Março

A misava yiswa a yi se chikela. Kanilezvi, ehleketa hi zvilo zvo kari hi zvi wonako — zvo kota tinyeleti, tisinya, zvihari ni vanhu. I hava a nga wa ta kaneta ku a zvilo lezvi zvi kona, hambu lezvi ka ku kuve ni cikhati leci zvi nga kala zvi nga hi kona. Zvi kona nyamutlha hakuva Jehovha i zvi vangile. (Gen. 1:1, 26, 27) Jehovha, Nungungulu wa hina, i tsumbisile ku i ta vanga misava yiswa. Handle ko kanakana, i ta zvi maha lezvo. Misaveni yiswa, a vanhu va ta hanya wutomi go nandziha nguvhu, ne na va nga babyi. Hi cikhati leci Nungungulu a ci yimisileko, a misava yiswa yi tava kona hi yi wona hi lawa ya hina, a ku fana ni zvilo zvontlhe lezvi hi zvi wonako. (Isa. 65:17; Kuv. 21:3, 4) Na ha ha rindzela cikhati leco, londzowota cikhati leci kasi ku tiyisa kukholwa ka wena. Contlhe cikhati kombisa kubonga hi hakhelo ya kutlhatlhisa. Ehleketa hi ntamu wa Jehovha. Tshama u khomekile ntirweni wa Jehovha. Loku u maha lezvo, u ngava cikari ka lava va toga “tshomba ya zvitsumbiso hi kota ya kukholwa ni lihlazva-mbilu”. — Mah. 6:11, 12. w23.04 31 ¶¶18-19

Jesu i no tlakusa mahlo, a khongela zvi zwiwa hi vanhu vontlhe. I wa lava ku mu nyika wudzundzo gontlhe Jehovha hi lezvi a nga lava ku zvi maha hi kulandzela. I no vitana, aku: “Lazaru, huma!” (Joh. 11:43) Lazaru a se huma hi lomu cilahleni! Jesu i no maha lezvi a van’wani va nga zvi wona na zvi nga koteki. A matimu lawa, ma tiyisa kukholwa ka hina ka lezvaku a vafileko va ta vhuka. Hi ndlela muni? Alakanya lezvaku Jesu i tsumbisile Marta, aku: “A makabye wa wena i ta vhuka.” (Joh. 11:23) A ku fana ni Papayi wakwe, Jesu wa zvi lava niku i na ni ntamu wa ku tatisa citsumbiso leci. Lezvi a nga rila, zvi komba ku i zvi lava hi mbilu yontlhe a ku mbheta kufa ni kubayisa kontlhe ku vangiwako hi ku felwa. A kuva Jesu a vhuxile Lazaru, zvi kombile khwatsi ku i na ni ntamu wa ku vhuxa vafileko. Alakanya kambe lezvi Jesu a nga alakanyisa Marta, zvi nga ka mutsalo wa nyamutlha. Hi na ni zvigelo zvo zwala zva ku kholwa lezvaku a citsumbiso ca Nungungulu ca ku vhuxa vafileko ci ta tatiseka. w23.04 11-12 ¶¶15-16

Laha hi yako hi ku zwisisa khwatsi a kurandza ka Jehovha, kuzvilava zvi nga lava ku hi cica lezvi hi zvi khongelelako. Hi fanele ku alakanya lezvaku Jehovha i na ni kungo niku i ta gi tatisa hi cikhati leci a ci yimisileko. A kungo lego gi patsa a ku fuvisa hi kumbhelela a zvikarato zvontlhe zvi hi vangelako a kuxaniseka nyamutlha — a zvikarato zvo kota timhango ta ntumbuluko, mababyi ni kufa. Jehovha i ta tatisa a kungo gakwe hi ku tirisa Mufumo wakwe. (Dhan. 2:44; Kuv. 21:3, 4) Hambulezvo, kala ka cikhati leci, Jehovha i tsika Sathani a fumela tiko. (Joh. 12:31; Kuv. 12:9) Loku Jehovha o fuvisa a zvikarato zvontlhe zva vanhu zvezvi, zvi ta ku khwatsi a mafumela ya Sathani mova manene. Kanilezvi, hambu lezvi zvi lavako ku hi rindzela a ku Jehovha a tatisa a zvitsumbiso zvo kari, a zvi wuli ku o hi tsika hoce. Jehovha i ta hi vhuna. w23.05 8 ¶4; 9-10 ¶¶7-8

Hi nga va vhunisa kuyini van’wani kasi va vhuneka hi Cialakanyiso? Kunene, a nchumu wo sangula ku va ramba. Wutshan’wini ga ku ramba lava hi va kumako ntirweni wa kuchumayela basi, hi nga maha lista ya vanhu lava hi nga va rambako. A lista leyo yi nga patsa maxaka ya hina, vatiri-kulori, zvigondzani-kulori ni van’wani. Hambu loku hi nga hi na zvirambo zvo tala zva ku gandliwa, hi nga va rumela link ya cirambo ca lomu ka muchini. Tivani hi mani, kuzvilava a votala va ta zvi tsakela! (Mutsh. 11:6) U nga rivali lezvaku lava hi va rambako va nga tshuka va va ni zviwutiso zvo kari — nguvhunguvhu loku ku hi ku a va se tshuka vata mitlhanganweni ya hina. Hikwalaho, hi nga ehleketa hi zviwutiso lezvi kuzvilava va to wutisa hi tlhela hi longisela mihlamulo ya kona. Hambu andzhako ka loku va wonile a Cialakanyiso, lava va gondzako ku ci wona va ngava ni zviwutiso zvo tala. Hi lava ku maha zvontlhe hi zvi kotako — mahlweni, ndzeni ni ndzhako ka Cialakanyiso — kasi ku vhuna a vanhu lava ‘a timbilu tabye ti longileko’ a ku vhuneka hi lezvi va to zvi wona. — Miti. 13:48. w24.01 12 ¶13, 15; 13 ¶16

Lomu ka Bhibhiliya ku kumbukiwa 8 wa vanhu va vhuxilweko va hanya laha misaveni. Zvi ngo yini ku u ma hlola khwatsi a matimu lawo? Laha u mahako lezvo, wona lezvi u nga gondzako, ni lezvi a tshango gin’we ni gin’wani gi kombisako zvona ku Nungungulu wa zvi lava ku vhuxa vafileko. A ca lisima ka zvontlhe, ehleketa hi matimu ya munhu wa lisima ka vontlhe va vhuxilweko — ku nga Jesu. Alakanya lezvaku kuve ni vanhu vo tala nguvhu va mu wonileko andzhako ka loku a vhukile. Lezvo zvi hi nyika cigelo co tiya ca ku kholwa ku a vafileko va ta vhuka futsi. (1 Kor. 15:3-6, 20-22) Ha mu bonga nguvhu Jehovha hi lezvi a hi tsumbisako ku a vafileko va ta vhuka! A zvi kanakanisi ku lezvi Jehovha a zvi tsumbisako zvi ta maheka, hakuva wa zvi lava ku zvi maha niku i na ni ntamu wa ku zvi maha futsi. A hi simameni ku tiyisa kukholwa ka hina, hi kholwa hi mbilu yontlhe lezvaku a citsumbiso leci ci ta tatiseka futsi. Loku hi maha lezvo, a wunghana ga hina na Jehovha gi ta tiya nguvhu, loyi khwatsi-khwatsi ku nga yena a tsumbisako a mun’we ni mun’wani wa hina aku: ‘A maxaka ni vanghana va wena va ta vhuka!’ — Joh. 11:23. w23.04 8 ¶2; 12 ¶17; 13 ¶20

A ku tiva kugumelwa ni kutikoramisa matshamela mambiri ya ku lava ku fana. Hi komba lezvaku hi vanhu va ku tiva kugumelwa ka hina loku hi hi ni mawonela ma nene hi hina wutsumbu hi tlhela hi zwisisa lezvaku ku na ni zvilo hi kalako hi nga zvi koti ku maha. Hi komba lezvaku hi vanhu va ku ti koramisa loku hi va kombisa cichavo van’wani hi tlhela hi va wona kota va chukwana ku hundza hina. (Filp. 2:3) Hi tolovelo, a munhu wa ku tiva ku gumelwa kakwe munhu wa ku ti koramisa kambe. Gidheyoni i wa hi wanuna wa ku tiva kugumelwa kakwe ni wa ku ti koramisa. A cikhati leci a ngilozi ya Jehovha yi nga byela Gidheyoni lezvaku i wa hlawulilwe kasi ku vhikela vaIzrayeli ka vaMidhiyani, lava va nga hi ni ntamu nguvhu, a wanuna loyi wa ku ti koramisa i no hlamula, aku: ‘A ngango wa hina, hi wona wa lahasi ka lixaka la ka Manase; mina ndzi cisiva-marumbu ca kona ndlwini ya papayi’. (Vala. 6:15) I wa ti wona na a nga ringanelwi hi ciavelo leco, kanilezvi Jehovha i wa zvi tiva ku a nga zvi kota ku maha a ntiro lowo. Hi ku vhuniwa hi Jehovha, Gidheyoni i tatisile ciavelo cakwe hi ndlela ya yinene. Ka zvontlhe ma mahako, a madhota ma maha zvontlhe ma zvi kotako kasi ku kombisa ku ma ku tiva a kugumelwa ka wona niku ma ti koramisa. (Miti. 20:18, 19) A ma ti dzundzadzundzi hi lezvi ma zvi kotako ku maha; ne a ma ti woni na ma nga vhuni nchumu loku ma tshuka ma maha zvihoxo zvo kari. w23.06 3 ¶¶4-5

A kugandliwa ka hloko ya Sathani ku ta maheka kumbheleni ka 1000 wa malembe. (Kuv. 20:7-10) Lezvo na zvi nga se maheka, a Bhibhiliya gi phrofetile a zvimaho lezvi zvi to tsekatsekisa misava. Co sangula, a matiko ma ta huwelela ku “ku rulile, a matiko ma etlele!” (1 Tes. 5:2, 3) “Hi citshuketi” a kuxaniseka ka hombe ku ta sangula laha a matiko ma to vhukela wukhongeli ga mawunwa. (Kuv. 17:16) Andzhako ka lezvo Jesu i ta lamula vanhu, a hambanisa a tiyivhu ka timbuti. (Mat. 25:31-33, 46) Ka cikhati leco, Sathani i ta simama kulwa na Jehovha. Hi kukwata, i ta kucetela a patsano wa matiko, lowu a Bhibhiliya wu wu vitanako ku i Goge wa tiko ga Magoge, kasi wu vhukela a wukhozeli go basa ga Jehovha. (Ezek. 38:2, 10, 11) Ka cikhati co kari, a misalela ya vatotilweko yi ta hlengeletiwa yiya tilweni kasi yi ya ti patsa na Kristu ni butho gakwe ga le tilweni kasi valwa a yimpi ya Armagedhoni. Lawo ma tava magumo ya kuxaniseka ka hombe. (Mat. 24:31; Kuv. 16:14, 16) Hi kulandzela ku ta sangula a mufumo wa Kristu wa 1000 wa malembe. — Kuv. 20:6. w23.10 20-21 ¶¶9-10

Nyamutlha a malandza yo tala ya Jehovha ma hanya ka matiko lawa a ntiro wa hina wu betelwako. Va kombisa cichavo hi wuhosi ga tiko. Kanilezvi, a ku fana na Obhadhiya, a vamakabye lavo vo randzeka va nyika Jehovha lezvi zvi nga zva yena — ku nga ku khozela yena basi. (Mat. 22:21) Va kombisa ku va chava Nungungulu hi ku ingisa nguvhu yena, a ku hundza ku ingisa vanhu. (Miti. 5:29) Va maha lezvo hi ku simama va chumayela mahungu ya manene, ni ku maha mitlhangano cihundleni. (Mat. 10:16, 28) Va maha zvontlhe va zvi kotako kasi a vamakabye va kuma zvakuga zva moya lezvi zvi lavekako. Wona cikombiso ca Henri, a tshamako ka tiko go kari ga Afrika, lomu a ntiro wa hina wu nga betelwa hi cikhati cokari. Ndzeni ka cikhati leco, Henri i no ti hendleleta kasi a famba a va nyika zvakuga zva moya a Vakustumunyu-kuloni. I tsalile lezvi: “Ndzi munhu wa tingana. . . . Jehovha i no ndzi nyika kutiya-hlanha loku ku nga laveka.” Wena ke, u wona ku u nga tiya hlanha a ku fana na Henri? Loku u gondza ku chava Jehovha, u nga tiya futsi. w23.06 16 ¶9, ¶11

A cikhati leci Adhamu na Evha va nga wonha, zvi wa wonekisa ku khwatsi Sathani i no tsandzekisa a kungo ga Nungungulu ga ku tata misava hi vanhu vo mbhelela ni vo tsumbeka. Sathani kuzvilava i alakanyile ku Jehovha i wa nga hi na mawonela yo tala. Kuzvilava i alakanyile lezvaku Jehovha i wa ta daya Adhamu na Evha a vanga wun’wani patswa wo mbhelela kasi a tatisa kungo Gakwe ka vanhu. Kanilezvi loku Nungungulu i wa no maha lezvo, Dhiyabho na a mu lumbetile ku muhembi. Hikuyini? Hakuva kota lezvi zvi tsalilweko ka Genesisi 1:28, Jehovha i wa byelile Adhamu na Evha lezvaku a pswalo wabye wu wa ta tata misava. Kuzvilava Sathani i alakanyile lezvaku Jehovha i wa ta vhumelela Adhamu na Evha a ku va pswala vana vo kala ku mbhelela va ku va wa nga ta tshuka va mbhelela. (Mutsh. 7:20; Rom. 3:23) Ka mhaka leyi, handle ko kanakana Dhiyabho i lumbetile Jehovha lezvaku i wa ta zvi tsandzeka ku tatisa kungo gakwe. Hikuyini? Hakuva a wonela lego gi wa nga ta tatisa a kungo ga Nungungulu ga ku a misava yiva Paradhise yi tlhela yi tala hi pswalo wo mbhelela ni wo ingisa wa Adhamu na Evha. w23.11 6 ¶¶15-16

Jehovha i hi nyika zvileletelo zvo dlunyateka hi ku tirisa a Mhaka yakwe ni hlengeletano yakwe. A hi na cigelo ca ku engetela zvinaywanaywana ka zvileletelo lezvi a hi nyikako. (Mav. 3:5-7) Hikwalaho, a hi mahi zvo hundza lezvi zvi tsalilweko lomu ka Bhibhiliya ne a hi yimisi milayo ka makholwa-kulori ka zvilo zvi yelanako ni livhalo. Sathani i tirisa “kukanganyisa” ni “mikhuwo ya vanhu” kasi ku hambukisa vanhu ni ku va hambanisa. (Kol. 2:8) Ka zana ga malembe go sangula, lezvo zvi wa patsa a tifilozofiya ti seketelwako ka mawonela ya vanhu, ni tigondzo ta ciJudha ti nga seketelwiko ka Bhibhiliya, ni gondzo ya lezvaku a maKristu ma fanele ku ingisa a Nayo wa Mosi. A mawonela lawo ma wa kanganyisa vanhu hakuva ma wa va tsawukanisa na Jehovha, a Cibuka ca lisine ca wutlhari. Nyamutlha, Sathani i tirisa zvihaxa-mahungu ni ma rede social kasi ku hangalasa a zvilo zva mavalivali ni mahungu ya mawunwa ma vhuvhumisiwako hi varangeli va politika. w23.07 16 ¶¶11-12

Jehovha i lulamisile a wuhluwuki ga Sathani ni ga vanhu vo sangula hi ndlela ya ku Sathani aku kaye! Jehovha i vhumeleli Adhamu na Evha lezvaku va pswala vana, niku hi ndlela leyo a magezu yakwe ma no tatiseka. Jehovha a nga hembi. Jehovha i kombile lezvaku loku a wula nchumu a ci kona ci nga mu tsandzekisako. I no maha lezvaku a kungo gakwe gi tatiseka hi ku humesa a “pswalo” lowu wu nga wa ta ponisa vana vo ingisa va Adhamu na Evha. (Gen. 3:15; 22:18) Zva koteka ku ngha Sathani a hlamalile hi kota ya lulamiselo ga hakhelo ya kutlhatlhisa ga Jehovha! Hikuyini? Hakuva a lulamiselo legi gi seketelwa ka lirandzo lo kala li nga ti laveli zva lona. (Mat. 20:28; Joh. 3:16) Sathani a nga nago tshamela lego. I ti lavela zva yena basi. Makunu, zvini zvi to maheka hi kota ya lulamiselo ga hakhelo ya kutlhatlhisa? Kala kumbheleni ka 1000 wa malembe, a pswalo wo mbhelela ni wo ingisa wa Adhamu na Evha wu ta hanya paradhiseni misaveni — kota lezvi Jehovha a nga zvi lavisile zvona kusanguleni. w23.11 6 ¶17

Hi ingisa a nayo wa Jehovha xungetano hi kubasa ka wutomi ni nkhata. Hikuyini? Hakuva Jehovha i hi byela lezvaku a nkhata wu yimela wutomi, legi gi nga cinyikiwo co hlawuleka ci taku hi kakwe. (Lev. 17:14) A cikhati leci Jehovha a nga chusa vanhu lezvaku vaga a nyama ya zvihari, i va byelile lezvaku va ngagi nkhata. (Gen. 9:4) I no phinda a cileletelo leco a cikhati leci a nga nyika vaIzrayeli a Nayo wa Mosi. (Lev. 17:10) I no byela a hubye yi fumako ya zana ga malembe go sangula lezvaku yi laya a maKristu wontlhe a ku ma “tsika . . . nkhata”. (Miti. 15:28, 29) Hi yima hi ku nde, hi nga tsekatseki hi ingisa a cileletelo leco loku hi maha zviboho zvi yelanako ni matirelwa ya mababyi. Hi tlhela hi ingisa a nayo wa Bhibhiliya wa ku tsika wubhayi. Hi ku tirisa mawulawulela yo fananisa, mupostoli Pawule i hi layile a ku “daya” a zviro zva miri wa hina. Lezvo zvi wula ku hi fanele ku kulula hi n’watseka kasi hi tsika ni kwihi kunavela ka hava. A hi cuwuki ne ku maha ni wihi nchumu wu nga wa ta hi yisa wubhayini. — Kol. 3:5; Joba 31:1. w23.07 15 ¶¶5-6

Hi kota ya lezvi kuzvilava a nga mu randza nguvhu Dhelila, a nga zvi kotangi ku pola ku zvini lezvi hakunene Dhelila a nga lava ku maha. Dhelila i no simama ku kurumeta Samsoni kasi a mu byela ku hikuyini a nga hi ni ntamu wa hombe niku Samsoni i no gumesa a mu byela. A ya hava hi ku a cihoxo ca Samsoni ci mahile ku a luza a ntamu wakwe a tlhela a luza a wunghana gakwe na Jehovha hi cikhati co kari. (Vala. 16:16-20) Samsoni i tshovele kubava hi kota ya lezvi a nga tsumba nguvhu Dhelila a ku hundza Jehovha. A vaFilistiya va no khoma Samsoni va mu xokola matihlo. Va no mu vhalela paxweni le Gaza, va mu maha cibochwa ca ku gaya tindzhoho. Hi ku landzela va no mu yisa ka mubuzo wo kari. Va no mu mahela muphahlo wa hombe Dhagoni, a nungungulu wabye wa mawunwa, hakuva va wa kholwa ku hi yena a nga va vhuna ku khoma Samsoni. Va no ya teka Samsoni lomu paxweni kasi a ta va “hlekisela” laha mubuzweni. — Vala. 16:21-25. w23.09 5-6 ¶¶13-14

Kuzvilava a mutiri-kulori kutani cigondzani-kulori ci nga hi wutisa a ku hikuyini hi hanyako hi milayo ya Bhibhiliya. Ka ciyimo leco, hi maha zvontlhe hi zvi kotako kasi hi yimela a kukholwa ka hina; hambulezvo, na hi kombisa cichavo hi mawonela ya van’wani. (1 Ped. 3:15) A kutala ka zvikhati zva vhuna a ku wona a ciwutiso leco kota ndlela ya ku hi vhuna a ku tiva lezvi a zvi pimisako wutshan’wini ga ku ci wona kota ndlela ya ku hi vhukela. Na ku nga khataliseki a cigelo leci ci mahako ku a wokari a hi maha ciwutiso, hi maha khwatsi hi ku hlamula hi ndlela yo rula ni ya yinene. A hlamulo wa hina kuzvilava wu nga mu kuca ku a cica mawonela yakwe. Hi cikombiso, loku a mutiri-kulori a ku wutisa a ku hikuyini hi kalako hi nga mahi a mibuzo ya ku alakanya a masiku ya kupswaliwa, ehleketa hi lezvi: Xana i karateka hi ku ha betelwa ku hlakana? A kusangula hi nga mu dzundza hi kota ya lezvi a khatalako hi van’wani. Lezvo zvi nga vhula ndlela ya ku hiva ni mabhulo ya cinghana xungetano hi lezvi a Bhibhiliya gi zvi wulako xungetano hi mibuzo ya ku alakanya a masiku ya kupswaliwa. w23.09 17 ¶¶10-11

Hi na ni lungelo ga hombe ga ku tirisa a cikhati leci ci seleko kasi ku chumayela vanhu misaveni yontlhe. Mupostoli Pedro i hi kuca ku hi “alakanya” a siku ga Jehovha. (2 Ped. 3:11, 12) Hikuyini hi faneleko ku maha lezvo? Zvi nene nguvhu a ku loku zvi koteka, siku ni siku hi ehleketa hi makatekwa ma tova kona misaveni yiswa. Hi nga ti alakanyela na u hefemula a moya wa wunene, na uga zvakuga zva mavhitamina, na u amukela maxaka ni vanghana va vhuxiwako hi ka vafileko ni ku gondzisa vanhu va hanyileko ka malembe yo tala ma hundzileko xungetano hi kutatiseka ka zviphrofeto zva Bhibhiliya. Loku u ehleketa hi zvilo zvo khwatsi hi lezvi, zvi nga ku vhuna ku u rindzela a kugumesa hi lihlazva-mbilu ni ku tiyiseka lezvaku ku ta chikela lokuloku. Kota lezvi hi “byelilweko a zvilo lezvi na zvi nga se maheka”, xungetano hi lezvi zvi to maheka cikhatini ci tako, hi nga ta ‘hambukisiwa’ hi tigondzo ta hava. w23.09 27 ¶¶5-6

A vaswa va randzelwe hi vaswa kuloni lava va kalako va “nga ingisi vapswali vabye”. (2 Tim. 3:1, 2) Hikuyini a vaswa vo tala va kalako va nga ingisi a vapswali vabye? A vapswali vo kari va tolovela ku maha lezvi va byelako a vana vabye ku va nga mahi. Hikwalaho, a vana lavo va alakanya ku a vapswali vabye vo va kalavela. A vokari va zvi wonisa ku khwatsi lezvi a tiko gi cicileko, a wusungukati ga vapswali vabye gi hundzelwe kutani ku go va bindzisela kuhanya. Loku u hi muswa, wa tshuka u ti zwisa lezvo? A votala zva va karatela a ku ingisa a cileletelo ca Jehovha ca mutsalo wa nyamutlha. Zvini zvi nga ku vhunako a ku maha lezvo? U nga gondza ku ingisa ka cikombiso ca cinene ca Jesu. (1 Ped. 2:21-24) I wa hi munhu wo mbhelela na a hi ni vapswali vo kala ku mbhelela. Hambulezvo i no va nyika wudzundzo a vapswali vakwe hambu lezvi va nga maha a zvihoxo ni ku nga mu zwisisi ka zvikhati zvo kari. — Ekso. 20:12. w23.10 7 ¶¶4-5

Mupostoli Pawule i tlhamusele lezvaku a miphahlo yi nga kombeliwa hi Nayo lowo yi wa nga ta zvi kota ku susa ciwonho hi kumbhelela. Hi cigelo leco, a Nayo wu wa “fuvisilwe.” Hikwalaho, Pawule i no va gondzisa a tigondzo to kari to eta. I no alakanyisa a maKristu-kuloni a “kutsumba ka ku nene” ku seketelwako ka muphahlo wa Jesu lowu hakunene wu nga wa ta zvi kota ku va maha va “tshinela ka Nungungulu”. (Mah. 7:19) Pawule i tlhamusele a vamakabye vakwe va vaHebheru a ku a ndlela leyi va mu khozelako hi yona Jehovha zvezvi yi nene nguvhu a ku hundza lezvi va nga mu khozelisa zvona kale. Lezvi a vaJudha va nga khozelisa zvona hi kuya hi nayo zvi wova “ndzhuti wa lezvi zva ha tako, kanilezvi a miri wa zvona hi Kristu”. (Kol. 2:17) A ndzhuti a hi nchumu wa lisine, cikombiso ntsena ca lezvi a nchumu wo kari wu nga tshamisa zvona. Hi ndlela yo fana, lezvi a vaJudha va nga mu khozelisa zvona Nungungulu a kale, zvi wa hi ndzhuti hakuva a makhozelela ya chukwana ma wa hata. Hi fanele ku zwisisa a lulamiselo legi Jehovha a nga gi yimisa kasi hi tsetselelwa zviwonho zva hina, kasi hi zvi kota ku mu khozela hi ndlela leyi a yi lavako. w23.10 25 ¶¶4-5

Dhaniyeli cipimo 11 i wulawula hi mifumo yimbiri yi palisanako. Loku hi fananisa a zviphrofeto lezvi ni zvin’wani lomu ka Bhibhiliya, hi chikelela a magumo yaku a ‘hosi ya le n’walungu’ i Rússia ni lava va ti patsako naye niku a ‘hosi ya le dzongeni’ mufumo wa ntamu wa misava yontlhe wa Anglo-América. A vanhu va Nungungulu va hanyako hasi ka mufumo wa ‘hosi ya le n’walungu’ va kumana ni kuvhukelwa ko kongoma ka hosi leyi. A Vakustumunyu vo kari va biwa va tlhela va vhalelwa paxweni hi kota ya kukholwa kabye. Hambu lezvi a vamakabye va hina va dzukiselwako hi yona, a kudzukisela loko ku tako hi ka ‘hosi ya le n’walungu’ ku engetela a kukholwa kabye. Hi ndlela muni? Hi ku a vamakabye va hina va zvi tiva ku a kuvhukelwa loko ku tatisa a ciphrofeto ci nga ka bhuku ga Dhaniyeli. (Dhan. 11:41) A ku tiva lezvo zvi nga hi vhuna ku hi simama hi tsumbekile ka Jehovha. w23.08 11 ¶¶15-16

Kota lezvi Jehovha a hi randzako i hatlisa ku khumbeka hi kutizwa ka hina niku wa zvi lava nguvhu ku hi vhikela. Wa bayiseka loku hi bayisekile. Hikwalaho, hi nga tiyiseka lezvaku i ta hi hlamula loku hi khongela, hiku: ‘Ndzi hlayise ku khwatsi i ndzololwani ya tihlo’. (Lis. 17:8) A tihlo gi na ni wukheta nguvhu niku ciro ca lisima laha ka miri. Makunu loku Jehovha a hi fananisa ni ndzololwani ya tihlo gakwe, zvi fana ni loku aku: ‘Ni wihi a mu mahelako zvilo zva hava, n’wina vanhu va mina, i maha zva hava ka nchumu wu nga wa lisima nguvhu ka mina.’ Jehovha i lava ku hi tiyiseka lezvaku i randza mun’we ni mun’wani wa hina. Kanilezvi wa zvi tiva ku hi kota ya lezvi hi nga zvi hanya hi nga ha ti wutisa ku zva koteka ku a hi randza? Kutani kuzvilava zvezvi hi kari hi yimisana ni zviyimo zvi hi mahako hi kanakanela a lirandzo la Jehovha. Zvini zvi to tiyisa a kutsumba ka hina? Gondza lezvi Jehovha a kombisisako zvona a lirandzo lakwe ka Jesu, ka vatotilweko ni ka hina hontlheni. w24.01 27 ¶¶6-7

Ezra i wonile lezvi Jehovha a va vhunisako zvona vanhu Vakwe zvikhatini zva zvikarato. Malembanyana ndzhako, hi 484 Mahlweni ka Nguva ya Hina, zvi wonekisa ku khwatsi Ezra i wa hanya Bhabhuloni a cikhati leci Hosi Ahasuwerusi a nga yimisa nayo wa ku fuvisa vaJudha va nga hi hasi ka mufumo wa Persia. (Est. 3:7, 13-15) A wutomi ga Ezra gi wa hi mhangweni! Hi kota ya lezvo, a vaJudha va “matikweni wontlhe” va no hlambanya ku ngagi nchumu va tlhela va rila, niku handle ko kanakana va khongotele Jehovha hi mukhongelo kasi a va vhuna. (Est. 4:3) Hi nga alakanyela lezvi Ezra ni vaJudha-kuloni va nga ti zwisa zvona laha lava va nga lava ku daya vaJudha a cikomu ci nga va hundzulukela ci rima hi mbhinyi ku dawa vona! (Est. 9:1, 2) Lezvi Ezra a zvi hanyileko ka cikhati leco co nonoha zvi mu longisele ka zviringo zvi nga hata niku handle ko kanakana zvi tiyisile a kutsumba kakwe ka wuzvikoti ga Jehovha go vhikela vanhu Vakwe. w23.11 17 ¶¶12-13

Mupostoli Pawule i wa wulawula nguvhunguvhu hi “mitiro ya nayo”, a nayo wa Mosi, wu nyikelweko Citsungeni ca Sinayi. (Rom. 3:21, 28) Zvi wonekisa ku khwatsi masikwini ya Pawule a maKristu yo kari ya vaJudha ma wa kholwa lezvaku ma wa fanele ku simama ma landzela a Nayo wa Mosi ni mitiro ya kona kasi va wuliwa vo lulama. Hikwalaho, Pawule i tirisile cikombiso ca Abrahama kasi ku komba lezvaku a “mitiro ya nayo” a hi yona yi mahako munhu a wuliwa wo lulama hi Nungungulu. Leci ci mahako munhu a wuliwa wo lulama kukholwa. Lezvo zva tiyisa hakuva zvi wula lezvaku loku hi kholwa ka Nungungulu ni ka Kristu, hi nga tsakelwa hi Nungungulu. Kanilezvi a “mitiro” leyi ku wulawuliwako hi yona ka Jakobe, cipimo 2 a hi “mitiro ya nayo” leyi yi kumbukilweko hi Pawule. Jakobe i wulawulile hi mitiro kutani zvilo lezvi a maKristu ma zvi mahako ka wutomi gabye ga siku ni siku. (Jak. 2:24) A mitiro leyo yi komba lezvaku a maKristu ma na ni kukholwa ka Nungungulu kutani ahihi. w23.12 3 ¶8; 4-5 ¶¶10-11

A vamakabye va cisati lava va alakanyelako ku chadha va fanele ku hlawula hi wukheta loyi va to chadha naye. Alakanya ku u fanele ku ti koramisa ka wuhloko ga wanuna loyi u to chadha naye. (Rom. 7:2; Efe. 5:33) Ti wutisi lezvi: ‘A ku muKristu a buvhileko? Wa rangisa Jehovha wutomini gakwe? Wa maha zviboho zva wutlhari? Wa vhumela zvihoxo zvakwe? Wa va kombisa cichavo vavasati? I na ni wutlhari ga ku ndzi khatalela hi tlhelo ga moya, ga nyama ni ga kutizwa? Wa gi khatalela khwatsi a wutihlamuleli gakwe? Hi lisine, loku u lava ku kuma a nuna wa mu nene, wenawu u fanele ku ti longisela kasi uva sati wa mu nene. A sati wa mu nene ‘muvhuni’ wa nuna wakwe. (Gen. 2:18) Niku hi kota ya lezvi a randzako Jehovha, i maha zvontlhe a zvi kotako kasi a wulawula zva zvinene hi nuna wakwe ka van’wani. (Mav. 31:11, 12; 1 Tim. 3:11) U nga ti longisela kasi uva sati wa mu nene hi ku tiyisa lirandzo la wena hi Jehovha u tlhela u vhuna van’wani laha kaya ni lomu bandleni. w23.12 22-23 ¶¶18-19

Jehovha i tsumbisa ku hi nyika wutlhari hi gi lavako kasi ku maha zviboho zva zvinene. A wutlhari ga Nungungulu hi gi lava nguvhu loku hi lava ku maha zviboho zvi to khumba a wutomi ga hina gontlhe. Jehovha i tlhela a hi nyika ntamu wa ku timisela. A ku fana ni lezvi a nga maha ka mupostoli Pawule, Jehovha i ta hi nyika ntamu wu lavekako kasi hi timisela zvikarato zva hina. (Filp. 4:13) A yin’we ya tindlela a ti tirisako i ngango wa hina wa moya. Ka wusiku ga mahlweni ka ku Jesu a nyikela a wutomi gakwe, i khongelile nguvhu. I no khongotela Jehovha lezvaku a nga tsiki vanhu va alakanya ku murukateli. Wutshan’wini ga ku maha lezvo, Jehovha i no vhuna Jesu hi ku rumela ngilozi — a mun’we wa vamakabye vakwe — kasi yi ya mu tiyisa. (Luka 22:42, 43) Jehovha a nga hi vhuna kambe hi ku tirisa a makabye wo kari lezvaku a hi tiyisa hi ku hi fonela kutani ku hi vhuxela. Hontlheni hi nga lava tindlela ta ku va byela “gezu gi nene” a vamakabye va hina. — Mav. 12:25. w23.05 10-11 ¶¶9-11

A va holileko lava va wonako Cialakanyiso kuzvilava va nga chava lezvi a van’wani lomu bandleni va to va byela kutani ku wula xungetano hi vona. Hikwalaho, u nga va mahi zviwutiso zvi nga wa ta va wisa tingana kutani ku wula zvilo zvi to va swira. Phela lava va holileko va ha simama kuva vamakabye va hina. A zvo ku tsakisa a ku tlhela hi khozela navo! (Lis. 119:176; Miti. 20:35) Ha mu bonga nguvhu Jesu hi lezvi a nga hi byela ku hi alakanya a kufa kakwe lembe ni lembe niku ha zvi zwisisa ku hikuyini lezvo zvi nga zva lisima. Loku hi maha lezvo, hi hina hi vhunekako hi tlhela hi vhuna van’wani hi tindlela to tala. (Isa. 48:17, 18) Hi engetela lirandzo la hina hi Jehovha na Jesu. Hi komba lezvi hi zvi bongisako zvona lezvi va hi maheleko. Hi tiyisa a wunghana ga hina ni vamakabye va hina. Niku hi nga vhuna van’wani a ku tiva lezvi va nga ti buzisako zvona hi makatekwa ma kotekako hi kota ya hakhelo ya kutlhatlhisa. Makunu, a hi maheni zvontlhe hi zvi kotako kasi hi ti longisela a Cialakanyiso ca lembe legi — a siku ga lisima ka wontlhe laha ka lembe! w24.01 14 ¶¶18-19

Jehovha i hi rangelisa kuyini? Co sangula, i hi rangela hi ku tirisa Mhaka yakwe yi tsalilweko, a Bhibhiliya. Hambulezvo, wa tirisa vanhu kambe kasi ku hi rangela. Hi cikombiso, i tirisa “nandza go tsumbeka ni go tlhariha” kasi ku hi nyika zvakuga zva moya lezvi zvi hi vhunako ku maha zviboho zva wutlhari. (Mat. 24:45) Jehovha kambe wa tlhela a tirisa vavanuna vo buvha kasi ku hi rangela. Hi cikombiso, a vawoneleli va zvipandze ni madhota ya bandla va hi tiyisa ni ku hi nyika zvileletelo lezvi zvi nga hi vhunako ka zvikhati zva zvikarato. A zvileletelo lezvo zvi hi vhuna ku simama hi tsakelwa hi Jehovha zvi tlhela zvi hi maha hi simama ndleleni ya wutomi! Hambulezvo, ka zvikhati zvin’wani zvi nga tshuka zvi hi karatela a kuingisa wurangeli ga Jehovha, nguvhunguvhu loku hi nyikiwa hi vanhu vo kala kumbhelela. Loku lezvo zvi tshuka zvi humelela, zvi laveka nguvhu a ku tsumba lezvaku Jehovha hi yena a rangelako vanhu vakwe niku a kuingisa a wurangeli gakwe zvi neha makatekwa. w24.02 20 ¶¶2-3

Hi nga engetela a lirandzo la hina hi Nungungulu hi ku gondza a Mhaka yakwe hi kuhiseka. Laha u lerako Bhibhiliya, zama ku pola lezvi a cipandze cin’we ni cin’wani ci ku byelako xungetano hi Jehovha. Ti wutise lezvi: ‘A matimu lawa ma zvi kombisa kuyini ku Jehovha wa ndzi randza? Zvigelo muni lezvi a matimu lawa ma ndzi kombako zva ku minawu ndzi mu randza Jehovha?’ A yin’wani ndlela ya ku hi engetela a lirandzo la hina hi Jehovha ku mu vhululela a mbilu ya hina hi mukhongelo siku ni siku. (Lis. 25:4, 5) Hi fanele ku engetela lirandzo la hina kambe hi van’wani. Andzhako ka malembe yo kari na a cicile ava muKristu, mupostoli Pawule i no tivana ni muswa wo kari wa ku hi Timote. Timote i wa randza Jehovha a tlhela a randza vanhu. Pawule i no byela va le Filipi, aku: “A ndzi na mun’wani a nga ni mbilu yo fana ni leyi [ya Timote], loyi a to mu khatalela hi mbilu yontlhe.” (Filp. 2:20) Pawule i wa hlamaliswa nguvhu hi ku wona lezvi Timote a nga va randzisa zvona vamakabye. A hi kanakani ku a mabandla lawa Timote a nga tira ka wona ma wa zvi rindzela hi mahlo yo pswhuka a ku endzelwa hi yena. — 1 Kor. 4:17. w23.07 9 ¶¶7-10

Mosi i file a vaIzrayeli na va nga se nghena Tikweni gi Tsumbisilweko. A ku Jehovha i tsikile a vanhu vakwe andzhako ka kufa ka wanuna loye wo tsumbeka? Ahihi. Laha va nga kari va tsumbeka kakwe, Jehovha i wa hi zvin’we navo. Mahlweni ka ku Mosi afa, Jehovha i no mu byela ku a yimisa Joxuwa kasi ku rangela vanhu. Mosi i wa gondzisile Joxuwa hi malembe yo tala. (Ekso. 33:11; Dhewu. 34:9) A cin’wani kambe, ku wa hi ni vavanuna vo tala va nga hi ni wutlhari ga ku rangela, ku nga hi tihosana ta 1000, ni ta 100, ni ta 50 hambu hi ta 10. (Dhewu. 1:15) A vanhu va Nungungulu va wa khatalelwa khwatsi. Hi wona zvo fana ka cikombiso ca Elija. I wa rangele a wukhozeli go basa cikari ka vaIzrayeli hi malembe yo tala. Kanilezvi ku no chikela a cikhati ca ku Jehovha a mu rurisa aya ka ciavelo cin’wani, dzongeni wa Judha. (2 Tih. 2:1; 2 Kro. 21:12) Xana a vanhu vo tsumbeka va nga hi mufun’weni wa 10 wa tixaka ta Izrayeli va wa tsikilwe voce? Ahihi. Elija i wa gondzisile Elixa hi malembe yo tala. Jehovha i no simama ku tatisa kungo gakwe ni ku simama ku khatalela vakhozeli vakwe vo tsumbeka. w24.02 5 ¶12

A maKristu ya le Efesusi ma wa amukele a kuwonekela ka lisine la Mitsalo. (Lis. 119:105) A va le Efesusi lavo va wa tsikile a wukhongeli gabye ga mawunwa ni mahanyela yabye yo biha. Va wa hi ‘vapimanyisi va Nungungulu’ niku va wa ti karatela ku maha zvontlhe kasi va khozela Jehovha ni ku mu tsakisa. (Efe. 5:1) Hi kufanana, na hi nga se gondza lisine, hi wa hi munyameni wa wukhongeli ni wa mahanyela. A vokari va hina va wa hlengela ka mibuzo ya wukhongeli ga mawunwa; a van’wani va wa hi ni mahanyela yo biha. Kanilezvi zvalezvi hi nga gondza xungetano hi milayo ya Jehovha ya zvazvinene ni zvakubiha, hi no cica. Hi no sangula ku hanya hi kuyelana ni milayo yakwe yo lulama. Niku kota wuyelo ga kona, hi no kuma makatekwa yo tala. (Isa. 48:17) Hambulezvo, zvezvi hi kumana ni cin’wani cikarato. Zvi lava ku hi simama kule ni munyama lowu hi wu siyileko ndzhako hi tlhela hi simama ku ‘famba kota vana va kuwonekela’. w24.03 21 ¶¶6-7

Kuzvilava u nga tshuka u ti wonisa ku khwatsi a wu longangi ku ti nyikela ni ku bhabhatisiwa. Kuzvilava zva ha lava ku u cica zvokari wutomi ga wena kasi gi zwanana ni milayo ya Jehovha, kutani wa ha lava cikhati co engeteleka kasi u tiyisa kukholwa ka wena. (Kol. 2:6, 7) A hi zvontlhe zvigondzani zva Bhibhiliya zvi kulako ku fana niku a hi vaswa vontlhe va longileko ku ti nyikela ni ku bhabhatisiwa ka tanga yaleyi ya yin’we. Zama ku hlola a kukula ka wena hi tlhelo ga moya hi kuya hi lezvi u zvi kotako ku maha na u nga ti fananisi ni van’wani. (Gal. 6:4, 5) Hambu loku u pola lezvaku a wu se longa kasi ku ti nyikela ka Jehovha, simama ku ti vekela mixuvo leyo. Kombela Jehovha lezvaku a katekisa kontlhe kutikarata ka wena ka ku cica zvontlhe zvi lavekako. (Filp. 2:13) Tiyiseka lezvaku Jehovha i ta yizwa a mikhongelo ya wena a tlhela a yi hlamula. — 1 Joh. 5:14. w24.03 5 ¶¶9-10

Ka khati go kari, Sara i no bayiseka niku i mu byelile lezvi a nga ti zwisa zvona Abrahama, hambu lezvi a nga mu rwexa nandzu. Abrahama i wa zvi tiva ku Sara i wa hi sati wa ku ti koramisa niku i wa seketela a zviboho zvakwe. Abrahama ni no mu ingisela a tlhela a zama ku lulamisa cikarato. (Gen. 16:5, 6) Hi gondza yini? Vanuna, mu na ni wutihlamuleli ga ku maha a zviboho zva mingango ya n’wina. (1 Kor. 11:3) Hambulezvo, zvi ngava lirandzo a ku ranga hi ku mu ingisela khwatsi ni ku tiva mawonela ya sati wa wena, nguvhunguvhu loku ku hi lezvaku a ciboho leco ci ta mu khumba. (1 Kor. 13:4, 5) Ka khati go kari, Abrahama i no maha ciboho ca ku amukela vapfhumba va ku va wa nga va rindzelangi. Abrahama i no kombela Sara lezvaku a nyima lezvi a nga maha kasi a longisela tipawa to tala. (Gen. 18:6) Sara i no tekela ku maha lezvo a tlhela a seketela ciboho ca Abrahama. Vasati, mu nga pimanyisa Sara hi ku seketela a zviboho zva vanuna va n’wina. Loku mu maha lezvo, mu ta tiyisa wukati ga n’wina. — 1 Ped. 3:5, 6. w23.05 24-25 ¶¶16-17

A cikhati leci Gidheyoni a nga nyikiwa ciavelo ca ku rangela vaIzrayeli, zvi wa lava ku a ingisa a tlhela a tiya hlanha. I nyikilwe ntiro wa ku khungumulela a alati legi papayi wakwe a nga akele Bhaali; lezvo zvi wa hi ni mhango. (Vala. 6:25, 26) Laha hi ndzhako ka cikhati a nga tlhanganisa masochwa, i byelilwe makhati mambiri lezvaku a hungula ntsengo wa wona. (Vala. 7:2-7) Hi kugumesa, i no byeliwa ku a dhumela valala hi phindzulani wa wusiku. (Vala. 7:9-11) A madhota ma fanele ku tshama ma longile ku “ingisa”. A dhota go ingisa gi tekela ku ti koramisa gi maha lezvi a Mitsalo ni hlengeletano ya Nungungulu zvi wulako. Laha gi mahako lezvo, gi veka cikombiso ci nene ka van’wani. Hambulezvo, zvi nga tshuka zvi karata a ku gi ingisa. Hi cikombiso, a madhota ma nga tshuka ma nyikiwa zvileletelo zvo tala zvi tlhela zvi cica kwalaha ni kwalaha. Ka zvikhati zvin’wani, gi nga tshuka gi ti wutisa ku: ‘A cileletelo leci a ku ca vhuna futsi?’ Ka zvikhati zvin’wani gi nga nyikiwa ntiro wa ku gi nga tshuka gi khon’wa. Ka zviyimo lezvo, a madhota ma nga ci pimanyisisa kuyini a cikombiso ca Gidheyoni ca ku ingisa? Hi ku ingisela khwatsi a zvileletelo ma tlhela ma zvi landzela. w23.06 4-5 ¶¶9-11