A ku na munhu a zi kotako ku tirela tihosi timbiri

1-3. (a) Xikarato muni xa timali lexi a votala va kumanako naxo nyamutlha, niku xana a vokari va ringetisa kuyini a ku xi tlhatlha? (Wona mufota kusanguleni ka nzima.) (b) Kukarateka muni ku vukako xungetano hi ku wundla vana?

A WASATI wo kari a vitwako Matildea i ngalo: “Jakobe, a nuna wa mina, i wuya hi ntirweni na a karele nguvu siku ni siku, kanilezi a muholo wakwe wo ringana ku xava zakuga basi. Nzi wa lava ku mu hungulela nzhwalo wakwe ni ku mu vuna ku xavela Jaimito a zilo zo saseka lezi a zigonzani-kulobye zi nga nazo.” Matilde i wa lava kambe a ku vuna maxaka laha ma yileko ni ku khweketa a mali ya za manziko. A kutala ka vanghana vakwe va wa rurele ka matiko manwani kasi va ya tira va hola mali yo tala. Kanilezi laha a nga alakanyela hi ku rura, a hloko yi wo vila. Hikuyini?

² Matilde i wa chava ku tsika ngango wakwe wo ranzeka ni wo tiya hi tlhelo ga moya. Hambulezo, i wa ti byela lezi kambe, a vanwani va rurele matiko-wundle hi xikhati xo kari, niku a mingango yabye yi lo simama ku hanya hi tlhelo ga moya. Kanilezi i wa karateka a lava ku tiva ku i ta mu wundlisa kuyini Jaimito na a tshama kule. Xana i wa ta zi kota ku wundla a n’wana wakwe “hi kululeka ni kulaya ka Hosi” hi Internet ke? — Efe. 6:4.

³ Matilde i lo hlota wurangeli. A nuna wakwe i wa nga zi lavi lezaku a famba hambu lezi a nga wula lezaku i wa nga ta mu beletela. A madota ni vokari laha bandleni va mu nyikile wusungukati ga lezaku a nga fambi, kanilezi a vamakabye vo hlaya va xisati va lo mu kuca ku famba. Va te ngalo kakwe: “Loku u ranza ngango wa wena famba. Ni kwaseyo u yako wa ha ta simama ku tirela Jehova.” Hambu lezi a nga kanakana, Matilde i lo pswopswa Jakobe na Jaimito aku salani zonake a ti fambela matiko-wundle. I lo va tsumbisa aku: “Nzi nga taya hlwela.”

NTIRO WA KU HLAYISA NGANGO NI MATSHINYA YA MILAYO YA BIBLIA

4. Hikuyini a votala va rurako, kanilezi himani loyi a kutala ka zikhati a salako a hlayisa a vana va vanhu lavo?

⁴ Jehova a nga zi lavi lezaku a malanza yakwe ma hanya wusiwanine, niku a ku rurela matiko-wundle hi wona muri wa kale ka yontlhe wa wusiwana. (Tis. 37:25; Mav. 30:8) Kasi va ngafi hi ndlala, Jakobe a hloko ya lixaka, i lo ruma vana vakwe vaya Gipite va ya xava zakuga.b (Gen. 42:1, 2) Inyamutlha, a kutala ka lava va rurelako matiko-wundle a va siyi a miti yabye hi kota ya ndlala. Wutshanwini ga lezo, kuzilava vo tirela ku hakhela mangava ya hombe. A vanwani vo navela ntsena ku chukwatisa a mahanyela mingangweni yabye. Kasi ku tatisa mixuvo yabye tikweni legi zi nonohako ku kuma za kutihanyisa, a votala vaza va tshama kule ni mingango yabye, ku ngava nzeni kutani handle ka tiko gabye ga mabeleko. A kutala ka zikhati, va siya vanana vabye lava va vatsongwani ni mupswali munwe, makabye wabye loyi wa nhonzo, vakokwani, maxaka, kutani vanghana. Hambu lezi zi bayisako ka lava va rurako a ku siya nuna kutani sati ni vana, lava va rurelako matiko-wundle va alakanya lezaku a va ha hi na xinwani xo maha.

5, 6. (a) Zini lezi Jesu a nga gonzisa xungetano hi litsako ni kutshamiseka ke? (b) Xana Jesu i gonzisile valanzeli vakwe lezaku va khongelela yini? (c) Jehova i hi katekisisa kuyini?

⁵ Masikwini ya Jesu, a vanhu vo tala va wa hi zisiwana, niku kuzilava va wa alakanya lezaku va wa ta kuma litsako ni kutshamiseka loku ntsena va vova ni mali yo tala. (Mar. 14:7) Kanilezi Jesu i wa lava lezaku a vanhu va veka kutsumba kabye ka wutshamu ginwani. I wa lava lezaku va veka kutsumba kabye ka Xibuka xa titshomba xa pinzukelwa — ku nga Jehova. Ka Kanelo yakwe ya le Xitsungeni, Jesu i lo tlhamusela lezaku a litsako la lisine ni kutshamiseka a zi kumiwi hi kuva ni titshomba, ge hambu hi ntamu wa hina, kanilezi hi zi kuma hi kuva ni kuzwanana ku nene ni Dadani wa hina wa le tilweni.

⁶ Ka mukhongelo wakwe wa xikombiso, Jesu i lo hi gonzisa ku khongela, na ku nga hi ku khongelela mali, kanilezi a zakuga za hina za siku ni siku. I lo byela vaingiseli vakwe hi kukongoma aku: “Mu nga ti vekeli titshomba misaveni; . . . kanilezi ti vekeleni a titshomba le tilweni.” (Mat. 6:9, 11, 19, 20) Ngha hi tsumba lezaku Jehova i ta hi katekisa kota lezi a tsumbisako. A makatekwa ya Nungungulu a hi xitiyisekiso xa lezaku wa xalala ha hina ntsena. A makatekwa lawo ma patsa lezi a zi mahako kasi ku hi nyika lezi hakunene hi zi lavako. Zi la su dlunya lezaku a ndlela yinwe ntsena ya ku kuma litsako la lisine ni kutshamiseka ku tsumba a Dadani wa hina wo khatala na ku nga hi mali. — Gonza Mateu 6:24, 25, 31-34.

7. (a) Xana Jehova i nyika mani a ntiro wa ku wundla vana? (b) Hikuyini a vapswali hi wumbiri gabye va faneleko ku mbheta xikhati xo nyawula ni vana vabye?

⁷ ‘A ku lava kululama ka Nungungulu ku ranga’ zi patsa ku wona a ntiro wa ku hlayisa ngango khwatsi hi lezi Jehova a wu wonisako zona. A Nayo wa Mosi wu na ni tshinya legi ga nayo gi tirako ka maKristu: A vapswali va fanele ku gonzisa vana vabye hi tlhelo ga moya. (Gonza Deuteronome 6:6, 7.) Nungungulu i nyika ntiro lowu ka vapswali, ku nga hi vakokwani kutani munhu munwani. Hosi Solomoni i te ngalo: “Nwananga, zwana gonziselelo ya dadani wa wena, u nga tsiki a nayo wa nyine wa wena.” (Mav. 1:8) Jehova i wa lava lezaku a vapswali hi wumbiri gabye vava kona hi xiviri kasi va hlengela kugonziseni ni kululekeni ka vana vabye. (Mav. 31:10, 27, 28) A kutala ka lezi a vanana va zi gonzako ka vapswali vabye, nguvunguvu a zilo za moya, va zi kuma hi ku vazwa na va bhula ha Jehova siku ni siku ni ku wona xikombiso xabye kwalaha kaya.

MBHANZU WU NGA RINZELWANGIKO

8, 9. (a) Kucica muni loku ku talako ku humelela a xikhati lexi a mupswali a siyako ngango a ya hanya kule? (b) Xana a kuhambana ku pswala zikarato muni hi tlhelo ga kutizwa ni ga mahanyela ke?

⁸ Na va nga se suka laha kaya, lava va rurelako matiko-wundle va zama ku alakanyela hi makhombo ni lezi a ximaho lexo xi to zi koxa ka vona, kanilezi va tsongwani nguvu va zi kotako ku wu wona na ka ha hi mahlweni a mbhanzu wa ku siya mingango yabye. (Mav. 22:3)c Zalezo Matilde a nga suka, i lo sangula ku xaniseka mbilwini yakwe hi kota ya ku hambana ni ngango wakwe. A nuna wakwe ni n’wana wakwe vonawu va lo xaniseka. A mufanyana wakwe Jaimito i wa tshamela ku mu wutisa aku, “Hikuyini u nzi siyileko nzoce?” Niku, laha a tihweti leti Matilde a nga lava ku ti mbheta na a hi handle ti nga hunzuka tiva malembe, i lo sangula ku wona a kucica ko bayisa ngangweni wakwe. Jaimito i lo sangula ku ti hanyela gakwe ni ku nga ha ranzi mamani wakwe. Na mbilu yakwe yi kari yi panza, Matilde i ngalo: “A nwanana loyi a nga ha nzi tivi ku hi mina mamani.”

⁹ Loku a vapswali ni vana va nga hanyi zinwe kota ngango, va nga ha xaniseka moyeni wabye ni ku wela ka mahanyela yo biha.d Loku a vana lavo va ha hi vatsongwani ni loku a kuhambana loko ku teka xikhati xo leha, a khombo ga konawu gi tava ga hombe. Matilde i tlhamusele Jaimito lezaku i wa ti karata hi ndlela leyo kasi ku mu vuna. Kanilezi Jaimito i alakanyile lezaku a mamani wakwe i lo mu tsutsuma. Kusanguleni, i lo mu zangarela hi lezi a nga famba a mu siya. Kanilezi, anzhako ka xikhati, laha a nga wuya kaya, Jaimito i lo mu zangarela aku u wuyela yini. Khwatsi hi lezi zi humelelako ka vanana vo siyiwa voce, Jaimito i lo alakanya lezaku a mamani wakwe a nga ha ringanelwi hi ku ingiswa ni ku ranziwa. — Gonza Mavingu 29:15.

10. (a) Xana a ku valeta a kuvumaleka ka mupswali hi maphasela zi va khumbisa kuyini vana? (b) Xini xi vumalekako loku a mupswali a zama ku wundla vana vakwe na a hi kule ke?

¹⁰ Hambu lezi Matilde a nga zama ku valeta a kuvumaleka kakwe hi ku rumela mali ni maphasela, i lo wona lezaku i wo byala wulala xikari ka yena ni n’wana wakwe ni ku mu gonzisa a ku rangisa titshomba a fularela a zilo za moya ni kuzwanana ka ngango. (Mav. 22:6) Jaimito i lo byela mamani wakwe aku: “U nga ha wuyi. Wena rumela maphasela na u hi kwaseyo.” Matilde i lo sangula ku wona lezaku i wa nga ta zi kota ku wundla n’wana wakwe hi mapapilo, telefone, ni ku bhula naye hi Internet. Matilde i tlhamusela lezi: “A wu nge zi koti ku angarela kutani ku pswopswa n’wana wa wena uku hi ta vuxana hi Internet.”

11. (a) A kuva nuna ni sati va hanya na va hambene hi kota ya ntiro wa kutihanyisa zi gi khumbisa kuyini wukati gabye ke? (b) A makabye wo kari wa xi sati i zi wonisile kuyini lezaku i wa fanele ku tlhelela ngangweni wakwe?

¹¹ A kuzwanana ka Matilde na Jehova zinwe ni nuna wakwe Jakobe konawu ku lo wuna. A kuya mitlhanganweni ya bandla ni ntirweni wa simu i wo zi maha siku ginwe hi viki kutani ku hunza viki na a nga yangi, niku i wa fanele ku tshama hi ku vika-vika mulungu wakwe a nga lava ku mu gangisa. Hi ku ngavi ni munghana wa wukati laha kusuhani kasi va vunana kulwa ni zikarato, Matilde na Jakobe va loza va tlhatlha zifuva zabye ka vanhu vanwani niku va wa hi kusuhani ni ku wela wubhayini. Matilde i zile a zi wona lezaku hambu lezi yena ni nuna wakwe va nga kala ku wela wubhayini, a xikhati lexi va nga hanya kule ka munwe ni munwani va wa nga zi koti a ku lanzela xileletelo xa Biblia xa lezaku a munwe ni munwani a tatisa kunavela ka munwani hi tlhelo ga masango. Va wa nga zi koti ku tshama zinwe va bhula, ku cuwukana, ku hlekelana, ku henyana, ku angarelana, ku kombisana liranzo, kutani fanelo ya wukati. (Xizim. 1:2; 1 Kor. 7:3, 5) A xinwani kambe, va wa nga zi koti ku khozela Jehova kota ngango. Matilde i ngalo: “A xikhati lexi nzi nga zizwa ka gotsovanyano wo kari lezaku a ku maha wukhozeli ga ngango hi kukhanzakanya za lisima kasi hi pona sikwini ga hombe ga Jehova, nzi lo wona lezaku i chukwana nzi tlhela kaya. Nzi wa fanele ku aketa a wutomi ni wumoya ga ngango wa mina.”

WUSUNGUKATI GI NENE NI WUSUNGUKATI GO BIHA

12. Wusungukati muni ga lomu Mitsalweni gi nga nyikiwako lava va hanyako kule ni mingango yabye?

¹² A xikhati lexi Matilde a nga maha xiboho xo tlhela kaya i lo nyikwa wusungukati ga gi nene ni ga kubiha. A madota ya bandla gakwe ga matiko-wundle ma lo mu dzunza hi kota ya kukholwa kakwe ni kutiya-hlana. Kanilezi a vokari lava vonawu va nga siyile vanuna ni mingango yabye a va mu dzunzangi. Wutshanwini ga ku lanzela xikombiso xakwe xa xi nene, va lo zama ku mu kucetela za hava, vaku: “Famba, kanilezi u ngayi u ya hlwela. U ta zi kotisa kuyini a ku xava lezi u zi lavako loku u tlhela kaya u nga ha wuyi ke?” Wutshanwini ga ku wula magezu lawo ya ku tsema hlana, a maKristu-kulobye ma fanele ku “gonzisa a timbelekana a ku ranza vanuna vabye ni vana vabye, . .  va ti tshamela makaya,” mitini yabye, “kasi a mhaka ya Nungungulu yi nga soliwi.” — Gonza Titusi 2:3-5.

13, 14. Hikuyini zi lavako kukholwa kasi ku rangisa Jehova wutshanwini ga kuranza ka maxaka ke? Kombisa.

¹³ A kutala ka lava va rurelako matiko-wundle kasi ku ya tira va wundlilwe ka midawuko leyi yi nyikako nguvu xichawo ka mikhuwo ni maxaka, nguvunguvu vapswali, a ku hunza zontlhe. Ku laveka kukholwa ka hombe kasi a muKristu a zi kota ku hambunyeta lezi zi mahiwako hi votala kutani lezi zi ranziwako hi maxaka kasi a tsakisa Jehova.

¹⁴ Ehleketa hi matimu ya Katarina. I ngalo: “A xikhati lexi a mufana wa mina Dino a nga pswaliwa, mina ni nuna wa mina hi wa tira matiko-wundle, niku zalezo nzi lo sangula ku gonza Biblia. Vontlhe laha ngangweni wa hina va wa lava lezaku nzi rumela Dino kaya a ya wundliwa hi vapswali va mina kala hi kuma mali yo nyawula.” A xikhati lexi Katarina a nga kurumeta ku wundla Dino ha yece, a maxaka yakwe, a ku patsa ni nuna wakwe, va lo mu hleka vaku i lolo. Katarina i ngalo: “Hi lisine, ka xikhati lexo nzi wa nga zi zwisisi hi kumbhelela a ku zi wa bihile hi ndlela muni a ku siya Dino ni vapswali va mina hi malembe ma tsongwani. Kanilezi nzi lo tiva lezaku Jehova i nyikile hina vapswali a ntiro wa ku wundla vana va hina.” Laha Katarina a nga xura yinwani nyimba, a nuna wakwe a nga kholwiko i lo mu kurumeta ku bhoxa nyimba leyo. A xiboho xo sangula xa Katarina xi wa tiyisile kukholwa kakwe, niku ka khati legi kambe, i lo tiya aku nde a yima na Jehova. Ka xikhati lexi, Katarina ni nuna wakwe zinwe ni vana vakwe va tsaka hi lezi va tshamako zinwe. Loku Katarina i wa no rumela a n’wana wakwe kutani hi wumbiri gabye lezaku va ya wundliwa hi vanwani, a wuyelo ga kona ngha gi vile go hambana nguvu ni legi.

15, 16. (a) Tlhamusela lezi zi nga humelela a makabye wo kari wa xisati a wundlilweko hi kokwani na a ha hi nwanana. (b) Hikuyini a hlawulileko ku wundla a nhanyana wakwe ha yece ni nuna wakwe?

¹⁵ A Mboni yo kari yi vitwako Vitória yi ngalo: “Nzi wundlilwe hi kokwani kuringana malembe yo kari, a xikhati lexi a vapswali va mina va nga hanya ni nzisana ya mina. Laha nzi nga tlhela ka vapswali va mina, a kutizwa ka mina ha vona ku wa cicile. A makabye wa mina zi wa nga mu karateli a ku va byela zontlhe zi nga hi mbilwini yakwe, ku va angarela, ni ku tizwa kota n’wana wabye wo ranzeka. Kanilezi mina nzi wa nga ranzani nguvu ni vapswali va mina, niku hambu laha nzi nga hi wa hombe, zi wa nzi karatela a ku kombisa lezi hakunene nzi nga ti zwisa zona. Mina ni makabye wa mina hi tiyisekisa vapswali va hina lezaku hi ta va hlayisa kala wukhosaneni gabye. Kanilezi mina nzi to zi maha kota ntiro, kuveni a makabye wa mina i to va hlayisa hi kota ya ku va ranza.”

¹⁶ Vitória i ngalo: “Ka xikhati lexi, mamani i lava lezaku nzi rumela a n’wana wa mina kasi a ya mu wundla, khwatsi hi lezi yena a nga nzi rumela ka mamani wakwe. Kanilezi a nzi vumelangi. Mina ni nuna wa mina hi lava ku wundla n’wana wa hina ha hoce tindleleni ta Jehova. Niku a nzi zi lavi ku onha a kuzwanana ka mina ni nhanyana wa mina ka xikhati xi tako.” Vitória i zi wonile lezaku a ndlela yinwe ntsena yo humelela ka mhaka leyi ku rangisa Jehova ni matshinya yakwe ya milayo wutshanwini ga ku rangisa mali ni lezi zi laviwako hi maxaka. Jesu i lo wula ziku dlunya aku: “A ku na munhu a zi kotako ku tirela tihosi timbiri,” a tirela Nungungulu ni titshomba. — Mat. 6:24; Ekso. 23:2.

JEHOVA WA KATEKISA A MIZAMO YA HINA

17, 18. (a) Xana a maKristu xontlhe xikhati ma na ni kuhlawula muni? (b) Ziwutiso muni hi to wulawula hi zona ka nzima yi lanzelako?

¹⁷ Jehova, a Dadani wa hina, i ti yimisele ku hi vuna lezaku hi kuma lezi hakunene hi zi lavako loku hi rangisa a Mufumo ni kululama kakwe wutomini ga hina. (Mat. 6:33) Hikwalaho, a maKristu ya lisine xontlhe xikhati ma na ni ku hlawula. Jehova i tsumbisa ku hi mahela a “ndlela ya kupona” yi nga laviko lezaku hi hambunyeta a matshinya ya milayo ya Biblia hambu loku ho kumana ni yini. (Gonza 1 Va Le Korinte 10:13.) Loku hi “rinzela hi lihlaza-mbilu” ka Jehova, hi “tsumba kakwe” hi ku khongela, hi kombela wutlhari ni wurangeli ni ku lanzela zileletelo zakwe ni matshinya yakwe ya milayo, Jehova i ta hi vuna. (Tis. 37:5, 7) I ta katekisa mizamo ya hina ya ku tirela yena yece kota Hosi ya hina ya lisine. Loku hi mu rangisa wutomini ga hina, i ta hi katekisa. — Wona kambe Genesisi 39:3.

¹⁸ Ku nga mahiwa yini kasi ku lulamisa a phanja leyi yi vangilweko hi kuhambana? Hi nga maha yini kasi ku hlayisa mingango ya hina handle ko yi siya nzhako hi ya hanya kule ke? Niku hi nga va vunisa kuyini vanwani hi liranzo lezaku va maha ziboho za zi nene mhakeni leyi? A nzima yi lanzelako yi ta wulawula hi ziwutiso lezi.