Va kwihi vakokwani va hina va fileko?

1, 2. Va kholwa yini vanhu vanyingi xungetano hi vafileko?

MAKUME ya mazana ya makume ya mazana ya vanhu lomu Afrika ma kholwa lezaku a kufa a hi kumbhela ka wutomi, kanilezi kuhunza ntsena, ku ya simamisa ku hanya tikweni ginwani. Vanyingi va alakanya lezaku a vakokwani vabye va fileko va lo hunza tikweni gi wonekako vaya tikweni gi nga wonekiko, tikweni ga vanhu vaya tikweni ga mimoya.

² Ku kholwiwa lezaku a vakokwani lavo, kutani mimoya ya vakokwani, hi vona va tiyisako kuhanya ni kufuma ka maxaka yabye misaveni. Maringano ni mawonela lawa, a mimoya ya vakokwani vanghana va ntamu, va zi kotako ku mpfunisa nguvu, ku vuvumisa kutshamiseka ni ku vikela kuonheteleni. Ku wuliwa lezaku loku yi kohlwa kutani ku gohelwa, yona yi neha timhango — mababyi, wusiwana ni makhombo.

3. Vanhu vokari va khozela a vakokwani va fileko hi tindlela muni?

³ Lava va hanyako va maha mitiro ni tinkhozo kasi ku dzunza ni kuhlayisa kuzwanana ko saseka ni mimoya ya vakokwani. Zimaho lezo zi woneka nguvunguvu lomu ka mikhuwo ya kulahla, yo kota kucelwa ni kulahla ka wumbiri. Kukhozela vakokwani va fileko ku kombiswa hi tinwani tindlela. Hi xikombiso, na vanhu vokari va nga se sangula kunwa byala, va chela gitsongwani lahasi va nyika vakokwani. Kambe loku ku bhikilwe zakuga, ku siyiwa zokari lomu mbiteni, kasi loku vakokwani va chikela va kuma nchumu wa kuga.

4. Va kholwa yini vanhu vanyingi xungetano hi muhefemulo?

⁴ Vanwani va kholwa lezaku a vahanyako va na ni muhefemulo wungafiko lowu wu ponako kufeni ka miri. Ku wuliwa lezaku a muhefemulo wuya tilweni, kutani paradiseni, loku munhu a hi ni mahanyela yo lulama, kanilezi loku munhu a hi ni mahanyela yo biha, ku alakanyiwa lezaku a muhefemulo wu koniwa gehena. Zikhati zinyingi vanhu va patsa maalakanyo lawa ni kukholwa ka ntumbuluko. Hi xikombiso, zinwani zikhati a zitiviso za kufa lomu ka majornal lezi zi bikako ntiro wa chechi wa kulahla zi ngalo munhu i “hunzile” kutani i “yile ka vakokwani.” Kontlhe kukholwa loku ku seketelwa maalakanyweni yaku a muhefemulo, kutani moya, wu pona kufeni ka miri. Gi wula yini a Biblia hi lezo?

Muhefemulo ni moya

5, 6. Maringano ni Biblia, xini muhefemulo?

⁵ A Biblia gi komba lezaku a muhefemulo a hi nchumu wu nga nzeni ka munhu; a muhefemulo hi yena munhu wutsumbu. Hi xikombiso, laha Nungungulu a nga vanga Adamu, “munhu i lo maha xiwumbiwa xi hanyako.” (Genesisi 2:7) Adamu a nga nyikwangi muhefemulo; yena i wa hi muhefemulo, munhu a mbheleleko.

⁶ Hi xigelo lexo, mabiblia yokari ma hunzulusa a mhaka leyi hi lirimi la ntumbuluko yi tlhamuselako “muhefemulo” maku “xiwumbiwa”, “xivangwa” kutani “munhu.” Hina hi gonza lezaku vanhu va pswalwa. (Genesisi 46:18) Vona va zi kota kuga. (Levi 7:20) Mihefemulo ya zi kota kuyila. (Tisimu 35:13) Mihefemulo ya zi kota ku rereka ni ku hlongoliswa. (Jona 2:7; Tisimu 7:5) Vanhu va zi kota ku yiviwa, ku bohiwa hi tisimbi ni ku rila. (Deuteronome 24:7; Tisimu 105:18; Jeremia 13:17) A timhaka leti ti nge ngalo ‘muhefemulo’ ni ‘munhu’ ti tiriswako lomu ka mavesi lawa hi wumbiri ga tona ti hunzuluswa hi ka mhaka yinwe ya ntumbuluko niku ti wula nchumu wa munwe.

7. Hi wahi mavesi ya Biblia ma kombako lezaku muhefemulo wafa?

⁷ Kota lezi muhefemulo a nga yena munhu, loku munhu afa, kufa muhefemulo. Ezekieli 18:4 i ngalo: “A muhefemulo lowu wu onhako wu tafa.” Kambe Mitiro 3:23 i ngalo: “Ni wihi munhu [kutani muhefemulo] loyi a nga ingisiko a muprofeti loye, i ta lobyiswa aku bhi xikari ka tiko.” Hizalezo, a muhefemulo a hi nchumu wu ponako kufeni ka miri.

8. Xini a moya nzeni ka vanhu?

⁸ A moya a wu fanani ni muhefemulo. A moya nzeni ka vanhu i ntamu wa wutomi lowu wu va mahako va zi kota ku tira za kuhanya. A moya wu fanana ni gezi. A gezi ga zi kota ku maha lezaku a ventuwinya kutani jelera zi tira, kanilezi a gi zi koti ha goce aku susumeta moya hambu ku titimeta zilo. Hi ndlela ya kunghahi, a moya wa hina wu hi maha hi wona, hizwa ni ku pimisisa. Kanilezi a moya ha woce a wu zi koti ku maha ni nchumu wunwe ka lezo loku ma nga hi kona mahlo, tindleve ni wongo. Hi kota ya lezo a Biblia gi nge ngalo hi munhu: “Loku wu huma moya wakwe, a tlhelela ntshurini; ku mbhela makungu yakwe hi gwalego siku.” — Tisimu 146:4.

9. Xini lexi a moya ni muhefemulo zi nga mahiko?

⁹ Maringano ni Biblia, a muhefemulo ni moya a zi tsiki miri kufeni kasi za simama ku hanya kufumeni ka moya.

Tshamela ga vafileko

10. Gi wula yini a Biblia hi tshamela ga vafileko?

¹⁰ Hi gihi, kasi, a tshamela ga vafileko? Kota lezi Jehova a nga yena loyi a vangileko vanhu, wa zi tiva lezi zi mahekako ka hina loku hifa. A Mhaka Yakwe yi gonzisa lezaku a vafileko a va na wutomi, a va zi koti kuzwa, ku wona, ku wulawula hambu ku pimisa nchumu. A Biblia gi ngalo:

•  “A vafileko a va tivi nchumu.” — Mutshawuteli 9:5.

•  “A liranzo labye, ni livengo labye, ni wukhuxu gabye, zi fuvile.” — Mutshawuteli 9:6.

•  “A ku na ntiro, hambu makungo, ni kutiva, ge, hambu wutlhari [xilahleni] lomu u yako kona.” — Mutshawuteli 9:10.

11. Zini Jehova a nga byela Adamu anzhako ka ku ngha a onhile?

¹¹ Alakanya lezi a Biblia gi wulako hi kokwani wa hina wo sangula, Adamu. Jehova i wumbile Adamu “hi [n]tshuri wa misava.” (Genesisi 2:7) Loku Adamu a wa ingisile nayo wa Jehova, yena i wa ta hanya hi litsako Misaveni kala kupinzuka. Kanilezi Adamu a nga ingisangi nayo wa Jehova, a tsayiswa hi kufa. I yile kwihi Adamu loku a file? Nungungulu i te ngalo kakwe: “U [ta] tlhelela misaveni; hakuva wena u humesilwe ka yona. Wena u [n]tshuri, u ta tlhelela [n]tshurini.” — Genesisi 3:19.

12. Zini zi nga maheka ka Adamu loku a file?

¹² I wa hi kwihi Adamu na Jehova a nga se mu vanga hi ntshuri? I wa nga kumeki wutshanwini go kari. I wa nga hi kona. Hilezo, laha Jehova a nga byela Adamu aku i wa ta “tlhelela misaveni,” Yena i wa wula lezaku Adamu i wa ta tlhela a nga hi na wutomi, kota ntshuri. Adamu a nga hanyangi tikweni ga mimoya. A nga ‘hunzangi’ aya kufumeni ka mimoya ya vakokwani. A nga yangi tilweni hambu gehena. I lo tlhela xiyinwini xa kungahanyi; i lo tsika kuva kona.

13. Kufeni, xini xi mahekako ka vanhu ni zihari?

¹³ Ku maheka zakunghaho ka vanhu vontlhe? Ina, za maheka. A Biblia ga tlhamusela: ‘[Vanhu ni zihari] vaya wutshamu ginwe; zontlhe zi mahilwe hi ntshuri, hikwalaho zontlhe zi tlhela ziya ntshurini kambe.’ — Mutshawuteli 3:19, 20.

14. Kutsumba muni ku nga kona hi vafileko?

¹⁴ A Biblia gi tsumbisa lezaku Nungungulu i ta vuxa a vafileko kasi va hanya paradiseni ga Misava. (Johani 5:28, 29; Mitiro 24:15) Kanilezi a xikhati lexo xa ha hi le mahlweni. Xikhatini lexi vona va etlele kufeni. (Johani 11:11-14) Hina hi fanele a ku nga va chavi hambu ku va khozela, hakuva vona a va zi koti ku hi vuna ge hambu ku hi onhela.

15, 16. Satani i ringa hi ndlela muni ku maha vanhu va kholwa lezaku a vafileko a va fangi hakunene?

¹⁵ A maalakanyo yaku hina a hifi hakunene i wunwa gi hangalaswako hi Satani, Diyabu. Kasi ku kholwisa vanhu hi wunwa lego, yena ni madimoni yakwe va ringa ku maha lezaku vanhu va alakanya aku a wubabyi ni zinwani zikarato zi vangiwa hi mimoya ya vafileko. Lisine aku kuxaniseka ko kari ku vangiwa hi wona madimoni. Lisine kambe aku kuxaniseka ko kari a ku vangiwi hi ntamu wu hunzako ntumbuluko. Kanilezi a hi lisine aku a ku onhekelwa ku hi humelako ku ta hi ka lava va etleleko kufeni.

¹⁶ Yi kona yinwani ndlela leyi a madimoni ma ringako ha yona ku maha vanhu va alakanya aku lezi a Biblia gi wulako hi kufa a hi lisine. Wona ma kanganyisa vanhu hi ku alakanya aku vona va wonile hambu ku bhula ni vafileko. Madimoni ma maha lezi hi miwoniso, miloro, vangoma hambu hi tinwani tindlela. Kasike a vanhu a va wulawuli ni vafileko, kanilezi va wulawula ni madimoni ma ti mahako lava vafileko. Hi kota ya lezo, Jehova i venga hi ntamu a vangoma ni lava va wutisako a vafileko. — Deuteronome 18:10-12; Zakaria 10:2.