Novembro

Loku hi tirela Jehovha hi ni thomo go rindzela ku kuma zvontlhe lezvi Adhamu na Evha va nga zvi luza, a ku patsa ni ku hanya kala kupindzuka. Adhamu na Evha va langile ku nga tireli Jehovha hakuva va wa nga hi na lirandzo lo tiya hi yena. Hambulezvo, Jehovha i va tsikile va hanya kuza va pswala vana va tlhela va va wundla hi lezvi va nga zvi lavisa zvona. Na zvi nga seya kule, zvi no tekela ku woneka ku a ciboho ca Adhamu na Evha ca ku fularela Jehovha ci wa hi co fayela. A n’wana wabye wa matewula i no daya ndzisana yakwe na yi nga hi na nandzu. Hi kufamba ka cikhati, a misava yi no tala hi vanhu va tihanyi ni vo kala ku khatala hi van’wani. (Gen. 4:8; 6:11-13) Hambulezvo, Jehovha i wa hi ni ndlela ya ku ponisa vontlhe a vana va Adhamu na Evha lava va lavako ku mu tirela. (Joh. 6:38-40, 57) Laha u toya u gondza u tiva lezvaku Jehovha i na ni lirandzo ni lihlazva-mbilu la hombe nguvhu, kuzvilava a lirandzo la wenawu hi yena li ta kula. U ta nyenya mahanyela lawa Adhamu na Evha va nga ma langa u tlhela u ti hendleleta ka Jehovha. w19.03 2 ¶3; 4 ¶9

Kasi u zvi kota ku zwela van’wani, zama ku zwisisa zvikarato lezvi a va laha ngangweni ni vamakabye va kumanako nazvo. Kombisa kukhatala hi vaswa va laha bandleni, ni lava va babyako, ni va khosaheleko, ni lava va felweko. Va wutise ku vo yini. Demba khwatsi ndleve a cikhati va ti phofulako. Va vhune ku va wona lezvaku wa ci zwisisa khwatsi a ciyimo cabye. Ti nyiketi kasi u va vhuna ni cihi ci nga ntan’wini wa wena. Lezvo zvi komba ku wa va randza hi mbilu yontlhe a vamakabye va hina. (1 Joh. 3:18) Kota lezvi hina vanhu hi hambeneko, ni lezvi a zvikarato zvi hi khumbako hi ndlela yo hambana, hi fanele ku zama ku zwisisa mun’we ni mun’wani wa hina. Hikuyini? Hi ku a vokari loku va hi ni zvikarato va lava ku tekela ku ti phofula. Kanilezvi a van’wani a va zvi lavi ku bhula hi zvikarato zvabye. Hambu lezvi hi lavako ku va vhuna, a hi faneli ku va wutisa zvilo va kalako va nga tlhatlheki ku hi tlhamusela. (1 Tes. 4:11) Hambu loku va tlhatlheka ku hi tlhamusela, zvikhati zvin’wani hi ngava ni mawonela yo hambana navo. Hambulezvo, a hi faneli ku va lamula. Hi fanele ku zvi zwisisa ku hi zvezvo va ti zwisako zvona futsi. Hi fanele ku hatlisa kuzwa, hi nonoka ku wulawula. — Mat. 7:1; Jak. 1:19. w19.03 19 ¶¶18-19

Xana wa chava ku wulawula hi lisine lomu ko tala vanhu? Alakanya Nehemiya. I wa tira ndlwini ya hosi ya hombe nguvhu. Ka siku go kari, Nehemiya i wa tsuvile hi lezvi a nga zwile ku a makhurisi ni tinyangwa ta Jerusalema ti wa hi marumbi. (Neh. 1:1-4) Hi nga alakanya lezvi a nga womisa zvona hi ku chava a cikhati leci a hosi yi nga mu wutisa ku hikuyini a tsuvileko! Nehemiya i no tekela ku maha mukhongelo a gumesa a hlamula. Lezvi a hosi yi nga wula zvi va vhunile nguvhu a vanhu va Nungungulu. (Neh. 2:1-8) Alakanyela Jona kambe. A cikhati leci Jehovha a nga mu ruma ku ya wulawula ni vanhu va le Ninivha, i no chava nguvhu laha ka kuza a tsutsuma a ya ka tlhelo go hambana nguvhu ni legi va nga mu rumile ka gona. (Jona 1:1-3) Kanilezvi Jona i zvi kotile ku famba a ya chumayela le Ninivha hi ku vhuniwa hi Jehovha. Lezvi a ngaya a ya wula zvi va vhunile nguvhu a vanhu va le Ninivha. (Jona 3:5-10) Ka cikombiso ca Nehemiya, hi gondza ku zva lisima a ku ranga hi ku khongela na hi nga se hlamula. Ka cikombiso ca Jona, hi gondza ku Jehovha a nga hi vhuna ku mu tirela hambu loku ho chava zvo kota kwihi. w19.01 11 ¶12

A cikhati hi sangulako ku hanya hi lezvi hi gondzako lomu ka Bhibhiliya, a kuzwanana ka hina ni vanghana ni maxaka ku nga tshuka ku cica. Jesu i hi vhunile ku zwisisa cigelo ca kona a cikhati a nga khongelela vapizani vakwe aku: “Va basise hi lisine; a mhaka ya wena lisine.” (Joh. 17:17; tlhamuselo wa lahasi.) A ku ‘basisa’ zvi nga ha wula ku “veka hi tlhelo.” A cikhati hi sangulako ku hanya hi lisine, hi ti veka hi tlhelo tikweni legi, hakuva hi sangula ku hanya hi milayo ya Bhibhiliya. Hambu lezvi hi zamako kuva ni ku zwanana ni vanghana ni maxaka ya hina, a van’wani va nga sangula ku nga ha hi randzi a ku fana ni kale, niku a van’wani va nga ha hi vhukela hi kota ya lezvi hi zvi kholwako. Lezvo a zvi hi hlamalisi. Jesu i te: “Kunene, a valala va munhu va tava va ngango wakwe.” (Mat. 10:36) Hambulezvo Jesu i tsumbisile lezvaku kani kova ni cihi hi ci tsikileko hi kota ya lisine, hi ta kuma zvotala ku hundza lezvi hi zvi tsikileko! w18.11 6 ¶11

Mupostoli Pawule i wa va nyika nguvhu lisima a vamakabye a tlhela a zvi kombisa hi lezvi a nga wulawula hi vona. Ka mikhongelo yakwe, contlhe cikhati i wa bonga Nungungulu hi vamakabye lavo. I wa kombisa kubonga kakwe kambe loku a va tsalela mapapilo. Ka cipimo 16 ca Va Le Roma, i kumbuka 27 wa mavito ya vamakabye ka 15 wa mavhesi yo sangula. I kumbukile Priska na Akwila aku va ‘vekile wutomi gabye mhangweni’ hi kota ya yena; a tlhela aku Febhe “i vhunetele votala”, a ku patsa na yena. I no dzundza a vamakabye lavo vo randzeka, vo tira yi nga chayi. (Rom. 16:1-15) Pawule i wa zvi tiva ku a vamakabye vakwe a va mbhelelangi. Kanilezvi, laha a nga gemeta papilo gakwe ka va le Roma, i zvi wonile zvi hi chukwana ku veka kupima ka matshamela yabye ya ma nene. Hi nga alakanyela lezvi a vamakabye lavo va nga tiyisa zvona hi kuzwa a magezu ya Pawule yo va dzundza na ma leriwa hi gezu ga hombe laha bandleni! Handle ko kanakana, lezvo zvi mahile ku a wunghana gabye na Pawule gi tiya nguvhu. Wa zvi randza ku kombisa kubonga hi zvilo zva zvi nene lezvi a vamakabye laha bandleni ga wena va wulako ni ku zvi maha ke? w19.02 16 ¶¶8-9

Hi fanele kuva vanhu vo mbhelela kasi hi tsumbeka ke? Lisine ku a hi mbhelelangi niku ha maha zvihoxo zvo tala. A hi faneli ku chava hakuva Jehovha a nga veki kupima ka zvihoxo zva hina. A Mhaka yakwe yi wula lezvi: ‘Loku wena Jehovha u wa ta hlaya zvigoho, Hosi, himani a nga wa ta yima?’ (Lis. 130:3) Jehovha wa zvi tiva ku a hi mbhelelangi, hi vawonhi; niku wa hi tsetselela hi matsenya. (Lis. 86:5) Jehovha kambe wa ku tiva a kugumelwa ka hina, niku a nga rindzeli ku hi maha zvo hundza lezvi hi zvi kotako. (Lis. 103:12-14) A nchumu wa lisima wu vhunako vanhu va Jehovha a kuva va tsumbeka, lirandzo. A kutsumbeka ni lirandzo la hina hi Papayi wa hina wa le tilweni zvi fanele ku simama zviva zvo mbhelela laha hi mu khozelako. Loku a lirandzo la hina li simama liva lo mbhelela hambu loku hi ringwa, zvi komba ku ha tsumbeka. (1 Kro. 28:9; Mat. 22:37) Ha zvi tiva ku Jehovha i na ni milayo yo lulama, niku hi veka kupima ka lezvi zvi tsakisako a Papayi wa hina wa le tilweni. A lirandzo la hina hi Jehovha li hi kuca ku rangisa mawonela yakwe ka zviboho zva hina. Hi ndlela leyo, hi kombisa kutsumbeka. w19.02 3 ¶¶4-5

Khati ni khati hi wonako mabhindzu ya ku hanya hi lezvi Jehovha a hi gondzisako, a kukholwa ka hina ko tiya. (Jak. 1:2, 3) Ha tsaka loku hi maha lezvo hakuva Jehovha i tizwa matshandza hi ku hi vitana ku hi vana vakwe. Lezvo zvi maha ku hi zvi lava nguvhu a ku mu tsakisa. (Mav. 27:11) Contlhe cikhati hi kumanako ni ciringo, hi ci wona kota cikhati ca ku kombisa lezvaku Jehovha, a Papayi wa hina wo khatala, hi mu randza hi mbilu yontlhe — a hi mu tireli hi “timbilu timbiri”. (Lis. 119:113) Hi komba kambe lezvaku hi ti yimisele ku ingisa milayo yakwe ni ku maha kurandza kakwe. (1 Tih. 8:61) Xana hi ta zvi kota ku tshama hi ku maha zva zvi nene ke? Ahihi, hakuva a hi mbhelelangi. Loku hi tshuka hi maha cihoxo, hi fanele ku alakanya cikombiso ca Hosi Hezekiya. I mahile zvihoxo; kanilezvi i gumesile a ti sola, a simama ku tirela Jehovha hi “mbilu yi mbheleleko”. (Isa. 38:3-6; 2 Kro. 29:1, 2; 32:25, 26) Maku, a hi aleni lezvi Sathani a hi kucetelako, zva ku hi pimanyisa a kupima kakwe. A hi khongeleni lezvaku hiva ni “mbilu ya ku tivisisa” kutani ya ku ingisa hi tlhela hi simama hi tsumbeka ka Jehovha. — 1 Tih. 3:9; Lis. 139:23, 24. w19.01 18-19 ¶¶17-18

Loku hi hlamula mitlhanganweni ha vhuneka. (Isa. 48:17) Hi ndlela muni? Co sangula, loku hi lava ku hlamula, zvi hi kuca ku longisela khwatsi a mutlhangano. Loku hi longisela khwatsi, hi yi zwisisa khwatsi a Mhaka ya Nungungulu. Lezvo zvi maha ku hi zvi kota ku hanya khwatsi hi lezvi hi zvi gondzako. Ca wumbiri, hi ta vhuneka nguvhu hi mutlhangano hakuva hinawu ha hlamula. Ca wunharu, kota lezvi a ku hlamula zvi lavako ku ti karata, hi tolovela ku nga zvi rivali lezvi hi nga hlamula. Loku hi wulawula hi kukholwa ka hina kambe hi tsakisa Jehovha. A hi kanakani lezvaku Jehovha wa hizwa a cikhati hi hlamulako, niku wa tsaka loku a hi wona na hi ti karatela ku hlamula. (Mala. 3:16) I kombisa kutsaka loko hi ku hi katekisa laha hi ti karatelako ku mu tsakisa. (Mala. 3:10) Hi lisine, hi na ni zvigelo zva zvinene zva ku hlamula mitlhanganweni. w19.01 8 ¶3; 9-10 ¶¶7-9

Jehovha i hanyisana na hina hi ndlela yi kombisako wutlhari ga hombe nguvhu! Wutshan’wini ga ku hi nyika milayo ya talela ga cima, i hi gondzisa hi lihlazva-mbilu lezvaku hi ingisa a nayo wa lirandzo. I hi gondzisa ku hanya hi matshinya yakwe ya milayo ni ku venga zvo biha. Ka lezvi a N’wana wakwe Jesu a nga kanela laha Citsungeni, i hi vhunile ku zwisisa a ku hikuyini a vanhu va mahako zvo biha. (Mat. 5:27, 28) Laha Jesu a tova Hosi ya Mufumo wa Nungungulu misaveni yiswa, i ta simama a hi gondzisa a kuva ni mawonela yakwe hi zva zvi nene ni zvo biha. (Mah. 1:9) I ta tlhela a maha ku a mapimo ya hina ni mimiri ya hina zviva zvo mbhelela. Hi nga ehleketa lezvi zvi to nandzihisa zvona a ku hanya na hi nga tshuki hi ringwa ku maha zvo biha ne hi nga ha xaniseki hi kota ya ku kala ku mbhelela! Makunu, hi ta guma hi ku hefu, hi ti buza hi “kutlhatlheka ka kungangamela” loku Jehovha a ku tsumbisako. (Rom. 8:21) A kutlhatlheka ka hina ka ha ta simama kuva ni mbhingano. A kutlhatlheka ka hina ku maha ko mbhelela ntsena loku zvontlhe hi zvi mahako hi kuciwa hi ku randza Nungungulu ni vanhu van’wani. — 1 Joh. 4:7, 8. w18.12 20 ¶¶19-20

A Nayo wu wa nga wuli ku i nchumu muni walowo wo “nyenyeza”. Hambulezvo, zvi wonekisa ku zvi wa nga hi zvilwana zvo kala zvi nga tati kombe; ma wa hi mahanyela yo wisa tingana kutani ya chaka ni yo nyenyeza. (Dhewu. 23:14) A ya hava hi ku a cikhati leci Jesu a nga hi laha misaveni, a vaJudha vo tala va wa tsika vasati vabye “hi ni yihi mhaka”. (Mat. 19:3) Handle ko kanakana, hina a hi lavi kuva ni moya lowo. Masikwini ya muphrofeti Malaki, zvi wa tolovelekile ku a wanuna a tsika sati wakwe wo sangula, kuzvilava kasi a chadha ni mun’wani wa nhanyana a nga khozeliko Jehovha. Kanilezvi Nungungulu i zvi vekile kubaseni lezvi a nga kari a yi wonisa zvona a mhaka ya kutsikana. I te: ‘Ndza venga a kuhlongola’, kutani kutsikana. (Mala. 2:14-16) Nungungulu i wa nga se cica mawonela lawa a nga hi nawo kusanguleni hi wukati. I wa ha gi wonisa lezvi a nga gi wonisa zvona a cikhati a ngaku: ‘A [wanuna i ta] namarela ka sati wakwe; vona va tava nyama yin’we.’ (Gen. 2:24) Jesu i seketele mawonela ya Papayi wakwe xungetano hi wukati, a cikhati a ngaku: “Lezvi Nungungulu a zvi tlhanganisileko, zvi nga hambanisiwi hi munhu.” — Mat. 19:6. w18.12 11 ¶¶7-8

Ku na ni vamakabye vo kari va ku va nga zvi kota ku rura, lava va nga ni moya wo fana ni lowu wa muphrofeti Isaya. A cikhati leci Jehovha a nga wutisa ku: ‘Ndzi ta ruma mani, himani a ta nga hi yela?’ Isaya i te: ‘Hi mina, ruma mina.’ (Isa. 6:8) Xana u ti yimisele niku u nga zvi kota ku vhunetela a hlengeletano ya Jehovha? Jesu i wulawulile hi ntiro wa kuchumayela ni ku maha vapizani, aku: ‘Kombelani a Hosi ya kutshovela, lezvaku yi rumela a zvitiri kutshoveleni ka yona.’ (Mat. 9:38) U nga phayona lomu ku nga ni cilaveko ca hombe ca vahuweleli? U nga vhuna wokari lezvaku a maha lezvo ke? A vamakabye vo tala va wona lezvaku a ndlela ya yi nene ya ku komba ku va mu randza Nungungulu ni muakelani ku chumayela lomu ku nga ni cilaveko ca hombe ca vahuweleli. U nga alakanyela tindlela tin’wani leti u nga mu mahelako zvo tala Jehovha? Loku u maha lezvo, u ta tsaka nguvhu. w18.08 25-26 ¶¶14-15

A tiIvhangeli ti hi komba khwatsi lezvi Jehovha a ti wonisako zvona titshomba. Phela Jehovha hi yena a nga hlawula Josefa na Mariya lezvaku va wundla N’wana wakwe, hambu lezvi va nga hi zvisiwana. (Lev. 12:8; Luka 2:24) A cikhati leci Jesu a nga pswaliwa, Mariya i mu latile “lomu cigowolweni, hakuva ku wa nga hi na wutshamu lomu tindlwini ta vapfhumba”. (Luka 2:7) Phela loku Jehovha i wa no zvi lava, na a mahile ku Jesu a pswaliwa ka wutshamu go chandza. Kanilezvi i wa lava ku Jesu a wundliwa ka ngango wu nga rangisa ku khozela Jehovha. Lezvo hi zvona zvi nga hi zva lisima nguvhu ka yena. A matimu lawa ma hi gondzisa lezvi Jehovha a ti wonisako zvona titshomba. A vapswali vo kari va lava lezvaku a vana vabye va ganya zva ku lomu kaya ku hava, hambu loku lezvo zvi veka mhangweni a wunghana gabye na Jehovha. Kanilezvi, ha zvi tiva khwatsi lezvaku Jehovha i wona wunghana ga hina naye kota nchumu wa lisima nguvhu. Wena ke, a titshomba u ti wonisa lezvi Jehovha a ti wonisako zvona? Lezvi u mahako zvi komba yini? w18.11 28-29 ¶¶7-8

Jehovha hi yena cibuka ca litsako, hikwalaho i lava lezvaku hi tsaka, niku i hi nyika zvigelo zvo tala zva kuva hi tsaka. (Dhewu. 12:7; Mutsh. 3:12, 13) Ka tiko legi hi hanyako ka gona, zvi nga tshuka zvi karata kuva ni litsako. Hikuyini? Zvi nga karata kuva ni litsako loku hi yimisana ni zviyimo zvo nonoha, zvo kota ku felwa hi munhu hi mu randzako kutani loku a susiwa bandleni, loku hi tlhatlha wukati, kutani loku hi mbhelelwa hi ntiro. Zvi nga tshuka zvi karata kambe a kuva ni litsako loku ku nga hi na kurula laha kaya hi kota ya ku tshamela ku holova, loku a vatiri kuloni kutani zvigondzani kuloni zvi hi poyilela, loku hi vhukelwa kutani ku vhalelwa paxweni hi lezvi hi khozelako Jehovha. A ku hundza lezvo, hi nga khon’wa hi mababyi, hi pola ku a ma na muri, kutani hi nga ha xanisiwa hi gome. Kanilezvi, alakanya lezvaku Jesu Kristu, a “Hosi ya ntamu yo tsaka”, i wa zvi randza ku chavelela vanhu a tlhela a va maha va tsaka. (1 Tim. 6:15; Mat. 11:28-30) Ka Kanelo ya le Citsungeni, i kumbukile matshamela yo kari ma nga hi vhunako kuva hi tsaka hambu loku hi hi ni zvikarato zvo tala kota lezvi hi hanyako ka tiko ga Sathani. w18.09 15-16 ¶¶1-3

A cin’we ca zvilo zvo karata hi faneleko ku cica wutomini ga hina kasi hi xava lisine ku tsika zvihena ni mitiro yi nga mu tsakisiko Jehovha. (Mav. 23:23) A vokari hambu loku va gondzile va tiva lezvi Jehovha a zvi wonisako zvona zvilo lezvo, zvi simama zvi va karatela ku zvi tsika. Va chava lezvi a maxaka yabye, vatiri-kuloni, kutani lezvi a vanghana va to maha. Va zvi tiva ku a kutala ka zvikhati a vanhu va womelela nguvhu ka zvihena zvo kota ku dzundza tinguluve. Zvini va nga maha a va le Efesusi, lava va nga kari va tirisa wudhimoni neti va ngava maKristu? A Bhibhiliya gi tlhamusela giku: “Va no neha mabhuku yabye va ta ma hisa kuwoneni ka vanhu vontlhe. A mabhuku lawo ma wa ringana a 50 000 wa zvingerengere zva prata.” (Miti. 19:19, 20) A maKristu lawo yo tsumbeka ma no vhumela ku luza mabhuku yabye ya dhurela ga cima, niku Jehovha i ma katekisile hi kota ya lezvo. w18.11 7-8 ¶¶15-16

Zvalezvi a vaIzrayeli va nga tsemakanya Jordhani, Joxuwa i no wona zvilo zvo kala ku toloveleka. I no kumana ni wanuna a nga welele cipadha kusuhani ni dhoropa ga Jeriko. A wanuna loye i wa hi ‘nduna ya yimpi ya Jehovha’, yi nga ngilozi yi nga longile ku vhikela vanhu va Nungungulu. (Jox. 5:13-15) A ngilozi leyo yi byelile Joxuwa lezvi a nga fanele ku maha kasi a hlula tiko ga Jeriko. Kusanguleni, kuzvilava a zvileletelo zvo kari zvi wa wonekisa ku khwatsi a zvi tolovelekangi. Hi cikombiso, a ngilozi yi byelile Joxuwa lezvaku a ma nghenisa wukwera a masochwa wontlhe. Lezvo zvi wa wula ku ma wa ta tshama masiku yo kari na ma nga zvi koti kulwa. (Gen. 34:24, 25; Jox. 5:2) Kuzvilava a masochwa ma ti wutisile ku: ‘Hi ta yi vhikelisa kuyini mingango ya hina loku a valala va hi dhumela?’ Kanilezvi ku no humelela nchumu wu nga kala wu nga rindzelwangi! Wutshan’wini ga ku dhumela vaIzrayeli, a vavanuna va Jeriko va no va chava. Hi gondza lezvi: ‘Jeriko ku wa vhalilwe tinyangwa, ni kuva ku khotsilwe hi kota ya ku chava a vanana va ka Izrayeli; ku wa nga hi kona munhu a nga wa huma lahandle hambu ku nghena mutini.’ (Jox. 6:1) Kuzvilava a mahungu lawo ya maswa ma mahile vaIzrayeli va mu tsumba nguvhu Nungungulu! w18.10 17 ¶¶5-7

Laha hi kuma ndlela leyi hi nga kombako hi yona ku ha ti koramisa a ku fana na Pawule. Hi nga ti byeli ku a ntiro wa hina wa kuchumayela kutani zvilo lezvi Jehovha a hi vhunako ku maha zvi hi maha hiva vo hlawuleka. Hi nga ti wutisa lezvi: ‘Ndzi va wonisa kuyini vanhu va lomu cipandzeni ca hina? Ku ni ntlawa wa vanhu vo kari ndzi kalako ndzi nga wu woni khwatsi ke?’ Misaveni yontlhe, a Timboni ta Jehovha ti ti karatela ku hlota lava va to ingisela mahungu ya ma nene. A to kari tiza ti ti karata ti gondza lirimi ni matshamela ya vanhu va woniwako kota va lahasi. Kanilezvi a ti ti woni na ti hi chukwana a ku hundza lava ti va chumayelako. Wutshan’wini ga lezvo, ti zama ku zwisisa vontlhe hi mun’we mun’we kasi ti va vhuna kala laha zvi kotekako hi kona lezvaku va vhumela mahungu ya Mufumo. w18.09 5 ¶¶9, 11

A vaRoma va no daya Judhasi. A vaJudha vo tala va wa rindzela kuta ka Mesiya hi mahlo yo pswhuka. Va wa alakanya ku Mesiya i wa ta va tlhatlhisa ka vaRoma niku i wa ta maha ku a tiko ga Izrayeli gi tlhela giva ga hombe a ku fana ni lezvi gi nga tshamisile zvona kale. (Luka 2:38; 3:15) A votala va wa alakanya lezvaku Mesiya i wa ta yimisa mufumo le Izrayeli. Loku makunu a yimisile mufumo, a vaJudha vontlhe lava va nga hanya ka matshamu yo hambanahambana va wa ta tlhela le Izrayeli. Hambu Johani Mubhabhatisi ka khati go kari i wutisile Jesu aku: ‘Hi wena loyi a tako ke, kutani ha ha langutela mun’wani?’ (Mat. 11:2, 3) Kuzvilava Johani i wa ti wutisa ku xana ku wa tata munhu mun’wani a ta tlhatlhisa vaJudha ke. Hi ndzhako ka cikhati, a vapizani vambiri va nga hi ka ndlela ya kuya Emawusi va tlhangene na Jesu andzhako ka loku a vhuxilwe. Va te va wa tsumba ku Jesu hi yena a nga wa ta tlhatlhisa vaIzrayeli. (Luka 24:21) Andzhakunyana ka lezvo, a vapostoli va wutisile Jesu vaku: ‘Hosi, u ta tlhelisela a mufumo ka Izrayeli hi leci cikhati ke?’ — Miti. 1:6. w18.06 4 ¶¶3-4

Hi fanele ku ti wonela nguvhu loku hizwa mahungu yo biha xungetano hi vanhu va Jehovha. U nga rivali lezvaku a nala wa hina Sathani i vitaniwa ku “muranisi [mulumbeti, NM] wa vamakabye va hina”. (Kuv. 12:10) Jesu i tlharihisile lezvaku a vahluwuki va wa ta hi ‘lumbeta kubiha kontlhe’. (Mat. 5:11) Loku hi nga ci rivali a citlharihiso leci, zvi nga ta hi hlamalisa loku hizwa mahungu yo biha xungetano hi vanhu va Jehovha. Wa zvi randza ku va rumelela timesaji ni tie-mail a vanghana va wena? Loku u wona mahungu yo tsakisa kutani kuzwa tshango go hlawuleka, wo nyawukela u tekela ku gi haxa hi kuhatlisa ke? Na u nga se rumela e-mail, ti wutise lezvi: ‘Ndza tiyiseka ku a mahungu lawa lisine? Ndza li tiva lisine lontlhe ke?’ Loku u nga tiyiseki, u tava u hangalasa mawunwa. Hikwalaho, loku u nga zvi tivi ku a mahungu yo kari lisine kutani a hi lisine, u nga rumeli. Vhinya! w18.08 3 ¶3; 4-5 ¶¶6-7

Jesu i lava lezvaku hiva vanhu vo hana hakuva lezvo zvi hi nyika litsako. Loku hi hana, a vanhu vo tala va ta hana na vonawu. Hi lisine, loku hi hana, a hi vontlhe vanhu va to tsaka. Kanilezvi hambu loku a vanhu va nga bongi, simama u hana. A wu zvi tivi ku loku u hana zvilo muni zva zvi nene zvi nga humelelako. A vanhu va hanako hi mbilu yontlhe a va hani hi ku rindzela ku tlheliselwa cokari. Jesu i te: ‘Laha u mahako a mubuzo, ramba zvisiwana, ni zvirela, ni zvilima, ni zvikhumu; zvonake u ta kateka, hakuva va vhumala zva ku ku tlhelisela ha zvona.’ (Luka 14:13, 14) A Bhibhiliya gi tlhela giku: “A munhu loyi a [hanako] i ta kateka”, niku ‘[wa tsaka] loyi a zwelako lava va vhumalako.’ (Mav. 22:9; Lis. 41:1) Hi fanele ku hana hi kota ya lezvi hi lavako ku vhuna van’wani hi mbilu yontlhe. w18.08 19 ¶¶15-16

Inyamutlha, a zvi olovi ku kuma mahungu ya lisine hi mhaka yo kari hi tlhela hi ma hlola khwatsi. Hikuyini? Hi ku a kutala ka mahungu ma nga kona a hi ya lisine khwatsi, zva koteka ku ma hi mavalivali, niku hinawu a hi mbhelelangi. Cini ci nga hi vhunako? Matshinya ya milayo hi ma kumako ka Mhaka ya Nungungulu! Hi cikombiso, a gin’we ga matshinya lawo gi hi byela lezvaku wupumbu a ku hlamula mhaka yo kari na hi nga sezwa a lisine la kona. (Mav. 18:13) A gin’wani gi hi vhuna ku wona lezvaku a hi faneli ku kholwa ni cihi hi ci zwako na hi nga rangangi hi ku hlola hi tiva ku lisine ke. (Mav. 14:15) Kani hi sangulile kale ku tirela Jehovha, kani ho sangula zvezvi, a hi faneli ku tsumba kupimisisa ka hina. A matshinya ya milayo ya Bhibhiliya ma hi vhikela hakuva ma hi vhuna ku hlola khwatsi mahungu kasi ku tiva lezvi a mhaka yo kari yi nga tshamisa zvona hi tlhela hi maha zviboho zva zvi nene. w18.08 8 ¶19

Loku hi bhabhatiswa, a vanhu vontlhe va tekela ku zvi wona ku hi vanhu va Jehovha niku hi ti yimisele ku mu ingisa. Jesu i mahile lezvo a cikhati a nga bhabhatiswa. Lezvo zvi wa fana ni loku aku: ‘Nungungulu wa mina, ndza nengela ku maha kurandza ka wena.’ (Lis. 40:7, 8) I ti zwisile kuyini Jehovha a cikhati Jesu nga bhabhatiswa? A Bhibhiliya gi ngalo: ‘Jesu laha na a bhabhatisilwe i no huma zvalezvo hi lomo matini, languta, a tilo gi no vhululeka, a wona moya wa Nungungulu wu relela kota tuva hehla kakwe. Zvonake ku no zwala a gezu gi huma matilweni, giku: Loyi hi N’wana wa mina a randzekako, ndzi xaleleko khwatsi ha yena.’ (Mat. 3:16, 17) Phela Jesu i wa sina a lumba Nungungulu. Hambulezvo Jehovha i tsakile a cikhati a nga wona Jesu na a ti yimisela ku tirisa wutomi gakwe kasi ku tirela yena basi. Jehovha wa tsaka kambe loku a hi wona na hi hendleleta wutomi ga hina kakwe niku i ta hi katekisa. — Lis. 149:4. w18.07 22 ¶¶4-5

Zvi wonekisa ku a cikhati leci Mosi a ngaku “hina”, i wa wula yena na Aroni. Lezvi Mosi a nga wula a zvi kombisangi cichavo hakuva a nga mu nyikangi wudzundzo gontlhe Jehovha. A Lisimu 106:32, 33 li ngalo: ‘Va no zangarisa Nungungulu ni le matini ya Meribha. Hakuva va no zangarisa moya wakwe, laha ka kuza Mosi a wulawula zvahava hi nomu wakwe.’ (Mitse. 27:14, NM) Mosi a nga mu nyikangi wudzundzo gontlhe Jehovha legi gi nga mu fanela. Jehovha i byelile Mosi na Aroni aku: “Mu kanetile a gezu ga mina.” (Mitse. 20:24) Leco ci wa hi ciwonho ca hombe! Lezvi na zvi nga se maheka, Jehovha a nga tsikangi cizukulwana contlhe ca Izrayeli ci nghena Tikweni ga Citsumbiso hakuva a ci mu ingisangi. (Mitse. 14:26-30, 34) Hikwalaho zvi wa fanela ku Jehovha a tsayisile Mosi hi kota ya lezvi a nga kala ku ingisa. Mosi a nga nghenangi Tikweni ga Citsumbiso. w18.07 11 ¶9; 12 ¶¶12-13

Hambu hi tlhatlhekile kunwa maha nchumu wo kari, hi nga tshuka hi ti tsona ku tirisa a kutlhatlheka ka hina loku hi wona ku zvi nga khunguvanyisa muKristu wo kari. Zvi nga maha a makabye loye na a vile cidhakwa na a nga se gondza lisine niku zvezvi i bohile ku nga hanwi kambe byala. Hi wa nga ta maha nchumu wu nga mu mahako a tlhelela ka mahanyela yakwe ya kale. (1 Kor. 6:9, 10) Loku a makabye loye a no hi endzela laha kaya, hi wa ta mu kurumeta kunwa byala, hambu loku a ala? A ku kala ni ku vala! A cikhati leci Timote a nga hi jaha, i vhumele ku nghena wukwera hambu lezvi zvi nga bayisa. I wa zvi tiva ku a ku nghena wukwera zvi wa hi zva lisima ka vaJudha lava a nga wa ta va chumayela. A ku fana na Pawule, Timote i wa nga lavi ku khunguvanyisa munhu. (Miti. 16:3; 1 Kor. 9:19-23) Wena ke, u ti yimisele ku ti tsona zvokari kasi ku vhuna van’wani? w18.06 18 ¶¶12-13

Loku u kumana ni wokari hi khati go sangula wo kala a nga hi lisineni, u nga wula ku u mu tiva zvo kota kwihi? Kuzvilava u ngo tiva vito gakwe ni lezvi a nga tshamisa zvona basi. Kanilezvi, ko khwatsi a wu nge tivi zvo hundza lezvo. Hambulezvo, zva hambana nguvhu ni loku u gondza ku kumana ni munhu a nga lisineni, a tivako Jehovha a tlhela a mu randza. Wa zvi tiva ku Jehovha i wonile nchumu wa wu nene ka yena niku i mu rambile kasi ava ngangweni wa vakhozeli vakwe. (Joh. 6:44) Kani a munhu loye i ta hi ka tiko muni kutani i wundlisilwe kuyini, u sina u tiva zvotala hi yena, niku yenawu i tiva zvotala hi wena! Hi cikombiso, zvalezvi u kumanako naye, wa zvi tiva ku ma longoloka ka lezvi zvi nga zva lisima nguvhu, niku hambu loku mu wulawula tirimi to hambana, mu wulawula lirimi lin’we li “basileko”, ku nga lisine la Bhibhiliya. Lezvo zvi wula ku n’wentlhe ma kholwa ka Nungungulu, mu hanya hi milayo yo fana, niku mu na ni kutsumba kun’we ka ku hanya kala kupindzuka cikhatini ci tako. Lezvo zvi mu vhuna ku mu tsumbana mu tlhela muva ni wunghana go tiya gi to pindzuka. w18.12 17-18 ¶¶9-10

Kristu i kongomisile hubye yi fumako yi zvi veka kubaseni lezvaku a zvizi zvi lava ku a maKristu yo kala ma nga hi vaJudha ma nghena wukwera. (Miti. 15:19, 20) Hambulezvo, a maKristu yo tala ya vaJudha ma simamile ma nghenisa wukwera a vana vabye hi malembe yo hlaya. Hambulezvo, hi nga ti wutisa ku hikuyini Jesu a nga tsika mhaka leyo ya ku nghena wukwera yi va cikarato hi cikhati co leha, kuveni a Nayo wa Mosi wu nyimile ku tira a cikhati Jesu a ngafa. (Kol. 2:13, 14) Zvi teka cikhati kasi ku ti zwananisa ni kuzwisisa ka kuswa. Zvi lavile cikhati kasi a maKristu yo kari ya vaJudha ma vhumela ku a ma ha hi hasi ka Nayo wa Mosi. (Joh. 16:12) Ma wa tolovele ku wona wukwera kota cikombiso ca lezvaku va na ni wunghana go hlawuleka na Nungungulu. (Gen. 17:9-12) A vokari va wa chava ku va ta xanisiwa hi vaJudha van’wani loku va maha zvo hambana navo. (Gal. 6:12) Kanilezvi, hi ku famba ka cikhati, Kristu i va nyikile wurangeli go dlunyateka hi ku tirisa mapapilo ya Pawule. — Rom. 2:28, 29; Gal. 3:23-25. w18.10 18-19 ¶¶10-12

Andzhako ka kuva gi phumile Kayafasi i no rumela masochwa lezvaku ma ya khoma Jesu. Kanilezvi Jesu i wa ci tiva cikungo leco caku i lava ku dawa. Hikwalaho, a cikhati leci a nga kari aga cilalelo cakwe co gumesa ni vapostoli vakwe, i va byelile lezvaku va teka tisupadho to kari. A tisupadho timbiri ti wa ta ringana kasi ku va gondzisa a cigondzo ca lisima. (Luka 22:36-38) Ka wusiku lego, ku tile cidlemo ci ta khoma Jesu, Pedro a zangara nguvhu hi wubihi lego laha ka kuza a hlomula supadho a tsema ndleve ya mun’we wa vavanuna lavo va nga khoma Jesu. (Joh. 18:10) Kanilezvi Jesu i byelile Pedro aku: ‘Tlhelisa a supadho ya wena; hakuva vontlhe lava va khomako supadho va ta lobyiswa hi yona.’ (Mat. 26:52, 53) Cigondzo muni ca ntamu leci Jesu a nga gondzisa vapizani vakwe? Ca lezvaku a va faneli kuva va tiko. Hi zvalezvo Jesu a nga rangile a zvi khongelela ka wusiku lego. (Joh. 17:16) Nungungulu hi yena ntsena a nga ni fanelo ya kulwa ni wubihi. Kanilezvi hina hi na ni kurula niku hi na ni wumun’we. Loku Jehovha a wona lezvi a vanhu va nga avanisa zvona tikweni legi, handle ko kanakana wa tsaka nguvhu hi ku wona vanhu vakwe na va bohene. — Zef. 3:17. w18.06 7 ¶¶13-14; 8 ¶16

Sathani i zama ku hi dzukisela kambe kasi hi chava hi tsika ku tsumbeka ka Jehovha. Hi cikombiso, a nga ha kucetela mifumo lezvaku yi beletela ntiro wa hina wa kuchumayela. A nga ha tirisa vatiri-kuloni kutani zvigondzani-kuloni kasi ku hi poyila hi lezvi hi hanyako hi matshinya ya milayo ya Bhibhiliya. (1 Ped. 4:4) A nga ha kucetela maxaka ya hina ma kalako ma nga hi maKristu, lezvaku ma hi betela kuya mitlhanganweni na ma alakanya ku mo hi vhuna. (Mat. 10:36) Hi nga maha yini kasi hi yima hi tiyile laha Sathani a zamako ku hi dzukisela? Loku Sathani a hi vhukela a hi faneli ku hlamala hakuva ha zvi tiva ku ilwa na hina. (Kuv. 2:10) Niku hi fanele ku alakanya kambe lezvaku Sathani i wula ku hi tirela Jehovha ntsena loku a zvilo zvi hi fambela khwatsi, kanilezvi loku hi kumana ni zvikarato hi ta fularela Jehovha. (Joba 1:9-11; 2:4, 5) Hi kugumesa, contlhe cikhati hi fanele ku kombela Jehovha lezvaku a hi nyika ntamu. Alakanya lezvaku Jehovha i tava na wena contlhe cikhati. — Mah. 13:5. w18.05 19 ¶14

A hi faneli ku rivala lezvi a ntiro wa kuchumayela wu nga va khumbisako zvona vanhu, hambu loku zvi wonekisa ku khwatsi ne mun’we a nga khatali hi mahungu ya hina. Lisine a ku ku ni vanhu vo tala va kalako va nga vhumeli ku ingisela a mahungu ya hina. Hambulezvo, va hi wona. Va zvi wona ku hi ambala hi ndlela ya yi nene niku hi vanhu va cichavo ni va cinghana. Lezvo zvi nga ha va hlamalisa, niku hi kufamba ka cikhati hambu lava va nga hi ni mawonela ya hava hi hina va nga ha sangula kuva ni mawonela ma nene hi hina. A maphayona yo kari, Sergio na Olinda, va zvi wonile lezvo. Sergio i ngalo: “Hi kota ya mababyi, hi nyimile kuya ka wutshamu lego ku hundza-hundzako nguvhu vanhu hi cikhati co kari. A cikhati hi nga vhuxetela, a vahundzi va ndlela va hi wutisile ku: ‘Zvini zvi nga humelela? Hi wa mu vilela.’” Laha u yako u nga “humuti a woko ga wena” hi ku bhulela van’wani a Mufumo wa Nungungulu, u maha cipandze ca lisima ca ku nyika ‘wukustumunyu matikweni wontlhe’. (Mat. 24:14) A ca lisima ka zvontlhe, hi lezvaku u ta kuma litsako la hombe hi ku tiva ku u tsakisa Jehovha. Yena i randza vontlhe lava va ‘pswalako mihandzu hi kutimisela’! — Luka 8:15. w18.05 8 ¶¶16-18

Jehovha i Nungungulu a tiyisako van’wani. I maha lezvo kusukela loku a vanhu va wonhile va luza kumbhelela. Hi lisine, zvalezvo Adhamu na Evha va nga tsika ku mu ingisa, Jehovha i no tekela ku wula ciphrofeto ci nga wa ta tiyisa vanhu lava va nga wa ta pswaliwa ci tlhela ci va nyika kutsumba. A ciphrofeto leco ci kumeka ka Genesisi 3:15. Ci wula lezvaku Sathani ni mitiro yakwe yo biha zvi ta lovisiwa zviku bhi. (Kuv. 12:9; 1 Joh. 3:8) Ehleketa hi lezvi Jehovha a nga tiyisisa zvona nandza gakwe Nowa. A vanhu va cikhati leco va wa hi ni tihanyi niku va wa maha zvilo zvo biha nguvhu. Nowa ni ngango wakwe hi vona voce va nga khozela Jehovha. Kuzvilava Nowa na a mbhelile ntamu. (Gen. 6:4, 5, 9, 11; Jud. 6) Kanilezvi Jehovha i byelile Nowa aku i lava ku lovisa tiko lego go biha a tlhela a mu byela lezvi a nga fanele ku maha kasi yena ni ngango wakwe va pona. (Gen. 6:13-18) Lezvo zvi mu tiyisile nguvhu Nowa. w18.04 15 ¶¶1-2

Ahati loku zvi nga ku oloveli ku byela van’wani lezvi u ti zwisisako zvona hi vona? Hi lisine, a zvi karati ku tiyisa van’wani. Zama ku n’wayitela loku u losa munhu. Loku yena a nga n’wayiteli, kuzvilava ci kona ci mu karatako. Zvi nga maha na a lava munhu wo mu tlhatlhela cifuva. U nga mu chavelela hi ku mu ingisela basi. (Jak. 1:19) Hontlheni hi nga zvi kota ku tiyisa van’wani. Hosi Solomoni i tsalile lezvi: ‘Yi nandzihisa kuyini a mhaka yi wuliwako hi cikhati ca yona! A mubiko wu nene wu tiyisa marambu.’ (Mav. 15:23, 30) Pawule i gondzisile lezvaku a ku yimbelela tisimu ta Mufumo zvi nga hi tangalisa. (Miti. 16:25; Kol. 3:16) Laha hi toya hi wona a siku ga Jehovha gi “tshinela kusuhani”, zvi ta laveka nguvhu a ku hi tiyisana. — Mah. 10:24, 25. w18.04 25 ¶16; 26 ¶¶18-19