Ndlela ya ku tirisana ni lava va nga handle ka wukati ga wena ga wumbiri

A mingango ya wukati ga wumbiri yi tala kuva ni zikarato za yona laha ka ku tirisana ni vanhu va lehandle.b A kutala ka vamadrastac va boheka ku tirisana ni mamani wa n’wana loye xungetano hi zilo zo kota kuenzelana, kulaya, ni kuhlayisa. A maxaka ni vanghana vonawu zi nga ha va karatela ku tolovelana ni ziro ziswa za ngango. Wona lezi a wusungukati ga Biblia gi nga vunisako zona a mingango ya wukati ga wumbiri lezaku yi hlula a zikarato lezo.

XIKARATO 1: KU TIRISANA NI MUPSWALI LOYI MUNWANI

Judite, a madrasta wo kari wa le Namíbia, i ngalo: “Ka siku go kari, a mamani wa vana va nuna wa mina i va byelile lezaku mina nzova ntsena sati wa papai wabye, niku ni wihi n’wana hi nga wa ta pswala i wa nga tava makabye wabye. A magezu yakwe ma nzi tlhavile nguvu mbilu hakuva nza va ranza nguvu a vanana lava a ku khwatsi i vana va mina wutsumbu.”

A titlhari ta vumela lezaku a ku tirisana ni mupswali loyi munwani zi nga hava xikarato xi vangako kuhambana ka mingango ya wukati ga wumbiri. A kutala ka zikhati, i mamani ni madrasta lava va nga ni zikarato zo tala. Xini xi nga va vunako?

Ndlela ya ku xi hlula: Kuva ni kuringanisela. Loku u nga tsiki a mupswali loyi munwani a hanyisana khwatsi ni n’wana wa wena, a n’wana wa wena i ta hunguka.d A vapswali va n’wana, lava ‘va ku mu pswala,’ va na ni xipanze xo hlawuleka wutomini gakwe. (Mavingu 23:22, 25) Kanilezi, loku u tsika loyi a nga hi nuna wa wena a fumela nguvu a ngango wa wena, u nga ha khunguvanyisa a nuna wa wena loyi wa muswa. Ti karatele kuva ni kuringanisela kasi ku vikela a wukati ga wena, kanilezi u nga tsiki ku tirisana ni mupswali loyi munwani hi laha zi kotekako hi kona.

WUSUNGUKATI KA VAPSWALI

• Loku u kari u wulawula ni loyi a nga hi nuna wa wena, veka kupima ka vana va nwina u tlhela u nga wulawuli nguvu hi zilo zinwani. Hi xikombiso, u nga ha mu wutisa hi xichawo a ku xana zi nga koteka a ku mu boha a xikhati xa ku fona hi xona ke. A kutala ka zikhati, lezo za vuna nguvu a ku hunza ku fona ni ka xihi xikhati zi mu chikelelako kutani hi phinzulani.

• Loku ku nga hi wena u tshamako ni vana va wena, kuzilava u nga ha tirisa fone, mapapilo, timesaje, kutani a e-mail kasi ku bhula navo hi kukhanzakanya. (Deuteronome 6:6, 7) A vanwani va zi kota ku bhula navo na va wonana hi ku tirisa a tikomputadori. U nga ha tiva khwatsi a zilaveko za vana va wena — u tlhela u va nyika a wusungukati gi to va vuna — a ku hunza lezi wena u zi alakanyako.

WUSUNGUKATI KA VAMADRASTA

• ‘Zwela wusiwana’ a mamani wa vana lava u nga navo hi ku mu komba lezaku a wu zami ku mu tekela wutshamu gakwe. (1 Pedro 3:8) Tshama hi ku mu bhulela a ku a vana vo yini. Wulawula nguvunguvu hi zilo za zi nene va zi kotako ku maha. (Mavingu 16:24) Mu kombele wusungukati u tlhela u mu bonga loku a ku nyika.

• U nga kombisi nguvu liranzo hi vana lavo mahlweni ka mamani wabye. Berminda, a madrasta wo kari le Estados Unidos, i ngalo: “A vana va nuna wa mina va wa tsakela ku nzi vitana ku mama. Hi lo vumelelana navo lezaku va nga nzi vitanisa lezo laha kaya kanilezi zi wa nga tava tano loku va hi zinwe ni mamani wabye, Janete, kutani a maxaka yakwe. Lezo zi nzi mahile nzi hanyisana khwatsi na Janete. Hi lisine, hi kufamba ka xikhati hi lo vunana ku wonelela vana ka xikhati xo kota lexi va nga ka mihlakano ya le xikoleni.”

WUSUNGUKATI KASI KU VUNA VAPSWALI NI VAMADRASTA LEZAKU VAVA NI KUZWANANA

• U nga wulawuli kubiha hi mamani kutani madrasta laha kusuhani ka vanana. Za olova nguvu ku phazama hi wulawula za hava, kanilezi lezo za khunguvanyisa nguvu a vanana. Niku a wu zi tivi lezaku i ta ma wula rini niku i ta ma wulisa kuyini a magezu ya wena. (Mutshawuteli 10:20) Loku a nwanana a ku byela lezaku mamani kutani madrasta i wulawulile kubiha hi wena, khatalela nguvunguvu a kutizwa kakwe. U nga ha wula magezu yo kota lawa: “Nza ku zwela hi ku ngha na u zwile lezo. A mamani wa wena i zangarile; loku a vanhu va zangarile va tshuka va wula zilo zo biha.”

• Ti karatele ku yimisa milayo yo tiya ka matlhelo wontlhe. Loku lezo zi nga koteki, tlhamusela a kuhambana loku ku nga kona na u nga chepeti a mupswali loyi munwani. Wona xikombiso lexi xi lanzelako:

  Madrasta: Chico, loku u mbheta kuga famba u ya hlaza a paratu ya wena.

  Chico: Le ka mamani a tiparatu hi yena a hlazako.

  Madrasta (hi kuzangara): A wu zi woni ku o mu hena?

  Xana lowo i hlamulo wa wu nene?

  Madrasta (hi kurula): Hi zona. Kanilezi laha, munhu ni munhu i hlaza hi yece.

• Potsa ku nyika mitiro vana va wena hi xikhati lexi va nga fanele kuva zinwe ni mupswali loyi munwani. (Mateu 7:12) Loku zi nga koteki a ku thinda mitiro leyo, sangula hi ku bhula ni mupswali loyi munwani na u nga se va ruma.

XIKARATO 2: KU TIRISANA NI VANA LAVA VA HOMBE

A bhuku Step Wars gi tshaha a magezu ya wasati wo kari na a khala hi lezi a nuna wakwe a byekelelako ku yima ni vana vakwe lava va hombe a tlhela a nga vumeli lezaku a va mu khomi khwatsi. I ngalo: “A zanga ya mina a yi hlweli ku kwela.” U nga zi kotisa kuyini ku maha lezaku a kuhanyisana ka wena ni vana lava va hombe ku nga onhi a wukati ga wena?

Ndlela ya ku xi hlula: Kombisa kuzwela-wusiwana. A Biblia gi ngalo: ‘Ngha na munhu a nga ti laveli a zakwe ntsena, kanilezi munwe ni munwani a mu lavele a kusasa a muakelane wakwe.’ (1 Va Le Korinte 10:24) Ti karatele ku zwisisa a kutizwa ka munghana wa wena. A vana lava va hombe va nga ha chava ku luza a liranzo la mupswali wabye. Kutani va nga ha alakanya lezaku a ku zwanana ni madrasta zi tava ku nga tsumbeki ka ngango wabye wa kale. A vapswali vonawu va nga ha alakanya lezaku a ku sola vana vabye zi ta va maha va ti tsawukanyisa.

Wutshanwini ga ku kurumeta kuzwanana, ku tsike ku kula ha koce. A kutala ka zikhati, a hi wutlhari a ku kurumeta munhu a kuva a kombisa liranzo la lisine. (Xizimba xa Solomoni 8:4) Hikwalaho, ti karatele ku rinzela zilo zi kotekako mhakeni ya ku tirisana ni vana va nuna wa wena.

U nga wuli zontlhe u zi alakanyako kutani lezi u ti zi zwisako zona, hambu loku va nga ku khomi khwatsi. (Mavingu 29:11) Loku zi ku karatela nguvu a ku ti khoma, khongela a ku fana ni lezi hosi Davida a nga maha: “Jehova, veka murinzeli nonwini wa mina, u hlayisa nyangwa ya milomu ya mina.” (Tisimu 141:3)

Loku u boha a ku hanya laha a vana lavo va kuleleko kona, u nga ha hlamala nguvu hi lezi va ku tsakelisako zona. Ti karatele a ku nga cici zilo zo tala, nguvunguvu lomu va nga etlela kona. U nga ha ehleketa hi ku rura u ya tshama kunwani.

XIKARATO 3: KU TIRISANA NI MAXAKA MANWANI ZINWE NI VANGHANA

Maria, a madrasta wo kari wa le Canadá, i ngalo: “A vapswali va mina va wa tolovela ku nyika zinyikiwo a n’wana wa mina, kanilezi va wa nga nyiki a vana va nuna wa mina. Hi wa ti karatela ku va xavela zinyikiwo na vonawu, kanilezi hi wa tshuka hi nga zi koti.”

Ndlela ya ku xi hlula: Rangisa a zilaveko za ngango wa wena wa wuswa. Byela a maxaka ya wena ni vanghana lezaku wa wu ranza nguvu a ngango wa wena wa wuswa. (1 Timote 5:8) Lisine lezaku a wu nge rinzeli ku a ziro za ngango wa wena wa wuswa zi tekela ku ranziwa hi maxaka ya wena wontlhe zinwe ni vanghana, kanilezi u nga ha va kombela a kuva va kombisa wunene ni kululama. Tlhamusela lezi a vanana va to xukuvalisa zona loku ku khatalelwa vanwani ku tsikwa vona.

Zama ku tsika a vapswali va loyi a nga hi nuna wa wena lezaku va patseka wutomini ga vana va wena. A mamani wo kari le Inglaterra a vitaniwako ku Suzana i tlhamusela lezi: “Nzi chadile 18 wa tihweti nzhako ka ku a nuna wa mina na a file, niku a vapswali vakwe zi va karatele nguvu a ku vumela a nuna wa mina wa muswa. Kanilezi, a zilo zi chukwatile a xikhati hi nga sangula ku va patsa nguvu ngangweni wa hina, hi byela a vanana lezaku va va fonela, hi tlhela hi va bonga hi xivuno xabye.”

A ku tirisana ni lava va kalako va nga lumbi a ngango wa wena zi nga ha vanga zikarato ngangweni wa wena wa muswa. Hambulezo, loku u tirisa a wusungukati ga Mitsalo, a ngango wa wena wu nga kuma makatekwa lawa a Biblia gi ma tsumbisako: “A yindlu yi akiwa hi wutlhari, yi tiyisiwa hi kupimisisa.” — Mavingu 24:3.