Março

A ku randza Jehovha ni Mhaka yakwe zva hi nyika ntamu wa ku simama hi mu ingisa hambu loku a vanghana kutani maxaka ma hi kucetela ku hi ti patsa navo ka mikhuwo yi yelanako ni vafileko yi lwisanako ni mitsalo, lezvo na va alakanya ku vo hi vhuna. Va nga zama ku hi ti patsa navo hi ku wula zvilo na va fela a ku hi dhana. Kuzvilava va nga ku loku hi ala zvi komba ku hi wa nga mu randzi loyi a ngafa kutani a hi mu kombisi cichavo. Zvikhati zvin’wani va nga ku lezvi hi mahako zvi ta zangarisa loyi a ngafa a hi vangela zvikarato zvo kari. A kutala ka vanhu le Caribe va kholwa lezvaku loku a munhu afa, a “cipoka” cakwe ci nga rendzelekela ci xanisa lava va nga mu xanisa na a ha hanya. A bhuku go kari gi li hambu vanhu “lomu cipandzeni va nga tshuka va ngagi gi relela” hi “cipoka” leco. Lomu Afrika zvi tolovelekile ku a vanhu va ku wusiku wusiku va hlanganyetela ndzilo laha ku nga huma marilo kasi wu nga timeki. Hikuyini? A vokari va kholwa lezvaku lezvo zvi maha ku a mimoya ya kubiha yi fambela kule. Handle ko kanakana, hina kota malandza ya Jehovha, a hi kholwi ne a hi patseki ka cihena cihi ni cihi kutani mukhuwo wu vhuvhumisako mawunwa ya Sathani!—1 Kor. 10:21, 22. w19.04 16 ¶¶11-12

Jesu i gondzisile vapizani vakwe a matshinya ya milayo ma nga wa ta va vhuna ku va va mahela zvo lulama a van’wani. Hi cikombiso, ehleketa hi lezvi a nga gondzisa xungetano hi ku mahelana zva zvi nene. Hontlheni hi lava ku mahelwa zvo lulama. Hikwalaho, hi fanele ku va mahela zvo lulama a van’wani. Loku hi va mahela lezvo, zvi ta va kuca ku vonawu va hi mahela zvezvo. Kanilezvi, ahati loku a van’wani va hi mahela zvo biha ke? Jesu i gondzisile a vapizani vakwe lezvaku va tsumba ku Jehovha i ta maha zvontlhe zvi lavekako kasi a “va mahela kululama . . . lava va rilako kakwe mumu ni wusiku”. (Luka 18:6, 7) Hi lisine, a magezu lawa ma hi tiyisekisa lezvi: Nungungulu wa hina wo lulama wa zvi tiva khwatsi a zvikarato lezvi hi kumanako nazvo masikwini lawa yo gumesa, niku i ta maha zvontlhe zvi lavekako kasi hi mahelwa kululama. (2 Tes. 1:6) Loku hi ingisa matshinya ya milayo lawa Jesu a nga gondzisa, hi ta va mahela zvo lulama a van’wani. Niku loku hi mahelwe zvo biha tikweni legi ga Sathani, hi nga chavelelwa hi ku tiva lezvaku Jehovha i ta maha zvontlhe zvi lavekako kasi hi mahelwa kululama. w19.05 5 ¶¶18-19

A hi zvi veki laha ka ku u muswa a ha yako cikoleni. Laha u nga kona, a wugi gi relela hi zvigondzani-kuloni zvi ku karatako hi ku kala u nga yimbeleli a Hino Nacional. Wa zvi lava ku tiya u yimela lezvi a Bhibhiliya gi zvi gondzisako; kanilezvi u zvi wonisa ku u nga ta zvi kota. Maku, lezvo zvi lava ku ti nyika cikhati ca ku gondza! A cikhati u gondzako u ngava ni makungo lawa: Go sangula, ku ti tiyisekisa lezvaku hakunene u fanele ku ti hambanisa ni tiko. Ga wumbiri, ku engetela wutlhari ga wena ga ku yimela ni ku tlhamusela lisine. (Joh. 17:16) Kuzvilava, u nga ranga hi ku ti wutisa lezvi: ‘Zvini lezvi a vanghana va mina va zvi wulako kota zvigelo zva ku yimbelela Hino ke?’ Hi kulandzela, kambisisa khwatsi lomu ka mabhuku ya hina. Loku u maha lezvo, kuzvilava a ku yimela lezvi u zvi kholwako zvi nga ta karatisa lezvi u zvi alakanyisako zvona. A kutala ka vanhu va alakanya ku va fanele ku yimbelela Hino hi lezvi va nga byeliwa hi munhu va mu kombisako cichavo basi — a ku na cin’wani.— Kol. 4:6. w19.05 29 ¶13

A cikhati leci muphrofeti Elija a nga tsutsuma lava va nga lava ku mu daya, i mbhelile nguvhu ntamu laha ka kuza a lava ni kufa. Jehovha i no ruma ngilozi ya ntamu ka muphrofeti loye a nga mbhelile ntamu. A ngilozi yi mu mahele zvilo zvi nga mu vhuna nguvhu. Yi no mu nyika zvakuga zvo hisa, yi mu kuca ku vhuka aga. (1 Tih. 19:5-8) A matimu lawa ma hi komba lisine la lisima nguvhu, laku: Ka zvikhati zvin’wani kasi ku vhuna munhu a zvizi zvi lava ku hi mu mahela nchumu wa hombe. Hi nga bhula naye hi lezvi a ti zwisako zvona. Loku lezvo zvi hi karatela, kuzvilava hi nga komba a makabye wa hina a xanisekako lezvaku ha mu randza, hi ku mu vhuna hi cin’we ca lezvi: Ku mu bhikela zvakuganyana zvo kari, ku mu nyika cinyikiwo ca citsongwani, kuya mu vhuxela kutani ku mu tsalela mahungu ya ku mu tiyisa. Jehovha i mu mahele cihlamaliso Elija, a mu nyika ntamu wa ku famba pfhuka wo leha kala Citsungeni ca Horebhe, ava kule nguvhu ni lava va nga zama ku mu daya. Hi gondza yini ka mhaka leyi? Loku hi lava ku chavelela wokari a xakelweko, zvi nga lava ku hi ranga hi ku mu vhuna ku a tizwa na a vhikelekile, ku ngava laha kaya kakwe kutani lomu Salawini. w19.05 16 ¶11; 17 ¶¶13-14

A hi zvi veki laha ka ku u lomu ko lera a cipimo 12 ca ciphrofeto ca Zakariya, leci ci wulawulako hi kufa ka Mesiya. (Zak. 12:10) Loku u chikela laha ka vhesi 12, u kuma lezvaku va li a “lixaka la yindlu ya ka Natani” li wa ta rila nguvhu hi kufa ka Mesiya. Kanilezvi, wutshan’wini ga ku tekela ku hundza u nga cheli kota hi mhaka leyi, u nyima u ti wutisa lezvi: ‘Kasi a lixaka la Natani li yelanisa kuyini na Mesiya?’ U guma u sangula ku handzela kasi u tiva zvin’wani. U ranga hi ku cuwuka maletra ya matsongwani hi ma kumako ka magezu yo kari ka Wuhundzuluseli ga misava yiswa, hi ciPutukezi, lawa ma hi kombako mitsalo yin’wani. A mutsalo wo sangula i 2 Samuweli 5:13, 14, laha hi kumako lezvaku Natani i wa hi mun’we wa vana va Hosi Dhavhidha. A mutsalo wa wumbiri, ku nga Luka 3:23, 31, wu komba lezvaku Jesu i huma hi kukongoma lixakeni la Natani, hi ku pswaliwa hi Mariya. U se dzuku, u hlamala! Wa zvi tiva a ku ku wa phrofetilwe lezvaku Jesu i wa ta huma lixakeni la Dhavhidha. (Mat. 22:42) Hambulezvo, lezvi Dhavhidha a nga hi ni 20 wa vana ni ku hundza, a zvi hlamalisi ke lezvi Zakariya a kumbukako lixaka la Natani ku li wa tava ni cigelo co rila hi kota ya kufa ka Jesu? w19.05 30 ¶17

Zvini hi faneleko ku maha? Loku hi gondza hi kukhandzakanya, hi nga ti kholwisa a lisine leli hi gondzileko lomu ka Bhibhiliya. Hi nga kholwa hi mbilu yontlhe lezvaku a milayo ya Jehovha yi nene. A ku fana ni sinya wu nga ni timitsu to tiya khwatsi, hinawu hi ta tiya hi ku nde, hi “tiya kukholweni.” (Kol. 2:6, 7) U nga rivali lezvaku u fanele ku tiyisa a kukholwa ka wena hi wece — a ku na munhu a to ku mahela lezvo. Hikwalaho, simama ku mahiwa muswa moyeni wa kupima ka wena. Khongela hi kukhandzakanya: Kombela Jehovha lezvaku a ku vhuna hi moya wakwe. Ehleketa khwatsi u tlhela u simama ku ti hlola. Hlawula vanghana va va nene: Lavetela vanghana lava va to ku vhuna ku cica kupima ka wena ku tsakisa Jehovha. Loku u maha lezvo, u ta hlula maalakanyo ya tiko ga Sathani u tlhela u zvi kota ku hahlula “maalakanyo ni zvontlhe lezvi zvi tlakukileko zvi vhalelako vanhu a ku tiva Nungungulu”. — 2 Kor. 10:5. w19.06 13 ¶¶17-18

A ku fana na Rute a nga simama na Nawomi a nga mu tsiki, hinawu hi fanele ku tshamela ku vhuna lava va nga felwa hi munhu va nga mu randza. (Rute 1:16, 17) Bherta i li: “Zvalezvi a nuna wa mina a ngafa, ndzi vhunilwe nguvhu. Laha a cikhati ci nga hundza, a vanhu va no sangula ku ti hanyela wutomi gabye. Kanilezvi, a wutomi ga mina gi cicile hi kumbhelela. Maku, zva vhuna nguvhu loku a van’wani va zvi zwisisa ku loyi a nga felwa i lava ku vhuniwa ka tihweti, hambu ni ka malembe ma to landzela.” Lisine ku hina vanhu hi hambene. Va kona zvi nge khwatsi zva va olovela ku ti zwananisa ni ciyimo ciswa. Hambulezvo, a van’wani, khati ni khati va mahako nchumu va wu mahileko ni loyi a ngafa, zvi va vhuxela cilondza. A rilela ga hina vanhu kambe ga hambana. Hi nga rivali lezvaku Jehovha i hi nyikile thomo ni ntiro wa ku khatalela lava va nga felwa hi nuna kutani sati. w19.06 24 ¶16

Loku a mufumo wu kari wu hi vhukela wu betela a ntiro wa hina, hi fanele ku tiva ‘a cikhati ca ku miyela.’ (Mutsh. 3:7) Hi fanele ku hlayisa cihundla, co fana ni mavito ya vamakabye, lomu hi mahelako kona mitlhangano, lezvi hi chumayelisako zvona, ni lezvi hi zvi kumisako zvona a zvakuga zva moya. A zvilo lezvo hi nga ta byela vanhu va tirako mufun’weni, ne vanghana va hina kutani maxaka — va hanyako kwalomu hi nga kona kutani ka matiko man’wani. Loku hi tshuka hi phazama ka mhaka leyi, hi ta kelela a vamakabye va hina. U nga tsiki zvikarato zva zvitsininani zvi hi avanyisa. Sathani wa zvi tiva ku loku a muti wu ti pandza ha woce wu ti vhukela, wu nga ta pindzuka. (Mar. 3:24, 25) Hi cigelo leco, i ta ku kho a hi gumulisa tihloko, na a zama ku hi avanyisa; lezvo na a rindzela ku hi sangula kulwa hi ca ka hina, wutshan’wini ga ku hi bohana hiva nyandza yin’we hilwa naye. Hambu maKristu ma buvhileko ma fanele ku ti wonela kasi ma nga weli ka ntlhamu lowu. Loku hi maha zvontlhe hi zvi kotako kasi ku lulamisa zvikarato zva hina ni vamakabye, hi nga ta wela ka ntlhamu wa ku nga zwanani. — Kol. 3:13, 14. w19.07 11-12 ¶¶14-16

Lava va talako ku vhumela loku hi va chumayela, va kokiwa hi lezvi hi va chumayelisako zvona, na ku nga hi lezvi hi va chumayelako. Va tsaka loku hi va kombisa wunene ni cichavo, hi tlhela hi va komba ku hakunene ha khatala hi vona. A hi va kurumeti kuzwa lezvi hi va chumayelako. Wutshan’wini ga lezvo, hi zama ku pola mawonela yabye hi wukhongeli hi tlhela hi maha lezvi va zvi lavisako zvona. Hi cikombiso, a cikhati leci Pawule a nga chumayela vaJudha, i bhulisene navo hi ku tirisa Mitsalo. Kanilezvi, a cikhati a nga wulawula ni titlhari ta filozofiya ta vaGreki lomu Areyopagu, a nga kumbukangi a Mitsalo hi kukongoma. (Miti. 17:2, 3, 22-31) Hi nga ci pimanyisisa kuyini a cikombiso ca Pawule? Loku u kumana ni munhu a kalako a nga vhumeli lezvi a Bhibhiliya gi zvi wulako, i chukwana ku bhula naye na u nga gi kumbuki hi kukongoma. Loku u wona ku a nga ta tlhatlheka loku a woniwa na a lera Bhibhiliya hi kukongoma, zama ku mu komba hi wutshiva; kuzvilava hi ku tirisa telefone. w19.07 21 ¶¶5-6

Sathani i tirisile wutlhari a ringa vaIzrayeli lezvaku va khozela zvifananiso hi ku londzowota a cilaveko cabye ca ku lava ku kuma zvakuga. Loku va nghenile Tikweni ga Citsumbiso, zvi lavile ku va gondza marimela maswa. A cikhati va nga hi Gibhite, va wa regara masimu yabye hi mati va ngakha Congweni wa Nilo. Le Tikweni ga Citsumbiso, a masimu yabye ma wa nga regariwi hi mati ya micongo. Kanilezvi va wa rindzela hunguva ni tivhula ti ngana khati gin’we hi lembe kasi ku kulisa timbewu ni tisinya. (Deut. 11:10-15; Isa. 18:4, 5) Hi kota ya lezvo, a vaIzrayeli va wa fanele ku gondza marimela maswa. Kanilezvi, hikuyini Jehovha a nga va tlharihisa xungetano hi ku khozela vanungungulu va mawunwa na a wulawula hi ku gondza marimela maswa? Hi ku i wa zvi tiva ku a vaakelani vabye va wa hi ni wutlhari ga kurima a ku hundza vona, niku a vaIzrayeli va wa ta gondza wutlhari go kari ka vona. Kanilezvi, ku wa hi ni mhango! A kupima ka varimi lavo va vaKhanani ku wa hehlilwe hi lezvi va nga zvi kholwa xungetano hi Bhaali. — Mitse. 25:3, 5; Vala. 2:13; 1 Tih. 18:18. w19.06 3 ¶¶4-6

A cikhati leci mupostoli Pawule, na Silasi, na Luka na Timote va nga chikela Filipi, tikweni gi ga khozisilwe hi vaRoma, va no kuma vanhu vo tala va nga tsakela mahungu ya Mufumo. A vamakabye lava va mune vo hiseka, va tirile kasi ku wumbiwa a bandla go kari, laha a vapizani vontlhe va vaswa va nga sangula ku maha mitlhangano laha ka muti zvi wonekisako ku wa wasati wa ku kholwa ni wo hana wa ku hi Lidhiya. (Miti. 16:40) Zvalezvo, a bandla lego ga giswa gi no sangula ku kumana ni zvikarato. Sathani i no tlhotlha lava va nga zonda lisine lezvaku va vhuka va hanya va vhukela a ntiro wo chumayela wa maKristu lawo yo tsumbeka. Va no khoma Pawule na Silasi va vaba ku ku phu hi tinhonga va tlhela va va vhalela paxweni. Andzhako ka loku va humesilwe paxweni, va noya vhuxela a vapizani lavo va vaswa va tlhela va va tiyisa. Pawule, na Silasi, na Timote va no guma va huma lomu dhoropeni, Luka zvi wonekisa ku yena i salile. Zvini va nga wa maha makunu a vamakabye lavo va vaswa? Va simamile ku tirela Jehovha hi ku hiseka na va vhuniwa hi moya wakwe wo basa. (Filp. 2:12) Pawule i wa hi ni cigelo co zwala ca ku tizwa matshandza hi vona! w19.08 8 ¶¶1-2

Wa hi ku rura uya ka wutshamu ga giswa? A ku rura zvi nga tshuka zvi lava mali yo tala, niku ka zviyimo lezvo zva olova a ku u pemba mali. Kasi u ngavi ni mangava yo tala, ti wonele ku pemba mali ka maxaka ni vanghana kutani ka tikoponi ta ku pembisa mali kasi u xava zvilo zva ku ne a hi cilaveko ka wena. (Mav. 22:3) Loku hi karatekile nguvhu, a ku fana ni loku hi hlayisa xaka gi babyako, zvi nga hi karatela a ku tiva mali hi faneleko ku pemba. Ka zviyimo lezvo, alakanya lezvaku a “ku kombela ni ku khongotela” zvi nga ku vhuna ku maha zviboho zva zvi nene. Kota hlamulo wa mukhongelo wa wena, Jehovha a nga ku nyika kurula ku to ‘hlayisa a mbilu ya wena ni maalakanyo ya wena’, u zvi kota ku pimisa khwatsi na u rulile. (Filp. 4:6, 7; 1 Ped. 5:7) Simama kuva ni wunghana ni van’wani. Bhulela vanghana va wena lezvi u ti zwisako zvona ni lezvi u lwisanako nazvo, nguvhunguvhu lava va vileko ka zviyimo zvo fana ni lezvi zva wena. Lezvo zvi nga hungula a kukarateka. (Mutsh. 4:9, 10) U nga tsiki a vanghana lava u nga hi navo ka ciavelo ca wena ca kale. w19.08 22 ¶¶9-10

Hikuyini Jehovha a yelanisako a yimpi ya hombe yo gumesa ni Megidho? Cikhatini ca kutsaliwa ka Bhibhiliya, a tiyimpi to tala ti wa lwiwa Megidho ni lomu nkoveni wa Jezreeli wu nga gamekene na Megidho. Ka khati go kari, Jehovha i zile a maha cokari ka tiyimpi leto. Hi cikombiso, hi ku tirisa a ‘mati ya Megidho’, Nungungulu i vhunile Bharaki, a mulamuli wa vaIzrayeli, lezvaku a hlula butho ga vaKhanani legi gi nga rangelwa hi Sisera. Bharaki na Dhebhora, muphrofeti wa cisati, va no mu bonga nguvhu Jehovha hi kota ya kuhlula kabye ko hlamalisa. Va no yimbelela vaku: ‘Ku wa hi kona kulwa hi le tilweni, a tinyeleti lomu tindleleni ta tona ti nolwa na Sisera. . . . Jehovha, ngha valala va wena vontlhe va loviswa. Kanilezvi ngha lava va ku randzako va fanana ni gambo loku gi tsuwuka hi ntamu wa gona.’ (Vala. 5:19-21, 31) Hi kufanana, ka yimpi ya Armagedhoni vontlhe valala va Nungungulu va ta lovisiwa va ku bhi; lava va randzako Nungungulu va ponisiwa. Kanilezvi, ku na ni kuhambana ka lisima cikari ka yimpi yi nga lwiwa hi Bharaki ni leyi ya Armagedhoni. Ka yimpi ya Armagedhoni, a vanhu va Nungungulu va nga talwa, ne hambu kuva ni zvibhamu! Va ta “kuma ntamu hi ku simama va rulile ni kutsumba” Jehovha ni mabutho yakwe ya le tilweni. — Isa. 30:15; Kuv. 19:11-15. w19.09 9 ¶¶4-5

A yin’we ya tindlela ta ku tshinela ka Jesu ku gondza zvotala ka lezvi a zvi wulileko ni ku zvi maha. (Luka 1:1-4) A ku na munhu a nga gondzako hi khati ga hina — hi fanele ku gondza a matimu lawo ha hoce. Ha tshinela kambe ka Jesu loku hi maha ciboho ca ku bhabhatiswa hi tlhela hiva vapizani va Kristu. A ndlela yin’wani ya ku tshinela ka Jesu ku kombela civhuno ka madhota ya bandla loku hi ci lava. Jesu i tirisa a vavanuna lavo kota “zvinyikiwo” kasi va hlayisa a tiyivhu takwe. (Efe. 4:7, 8, 11; Joh. 21:16; 1 Ped. 5:1-3) Hi hina hi faneleko ku ti karata hi kombela civhuno cabye. A hi faneli ku rindzela lezvaku a madhota ma ta tiva lezvi zvi nga lomu timbilwini ta hina kutani lezvi hi zvi lavako. Wona lezvi makabye Julian a wulako: “Ndzi no kombela civhuno niku a liendzo labye li vile cin’we ca zvinyikiwo zva lisima nguvhu ka zvontlhe lezvi ndzi zvi kumileko.” A madhota yo tsumbeka — yo kota lawa ya mambiri ma nga endzela Julian — ma nga hi vhuna ku tiva a “kupima ka Kristu” lezvi zvi wulako ku hi vhuna ku zwisisa ni ku pimanyisa a ndlela leyi Jesu a nga ehleketa ha yona ni lezvi a nga zvi maha. (1 Kor. 2:16; 1 Ped. 2:21) A cikhati va mahako lezvo, vo hi nyika a cin’we ca zvinyikiwo zva lisima nguvhu. w19.09 21 ¶¶4-5

Lomu ka Mitsalo, hi gondza hi vavanuna ni vavasati va kukholwa va rangelweko hi moya wa kubasa; hambulezvo a va mahi cipandze ca lava va 144 000. A mun’we wabye hi Johani mubhabhatisi. (Mat. 11:11) A mun’wani hi Dhavhidha. (Miti. 2:34) Vona ni van’wani vo tala va ta vhuxiwa kasi va hanya paradhiseni laha misaveni. Vontlhe lavo — ni citshungu ca hombe — va tava ni lungelo ga ku kombisa a kutsumbeka kabye ka Jehovha ni wuhosi gakwe. Matin’wini wontlhe ya vanhu, Nungungulu i wa nga se tshuka a hlengeleta a vanhu va matiko wontlhe hi ndlela leyi. Kani a kutsumba ka hina kuya hanya tilweni kutani laha misaveni, hi fanele ku vhuna vanhu vo tala hi laha zvi kotekako hi kona kasi va maha a cipandze ca citshungu ca hombe ca “tiyivhu tin’wani”. Lokuloku, Jehovha i ta neha a kuxaniseka ka hombe ku sinako ku phrofetilwe, loku ku to lovisa a mifumo ni wukhongeli ga mawunwa legi gi mahako vanhu va xaniseka. Hi nga wona a thomo legi go tsakisa gi to kumiwa hi vontlhe lava va lumbako a citshungu ca hombe — a ku tirela Jehovha laha misaveni kala kupindzuka! — Kuv. 7:14. w19.09 31 ¶¶18-19

Laha a tiko ga Sathani gi yako gi gumesa, ha zvi tiva lezvaku hi ta kumana ni zvikarato lezvi zvi to ringa a kutsumbeka ka hina ka Nungungulu ni ka Mufumo wakwe. Kuzvilava a vanhu va ta simama va hi chepeta ni ku hi tseketsela. A cin’we ca zvigelo zvi to maha ku lezvo zvi humelela hi lezvi hi kalako hi nga seketeli a tiko ga Sathani. Hi fanele a ku tiyisa a kutsumbeka ka hina zvezvi kasi hi zvi kota ku simama hi tsumbekile kuxanisekeni ka hombe. Cikhatini ca kuxaniseka ka hombe ku tava ni kucica xungetano hi vamakabye lava va rangelako. Ka cikhati co kari ndzeni ka kuxaniseka ka hombe, a vatotilweko vontlhe lava va to ngha va ha hi laha misaveni, va ta tekiwa vaya tilweni kasi na vonawu va yalwa a yimpi ya Armagedhoni. (Mat. 24:31; Kuv. 2:26, 27) Lezvo zvi wula lezvaku laha misaveni hi nga ta hava ni Hubye yi Fumako. Hambulezvo, a citshungu ca hombe ci ta simama ci xaxametilwe. A vamakabye va cinuna va ringanelwako, va tiyivhu tin’wani, hi vona va to rangela. Zvi ta lava ku hi kombisa lezvaku ha tsumbeka ka Jehovha hi ku seketela a vamakabye lavo niku landzela a wusungukati legi va to nyikwa hi Jehovha. Kasi hi pona zvi ta lava ku hi ingisa! w19.10 17 ¶¶13-14

Nawomi i wa hi wasati wo tsumbeka a nga randza Jehovha. Kanilezvi, a cikhati a nga felwa hi nuna ni vafana wakwe va vambiri, i lavile ku cica vito ava “Mara,” zvi wulako ku “Wo zangara nguvhu”. (Rute 1:3, 5, 20, 21) Rute a katamwane wakwe, a nga mu tsikangi, i tshamile naye ka cikhati contlhe leci a nga karatekile. I mahile zvilo zvi nga mu vhuna a tlhela a mu chavelela hi magezu. A nga tatelangi zvo wula; i na se wula magezu yo huma mbilwini ya ku tiyisekisa Nawomi lezvaku wa mu randza ni ku i ta mu seketela. Loku a makabye wo kari— a nga ciro ca ngango wa hina wa moya— a felwa hi nuna kutani sati, zvi lava ku hi mu vhuna. A nuna ni sati va nga fana ni tisinya timbiri ti nga mila laha kusuhani. Hi kufamba ka malembe, a timitsu ta tisinya leto ti guma ti tsondzelelana. Loku a yin’we yi tsuwuliwa yifa, leyi yin’wani yi nga xaniseka nguvhu. Hi ku fanana, loku a munhu a tekelwa nuna kutani sati hi nala wa hina — a kufa — a nga xaniseka nguvhu hi cikhati co leha. w19.06 23 ¶¶12-13

A hi faneli ku ti wonela basi ka zvihungato lezvi hi zvi hlawulako, kanilezvi hi fanele ku ti wonela kambe ka cikhati leci hi ci mbhetako na hi ti hungata. Loku hi nga ti woneli hi nga mbheta cikhati co tala na hi ti hungata wutshan’wini ga ku tirela Jehovha. Makunu, ranga hi ku tiva a cikhati leci zvezvi u ci mbhetako na u ti hungata. Zvi ngo yini a ku maha lezvi zvi landzelako hi cipimo ca vhiki? Tsala a tihora leti u ti mbhetako na u sixtira televhizawu, na u hi ka Internet, ni leti u ti mbhetako na u bela geme lomu ka fone kutani thableti ya wena. Loku u pola lezvaku wa mbheta cikhati co tala nguvhu na u ti hungata, zama ku maha a longoloko wa mitiro ya wena. Maha makungo ya ku ranga hi ku maha lezvi zvi nga zva lisima, hi kona u to siya a cikhati ca ku ti hungata. Hi ku landzela, kombela Jehovha lezvaku a ku vhuna kukhomelela ka longoloko wa wena. Hi ndlela leyo, u tava ni cikhati ni ntamu wa ku maha a cigondzo ca wena wutsumbu, wukhozeli ga ngango, kuya mitlhanganweni ni ku tirela Jehovha ntirweni wa kuchumayela ni ku gondzisa. Kuzvilava u nga ta ha tizwa nandzu hi cikhati leci u ci mbhetako na u ti hungata. w19.10 30 ¶14, 16; 31 ¶17

Kwalomo ka va 55 Nguveni ya Hina, a maKristu ya le Korinte ma mahile a ciboho ca lisima nguvhu. Laha ma nga tiva lezvaku a vamakabye le Jerusalema ni le Judhiya va wa kari va xaniseka va no boha ku vhuna a vamakabye vabye. (1 Kor. 16:1; 2 Kor. 8:6) Hambulezvo andzhako ka tihweti to kari, mupostoli Pawule i no tiva lezvaku a maKristu ya le Korinte ma wa nga se maha a minyikelo leyi ma nga wulile lezvaku ma wa ta yi maha. Hikwalaho zvo khwatsi a hlengo wabye ku wa ta chikela a siku legi wu nga fanele ku tekiwa hi gona ni mihlengo ya man’wani mabandla yi yisiwa Jerusalema na wu nga se longiselwa. (2 Kor. 9:4, 5) A maKristu ya le Korinte ma wa mahile a ciboho ca ci nene niku Pawule i ma dzundzile hi kota ya kukholwa kabye ko tiya ni lezvi ma nga xuva ku kombisa wuhana. Kanilezvi i tlhelile a ma kuca a ku mbhetisa lezvi ma zvi sangulileko. (2 Kor. 8:7, 10, 11) A matimu yabye ma hi gondzisa lezvaku hambu maKristu yo tsumbeka zvi nga lava ku malwa kasi ma maha lezvi ma zvi bohileko. Hikuyini? Hakuva lezvi hi nga kala ku mbhelela hi nga tshuka hi zvi mahela mihoni. Kutani ku tshuka ku humelela a zvilo zvo kala hi nga zvi rindzelangi zvi hi tsandzekisa.— Mutsh. 9:11. w19.11 26-27 ¶¶3-5

A ku fana ni lezvi a citlhangu ca hombe ci vhikelako miri, a kukholwa ka wena ka ku vhikela ka mahanyela yo biha ni ya tihanyi ya tiko legi, ci tlhela ci ku vhikela ka zvontlhe lezvi zvi nga yelaniko ni milayo ya Nungungulu. Kota maKristu, hilwa a yimpi ya moya niku a valala va hina va patsa a mimoya ya kubiha. (Efe. 6:10-12) Zvini zvi nga hi tiyisekisako lezvaku hi longile ku kumana ni zviringo? A ku sangula, hi fanele ku khongela hi kombela ku Nungungulu a hi vhuna. Hi gumesa hi tirisa a Mhaka ya Nungungulu kasi yi hi vhuna ku ti wonisa lezvi Nungungulu a hi wonisako zvona. (Mah. 4:12) A Bhibhiliya gi li: ‘Tsumba Jehovha hi mbilu ya wena yontlhe, u nga tsumbi kupimisisa ka wena wutsumbu.’ (Mav. 3:5, 6) Hi nga alakanya hi ciyimo co kari ci ku humeleleko zvezvanyana ni lezvi u mahileko. Hi cikombiso, u tshukile u cona laha ka kuza u nga tivi ni co maha? U ci alakanyile a citsumbiso ca Jehovha ci nga ka Mahebheru 13:5 caku: “Ndzi nga ta tshuka ndzi ku tsika hambu ku ku fularela”? Xana a citsumbiso leci ci ku tiyisile lezvaku Jehovha i wa ta ku vhuna? Loku zvi hi lezvo, zvi komba lezvaku a citlhangu ca wena ci ka ciyimo ca ci nene. w19.11 14 ¶1, ¶4

Loku a nuna ni sati va hi ni n’wana, papayi ni mamani wa kona zvi lava ku va mbheta cikhati ni ntamu na va khatalela n’wanana wabye — lezvo zvo laveka ka n’wanana futsi. Loku a vapswali va gamakanisela vana, zvi nga va karatela a ku khatalela a n’wana mun’we ni mun’wani hi laha zvi lavekako hi kona. Lava va nga ni zvivanana zvo tala va wula lezvaku zva va karatela nguvhu a ku zvi khatalela. Kuzvilava a mamani wa kona a nga ha mbhela ntamu a tlhela a karateka. A nga ha karala laha ka kuza a vhumala ni ntamu wa ku gondza, ku khongela, ni ku chumayela hi ku khandzakanya. Zvi nga mu karatela kambe a ku ingisela mitlhangano ni ku vhuneka hi yona. Hikwalaho, a nuna wa lirandzo i ta maha zvontlhe a zvi kotako kasi a vhuna a sati wakwe loku a vanana va lava ku khatalelwa — mitlhanganweni ni le kaya. Hi cikombiso, a nga ha vhuna a sati wakwe hi mitiro ya laha kaya. I ta ti karata nguvhu kasi a tiyiseka lezvaku vontlhe laha kaya va vhuneka hi wukhozeli nga ngango ke. A vapapayi va nga maKristu va ta tira zvin’we ni mingango yabye kuchumayeleni. w19.12 24 ¶8

A vaIzrayeli va wa vhunekisa kuyini hi Jubhilewu? A hi zvi veki laha ka ku a muIzrayeli wo kari i na ni mangava ya hombe, niku zvi bohile ku a xavisa a petso wakwe kasi ku riha mangava lawo. Hi lembe lego ga Jubhilewu i wa ta tlheliselwa a petso wakwe. Hikwalaho, a munhu loye i wa ta “tlhela ka petso wakwe” niku a vana vakwe va wa ta tshama lomu ka petso lowo. A cin’wani ciyimo hi loku a munhu a hi ni mangava ya hombe laha ka kuza zvi boha ku a ti xavisa kutani ku a xavisa n’wana wakwe kota khumbi kasi ku riha mangava lawo. Hi lembe lego ga Jubhilewu, a khumbi leyo yi wa fanele ku “tlhela ngangweni wabye”. (Levi 25:10) Hikwalaho i hava loyi a nga wa ta tshama na a hi khumbi kala kupindzuka! Jehovha i no tlhela a tlhamusela lezvi: ‘Ku nga tava ni cisiwana ka va ka n’wina, hakuva Jehovha i ta ku katekisa hi zvinene a tikweni legi Jehovha Nungungulu wa wena a ku nyikileko ku ya gi fumela, ni kuva tshomba ya wena.’ (Deut. 15:4) Lezvo zvi hambene nguvhu ni lezvi zvi mahekako nyamutlha, laha a kutala ka zvikhati a zviganyi zvi yaku zvi ganya, a zvisiwana zviya zvi maha a zvisiwana! w19.12 8-9 ¶¶3-4

Loku a kumana ni zviringo i wa khongela “hi kurila ka hombe ni mihloti”. (Mah. 5:7) A mikhongelo yakwe yo huma mbilwini yi wa komba lezvaku i wa tsumbeka ka Jehovha yi tlhela yi mu maha a ti yimisela nguvhu a ku mu ingisa. A mikhongelo ya Jesu, ka Jehovha yi wa fana ni masema yo nuhela ya libani. A wutomi gontlhe ga Jesu ga laha misaveni gi tsakisile a Papayi wakwe gi tlhela gi yimela a wuhosi Gakwe. Hi nga pimanyisa Jesu hi ku maha zvontlhe hi zvi kotako kasi hi ingisa a milayo ya Jehovha hi tlhela hi tsumbeka kakwe. Loku hi kumana ni zviringo hi khongela hi mbilu yontlhe ka Jehovha hi mu kombela lezvaku a hi vhuna hakuva hi lava ku mu tsakisa. Ha zvi tiva lezvaku Jehovha a nga ta yi amukela a mikhongelo ya hina loku hi maha lezvi a zvi vengako. Hambulezvo, loku hi hanya hi milayo yakwe, hi nga tiyiseka lezvaku a mikhongelo ya hina yo huma mbilwini, ka Jehovha yi ta fana ni masema yo nuhela ya libani. Hi nga tsumba lezvaku a kutsumbeka ni kuingisa ka hina zva tsakisa a Papayi wa hina wa le tilweni. w19.11 21-22 ¶¶7-8

Hi 1919, Jesu i no yimisa a ntlawa wutsongwani wa vamakabye va totilweko kota “nandza go tsumbeka ni go tlhariha”. A nandza lego hi gona gi rangelako a ntiro wa kuchumayela gi tlhela gi va nyika “zvakuga hi cikhati ca kona” a valandzeli va Kristu. Sathani ni tiko gakwe va kari va zama ku nyimisa a ntiro lowu wu mahiwako hi nandza go tsumbeka. Loku ku wo khwatsi a gi seketelwi hi Jehovha gi wa nga ta zvi kota a ku simama gi maha a ntiro lowu. Hambu lezvi ku vileko ni tiyimpi timbiri ta misava, ni tixanisa to kala ti nga hundzi, ni kuvhumaleka ka mali misaveni yontlhe, ni ku lamuliwa hi ndlela yo kala ku lulama, a nandza go tsumbeka ni go tlhariha ga ha simama gi gisa a valandzeli va Kristu va laha misaveni hi tlhelo ga moya. Ehleketa hi zvakuga zva moya zvotala nguvhu lezvi hi zvi kumako mahala hi tirimi to hundza 900! Leco cikombiso co dlunyateka ca lezvaku Nungungulu wa seketela a nandza legi. A ntiro wa kuchumayela wonawu cikombiso ca makatekwa ya Jehovha. Hi lisine, a mahungu ya ma nene ma kari ma chumayelwa ‘matikweni wontlhe’. — Mat. 24:14. w19.11 24 ¶¶15-16

Lembe ni lembe hi siku ga ku maha muphahlo wa ku kombela ku tsetselelwa zviwonho, a mupristi wa hombe i wa hisa libani na a nga se nyikela a miphahlo. Hi ndlela leyo, i wa tiyiseka lezvaku i wa ta amukeleka ka Nungungulu loku makunu a nyikela a miphahlo. Na a nga se nyikela a wutomi gakwe kota muphahlo, Jesu i wa fanele ku ranga hi ku maha ntiro wa lisima nguvhu wa ku hundza ni kutlhatlhisiwa ka vanhu. Ku wa hi yini? I wa fanele ku longisela ndlela ya ku Jehovha a amukela muphahlo wakwe hi ku hanya hi kutsumbeka. Hi ndlela leyo, Jesu i wa ta komba lezvaku a ku maha zvilo hi kuya hi lezvi Jehovha a zvi lavisako zvona hi yona ndlela ya yi nene ya ku hanya. I wa ta tlhela a komba zvi ku dlunya lezvaku a wuhosi ga Papayi wakwe hi gona ga gi nene niku a mafumela yakwe ma lulamile. Wutomini gakwe ga laha misaveni, Jesu i wa ingisa a milayo yo lulama ya Jehovha hi kumbhelela. Hambu lezvi a nga kumana ni zviringo ni tixanisa, i simamile a ti yimisela ku komba lezvaku a mafumela ya Papayi wakwe hi wona ya ma nene.— Filp. 2:8. w19.11 21 ¶¶6-7

Ka cikhati contlhe leci Jesu a nga hi laha misaveni a chumayela, a vapostoli lava vo tsumbeka va wa hi vanghana vakwe va lisine. (Mav. 18:24) Jesu i wa va nyika nguvhu lisima a vanghana lavo. A cikhati a nga chumayela laha misaveni, a ku na makabye wakwe wa nyama a nga kholwa ka yena. (Joh. 7:3-5) Ka khati go kari, a maxaka yakwe ma zile maku wa hlanya. (Mar. 3:21) Kanilezvi, ka wusiku legi gi ngaca a dawa, Jesu i byelile vapostoli vakwe vo tsumbeka a magezu ya mutsalo wa nyamutlha. Ka zvikhati zvin’wani a vapostoli vakwe va wa mu khunguvanyisa. Hambulezvo, Jesu i va rivalele a tlhela a zvi wona ku va wa kholwa ka yena. (Mat. 26:40; Mar. 10:13, 14; Joh. 6:66--69) Ka wusiku go gumesa a nga tshama ni vapostoli vakwe vo tsumbeka na a nga se dawa, i no va byela lezvi: “Ndzi mu vitana ku mu vanghana, hakuva ndzi mu byelile zvontlhe lezvi ndzi zvi zwileko ka Papayi wa mina.” (Joh. 15:15) Handle ko kanakana, a vanghana va Jesu va wa mu tiyisa nguvhu. w19.04 11 ¶¶11-12

A munhu i zvi tiyisa kuyini lezvaku hakunene i rambilwe kuya tilweni? A hlamulo wa kona wu woneka ka magezu lawa mupostoli Pawule a nga byela lava va nga hi le Roma va nga ‘vitanelwe a kuva vobasa’. Ahandle ka lezvi zvi wuliwako ka mutsalo wa nyamutlha, i va byelile lezvi: “A mu amukelangi a moya wa wukhumbi lowu wu nga wa ta mu vangela kuchava kambe, kanilezvi mu amukele a moya wa Nungungulu lowu wu mu mahako vana vakwe, ku nga walowu hi vitanako hi wona hiku: ‘Abha, Papayi!’” (Rom. 1:7; 8:15) Hikwalaho, hi ku tirisa a moya wakwe wo basa, Nungungulu i zvi veka kubaseni ka lava va totilweko lezvaku hakunene va rambilwe kuya tilweni. (1 Tes. 2:12) Jehovha i maha lezvaku ku nga sali ku kanakana timbilwini ni maalakanyweni ya lava a va rambileko kuya tilweni. (1 Joh. 2:20, 27) A maKristu ma totilweko a ma lavi kuza ma byeliwa hi munhu lezvaku ma totilwe. w20.01 22 ¶¶7-8

“A nayo wa Kristu” wu tiyiswa hi tshinya ga gi nene ka wontlhe—ku nga lirandzo. (Gal. 6:2) Zvontlhe lezvi Jesu a nga maha, i wa kuciwa hi lirandzo. A ku zwela wusiwana van’wani cikombiso ca lirandzo. Jesu i gondzisile vanhu, a va hanyisa mababyi, a nyika zvakuga lava va ngazwa ndlala, a tlhela a vhuxa lava va nga file — zvontlhe lezvo, hi ku va zwela wusiwana. (Mat. 14:14; 15:32-38; Mar. 6:34; Luka 7:11-15) Jesu i rangisile lezvi zvi nga wa ta vhuna van’wani, a zvi maha na a nga nguranguri kambe. A ca hombe ka zvontlhe, i kombisile lirandzo la hombe hi ku nyikela wutomi gakwe kasi ku vhuna van’wani. Hi nga pimanyisa Jesu hi ku rangisa lezvi zvi to vhuna van’wani, ni ku ti karatela ku va zwela wusiwana a vanhu va lomu cipandzeni ca hina. Loku hi chumayela mahungu ya ma nene ka vanhu lavo, hi tlhela hi va gondzisa hi ku va zwela wusiwana, ho ingisa nayo wa Kristu. w19.05 4 ¶¶8-10

Jesu i vhululile ndlela ya lezvaku a vanhu va tlhatlhiswa ka tigondzo to biha ti nga gondzisiwa hi varangeli va wukhongeli. A vaJudha vo tala va wa kurumetiwa a ku landzela a mikhuwo ni tigondzo ta hava. (Mat. 5:31-37; 15:1-11) A kutala ka lava va nga ti byela lezvaku va wo vhuna van’wani a ku tirela Nungungulu, vona va wa nga mu tireli. Hikwalaho zvi wa fana ni loku va hi zvikhumu. Hi kota ya lezvi va nga ala Mesiya ni lisine leli a li gondzisileko, va simamile munyameni ni ciwonhweni. (Joh. 9:1, 14-16, 35-41) Ka lisine leli Jesu a nga gondzisa ni cikombiso cakwe ca ci nene, a vanhu vo rula va wonile lezvi va nga wa ta tlhatlhisiwa zvona ka tigondzo ta mawunwa. (Mar. 1:22; 2:23–3:5) Jesu i tlhelile a maha lezvaku zvi koteka ku a vanhu va tlhatlhiswa ka wukhumbi ga ciwonho. Hi kota ya lezvi Jesu a nyikeleko a wutomi gakwe kota hakhelo ya ku tlhatlhisa, Nungungulu wa tsetselela a zviwonho zva lava va kombisako kukholwa ka hakhelo ya ku tlhatlhisa va tlhela va kombisa a kukholwa loko hi mitiro yabye. — Mah. 10:12-18. w19.12 10 ¶8; 11 ¶¶10-11

Jehovha i tirisa a moya wakwe wo basa lezvaku wu zvi veka kubaseni ka muKristu a totilweko lezvaku hakunene i mu hlawulile. Hi ndlela leyo, a moya wo basa “citiyisekiso” ci va nyikako kutsumba ka lezvaku cikhatini ci tako va ta hanya tilweni kala kupindzuka na ku nga hi laha misaveni. (2 Kor. 1:21, 22) Loku a muKristu aza a totiwa, xana zvi wula ku hakunene i taya tilweni? Ahihi. Lisine lezvaku wa kholwa ku i hlawulilwe kuya tilweni. Hambulezvo, i fanele ku alakanya a wusungukati legi: “Vamakabye, ti tsitsiriteni kasi mu tiyisa a kuvitanwa ni kuhlawulwa ka n’wina hakuva loku mu simama ku maha zvilo lezvi, mu nga ta tshuka mu hambuka kukholweni.” (2 Ped. 1:10) Hikwalaho, hambu lezvi a muKristu a totilweko a vitanilweko kuya tilweni, i ta kuma a nchachazelo wakwe loku a simama a tsumbekile.—Filp. 3:12-14; Mah. 3:1; Kuv. 2:10. w20.01 21-22 ¶¶5-6

Joba i kumene ni zvikarato zvo tala. Makunu hikuyini a vanghana vakwe lava va vanharu va nga kala ku mu zwela wusiwana? Hi ku a va zamangi ku zwisisa lezvi hakunene zvi nga kari zvi mu humelela. Lezvo zvi mahile ku vava ni mawonela ya hava hi yena, va tsutsumela ku mu lumbeta zvobiha. Hi nga maha yini kasi hi nga weli ka cihoxo leci? Tiva lezvaku a lisine hi ku hi Jehovha basi a ci tivako khwatsi a ciyimo ca munhu loye a xanisekako. Ingisela khwatsi lezvi a wulako. Zama ku ngazwi magezu basi; kanilezvi u ti karatela kuzwa a kubayisa loku a ku zwako, hi kona makunu u to zvi kota ku mu zwela wusiwana khwatsi a makabye wa wena. A ku zwela wusiwana van’wani zvi ta hi vhuna ku hi ti khoma, hi nga fambi hi va hleva, hi hangalasa zvilo zva hava hi zvikarato lezvi va kumanako nazvo. A munhu wa mahlevo a nga aki bandla, o gi hahlula. (Mav. 20:19; Rom. 14:19) A magezu yakwe ma nga tshova mbilu ya loyi a sinako a hi kuxanisekeni. (Efe. 4:31, 32) Makunu, a hi chukwana hi veka kupima ka matshamela ma nene ya loyi a xanisekako, hi tlhela hi hlota tindlela ta ku mu vhuna ke? w19.06 21-22 ¶¶8-9