Abril

A malandza ya cikhatini ca kutsaliwa ka Bhibhiliya ma kumene ni zvikarato zva ku ma wa nga zvi rindzelangi. Wona cikombiso ca Jakobe. A papayi wakwe i no mu ruma kuya teka sati cikari ka vana va Labani, a xaka gabye gi nga khozela Jehovha, a tlhela a mu tsumbisa ku Jehovha i ta mu katekisa. (Gen. 28:1-4) Jakobe a se maha lezvi a nga byeliwa. I no suka Khanani aya kaya ka Labani. Labani i wa hi ni vanhanyana vambiri — Leya na Rakeli. Jakobe i no navela Rakeli, a nhanyana wa Labani loyi wa ndzisana, va guma va zwana ku a mu tirela 7 wa malembe kasi a teka n’wana wakwe. (Gen. 29:18) Kanilezvi, a zvilo zvi no famba cibhabha. Labani i no mu kalavela a chadha na Leya, loyi wa nhondzo. Loku ku hundzile vhiki, Labani i no vhumela ku Jakobe a chadha na Rakeli; kanilezvi aku i fanele ku ranga hi ku mu tirela 7 wa malembe kambe. (Gen. 29:26, 27) Ka mabhindzu lawa Labani a nga maha na Jakobe kambe, i wo mu kalavela. Labani i no xolola Jakobe hi 20 wa malembe! — Gen. 31:41, 42. w23.04 15 ¶5

Himani hi nga tsutsumelako ka yena loku hi lava kuchavelelwa ni wurangeli? Ha wu tiva a hlamulo wa ciwutiso leci. Hi nga tsutsumela ka Jehovha Nungungulu hi mukhongelo. Jehovha i hi ramba ku hi maha zvalezvo futsi. I lava ku hi khongela contlhe cikhati — hi ‘khongela hi nga tsiki.’ (1 Tes. 5:17) Hi nga tsutsumela kakwe hi mukhongelo na hi tlhatlhekile niku hi nga kombela wurangeli gakwe ka zvontlhe wutomini ga hina. (Mav. 3:5, 6) Kota Nungungulu wo hana, Jehovha a nga hi pimeli a makhati lawa hi nga khongelako ka yena. Jesu i wa zvi zwisisa a ku Jehovha wa wu nyika lisima a mukhongelo. Na ka ha kiyela kule nguvhu kasi ata misaveni, i wonile a Papayi wakwe na a hlamula mikhongelo ya vavanuna ni vavasati vo tsumbeka. Hi cikombiso, Jesu i wa hi tlhelweni ga Papayi wakwe a cikhati leci a nga hlamula mikhongelo yo huma mbilwini ya Hana, na Dhavhidha, na Elija ni ya van’wani vanhu vo tala vo tsumbeka. (1 Sam. 1:10, 11, 20; 1 Tih. 19:4-6; Lis. 32:5) Hi caleco ci nga maha ku Jesu a byela vapizani vakwe lezvaku va khongela contlhe cikhati na va tsumba ku a mikhongelo yabye yi ta hlamuliwa! — Mat. 7:7-11. w23.05 2 ¶¶1, 3

A Mupristi wa Hombe, Jehoyadha, i wa chava Jehovha. Lezvo zvi wonekile a cikhati leci Ataliya, a n’wana wa Jezebheli, a nga banga wuhosi le Judha. I wa hi ni xapi ni ntamu wa hombe laha ka kuza a zama ku daya vontlhe va nga hi ni fanelo ya ku fuma — a vazukulu vakwe! (2 Kro. 22:10, 11) Ku no pona Jowaxi — a mun’we wa vazukulu vakwe — hi lezvi Jehoxabheyate, a sati wa Jehoyadha, a nga mu ponisa. Yena ni nuna wakwe va no fihla Jowaxi va tlhela va mu hlayisa. Hi ndlela leyo, Jehoyadha na Jehoxabheyate va vhunetele ku vhikela lixaka la wuhosi la Dhavhidha. Jehoyadha i wa tsumbeka ka Jehovha niku a nga tsikangi ku maha zvazvinene hi ku chava Ataliya. A cikhati leci Jowaxi a nga hi ni 7 wa malembe, Jehoyadha i no kombisa kutsumbeka kambe ka Jehovha. I no maha makungo. Loku a makungo lawo ma famba khwatsi, Jowaxi, loyi a nga hi ni fanelo kota wa lixaka la Dhavhidha, i wa tava hosi. Loku ma wa no kala ku famba khwatsi, zva kanakanisa ku Jehoyadha na a nga dawangi. Kanilezvi, hi ku vhuniwa hi Jehovha, ma no famba khwatsi. Jehoyadha i no yimisa Jowaxi kota hosi, a tlhela a ruma vanhu va daya Ataliya. w23.06 17 ¶¶12-13

Hosi Nebhukadnezare kuzvilava na a zvi wonisile ku khwatsi a mahungu lawo ma komba ku Dhaniyeli o mu vhukela a gumesa a boha ku mu daya. Hambulezvo, Dhaniyeli i kombisile kutiya-hlanha a tlhamusela a noro. Zvini zvi vhunileko Dhaniyeli a ku kombisa kutiya-hlanha wutomini gakwe? Ha tiyiseka ku a cikhati a nga ha hi mutsongwani, Dhaniyeli i gondzile ka cikombiso ca mamani wakwe ni papayi wakwe. (Dhewu. 6:6-9) Dhaniyeli i wa yi tiva a 10 wa Milayo ni zvilo zvin’wani zvi nga patseka ka Nayo. Hi cikombiso, i wa zvi tiva lezvi a muIzrayeli a nga kala a nga faneli kuga. (Lev. 11:4-8; Dhan. 1:8, 11-13) Dhaniyeli i gondzile a matimu ya vanhu va Nungungulu a tiva lezvi zvi nga va humelela a cikhati leci va nga tsika ku hanya hi milayo ya Jehovha. (Dhan. 9:10, 11) Lezvi zvi nga humelela wutomini ga Dhaniyeli zvi mu mahile a tiyiseka khwatsi ku Jehovha ni tingilozi takwe ta ntamu va wa mu seketela. — Dhan. 2:19-24; 10:12, 18, 19. w23.08 3 ¶¶5-6

Rebheka i wa hi wasati wo tlhariha loyi wutomini gakwe gontlhe a nga maha zviboho zvi nga lava kutiya-hlanha niku i wa ci tiva cikhati ca cinene ca ku maha zvilo. (Gen. 24:58; 27:5-17) Hambulezvo, i wa hi ni cichavo ni kutikoramisa. (Gen. 24:17, 18, 65) Loku u ti koramisa u seketela a malulamiselo ya Jehovha, a ku fana na Rebheka, u tava cikombiso ca cinene ngangweni wa wena ni lomu bandleni. A ku tiva kugumelwa i tshamela gi lavekako ka maKristu wontlhe. Hambu lezvi Estere a nga hi muzindza, i wa ku tiva a kugumelwa kakwe niku a nga mahangi zvilo hi matshandza. I kombisile lezvo a cikhati leci a nga ingisela a wusungukati ga primo wakwe Mordhekayi a tlhela a gi landzela. (Est. 2:10, 20, 22) A ku fana na Estere, u nga kombisa lezvaku wa ku tiva a kugumelwa ka wena hi ku hlota wusungukati ga ginene u tlhela u gi landzela. (Tit. 2:3-5) Estere i kombisile ku wa ku tiva a kugumelwa kakwe hi ku vhumela mawonela ya van’wani. Hambu lezvi a nga “hi nhanyana wo saseka” a nga ti kokelangi wudzundzo kutani a nga lavangi ku a vanhu va wona yena yece. — Est. 2:7, 15. w23.12 19-20 ¶¶6-8

A ku tizwa nandzu wo hundza mpimo a hi wona ndzhwalo lowu Jehovha a lavako ku hi wu rwala. Loku hi wulele a ciwonho ca hina, hi ti sola hi tlhela hi maha zvontlhe hi zvi kotako kasi hi nga ha ci phindi kambe, hi nga tiyiseka lezvaku Jehovha i hi tsetselele. (Miti. 3:19) Andzhako ka loku hi bile a mazambo lawa, Jehovha a nga ha lavi ku hi tizwa nandzu. Wa zvi tiva lezvi zvi bayisisako zvona a kutizwa nandzu wo hundza mpimo. (Lis. 31:10) Loku hi bayiseka zvo hundza mpimo, hi nga tshuka hi godhola ka mapalisana ya wutomi. (2 Kor. 2:7) Loku u tizwa nandzu wo hundza mpimo, alakanya lezvaku ‘a kutsetselela’ ka lisine ku le ka Nungungulu. (Lis. 130:4) Loku a tsetselela lava va ti solileko hi kumbhelela, i tsumbisa ku: A ‘nga ta ha alakanya a zviwonho zvabye’. (Jer. 31:34) Lezvo zvi lava ku wula ku Jehovha a nga ta tshuka a alakanya a zviwonho zva hina zva kale. U nga xukuvali hi kota ya zvihoxo u zvi mahileko kale loku kuzvilava zvi ku mahile u luza a wutihlamuleli go kari lomu bandleni. Jehovha a nga ha zvi alakanyi a zvihoxo zva wena, wenawu zvi rivakelwe. w23.08 30-31 ¶¶14-15

Ndzeni ka ntungu wa COVID-19, a kuhambana ni vanhu lava va nga ingisela a mahungu yo kala kutsumbeka, a Vakustumunyu va Jehovha va ponile ku karateka na ku nga hi na cigelo hakuva va wa ingisa a zvileletelo zvi ngata hi ka hlengeletano ya hina. (Mat. 24:45) Hi fanele ku veka kupima ka hina ka “lezvi zvi nga zva lisima nguvhu”. (Filp. 1:9, 10) A zvilo zvi nga vhuniko nchumu zvi nga hi gela cikhati co tala zvi tlhela zvi hi colopetela a ku maha zvilo zvi vhunako. A zvilo zva siku ni siku, zvo kota kuga, kunwa, kuhlakana, ni ntiro zvi nga maha zvilo zvi nga vhuniko nchumu loku hi zvi rangisa wutomini ga hina. (Luka 21:34, 35) Ahandle ka lezvo, siku ni siku hizwa mahungu ma wulawulako hi zvitereka ni mabhulo ya politika. Hi fanele ku ti wonela kasi hi nga hambukisiwi hi mahungu lawo. Loku hi nga mahi lezvo hi nga sangula ku yima ni tlhelo go kari lomu maalakanyweni ya hina ni mbilwini ya hina. Sathani i tirisa tipulani to hambanahambana kasi a hi tsikisa ku maha zvilo zva zvinene. w23.07 16-17 ¶¶12-13

Ka vanhu va Jehovha, a siku ga Cialakanyiso ca kufa ka Kristu ga lisima nguvhu laha ka lembe. Cimaho leci basi Jesu a byelileko valandzeli vakwe hi ku kongoma lezvaku va ci maha. (Luka 22:19, 20) Ci hi alakanyisa tindlela ta lezvi hi nga wu bongisako zvona a muphahlo wa Jesu. (2 Kor. 5:14, 15) Ci tlhela ci hi nyika lungelo ga ku “tiyisana” ni vamakabye va hina. (Rom. 1:12) Niku a vanhu vo tala va timbilu ti nene va kuceka ku sangula ku gondza Bhibhiliya hi kota ya lezvi va zvi wonako seyo ni ku zvizwa. Ehleketa kambe hi lezvi a Cialakanyiso ci hi tlhanganisisako zvona ni vamakabye misaveni yontlhe. Zvontlhe lezvo zvi maha ku a Cialakanyiso civa ca lisima nguvhu ka hina! w24.01 8 ¶¶1-3

Loku hi ehleketa nguvhu hi ntsengo lowu Jehovha na Jesu va nga wu hakhela, hi ta zwisisa nguvhu lezvi va randzisako zvona mun’we ni mun’wani wa hina. (Gal. 2:20) A hakhelo ya kutlhatlhisa cinyikiwo ca lirandzo. Jehovha i kombisile lirandzo lakwe hi hina hi ku nyikela loyi a nga wa lisima nguvhu kakwe — Jesu. Jehovha i vhumelile lezvaku a N’wana wakwe a xaniseka a tlhela afa kasi ku vhuneka hina. Jehovha a ngo hi randza ntsena, kanilezvi i tlhela a hi byela lezvi a hi randzisako zvona. (Jer. 31:3) Jehovha i hi kokile kakwe hi lezvi a hi randzako. (Fananisa na Dhewuteronome 7:7, 8.) A ku na munhu kutani nchumu wu nga hi hambanisako ni lirandzo lelo. (Rom. 8:38, 39) A lirandzo lelo li ku maha u ti zwisa kuyini? w24.01 28 ¶¶10-11

A maKristu ma totilweko ma hlayisa kutsumba kabye ka le tilweni. A mun’we wabye, makabye Frederick Franz, i wulile lezvi a nga ti zwisa zvona xungetano hi kutsumba loko. I te: “A kutsumba ka hina i nchumu wa lisine niku ku ta tatiseka hi kumbhelela, niku a mun’we ni mun’wani wa hina va 144 000 hi ta amukela lezvi Nungungulu a hi tsumbisileko. A nchachazelo wa hina wu tava wu nene nguvhu a ku hundza ni wihi nchumu hi wu alakanyelako.” Hi 1991 makabye Franz i wulile lezvi: “Ha ha ku nyika nguvhu a lisima a kutsumba ka hina. . . . Laha hi rindzelako, ha kombisa nguvhu kubonga. I nchumu wa ku zva lisima a ku wu rindzela . . . Ndza ku nyika nguvhu lisima a kutsumba ka hina a ku hundza kale.” Kani hi rindzela ku ti buza hi wutomi ga pindzukelwa le tilweni kutani laha misaveni, hi na ni kutsumba ko saseka ku hi nyikako cigelo ca ku hi tsaka. Niku a kutsumba ka hina ko tsakisa ku nga kula ku tlhela ku tiya. w23.12 9 ¶6; 10 ¶8

Laha nyangweni ya tabhernakeli ku wa hi ni alati ga kobre legi va nga nyikela ka gona a miphahlo ya zvihari ka Jehovha. (Ekso. 27:1, 2; 40:29) Hambulezvo, a miphahlo leyo yi wa nga mahi lezvaku a vanhu va tsetselelwa hi kumbhelela a zviwonho zvabye. (Mah. 10:1-3) A miphahlo ya zvihari leyi yi nga tshamela ku mahiwa tabhernakelini yi wa yimela a muphahlo wun’we lowu wu nga wa ta basisa vanhu hi kumbhelela ka zviwonho zvabye. Jesu i wa zvi tiva lezvaku Jehovha i mu rumele laha misaveni kasi ku ta nyikela wutomi gakwe kota hakhelo ya kutlhatlhisa vanhu. (Mat. 20:28) Hikwalaho, laha Jesu a nga bhabhatiswa, i wo ti nyikela kasi a maha kurandza ka Jehovha. (Joh. 6:38; Gal. 1:4) A wutomi ga Jesu gi nyikelwe “khati gin’we zvi enela” kasi ku tirula kutani ku fenengeta hi kumbhelela, a zviwonho zva vontlhe lava va kombisako kukholwa ka Kristu. — Mah. 10:5-7, 10. w23.10 26-27 ¶¶10-11

A ci kona hi nga wa ta maha hina kasi hi ti tlhatlhisa ha hoce ka ciwonho ni kufa. (Lis. 49:7, 8) Jehovha i mahile malulamiselo ya lezvaku Jesu a nyikela wutomi gakwe kasi ku hi ponisa. Hi wumbiri gabye, Jehovha na Jesu va ti karatile nguvhu. Laha hi yako hi ehleketa nguvhu hi kutikarata loku Jehovha na Jesu va ku mahileko, hi taya hi yi bonga nguvhu a hakhelo ya kutlhatlhisa. A cikhati leci Adhamu a nga wonha, i no luza a kutsumba ka ku hanya kala kupindzuka, niku a vana vakwe vontlhe vonawu va luzile a kutsumba loko. Kasi ku riha lezvi Adhamu a nga zvi luza, Jesu i no nyikela a wutomi gakwe go mbhelela kota muphahlo. Ka malembe wontlhe lawa a hanyileko laha misaveni, Jesu “a nga wonhangi, hambu a kukanganyisa a ku kumiwangi non’wini wakwe”. (1 Ped. 2:22) A cikhati leci Jesu a ngafa, i wa mbhelele a ku fana na Adhamu na a nga se wonha. Hikwalaho, hi ku nyikela a wutomi gakwe kota muphahlo, Jesu i wo hakhela a ntsengo wa wutomi legi Adhamu a gi luzileko. — 1 Kor. 15:45; 1 Tim. 2:6. w24.01 10 ¶¶5-6

Andzhako ka loku Jesu a vhuxilwe hi ka vafileko, i no nghena ka Wutshamu go Basabasa ga tempeli ya moya. Laha ha gi wona khwatsi a wukulu ga lulamiselo ga Jehovha ka wukhozeli go basa gi seketelwako ka hakhelo ya kutlhatlhisa ni wupristi ga Jesu Kristu. A mupristi wa hombe le Izrayeli i wa nghena ni nkhata wa zvihari ka Wutshamu go Basabasa go mahiwa hi munhu, kanilezvi Jesu i no nghena “tilweni ha koce”, a wutshamu go basa ku hundza wontlhe, kasi ku ti kombekisa mahlweni ka Jehovha. I no ya hendleleta a lisima la wutomi gakwe go mbhelela kota munhu laha misaveni hi kota ya hina “kasi a fuvisa ciwonho hi muphahlo wa yena wutsumbu”. (Mah. 9:24-26) Kani a kutsumba ka hina ka ku hanya tilweni kutani laha misaveni, hi nga khozela Jehovha tempeleni yakwe ya moya. w23.10 28 ¶¶13-14

Ehleketa hi lezvi Jesu a hi mahelako na a hi le tilweni kota Hosi ya hina tlhelo Mupristi wa Hombe wo zwela wusiwana. Hi kota ya yena hi nga tshinela “citshan’wini ca wuhosi ca Nungungulu loyi a nyikako tipswalo” hi mukhongelo hi kombela wuxinji ni civhuno ‘cikhatini ci faneleko’. (Mah. 4:14, 15) Hi nga tsiki siku gi hundza na hi nga ehleketangi hi lezvi Jehovha na Jesu va hi mahelako. A lirandzo labye hi hina li fanele ku khumba mbilu ya hina li tlhela li hi maha hi hiseka ntirweni wa hina ni wukhozelini. (2 Kor. 5:14, 15) A yin’we ya tindlela ta tinene ta ku kombisa lezvi hi bongisako ku zama ku vhuna van’wani lezvaku vava Vakustumunyu va Jehovha tlhelo vapizani va Jesu. (Mat. 28:19, 20) Lezvi hi lezvi mupostoli Pawule a mahileko. I wa zvi tiva ku a kurandza ka Jehovha ku “a vanhu va tixaka tontlhe va ponisiwa, va li tiva khwatsi a lisine”. — 1 Tim. 2:3, 4. w23.10 22-23 ¶¶13-14

A kutala ka hina ha lera a mavhesi lawa kasi ku tiyisa a vanhu lava hi va chumayelako ni ku va komba lezvi a wutomi gi to tshamisa zvona cikhatini ci tako. Hi nga va tiyisekisa kuyini van’wani — a ku patsa na hina — lezvaku a makatekwa ma nga ka Kuvhululelwa 21:3, 4 ma ta tatiseka? Jehovha a nga no maha citsumbiso leci co tsakisa basi, kanilezvi i tlhelile a hi nyika ni zvigelo zvo zwala zva ku tsumba citsumbiso leci. Hi kuma zvigelo zva ku tsumba citsumbiso ca Jehovha hi Paradhise ka mavhesi ma landzelako. Ka wona hi lera lezvi: “Loyi a tshamileko citshan’wini ca wuhosi i te ngalo: ‘Hi nga wona! Ndzi maha zvilo zvontlhe zviva zviswa.’ A tlhela aku: ‘Tsala hakuva a timhaka leti ti tsumbekile niku lisine.’ I no engeta aku ka mina: ‘Zvi mbhelile! Hi mina Alfa na Omega, a masangulo ni magumo.’” — Kuv. 21:5, 6a. w23.11 3 ¶¶3-5

A jaha gi nga kombisa lezvaku gi na ni kupimisisa hi ku hlawula khwatsi a tinguwo ta gona ni ndlela ya ku ti sasekisa. A kutala ka lava va mahako timodha va tlhela va ti vhuvhumisa a va na mhaka na Jehovha niku zvi nga maha na va hi ni mahanyela yo kala ku hlazveka. Hikwalaho, a tinguwo leti va mahako ti ngava to manya kutani to maha vavanuna va wonekisa ku khwatsi vavasati. Laha a jaha legi gi ti karatelako kuva muKristu wo buvha gi hlawulako tinguwo, gi ta vhumela ku rangelwa hi matshinya ya milayo ya Bhibhiliya ni vanhu va nga zvikombiso zvi nene lomu bandleni. A jaha gi nga ti wutisa ku: ‘Lezvi ndzi zvi hlawulako zva komba ku ndzi ni kupima ku nene niku ndza va kombisa cichavo van’wani? Lezvi ndzi bohisako zvona zva tekela ku woneka ka van’wani a ku ndzi munhu a khozelako Jehovha?’ (1 Kor. 10:31-33) A jaha gi nga ni kupimisisa gi ta kombisiwa cichavo hi vamakabye laha bandleni na Jehovha, a Papayi wa gona wa le tilweni. w23.12 26 ¶7

Cikhatini ci nga hundza, a “hosi ya le dzongeni” yonawu yi vhukele a vanhu va Jehovha. (Dhan. 11:40) Hi cikombiso, ndzeni ka khihlanya go sangula ga século 20, a vamakabye vo tala va vhalelwe hi kota ya ku nga vhumeli ku ti patsa ni tiko niku a vanana vo kari va Vakustumunyu va Jehovha va hlongolilwe cikoleni na ku nga hi na cigelo. Ka malembe ya seno, a malandza ya Jehovha ma hanyako hasi ka mufumo wa ‘hosi ya le dzongeni’ a kutsumbeka kabye ka Mufumo wa Nungungulu ka ringiwa hi tindlela tin’wani. Hi cikombiso, ka tikampanya ta mavhotu, a muKristu a nga ringiwa ku seketela a partidhu kutani kandidhato wo kari. A ngazi a chikela laha ka kuya vhota, hambulezvo, lomu mbilwini yakwe a nga tshuka a ti byela ku: ‘Loku ku wo ganya partidhu liyani!’ Kunene zva lisima a ku simama hi nga hi na tlhelo ka timhaka ta politika na ku nga hi ntsena hi zvimaho kanilezvi ni ka maalakanyo ya hina ni le mbilwini! — Joh. 15:18, 19. w23.08 12 ¶17

Laha hi tsutsumako ka mapalisana ya wutomi hi fanele ku tsutsuma na hi hi ni kungo go kuma nchachazelo. (1 Kor. 9:24) Jesu i te hi nga tshuka hi “bindziwa hi limito ni kupopiwa ni ku karateka hi wutomi”. (Luka 21:34) A mutsalo lowu ni yin’wani yi nga vhuna a ku pola zvokari u nga cicako laha u tsutsumako ka mapalisana ya wutomi. Hi nga tiyiseka lezvaku hi ta ganya a mapalisana ya wutomi, hakuva Jehovha i ta hi nyika ntamu hi wu lavako. (Isa. 40:29-31) Hikwalaho, u nga hunguli zambo! Pimanyisa mupostoli Pawule, loyi a nga tsutsuma nguvhu kasi a kuma nchachazelo wu nga hi mahlweni kakwe. (Filp. 3:13, 14) A nga kona a nga tsutsumako khati ga wena, kanilezvi hi ku vhuniwa hi Jehovha u nga humelela. Jehovha a nga ku vhuna ku rwala mindzhwalo ya wena ni ku hoxa leyi yi kalako yi nga hi na cilaveko. Hi ku vhuniwa hi Jehovha, u ta zvi kota ku tsutsuma hi kutimisela u tlhela u ganya! w23.08 31 ¶¶16-17

A cikhati leci Jesu a nga hi ni 12 wa malembe, a vapswali vakwe a va zvi polangi lezvaku Jesu i wa sele Jerusalema. (Luka 2:46-52) Josefa na Mariya va wa hi ni wutihlamuleli ga ku tiva ku a vana vabye vontlhe va wa hi zvin’we navo a cikhati va nga tlhela kaya andzhako ka festa. Laha makunu Josefa na Mariya va nga kuma Jesu, Mariya i no mu sola hi kota ya kukarateka loku a va vangeleko! Kuzvilava Jesu na a zamile ku va komba ku lezvo a zvi lulamangi. Wutshan’wini ga lezvo, i hlamulile vapswali vakwe hi ndlela yo olova ni ya cichavo. Hambulezvo, Josefa na Mariya “a va zvi zwisisangi a ku i wa wula yini.” Kanilezvi Jesu i no “simama ku va ingisa”. Vaswa, zva tshuka zvi mu karatela ku ingisa vapswali va n’wina loku va maha zvihoxo kutani loku va nga mu zwisisi? Cini ci nga mu vhunako? Ehleketani hi lezvi Jehovha a ti zwisako zvona. A Bhibhiliya gi wula lezvaku loku mu ingisa vapswali va n’wina, “lezvo zva xalalisa Hosi”. (Kol. 3:20) Jehovha wa zvi tiva lezvaku a vapswali va n’wina va tshuka va nga mu zwisisi kutani ka zvikhati zvin’wani va mu vekela milayo zvi karatako ku yi ingisa. Kanilezvi loku mu hlawula ku va ingisa ni ka cihi ciyimo, mu ta maha Jehovha a tsaka. w23.10 7 ¶¶5-6

A cigondzani-kulori ci nga wula lezvaku a Vakustumunyu va Jehovha va fanele ku cica a mawonela yabye xungetano hi kurandzana ka vanhu va ciro ca wubeleki co fana. Kuzvilava zvi nga lava ku hi mu tiyisekisa lezvaku ha zvi tiva ku a munhu ni munhu i na ni fanelo ya ku ti hlawulela lezvi a zvi lavako. (1 Ped. 2:17) Hi kulandzela, hi nga mu byela lezvi Bhibhiliya gi zvi wulako ni lezvi a ku zvi landzela zvi hi vhunisako zvona a kuva ni wutomi go tsakisa. Loku a wokari a hi kaneta, a hi faneli a ku tsutsumela a ku alakanya lezvaku ha zvi tiva lezvi yena a zvi kholwako. Hi cikombiso, u nga ku yini loku a cigondzani-kulori ci wula ku a zvi na hloko a ku kholwa ka Nungungulu? Xana u fanele ku tsutsumela ku alakanya lezvaku i kholwa nguvhu ka evholusawu niku i tiva zvotala hi yona? Hi lisine, zvi nga maha na ku hi ku o wula lezvi a nga zvizwa ni vanhu. Kuzvilava u nga mu kongomisa ka mahungu ma wulawulako hi kuvanga ma kumekako lomu ka jw.org. Andzhako ka lezvo kuzvilava a nga vhumela ku mu bhula hi ndzima yo kari kutani vhidhio a yi wonileko lomo. Loku hi kombisa cichavo hi ndlela leyo, zvi nga mu vhuna ku a navela ku tiva zvin’wani xungetano hi lezvi a Bhibhiliya gi gondzisako. w23.09 17 ¶¶12-13

Hi nga tiyiseka lezvaku Jehovha i ta hi tirisa a tlhela a hi katekisa hambu loku hi mahile zvihoxo, ntsena loku hi maha zvontlhe hi zvi kotako kasi hi lulamisa tindlela ta hina ni ku simama hi mu tsumba. (Mav. 28:13) Samsoni i wa nga hi munhu wo mbhelela; hambulezvo a nga tsikangi ku zama ku tirela Jehovha hambu andzhako ka cihoxo leci a ci mahileko ka Dhelila. Niku Jehovha a nga mu tsukulangi. Ka khati gin’wani kambe i mu tirisile hi ndlela ya ntamu nguvhu. Jehovha i simamile ku mu wona kota wanuna wa kukholwa ko hlamalisa a tlhela a mu patsa ka xaxameto wa lava va vileko ni kukholwa va kumbukiwako ka Mahebheru cipimo 11. A zvo ku tiyisa a ku tiva lezvaku hi tirela a Papayi wa hina wa lirandzo wa le tilweni loyi a zvi lavako nguvhu a ku hi tiyisa, nguvhunguvhu loku hi mbhelile ntamu! Hikwalaho, a ku fana na Samsoni, a hi khongoteleni Jehovha hiku: ‘Ndzi alakanye! Nungungulu ndzi nyike ntamu’. — Vala. 16:28. w23.09 7 ¶¶18-19

Laha hi yako hi gi alakanya khwatsi a siku ga Jehovha, hi kuceka ku bhulela van’wani a mahungu ya manene. Hambulezvo, ka zvikhati zvin’wani hi nga tshuka hi chava ku bhulela van’wani. Hikuyini? Hi ku ha tshuka hi chava lezvi a vanhu va nga zvi pimisako hi hina, kutani ku maha. Lezvo zvi humelele Pedro. Ka wusiku legi Jesu a nga khomiwa hi gona, Pedro i chavile ku ti tivekisa kota mun’we wa vapizani va Jesu niku i kanetile hi kuphindaphinda hambu lezvi a vanhu va nga zvi tiva ku hakunene i wa hi mupizani wakwe. (Mat. 26:69-75) Kanilezvi Pedro i gumesile a zvi kota ku hlula ku chava niku hi ndzhako ka cikhati i tsalile lezvi: “Mu nga chavi lezvi vona va zvi chavako, ne mu nga karateki”. (1 Ped. 3:14) A magezu ya Pedro ma hi tiyisekisa lezvaku hinawu hi nga zvi kota ku hlula ku chava vanhu. Zvini zvi nga hi vhunako a ku hlula ku chava vanhu? Pedro i hi byela lezvi: “Basisani Kristu kota Hosi timbilwini ta n’wina”. (1 Ped. 3:15) Lezvo zvi patsa ku hi nga rivali lezvaku Jesu Kristu i Hosi ya hina niku i na ni ntamu wa hombe. w23.09 27-28 ¶¶6-8

Hi fanele ku simama kulwa ni “mitiro yi nga vhuniko nchumu ya munyama”. (Efe. 5:11) A matshango ma komba lezvaku a vanhu lava va cuwukiselako, ku ingisela kutani ku bhula hi zvilo zvi nga hlazvekangiko, zva olova nguvhu ku va maha zvilo zvo biha. (Gen. 3:6; Jak. 1:14, 15) A tiko ga Sathani gi zama ku hi kanganyisa, gi hi maha hi kholwa lezvaku lezvi Jehovha a wulako ku zvi bihile kutani a zvi hlazvekangi, a zvi yangi hi ku biha futsi. (2 Ped. 2:19) A yin’we ya tipulani leti Sathani a ti tirisako hi malembe yo tala ku juja kupima ka vanhu kasi va nga zvi koti ku hambanisa lezvi zvi nga zvinene ni lezvi zvi bihileko. (Isa. 5:20; 2 Kor. 4:4) A zvi hi hlamalisi lezvi a mafilmi yo tala, maprograma ya televhizawu ni tisaite ta internet ti vhuvhumisako a ku maha zvilo zvi lwisanako ni milayo yo lulama ya Jehovha! Sathani i zama ku hi kanganyisa hi alakanya ku a zvilo zvi nga hlazvekangiko ni mahanyela yo biha lawa ma tolovelekileko nguvhu nyamutlha a ma bihangi. — Efe. 5:6. w24.03 22 ¶¶8-10

A tabhernakeli gi wa tshamisile ku khwatsi i tenda legi kusanguleni a vaIzrayeli va nga gi tlakula va famba nago a cikhati va nga rurarura. Va gi tirisile hi cipimo ca 500 wa malembe kala cikhati leci ku nga akiwa a tempeli le Jerusalema. (Ekso. 25:8, 9; Mitse. 9:22) A tabhernakeli ku wa hi wutshamu legi a vaIzrayeli va nga nyikela kona miphahlo yabye va tlhela va khozela. (Ekso. 29:43-46) Hambulezvo, a tabhernakeli gi wa tlhela gi yimela a nchumu wa lisima nguvhu. A tabhernakeli ga kale gi wa hi “ndzhuti wa zvilo zva le tilweni,” niku gi wa yimela a tempeli ya Jehovha ya hombe ya moya. Mupostoli Pawule i wulile lezvaku “a tabhernakeli legi mufananiso wa zvilo zva cikhati leci”. (Mah. 9:9) Hikwalaho, a cikhati leci a nga tsalela a maKristu ya vaHebheru, a tempeli ya moya yi wa sina yi hi kona. Yi sangulile kuva kona hi 29 Nguveni ya Hina. Ka lembe lego, Jesu i no bhabhatiswa a tlhela a sangula ku tira tempeleni ya moya kota “mupristi wa hombe wo hundza vontlhe” wa Jehovha. — Mah. 4:14; Miti. 10:37, 38. w23.10 25-26 ¶¶6-7

Kasi hi zvi kota ku simama hi tirela Jehovha na hi tsakile hi fanele kuva vanhu vo olova loku a zvilo wutomini ga hina zvi bindza. Hi nga zvi mahisa kuyini? Hi ku ti zwananisa ni ciyimo ca hina ca ciswa ni ku kombisa cichavo hi mawonela ni zviboho zva van’wani. Hina, kota malandza ya Jehovha, hi fanele kuva vanhu vo olova. Ahandle ka lezvo, hi fanele kuva vanhu vo ti koramisa ni vo zwela wusiwana. Jehovha i vitaniwa ku “i Ribye” hakuva i tiyile, niku a nga tsekatseki. (Dhewu. 32:4) Hambulezvo, wa olova kambe. Laha a zvilo zvi yako zvi cica tikweni, a Nungungulu wa hina i simama ku ti zwananisa ni ciyimo kasi a tatisa a kungo gakwe. Jehovha i hi vangile hi mufananiso wakwe, hikwalaho, i hi nyikile a ntamu wa ku hinawu hi zvi kota kuva vanhu vo olova loku a ciyimo ca wutomi ga hina ci cica. I hi nyikile a matshinya ya milayo ya Bhibhiliya ma hi vhunako ku maha a zviboho zva zvinene hambu loku hi kumana ni zvikarato zvo tshamisa kuyini. A cikombiso ca Jehovha ha yece ni matshinya lawa a hi nyikileko zvikombiso zva lezvaku hambu lezvi Jehovha a nga “Ribye” wa olova kambe. w23.07 20 ¶¶1-3

Lomu ka Bhibhiliya, Jehovha i ti fananisa ni mamani wa lirandzo. (Isa. 66:12, 13) Hi nga alakanyela a mamani loyi a khatalelako a cin’wanana cakwe hi ndlela ya lirandzo. I ci nyika lezvi ci zvi lavako. Loku hi karatekile, hi nga tiyiseka lezvaku Jehovha i ta hi kombisa lirandzo. A nga hi tsukuli loku hi maha nchumu wa kubiha. (Lis. 103:8) A tiko ga Izrayeli gi wa tshama hi ku khunguvanyisa Jehovha, hambulezvo i kombisile lirandzo lakwe li nga mbheliko ka vanhu vakwe va nga ti sola hi magezu lawa: ‘Wena wa randzeka mahlweni ka mina, ni ku dzundzeka, kambe ndzi ku randzile’. (Isa. 43:4, 5) A lirandzo la Nungungulu a li cicangi. Hambu loku hi mahile a zviwonho zva hombe, a cikhati leci hi ti solako hi wuya ka Jehovha hi wona lezvaku a lirandzo lakwe hi hina a li cicangi. I tsumbisa ku hi “tsetselela hi matsenya”. (Isa. 55:7) A Bhibhiliya gi tlhamusela lezvaku a kutsetselela loko ku hi nyika ‘zvikhati zva kuhumula hi le ka’ Jehovha. — Miti. 3:19. w24.01 27 ¶¶4-5

Jehovha a nga hi vhuna loku hi kumana ni zvikarato. Hi cikombiso, laha hi kombelako patrawu wa hina kasi a hi nyika siku ga kuya wona gotsovanyano kutani ku kombela ku cicelwa tihora ta ntiro kasi hi zvi kota ku wona mitlhangano yontlhe, ho vhula ndlela ya ku wona a woko ga Jehovha wutomini ga hina. A wuyelo ga kona gi nga tsakisa nguvhu a ku hundza lezvi hi nga zvi rindzela. Hi kulandzela, a kutsumba ka hina hi Jehovha ku ta tiya nguvhu. Ezra hi kutikoramisa i no khongela ka Jehovha a kombela civhuno. Khati ni khati a nga karateka hi zvilo a nga fanele ku maha, Ezra i wo khongela ka Jehovha. (Ezra 8:21-23; 9:3-5) Hi kota ya lezvi Ezra a nga tsumba Jehovha, a vanhu van’wani va wa longile ku mu seketela ni ku pimanyisa kukholwa kakwe. (Ezra 10:1-4) Loku hi bindziwa hi kukarateka hi tlhelo ga nyama kutani hi kutshamiseka ka ngango wa hina, hi fanele ku khongela ka Jehovha hi kukholwa. w23.11 18 ¶¶15-17

Jehovha a nga wuli lezvaku loku hi lava ku wuliwa vo lulama hi fanele ku maha zvalezvi Abrahama a nga zvi maha. Hi lisine, ku na ni tindlela to tala hi nga kombisako hi tona a kukholwa ka hina hi mitiro. Hi nga hoyozela lava va nga vaswa lomu bandleni, ku vhuna vamakabye lava va nga ni cilaveko, ni ku ma mahela zvazvinene a maxaka ya hina, ku nga zvilo lezvi Nungungulu a zvi tsakelako ni ku zvi katekisa. (Rom. 15:7; 1 Tim. 5:4, 8; 1 Joh. 3:18) A yin’we ya tindlela ta lisima hi nga kombako ha yona lezvaku hi na ni kukholwa ku chumayela hi kuhiseka a mahungu ya manene ka van’wani. (1 Tim. 4:16) Hontlheni hi nga komba hi mitiro lezvaku ha kholwa ku a zvitsumbiso zva Jehovha zvi ta tatiseka niku a tindlela takwe ti nene nguvhu. Niku loku hi maha lezvo, hi ta tiyiseka lezvaku Nungungulu i ta hi wona kota volulama niku i ta hi vitana ku hi vanghana vakwe. w23.12 2 ¶3; 6 ¶15

Na a hi kusuhani ni kufa, Hosi Dhavhidha i no byela Solomoni a magezu lawa ma nga laha hehla. (1 Tih. 2:1, 3) A wusungukati lego ga lisima nyamutlha ka vontlhe vavanuna va maKristu. Kasi va zvi kota ku gi tirisa khwatsi, va fanele ku gondza a ku ingisa a milayo ya Nungungulu ni ku tirisa a matshinya ya milayo wutomini gabye gontlhe. (Luka 2:52) Hikuyini zvi nga zva lisima ku a majaha ma ti karatela kuva maKristu yo buvha? A wanuna a nga muKristu i na ni mitiro yo tala ya lisima laha ngangweni ni lomu bandleni. N’wina majaha, a hi kanakani lezvaku ma ehleketa hi mitiro leyi mu lavako ku yi maha cikhatini ci tako. Kuzvilava u xuva kuva phayona, kuva nandza go vhunetela ni kuva dhota ga bandla hi ndzhako ka cikhati. Zvi nga maha kambe na u xuva ku chadha ni kuva ni vana. (Efe. 6:4; 1 Tim. 3:1) Kasi u tatisa a mixuvo leyo zvi tlhela zvi ku fambela khwatsi, u fanele kuva muKristu wo buvha. w23.12 24 ¶¶1-2

A madhota ma nyikilwe ntiro wa ku khatalela tiyivhu ta lisima nguvhu ta Jehovha. A vavanuna lavo vo tira hi kutikarata va tsaka nguvhu hi thomo legi va nga nago ga ku tirela vamakabye vabye niku va ti karata nguvhu kasi vava ‘varisi . . . lava [hakunene] va risako’. (Jer. 23:4; 1 Ped. 5:2) A ho ku bonga hi kuva ni vavanuna lavo lomu mabandleni ya hina! A madhota ma nga gondza ka cikombiso ca Mulamuli Gidheyoni. (Mah. 6:12) I wa vhikela ni ku khatalela vanhu va Nungungulu. (Vala. 2:16; 1 Kro. 17:6) A ku fana na Gidheyoni, a madhota ma nyikilwe ntiro wa ku khatalela vanhu va Nungungulu ndzeni ka zvikhati zva zvikarato. (Miti. 20:28; 2 Tim. 3:1) Hi nga gondza ka cikombiso ca Gidheyoni ca ku tiva ku gumelwa, kutikoramisa ni ku ingisa. A kutimisela ka Gidheyoni ku no ringiwa a cikhati leci a nga kari a khatalela zviavelo zvakwe. Kani hi madhota kutani ahihi, hi nga gondza ku wu nyika nguvhu lisima a ntiro wa madhota. Hi nga va vhunetela a vamakabye lavo va tirako hi kutikarata. — Mah. 13:17. w23.06 2 ¶1; 3 ¶3