Maio

Zvezvanyana, a vanhu vo tala va tsutsumile matikweni yabye va ya hanya ka matiko man’wani kota valuveli. A hi chukwana u gondza ku va losa hi lirimi labye? Ahati ku gondza magezu matsongwani ma nga va mahako va nyima va bhula na wena ke? Andzhako ka lezvo, u nga va komba tivhidhyu ni mabhuku ma nga kona hi lirimi labye. Jehovha i hi nyika zvontlhe zvi lavekako kasi hi chumayela khwatsi. Hi cikombiso, lezvi hi gondzako ka Mutlhangano wa ntiro ni mahanyela zvi hi vhuna ku maha tiyendzo to wuyela ni ku sangula zvigondzo zva Bhibhiliya hi ndlela yo olova. N’wina vapswali, gondzisani vana va n’wina lezvaku va nyika mihlamulo hi magezu yabye. A vanhu vo kari va kokelwe lisineni hi kuzwa vanana na va phofula kukholwa kabye hi magezu yo olova ni yo huma mbilwini. — 1 Kor. 14:25. w18.06 22-23 ¶¶7-9

Zvi nene a ku ti alakanyisa lezvaku hontlheni hi wa hi kule na Nungungulu. (Efe. 2:12) Kanilezvi Jehovha i hi tshinetile kakwe hi lirandzo. (Hos. 11:4; Joh. 6:44) Niku Kristu i hi amukele. I mahile ku zvi koteka ku hi lumba ngango wa Nungungulu. Hambu lezvi hi kalako hi nga mbhelelangi, Jesu wa hi amukela hi wu nene, hikwalaho, a hi faneli ku tshuka hiva ni cihlawulela hi venga van’wani! Laha hi yako hi tshinela magumo ya tiko legi go biha, a vanhu va taya va avana nguvhu, vava ni cihlawulela, va tlhela vava ni livengo. (Gal. 5:19-21; 2 Tim. 3:13) Kanilezvi kota lezvi hi nga vanhu va Jehovha, hi hlota “wutlhari legi gi tako hi le hehla”, legi gi hi vhunako ku ngavi ni cihlawulela gi tlhela gi hi vhuna ku vhuvhumisa kurula. (Jak. 3:17, 18) Ha tsaka hi ku maha wunghana ni vanhu va matiko man’wani, hi vhumela mamahela yabye ya zvilo, hambu ku tlhela hi gondza ni lirimi labye. A cikhati hi mahako lezvo, hi ti buza hi kurula ko “khwatsi i congo” ni kululama ko “khwatsi mabyandlati ya bimbi”. — Isa. 48:17, 18. w18.06 14 ¶¶18-19

A musochwa wa muRoma i wa ngayi yimpini na a nga bohangi zvilato. A zvilato lezvo zvi wa mahiwa hi mabhebhe manharu, hikwalaho zvi wa tiyile nguvhu. Zvi wa tlhela zvi maha ku a musochwa zvi mu olovela ku famba hi zvona a nga ritimuki. A zvilato lezvi a musochwa wa muRoma a nga boha zvi wa mu vhuna ku hlula yimpini, kanilezvi a zvilato zvo fananisa lezvi hina hi bohako zvi hi vhuna ku chumayela ‘mahungu yo saseka ya kurula’. (Isa. 52:7; Rom. 10:15) Hambulezvo, ka zvikhati zvin’wani zvi lava kutiya-hlanha kasi hi chumayela. Roberto, a nga ni 20 wa malembe i ngalo: “Ndzi wa chava ku chumayela zvigondzani-kuloni. Zvi wa ndzi dhanisa. Kanilezvi, loku ndzi cuwuka ndzhako, ndza ti laya hi lezvi ndzi mahileko. Zvezvi zvi ndzi tsakisa nguvhu a ku chumayela titanga ta mina.” A vaswa vo tala va maKristu va wona ku a va chavi ku chumayela loku va rangile hi ku ti longisela na ka ha hi mahlweni. w18.05 23-24 ¶¶9-11

Ni gambo ga siku legi Jesu a nga lava ku dawa hi gona, i no byela vapostoli vakwe aku: ‘Ndza mu nyika a kurula ka mina’. (Joh. 14:27) A kurula ka Jesu ku hi vhunisa kuyini a ku simama hi chumayela? A cikhati hi simamako ku chumayela hizwa kurula hakuva ha zvi tiva ku hi tsakisa Jehovha na Jesu. (Lis. 149:4; Rom. 5:3, 4; Kol. 3:15) Andzhako ka loku Jesu a byelile vapostoli vakwe lezvaku i lava a ku va tsaka, i tlhamusele a lisima la kuva va kombisa lirandzo la lisine. (Joh. 15:11-13) Hi kulandzela i te: ‘Ndzi mu vitanile ndziku mu maxaka.’ Hi nga wona thomo lego ga lisima ga kuva xaka kutani munghana wa Jesu! Kanilezvi a vapostoli vakwe va wa ta simamisa kuyini va maha vanghana va Jesu? Jesu i te: ‘Ndzi mu yimisa lezvaku mu ya pswala mihandzu.’ (Joh. 15:14-16) Hi magezu man’wani i wa wula ku va simama ku chumayela. Kwalomo ka malembe mambiri na a nga se wula magezu lawo, Jesu i byelile vapostoli vakwe aku: ‘Kufambeni ka n’wina kanelani muku: A Mufumo wa tilo wu tshinele.’ (Mat. 10:7) Lezvo hi zvona zvi nga maha Jesu a kuca vapizani vakwe lezvaku va timisela ntirweni wa kuchumayela ka wusiku go gumesa ga wutomi gakwe laha misaveni. — Mat. 24:13; Mar. 3:14. w18.05 13 ¶¶15-16

Muswa, lwela ku tsakisa Jehovha wutomini ga wena ni ku ti vekela mixuvo ya moya. Kanilezvi a vaswa vo tala va tanga ya wena vo lava ku ti hlakanela basi. Kuzvilava va ta tlhela va ku kucetela ku wenawu u maha zvalezvo. Zvi ta lava ku u va komba ku a mixuvo ya wena wa yi nyika nguvhu lisima. U nga va tsiki va ku maha u rivala a mixuvo ya wena. Maku u nga maha yini kasi u simama u tiyile loku a van’wani va ku kucetela ku maha lezvi va mahako? Potsa zviyimo zvi to maha ku zvi ku karatela ku hlula kucetelo wabye. (Mav. 22:3) Ehleketa hi makhombo ya ku maha zvilo zvo biha. Ti koramise u vhumela wusungukati. Ingisa lezvi a vapswali va wena ni vamakabye vo buvha lomu bandleni va ku byelako. (1 Ped. 5:5, 6) Wena ke, wa ti koramisa laha ka kuza u vhumela wusungukati? w18.04 31 ¶¶14-16

Ka mahungu ma ngaya ka mabandla yo kari ya le Ásia Menor, Jesu i kombisile kubonga hi ntiro wa vapizani vakwe. Hi cikombiso, ka mahungu lawa ma ngaya ka bandla ga Tiyatira, i sangulisile lezvi: “Ndza yi tiva a mitiro ya wena, ni lirandzo la wena, ni kukholwa ka wena, ni ntiro wa wena, ni kutimisela ka wena, ni lezvaku a mitiro ya wena leyi yo gumesa yi hundza leyi u yi mahileko kusanguleni.” (Kuv. 2:19) A nga kumbukangi a kuandza ka ntiro wabye basi, i tlhelile a va dzundza hi matshamela yabye lawa ma nga va ku kuca ku maha mitiro ya yi nene. Hambu lezvi Jesu a nga lava ku nyika wusungukati ka vokari le Tiyatira, i sangulile a tlhela a gemeta mahungu yakwe hi ku va tiyisa. (Kuv. 2:27, 28) Phela Jesu hi yena a rangelako mabandla wontlhe ya wuKristu! A zvizi zvi lava ku a hi bonga hi ntiro lowu hi mu mahelako. Hambulezvo, a nga tsiki ku kombisa kubonga. Leco cikombiso ci nene nguvhu a vekeleko madhota! w19.02 16 ¶10

Ka zana ga malembe go sangula, Jehovha i tirisile a hubye yi fumako kasi ku tiyisa maKristu wontlhe, a ku patsa ni lava va nga rangela lomu mabandleni. Yi rumele vamakabye vambiri va hubye yi fumako, Pedro na Johani, lezvaku va ya khongelela maKristu lawo ya maswa kasi ma amukela moya wa ku basa. (Miti. 8:5, 14-17) Filipu ni vamakabye lavo va vaswa va tiyisilwe nguvhu hi civhuno leci va nyikilweko hi hubye yi fumako! Inyamutlha, a Hubye yi Fumako ya Timboni ta Jehovha yi tiyisa vatiri va Bheteli ni vamakabye van’wani va nga ka ntiro wo hlawuleka wa cikhati contlhe, zvin’we na hina hontlheni. A ku fana ni vamakabye va zana ga malembe go sangula, hinawu ha tsaka hi kutiyisiwa loko! Ahandle ka lezvo, hi 2015 a Hubye yi Fumako yi humesile broxura gi nge Tlhelela ka Jehovha, kasi ku tiyisa lava va tsikileko lisine. w18.04 20 ¶¶18-20

A vokari va alakanya ku zvi wa tava chukwana loku hi wova ni kutlhatlheka ko kala mbhingano. Hi nga alakanyela lezvi a tiko gi nga wa ta tshamisa zvona loku a munhu ni munhu i wo ti mahela lezvi a zvi lavako. A Enciclopédia Delta Universal gi li a ku veka milayo zva karata hakuva yi fanele ku vhikela vanhu yi tlhela yi va pimela a kutlhatlheka loku va faneleko kuva nako. Lezvo a zvi tali ku olova. Hi zvalezvo zvi mahako ku hiva ni milayo ya talela ga cima, vaadhivhogadho ni valamuli va tsandza-vahlayi kasi ku yi tlhamusela ni ku komba matirela ya yona. Hikwalaho kasi hi kuma kutlhatlheka ka lisine, hi fanele ku maha zvilo zvimbiri. A co sangula ku vhumela a lisine leli Jesu a nga gondzisa. A ca wumbiri kuva vapizani vakwe. Kanilezvi hi ta tlhatlheka ka yini? Jesu i te: ‘Loyi a mahako kuwonha, i tshama khumbi ya kuwonha.’ A guma aku: “Loku N’wana a mu tlhatlhisa, mu tava mu tlhatlhekile futsi.” — Joh. 8:34, 36. w18.04 7 ¶¶13-14

Hontlheni ha tsaka nguvhu hi ku hanya ni vanhu va khatalako hi kutizwa ka hina ni kutshamiseka ka hina. A vanhu lavo, va zama ku ti veka ka ciyimo ca hina va tlhela va zama ku pola lezvi hi zvi pimisako ni kutizwa ka hina. Va zama ku pola ni lezvi zvi lavekako ka hina va guma va hi vhuna — ka zvikhati zvin’wani, ne na hi nga se va kombela. Ha tsaka nguvhu hi vanhu va kombisako lezvaku va hi “zwela” wusiwana. Kota maKristu, hontlheni hi xuva ku kombisa kuzwela-wusiwana. Hambulezvo, a lisine hi ku zvi nga tshuka zvi lava ku hi kulula hi n’watseka kasi hi zvi kota. Hikuyini? A cin’we ca zvigelo hi ku a hi mbhelelangi. (Rom. 3:23) Hikwalaho hi fanele kulwa ni tshamela ga hina ga mabeleko ga ku alakanyela ga hina basi. A cin’wani, hi ku a vokari va hina va fanele kulwa kasi va gondza ku kombisa kuzwela-wusiwana hi kota ya mawundlelwa yabye kutani lezvi va zvi hanyileko. Co gumesa, hi nga tshuka hi thapelwa hi moya wa vanhu va tiko legi hi hanyako ka gona. Masikwini lawa yo gumesa, a kutala ka vanhu a va khatali hi kutizwa ka van’wani. Kanilezvi, va “ti randza wutsumbu”. (2 Tim. 3:1, 2) Loku hi pimanyisa Jehovha Nungungulu ni N’wana wakwe Jesu Kristu, hi nga zvi kota ku kombisa kuzwela-wusiwana. w19.03 14 ¶¶1-3

A Nayo wo gumesa ka leyi ya Khume wu betela a ku navela, kutani kuva ni matshoho hi nchumu wa mun’wani, u wu lava. (Dhewu. 5:21; Rom. 7:7) Jehovha i yimisile nayo lowu kasi ku gondzisa nchumu lowu wa lisima nguvhu: A vanhu vakwe va wa fanele ku vhikela timbilu tabye — ku nga maalakanyo yabye, kutizwa kabye, ni kupima kabye. Jehovha wa zvi tiva ku a mitiro yo biha, yi sangula hi maalakanyo ni kutizwa ko biha. Hi cikombiso, Hosi Dhavhidha i wele ka ntlhamu lowu. Hi tshamela gakwe i wa hi munhu wa mu nene. Kanilezvi ka khati ko kari, i no navela sati wa vambe. A kunavela kakwe ku mu mahile a wonha. (Jak. 1:14, 15) Dhavhidha i no maha wubhayi, a zama ku kalavela nuna wa kona, a zvi tsandzeka; a guma a mu dayisa. (2 Sam. 11:2-4; 12:7-11) Jehovha i wona zvo hundza lezvi a vanhu va zvi wonako. I wona lezvi hi nga zvona futsi hi le ndzeni — i wona mbilu ya hina. (1 Sam. 16:7) A ku na maalakanyo, kutizwa, ne mitiro a kalako a nga yi woni. I lava zva zvi nene ka hina a tlhela a hi kuca ku maha lezvo. Hambulezvo, i lava ku hi pola maalakanyo yo biha hi tlhela hi ma hlongola na hi nga se maha zva kubiha. — 2 Kro. 16:9; Mat. 5:27-30. w19.02 22 ¶9, 11

A Bhibhiliya gi li ‘Mosi i wa hi munhu wo rula nguvhu ku hundza vanhu vontlhe va nga laha misaveni’. (Mitse. 12:3) Xana lezvo zvi wula ku i wa hi wa nyalidede, wo kala a nga ci tivi leci a ci lavako, ni wo chava ku maha zviboho? A van’wani va li a munhu wo rula i tshamisile lezvo. Kanilezvi lezvo a hi lisine. Mosi i wa nga hi munhu wa nyalidede. I wa hi nandza ga Jehovha go tiya hlanha ni ga ku zvi kota ku maha zviboho. Hi ku vhuniwa hi Jehovha, i yile a ya wulawula ni hosi ya hombe ya le Gibhite; a rangela vanhu va tsemakanya ciwula — lava kuzvilava va nga chikela 3 000 000 wa vona — a tlhela a vhuna tiko ga Izrayeli lezvaku gi hlula valala va gona. Inyamutlha a hi kumani ni zvikarato lezvi Mosi a nga kumana nazvo. Kanilezvi siku ni siku, ha kumana ni vanhu kutani zviyimo zvi mahako ku zvi hi karatela kuva vanhu vo rula. Hambulezvo, Jehovha i tsumbisa lezvaku ‘lava vo rula va taga tshomba ya tiko’. (Lis. 37:11) Lezvo zvi hi kuca nguvhu lezvaku hi ti karatela kuva vanhu vo rula. Wena ke, u munhu wo rula? A van’wani ke, va ku wonisa zvezvo? w19.02 8 ¶¶1-2

Jehovha i hi nyikile livhalo kusukela ka munhu wo sangula. Hi zvi wona hi ku andzhako ka loku Adhamu na Evha va tsikile ku ingisa Nungungulu, va no mu fihlala. Lezvo zvi komba ku va wa biwa hi livhalo labye. A livhalo li nga kala ku gondzisiwa khwatsi li nga fananiswa ni mbyana yi nga kala ku gondzisiwa ku vhikela muti. Lezvo zvi ngava ni mhango ya hombe nguvhu hakuva a vayivi va ngata va ta pandza yindlu va yiva va ti fambela. Loku a mbyana yi gondzisilwe khwatsi yi nga vhikela muti lezvaku a makhamba ma nga zvi koti ku yiva. A livhalo li gondzisilweko khwatsi, li nga fananiswa ni mbyana yi gondzisilweko khwatsi leyi yi tlharihisako n’winyi wa muti loku a hi mhangweni yo yivelwa. Hi ndlela yo fana, loku hi gondzisa khwatsi a livhalo la hina, li nga hi rangela ni ku hi vhikela. Loku li nga gondzisiwangi khwatsi, a li nge hi tlharihisi loku hi lava ku maha zva kubiha. (1 Tim. 4:1, 2) Li nga ha hi maha hi alakanya ku a ‘zvo biha zvi sasekile’. w18.06 15-16 ¶¶1-3

Hi fanele ku tiva mawonela ya tiko lawa ma nga tekeliko ku dlunyateka khwatsi. Hi cikombiso, a mahungu yo kari ma haxiwa hi ndlela ya ku kombisa ku yimelela mawonela yo kari ya politika. A man’wani ma vhuvhumisa mixuvo ni zvimaho lezvi a tiko gi zvi nyikako lisima. A mafilmi ni mabhuku yo kari ma vhuvhumisa mawonela ya ku: “Rangisa ga wena” ni ku “rangisa ngango.” Ma tlhela ma zvi mahisa ku khwatsi a mawonela lawo ma nene, niku ma tsakisa. Hambulezvo, a mawonela lawo ma chipisa wusungukati ga Bhibhiliya gi kombako lezvaku hina ni mingango ya hina hi ta kuma litsako loku hi randza Jehovha a ku hundza zvontlhe. (Mat. 22:36-39) Lezvo a zvi wuli ku zvi bihile ku ti buza hi zvihungato zva zvi nene. Kanilezvi hi fanele ku ti wutisa lezvi: ‘Ndza zvi kota ku pola mawonela ya tiko, hambu loku ma nga vhuvhumiswi hi ku kongoma ke? Ndza ti vhikela mina ni vana va mina lezvaku hi nga sixtiri longoloko wo kari wa televhizawu kutani ku lera mahungu ma kalako ma nga hi ma nene ke? Ndza vhuna vana va mina lezvaku vava ni mawonela ya Jehovha kasi va nga thapelwi hi mawonela ya tiko ka lezvi va zvi zwako ni ku zvi wona ke?’ w18.11 26 ¶¶18-19

Jehovha i komba lezvaku i na na hina hi ku hi khatalela hi mbilu yontlhe ni ku hi randza. Hi ngazwa lezvi a wulako, zvi kombako lezvi a hi randzisako zvona! I li: ‘Wa randzeka mahlweni ka mina, ni ku dzundzeka, kambe ndzi ku randzile.’ (Isa. 43:4) A ku na nchumu laha misaveni ni le tilweni ci nga mahako ku Jehovha a tsika ku randza lava va mu tirelako, ne leci ci nga mahako ku a kutsumbeka kakwe ku tsekatseka. (Isa. 54:10) Jehovha a nga tsumbisi ku susa zvikarato lezvi zvi mahako ku a wutomi gi hi bindzela. Kanilezvi, a nga ta hi tsika hi mbombomela lomu ka “micongo” ya zvikarato; ne a nga ta tsika “malangavi” ya zvikarato ma hi tsikisa ku mu tirela. I hi tiyisekisa lezvaku i tava na hina, a hi vhuna ku “tsemakanya” zvikarato lezvo. Zvini a to maha? I ta hi vhuna ku hungula kuchava kasi hi simama hi tsumbeka ka yena hambu loku hi hi mhangweni ya kufa. (Isa. 41:13; 43:2) Loku a mun’we ni mun’wani wa hina a kholwa lezvi Nungungulu a nga tsumbisa, zvaku ‘ndzi tava na wena’, hinawu hi nga ta chava. Hi ta tiya hlanha laha hi timiselako zvikarato. w19.01 3 ¶¶4-6

Loku u hi muswa kuzvilava a vagondzisi, ni vanyiki va wusungukati, kutani vanhu van’wani, va ku kuca uya Univhersidhadhe kutani ku kuma ntiro wu to ku holela mali yo tala. Kanilezvi Jehovha i ku nyika wusungukati go hambana. A lisine hi ku i lava lezvaku u ti karata u gondza cikola kasi u ta kuma ca kutihanyisa. (Kol. 3:23) Kanilezvi wa zvi tiva kambe lezvaku loku wa ha hi muswa, u fanele ku maha zviboho zva lisima zvi yelanako ni wutomi ga wena cikhatini ci tako. Hikwalaho, i ku nyika matshinya ya milayo kasi ma ku kongomisa ni ku ku vhuna ku hanya hi ndlela yi mu tsakisako masikwini lawa yo gumesa. (Mat. 24:14) Jehovha wa zvi tiva lezvi zvi to maheka cikhatini ci tako, niku wa zvi tiva ku a tiko legi gi laha kusuhani ni ku loviswa. (Isa. 46:10; Mat. 24:3, 36) Jehovha wa ku tiva wena kambe. Wa zvi tiva lezvi zvi to ku nyika litsako ni lezvi zvi nga ku yivelako litsako. A wusungukati ga vanhu gi nga zwalisa ku khwatsi gi nene, kanilezvi loku gi nga seketelwi ka Mhaka ya Nungungulu, a gi vhuni nguvhu. w18.12 15 ¶¶1-2

Dhavhidha i pimiselwe ku wulawula hi cikhati leci a ‘vakubiha va to kala va nga ha hi kona’. I tlhelile a wula na ka hi mahlweni lezvaku ‘a valulamileko va taga tshomba ya tiko, va aka ka gona kala kupindzuka.’ (Lis. 37:11, 29; 2 Sam. 23:2) U alakanya ku lava va lavako ku maha ku randza ka Nungungulu va ti zwisile kuyini hi citsumbiso leci? Vave ni cigelo co zwala ca ku rindzela ku ka siku go kari a valulamileko va ta hanya laha misaveni yi tlhela yiva paradhise a ku fana ni jardhim ya Edheni. A vaIzrayeli va nga ti byela ku va khozela Jehovha, va mu alile va tlhela va tsika ni wukhozeli ga lisine hi kuphindaphinda. Hikwalaho Nungungulu i no tsika vaBhabhuloni va hlula vanhu vakwe, va hahlula tiko gabye gi maha rumbi va tlhela va teka vanhu vo tala vaya wukhumbini. (2 Kro. 36:15-21; Jer. 4:22-27) Kanilezvi a vaphrofeti va Nungungulu va phrofetile lezvaku andzhako ka 70 wa malembe a vaIzrayeli va wa ta tlhela tikweni gabye. A zviphrofeto lezvo zvi tatisekile. Hambulezvo a zviphrofeto lezvo zva hi byela cokari hinawu inyamutlha — zvi hi nyika zvigelo zvo zwala zva ku hi rindzela paradhise laha misaveni cikhatini ci tako. w18.12 5 ¶¶9-10

A wusungukati legi va nge ga gi nene ga kona, gilwa ni lezvi a Bhibhiliya gi zvi gondzisako. Kanilezvi, ku ngava lezvaku a wusungukati ga tiko ga vhuna nguvhu inyamutlha a ku hundza legi ga Bhibhiliya ke? Jesu i te: “A wutlhari gi kombisa kululama hi mitiro ya gona.” (Mat. 11:19) Hambu lezvi a tiko gi andzileko nguvhu hi tekinolojiya, a gi se zvi kota ku lulamisa zvikarato zva hombe lezvi zvi hi tsonako litsako, zvo kota tiyimpi, cihlawulela ca hlonge, ni wugevenga. Ahandle ka lezvo, a tiko gi wona wubhayi kota nchumu wu kalako wu nga bihangi. Kanilezvi a vanhu vo tala va wula lezvaku lezvo zvi hohlota mingango, zvi vanga mababyi, ni mihandzu yin’wani yo bava. Ahati wusungukati ga Jehovha ke? A maKristu ma nga ni mawonela ya Jehovha ma na ni mingango yo tsaka, ma potsa mababyi, niku ma na ni kuzwanana ka hombe ni vamakabye vabye va nga misaveni yontlhe. (Isa. 2:4; Miti. 10:34, 35; 1 Kor. 6:9-11) Lezvo zvi dlunyatisa khwatsi lezvaku a kupima ka Jehovha ku hundza kupima ka tiko. w18.11 23 ¶¶8-10

Hina hi maha zvontlhe hi zvi kotako kasi hi hanyisana khwatsi ni maxaka ya hina ni ku ma mahela zva zvi nene. Kanilezvi a hi faneli ku tshova matshinya ya milayo ya Jehovha hi ku fela ku ma tsakisa. A vanghana va hina va susa ndzi kandzihela va fanele kuva lava va randzako Jehovha. Kasi hi simama ku famba lisineni, hi fanele kuva ni mahanyela yo basa mahlweni ka Jehovha. (Isa. 35:8; 1 Ped. 1:14-16) A cikhati hi nga gondza lisine, hi cicile zvokari wutomini ga hina kasi hi hanya hi matshinya ya milayo ya Bhibhiliya. A vokari va cicile zva hombe nguvhu. Kanilezvi ha ha fanele ku ti wonela kasi hi nga tshuki hi cicisa mahanyela ya hina yo basa hi mahanyela yo biha. Cini ci nga hi vhunako ku hlula ni cihi ciringo ca ku maha zvo biha? Ehleketa hi lezvi Jehovha a nyikeleko kasi a hi basisa. I nyikele wutomi ga Jesu Kristu, a N’wana wakwe wo randzeka! (1 Ped. 1:18, 19) Kasi hi tshama hi basile mahlweni ka Jehovha, contlhe cikhati hi fanele ku ti alakanyisa a lisima la hakhelo ya ku tlhatlhisa ya Jesu. w18.11 12 ¶¶10-11

A votala va nga ntirweni wa cikhati contlhe va wula lezvaku a ku tshama va khomekile ntirweni wa kuchumayela zva va vhuna ku tshama va tsakile va tlhela vava ni mawonela ma nene hambu loku a zviyimo zvabye zvi cica. Kota lezvi hi zvi wonako ka cikombiso cabye, loku hi maha zvontlhe hi zvi kotako ndzeni ka ciyimo ca hina hi tlhela hi tsumba Jehovha hi mbilu yontlhe, hi ta zvi kota ku simama hiva ni kurula hambu loku ko humelela yini. Hi kufamba ka cikhati, hi nga pola ku lezvi hi nga ti zwananisa zvona ni kucica ko kari zvi tiyisile wunghana ga hina na Jehovha. Ka tiko legi, a wutomi ga hina gi nga cica hi citshuketi. Hi nga ha cicelwa ntiro lowu hi mahako lomu hlengeletanweni ya Jehovha, hi nga sangula ku babya, kutani zvi nga lava ku hi khatalela xaka hi ndlela yin’wani. Hambulezvo, kani cini ci humelelako, tsumba lezvaku Jehovha i ta ku hlayisa a tlhela a ku vhuna hi cikhati ci faneleko. (Mah. 4:16; 1 Ped. 5:6, 7) Ka cikhati leci, maha zvontlhe u zvi kotako ka ciyimo u nga ka cona. Khongela ka Jehovha, a Papayi wa wena, u tlhela u gondza ku mu tsumba hi mbilu yontlhe. Loku u maha lezvo, hambu loku a zviyimo zva wena zvo cicisa kuyini, u tava ni kurula loku ku tako hi ka Jehovha. w18.10 26 ¶17, 19; 27 ¶22

Lomu ka Bhibhiliya, hi gondza lezvi Jehovha a khatalisako zvona hi vanhu vakwe. Hi cikombiso, wona lezvi Jehovha a nga kombisisa zvona wunene a vhuna Samuweli lezvaku a ya mu byela mahungu ya kulamula Mupristi wa Hombe, Eli kota lezvi zvi tsalilweko ka 1 Samueli 3:1. A Nayo wa Jehovha wu wa laya vanana lezvaku va kombisa cichavo hi vanhu va hombe, nguvhunguvhu lava va rangelako. (Ekso. 22:28; Lev. 19:32) Hikwalaho zva dlunyateka ku Samuweli kota n’wanana zvi mu karatele nguvhu a kuya ka Eli, a ya tiya hlanha a mu byela mahungu yo bindza ya kulamula ka Nungungulu. A Bhibhiliya gi hi byela lezvaku Samuweli “i wa chava ku ya hlawutela Eli a muwoniso lowo”. Hambulezvo, Nungungulu i dlunyatisele Eli lezvaku hi Yena a nga kari a vitana Samuweli. Kota wuyelo ga kona, Eli i no kurumeta Samuweli lezvaku a nga mu fihleli nchumu. Samuweli i no ingisa, a mu ‘hlawutela zvontlhe’ a nga wulile Nungungulu. A mahungu lawo ma wa nga hi ya maswa ka Eli. (1 Sam. 2:27-36) A matimu lawa ma hi gondzisa lezvi Jehovha a khatalisako zvona hi vanhu. w18.09 21 ¶2; 22 ¶¶4-5

Inyamutlha, a varangeli a hi vona voce va hembako. A ndzima yi nge: “Hikuyini a vanhu va hembako?”, yi tsalilweko hi Y. Bhattacharjee, yi wula lezvaku “a mawunwa ma noya hi ku zima mitsu lomu ka vanhu.” Hi magezu man’wani, a vanhu va alakanya ku a ku hemba zva ntumbuluko niku a hi cikarato. A vanhu va tolovela ku hemba kasi va ti vhikela, kuzvilava kasi va fihla zvihoxo zvabye lezvi va zvi mahileko kutani wugevenga va gi mahileko. A ku hundza lezvo, va hemba kasi va kuma mali kutani ku vhuneka vona venyi. A ndzima leyo yi tlhelile yi ku a vanhu vo kari a va chavi ku hembela “vanhu vo kala va nga va tivi, vatiri-kuloni, vanghana, ni maxaka.” Mihandzu muni yi tshovelwako hi kota ya mawunwa lawo? A vanhu a va ha tsumbi munhu, niku a wunghana ga vanhu ga hohloka. Dhavhidha i khongele ka Jehovha, aku: “Wena wa randza lisine lomu mbilwini.” (Lis. 51:6, NM) Dhavhidha i wa zvi tiva ku a ca lisima hi lezvi hi nga zvona hi lomu mbilwini. Contlhe cikhati, a maKristu ya lisine ma ‘wulawula lisine ka mun’we ni mun’wani’. — Zak. 8:16. w18.10 4 ¶4; 5 ¶¶9-10; 8 ¶19

Kuzvilava a vaIzrayeli lava va nga huma hi Gibhite hi 1513 Mahlweni ka Kristu va wa hundza 3 wa timiliyoni. Cikari ka vanhu lavo, ku wa hi ni vanana, zvikhosana, niku kuzvilava ku wa hi ni vokari va nga babya ni vo limala. A vanhu lavo vo tala va wa lava Murangeli wo khatala ni wa ku zwisisa. Niku Jehovha i kombisile matshamela lawo hi ku tirisa Mosi. Kota wuyelo ga kona, a vaIzrayeli va ti zwile na va hlayisekile a cikhati va nga siya mimiti yabye leyi va nga tolovele ku hanya ka yona. (Lis. 78:52) Jehovha i mahile yini kasi a vanhu vakwe va tizwa na va hlayisekile? A vaIzrayeli va no huma hi Gibhite na va xaxametilwe khwatsi, a ku fana ni ntlawa wa masochwa ma yako kulweni. (Ekso. 13:18) Kota lezvi va nga xaxametilwe khwatsi, va wa nga kanakani lezvaku a Nungungulu wabye i kari a wonelela ciyimo. Jehovha i tlhelile a va alakanyisa lezvaku i wa hi zvin’we navo, a va rangela ni ku va vhikela hi ku va nyika “refu” kasi gi va rangela ni hlikanhi, ni ‘kuwonekela ka ndzilo’ kasi ku va rangela ni wusiku. (Lis. 78:14) A vaIzrayeli va wa ku lava ku tiyisiwa loko, hi kota ya lezvi zvi nga guma zvi humelela. w18.09 24 ¶¶11-12

A malandza yo kari ya Jehovha ya cikhatini ca kutsaliwa ka Bhibhiliya wonawu ma mbhetilwe ntamu hi zvikarato laha ka kuza ma lava kufa. Hi cikombiso, a cikhati leci Joba a nga kala a nga ha zvi lavi ni ku simama a hanya i te: “A muhefemulo wa mina wu karele hi kuhanya.” (Joba 7:16) Jona yenawu i khunguvanyekile nguvhu aza aku: ‘Jehovha, teka a wutomi ga mina, hakuva a kufa i chukwana ka mina ku hundza ku hanya.’ (Jona 4:3) Muphrofeti Elija i mbhelelwe hi kutsumba, laha ka kuza aku: ‘Zvi ringene! Jehovha, teka muhefemulo wa mina.’ (1 Tih. 19:4) Kanilezvi Jehovha i wa ma randza a malandza lawo yo tsumbeka niku i wa lava ku ma simama ma hanya. A nga ma solangi hi kota ya lezvi ma nga ti zwisa zvona. Wutshan’wini ga lezvo, i no ma vhuna lezvaku ma tlhela ma zvi lava ku simama ma hanya kasi ma mu tirela hi kutsumbeka. w18.09 9 ¶4

A vatiri-kulori na Nungungulu va tiviwa hi ku amukela vapfhumba. (Mah. 13:2) Lomu ka Mhaka ya Nungungulu, hi nga kuma zvikombiso zvi hi gondzisako lezvi hi nga kombisisako zvona wunene. (Gen. 18:1-5) Hi nga zvi kota ku vhuna van’wani loku hi kuma thomo ga ku maha lezvo, niku hi fanele ku zvi maha futsi ni ka lava va kalako va nga hi maKristu. (Gal. 6:10) U nga tira na Jehovha hi ku amukela vamakabye va nga ntirweni wa cikhati contlhe lava va lavako ka ku tshama ke? (3 Joh. 5, 8) Loku hi maha lezvo, vona va vhuneka, hinawu ha vhuneka. Lezvo a Bhibhiliya gi zvi vitana ku “ku tiyisana”. (Rom. 1:11, 12) A Mhaka ya Nungungulu yi kuca vavanuna lezvaku va tirela van’wani lomu bandleni kota malandza ya wutireli ni madhota. Leyo i ndlela ya ku tira na Jehovha. (1 Tim. 3:1, 8, 9; 1 Ped. 5:2, 3) Lava va mahako lezvo va xuva ku vhuna van’wani hi tindlela to woneka kukhozeleni kabye. (Miti. 6:1-4) A vamakabye lava va vhunetelako mitiro yo kari lomu bandleni vali va tsaka nguvhu hi ku vhuna van’wani. w18.08 22-23 ¶¶6-7; 24 ¶10

Hambu lezvi Timote a nga kari a rangela vamakabye va nga hi va hombe kakwe hi tanga, contlhe cikhati i wa fanele kuva ni tipswalo a tlhela a va komba cichavo. Hambulezvo, ahati loku a munhu wo kari a nga wa hombe hi tanga a wonha ha womu kutani ku kucetela zvilo zvi nga mu tsakisiko Jehovha? Jehovha a nga tsetseleli munhu wo wonha ha womu, hambu loku a hi wa hombe kutani a kombiwako cichavo hi votala lomu hlengeletanweni. Wona lezvi Ezekiyeli 9:5, 6 a wulako. I ngalo: ‘Ni ka van’wani i te ngalo a tindleveni ta mina: Mu landzeleni, mu tsemakanya cikari ka muti mu hlasela. . . . Hihiritani vaku bhi a zvikhosana zva vavanuna, ni majaha, ni vanhwana, ni zvivanana, ni vavasati.’ A magezu yo fana ni lawo ma kumbukiwa kambe ka ciphrofeto ca Isaya. (Isa. 65:20) Makunu, a ca lisima ka zvontlhe ku hi mu komba cichavo Jehovha, a “Wakale hi Masiku”. (Dhan. 7:9, 10, 13, 14) A ku mu komba cichavo Jehovha, zvi ta hi nyika hlanha wo kawuka munhu a mahileko ciwonho hambu loku a no kulisa kuyini hi tanga. — Gal. 6:1. w18.08 13 ¶¶13-14

Kota maKristu ya lisine hi fanele ku ti gondzisa ku hlola mahungu kasi hi tiva lezvi a mhaka yo kari yi nga tshamisa zvona. (Mav. 3:21-23; 8:4, 5) Loku hi nga mahi lezvo, Sathani ni tiko gakwe zvi ta va olovela ku va hi khohlisa. (Efe. 5:6; Kol. 2:8) A co tiya ku, kasi hi tiva lezvi a mhaka yo kari yi nga tshamisa zvona, hi fanele ku hlola khwatsi mahungu lawo. Inyamutlha, hi kuma mahungu ma tako hi ka matshamu yo hambanahambana. A mahungu lawo hi ma kuma ka Internet, ka televhizawu, ni ka zvitichi zvin’wani. Ahandle ka lezvo, a vanghana va hina vonawu va nga hi rumelela tie-mail to tala, timesaji, ni matshango yo kari. Ka zvikhati zvin’wani a mahungu lawo maya hi kuna. A kutala ka zvikhati a vanghana va hina a va na makungo yo biha a cikhati va rumelako mahungu lawo. Kanilezvi ku na ni vanhu van’wani va ku zvirandza va xwanya mahungu ya mawunwa kutani ma soholotako a lisine. Hikwalaho zvi lava ku hi ti wonela. w18.08 3 ¶¶1, 3

Jehovha i hlawulile a wasati wa ku ti koramisa wa ku hi Mariya kasi ava mamani wa N’wana wakwe, Jesu. Mariya i wa tshama ka cidhoropana ci nga vitaniwa ku i Nazareta, ci nga tsawukene ni Jerusalema ni tempeli. (Luka 1:26-33) A magezu lawa Mariya a nga byela xaka gakwe Elizabheti ma komba ku i wa hi munghana wa hombe wa Jehovha. (Luka 1:46-55) Jehovha i wa kari a ku wona a kutsumbeka ka Mariya, a guma a mu katekisa hi ndlela yo kala a nga yi rindzelangi. A cikhati leci Jesu a nga pswaliwa, hi vamani lava Jehovha a nga va tivisa kupswaliwa kakwe? A nga tivisangi ne murangeli mun’we kutani tihosi ta le Jerusalema ni ta le Bhetlehema. Wutshan’wini ga lezvo, i rumele tingilozi tiya ka varisi vo ti koramisa lava va nga gisa tiyivhu lomu mikoveni le handle ka Bhetlehema. (Luka 2:8-14) Hi kulandzela, a varisi lavo va yile va ya vhuxela cin’wanana leco ci nga ha hi ku pswaliwa. (Luka 2:15-17) Kuzvilava Mariya na Josefa va hlamalile nguvhu a cikhati va nga wona lezvi Jesu a nga dzundzisiwa zvona. w18.07 6 ¶¶11-12

Hikuyini Jehovha a nga zangarela Solomoni? A Bhibhiliya gi ngalo: ‘Jehovha i no zangarela Solomoni, hakuva a mbilu yakwe yi wa fularele Jehovha.’ Jehovha i zamile ku vhuna Solomoni. I ‘wonekile ka yena zvikhati zvimbiri, a mu leletela ku fularela van’wani vanungungulu; kanilezvi cima a nga hlayisangi kuleletela ka Jehovha’. Kota wuyelo ga kona, Nungungulu a nga ha tsakangi hi yena niku i nyimile ku mu vhunetela. Jehovha a nga vhumelelangi a vana va Solomoni va fuma tiko gontlhe ga Izrayeli, niku va vile ni zvikarato zvo tshisa hi malembe yo tala. (1 Tih. 11:9-13) Loku hi hlawula vanghana va kalako va nga yi zwisisi a milayo ya Nungungulu kutani va kalako va nga yi kombi cichavo, va nga hi kucetela ku maha zvo biha va tlhela va wonha wunghana ga hina na Jehovha. Va ngava vanhu hi khozelako navo laha bandleni, kanilezvi na va nga hi na wunghana go tiya na Jehovha. A van’wani va ngava maxaka ya hina, vaakelani, vatiri-kuloni kutani zvigondzani-kuloni va kalako va nga khozeli Jehovha. Loku hi mbheta cikhati co tala ni vanhu va kalako va nga hanyi hi matshinya ya milayo ya Jehovha, va nga hi kucetela ku maha zvo biha laha ka kuza hi lahlekelwa hi wunghana ga hina na Nungungulu. w18.07 17 ¶¶9-10

Sathani i tirisa mafilmi ni televhizawu kasi a hangalasa kupima kakwe. Wa zvi tiva ku lezvi hi zvi wonako na zvi hlawutelwa, a zvi hi hungati basi, zvi tlhela zvi hi gondzisa lezvi hi faneleko ku ti zwisa zvona, ku pimisisa zvona, ni lezvi hi faneleko ku maha. Jesu i gi tirisile nguvhu a gondzisela legi. Hi cikombiso, alakanya mufananiso wa muSamariya wa mu nene ni lowu wa n’wana loyi a nga bharuka kaya a ya xakela tshomba yakwe yontlhe. (Mat. 13:34; Luka 10:29-37; 15:11-32) Hambulezvo, lava va nga ni vhenene ya mapimisela ya Sathani, va nga hi hehla hi zvitoriya lezvi va hlawutelako. Zvi lava ku hi nga etleli hi tihlo. A mafilmi ni milongoloko ya televhizawu zvi nga hi hungata zvi tlhela zvi hi gondzisa na zvi nga wonhi kupima ka hina. Kanilezvi, hi fanele ku ti wonela. A cikhati hi hlawulako zvo ti hungata hi zvona, i chukwana hi ti wutisa lezvi: ‘A filmi legi kutani longoloko lowu, xana wu ndzi gondzisa ku a zvi bihangi a ku tatisa mixuvo ya mina ya nyama?’ (Gal. 5:19-21; Efe. 2:1-3) Makunu, zvini u faneleko ku maha loku u pola lezvaku a longoloko wo kari wu vhuvhumisa kupima ka Sathani? Fambela kule nawo, khwatsi hi lezvi u nga wa ta maha loku ku wa hi mababyi yo thapela! w19.01 15-16 ¶¶6-7

A ku fana ni lezvi a cihuko ca simbi ci vhikelako wongo ga musochwa, a kutsumba ka hina ka “kuhanyiswa” ku vhikela maalakanyo ya hina. (1 Tes. 5:8; Mav. 3:21) Xana Sathani a nga hi khohlisisa kuyini kasi hi tlhatlha cihuko ca hina? Ehleketa hi lezvi a nga mu ringisa zvona Jesu. Sathani i wa zvi tiva ku Jesu i wa ta maha hosi ya misava. Hambulezvo i wa ta ranga hi ku xaniseka a tlhela a dawa. Andzhako ka lezvo, zvi wa ta lava ku a rindzela cikhati leci Jehovha a ci yimisileko kasi a maha Hosi. Hikwalaho Sathani i zamile ku mu byela zvilo a nga fanele ku maha kasi a hatlisa ku maha Hosi. Sathani i tsumbisile Jesu lezvaku loku o mu khozelanyana basi zvalezvo i wa ta fuma misava. (Luka 4:5-7) Wena wa zvi tiva lezvaku Jehovha i hi tsumbisa zvilo zvo saseka misaveni yiswa. Kanilezvi zvi lava ku hi rindzela a kutatiseka ka zvitsumbiso lezvo, niku laha hi rindzelako hi nga ha kumana ni zvikarato zvo tala. Hikwalaho Sathani i hi vhululela ndlela ya kuva ni wutomi ga kutshamiseka zvezvi. I lava ku hi rangisa kutshamiseka ka hina, a Mufumo wa Nungungulu hi wu siya ndzhako. — Mat. 6:31-33. w18.05 25 ¶¶15-17

Jehovha i lava lezvaku u tsaka na wa ha hi muswa. Veka kupima ka mixuvo ya wena ya moya ni ku ingisa a wusungukati ga Jehovha ka makungo wontlhe kutani ka zviboho zva wena zvontlhe. Loku u hlongolela ku maha lezvo wutomini ga wena, u ta hatla u wona lezvi Jehovha a ku rangelisako zvona, a ku vhikela, a tlhela a ku katekisa. Ehleketa hi wusungukati gontlhe legi a ku nyikako lomu ka Mhaka yakwe. Mu ingise loku aku: “Alakanya Muvangi wa wena masikwini ya wuswa ga wena.” (Mutsh. 12:1) Vaswa lomu bandleni, ha mu dzundza nguvhu hakuva hambu lezvi mu kumanako ni zvikarato, mu simama mu rangisa ntiro wa Jehovha wutomini ga n’wina. Mu ti vekela mixuvo ya moya mu tlhela mu nyika nguvhu lisima a ntiro wa kuchumayela wutomini ga n’wina. A mu tsiki tiko legi kambe gi mu maha mu rivala a mixuvo ya n’wina. Tiyisekani lezvaku a kutikarata ka n’wina a hi ka mahala. Mu na ni vamakabye va mu randzako va tlhela va mu seketela. Hikwalaho, ‘hendleletani mitiro ya n’wina yontlhe ka Jehovha, a makungo ya n’wina ma ta maheka.’ w18.04 31 ¶17; 32 ¶19