ni mawonela yo ringanisela hi ntiro wa kutihanyisa? Hi nga ti wutisa lezvi: ‘Xana ndzi tsakiswa nguvhu hi ntiro wa mina wa kutihanyisa ku hundza lowu wa Nungungulu ke?’ A ku ehleketa hi ciwutiso leci zvi nga hi vhuna ku tiva khwatsi lezvi hakunene hi zvi randzako. Jesu i hi gondzisile lezvi hi faneleko ku zvi rangisa wutomini ga hina. Ka khati go kari, i endzele vavasati vambiri, Mariya na Marta. Neti a nga chikela, Marta i sangulile ku mu longisela zvakuga, kanilezvi Mariya i no tshama kusuhani na Jesu a mu ingisela na a gondzisa. Marta i no khala aku Mariya wa mu tsikela mitiro. Jesu a byela Marta a magezu ya mutsalo wa nyamutlha. (Luka 10:38-42) Hi magezu lawo, Jesu i nyikile cigondzo ca lisima nguvhu. Kasi hi nga colopetelwi hi zvilaveko zva hina hi tlhela hi komba lezvaku ha mu randza Kristu, hi fanele ku hlawula ‘a ciavelo co saseka.’ Lezvo zvi wula ku contlhe cikhati a wunghana ga hina na Jehovha gi fanele kuva gona ga lisima nguvhu wutomini ga hina. w17.05 23 ¶¶9-10

Jehovha i nyikile vapswali a ntiro wa ku gondzisa lisine vana vabye. A nga nyikangi vakokwani kutani munhu mun’wani. (Mav. 31:10, 27, 28) Hambulezvo, a vapswali va kalako va nga li tivi a lirimi la lomu va hanyako kona va nga ha lava civhuno kasi ku khumba a timbilu ta vana vabye. Loku a vapswali va kombela civhuno, a zvi wuli lezvaku vo zama ku potsa a ntiro wa vona wa ku gondzisa vana vabye. Kanilezvi zvi ngava cipandze ca ku wundla vana vabye “hi kululeka ni kulaya” ka Jehovha. (Efe. 6:4) Hi cikombiso, a vapswali va nga kombela mawonela ka madhota ya bandla xungetano hi lezvi va nga mahisako zvona a wukhozeli ga ngango va tlhela va kombela civhuno ca lezvi va nga vhunisako zvona vana vabye a ku kuma vanghana va va nene. Kasi ku vhuna vana vabye, a vapswali va ngata na va ramba mingango yin’wani ka wukhozeli gabye ga ngango. A vaswa vo tala va gondza ka maKristu-kulobye kambe loku va chumayela navo ni ku maha navo zvilo zvin’wani. — Mav. 27:17. w17.05 13 ¶¶17-18

Jesu ni vapswali vakwe vave valuveli le Gibhite andzhako ka loku a ngilozi ya Jehovha yi tlharihisile Josefa yiku Hosi Herodhi i lava ku daya Jesu. Va tshamile leyo kala Herodhi afa. (Mat. 2:14, 19-21) Andzhako ka malembe yo tala, a vapizani va Jesu ‘va no hangalaswa matikweni ya Judhiya ni le Samariya’ hi kota ya tixanisa. (Miti. 8:1) Jesu i wa zvi tiva ku a kutala ka valandzeli vakwe va wa ta kurumetwa ku tsika mimiti yabye. I te: “Loku va mu xanisa mutini wo kari, chavelani ka mun’wani.” (Mat. 10:23) A makume ya mazana ya Timboni ta Jehovha ti kurumeteka ku hanya kota valuveli. A kutala ka tona ti felwe hi maxaka ti tlhela ti luza zvontlhe ti nga hi nazvo. A valuveli vo kari va tsikileko muti wabye va tsutsuma va ya hanya livaleni la valuveli, va wa kumana ni timhango to tala laha a vanhu va nganwa nguvhu, vaya tibheja, va yiva ni ku maha wubhayi. Kanilezvi a Timboni ti wa tshama hi ku ti alakanyisa lezvaku a cikhati ca tona ca kuva livaleni la valuveli ci wa tava ni magumo, a ku fana ni lezvi a kundzulandzula ka vaIzrayeli ciwuleni ku ngava ni magumo. Lezvo zvi ti vhunile ku simama ti rindzela zva zvi nene. — 2 Kor. 4:18. w17.05 3-4 ¶¶2-5

Hambu lezvi zvi kalako, wena — kutani munhu mun’wani u mu tivako — u nga tshuka u wona kutani u mahelwa nchumu u wu wonako na wu nga lulamangi. U nga khunguvanyeki. Wutshan’wini ga lezvo, simama u tsumbeka ka Nungungulu, u khongela u kombela civhuno, u tlhela u zvi tsika mandleni yakwe. Alakanya lezvaku hi kota ya ku kala ku mbhelela, zvi nga maha na u no zvi khoma hi ndlela ya hava, niku kuzvilava a wu tivi zvontlhe zvi patsekako. Pimanyisa a cikombiso ca Josefa u tlhela u potsa ku wulawula kubiha, lezvi kuzvilava zvi to engetela ku bihisa mhaka leyo. Co gumesa, wutshan’wini ga ku ti tsumba, ti yimisele ku simama u tsumbekile u tlhela u rindzela hi lihlazva-mbilu kala Jehovha a lulamisa mhaka leyo. Hi ndlela leyo, u ta tsakelwa u tlhela u katekisiwa hi Jehovha. Tiyiseka lezvaku Jehovha, “a mulamuli wa tiko,” contlhe cikhati i tsema timhaka hi kululama, “hakuva tontlhe tindlela takwe ti lulamile”. — Gen. 18:25; Dhewu. 32:4. w17.04 20 ¶17

Zvini zvi to maheka hi lava va alako ku cica ni lava va to simama va yima ni tiko legi kala kuxanisekeni ka hombe? Jehovha i tsumbisa ku fuvisa a vanhu vontlhe vo biha laha misaveni. (Lis. 37:10) Inyamutlha, a vanhu vo tala va gondza ku fihla a zvilo zvo biha lezvi va mahako, niku a kutala ka zvikhati a va tsayisiwi. (Joba 21:7, 9) Kanilezvi a Bhibhiliya ga hi alakanyisa giku: ‘A mahlo yakwe [Nungungulu] ma languta a tindlela ta vanhu, a wona wontlhe mafambela yabye. A ku na munyama, a ku na ndzhuti . . . , laha a vagohi va ta nga fihlala kona.’ (Joba 34:21, 22) Hikwalaho, a ku na ndlela ya ku mu fihlala Jehovha. Wa zvi wona zvontlhe lezvi a vakubiha va zvi mahako. Andzhako ka Har–Magedhoni, hi ta cuwuka laha va nga tolovela ku kumeka kona, kanilezvi va nga tava kona. Va ta ngha va fuvile! — Lis. 37:12-15. w17.04 11 ¶5