“Nzi ta ti veka wutshanwini ga Nungungulu xana ke?”

JOSEFA i yimile lomu sinwini gakwe ga zitsangi. Kuzilava i cuwuka zikhokho-mati ni tisinya tinwani ta mihanzu, ni mativa ma ranzelweko hi tisinya ta lomu matini. Lenzhako ka libhiyo, ku woneka a yindlu ya wuhosi ya Faro. Hi nga alakanyela Josefa laha kaya kakwe na azwa a guwana lego; a n’wana wakwe Manasa na a kari a hlekisela a makabye wakwe wa mutsongwani Efraime. Zi wa koteka ku Josefa a zi wona lezi zi nga kari zi maheka lomu ndlwini, a sati wakwe na aku nwe, hi ku wona lezi a vanana vakwe va nga kari va maha. Josefa yenawu aku nwe. I wa zi tiva lezaku i wa hi wanuna a katekisilweko hi Nungungulu.

Josefa i lo chula a n’wana wakwe wa matewula a vito ga Manasa lezi zi wulako ku rivakelwa. (Genesisi 41:51) A makatekwa ya Nungungulu ka malembana lawo ma wa hungulile a kukarateka ka Josefa hi kota ya kuxuva kaya kabye, vamakabye vakwe ni papai wakwe. A livengo la vamakabye vakwe hi yena yi lo cica a wutomi gakwe. Va lo mu vukela va maha makungo ya ku mu daya, zonake va mu xavisa kota khumbi ka vaxavisi. Kusukela kwalaho i lo sangula ku humelelwa hi zilo zo tala za ku lanzelelana. Hi xipimo xa 12 wa malembe, Josefa lo mahiwa khumbi zonake a valelwa paxweni — ka zikhati zinwani na a bohilwe hi machini ya tisimbi. Kanilezi zalezi, i wa mahilwe hosi ya wumbiri ka Faro tikweni gontlhe ga hombe ga Gipite!a

Hi malembe yo tala, Josefa i lo wona a kutatiseka ka zilo lezi Jehova a nga wulile lezaku zi ta maheka. A tiko ga Gipite gi wa tava ni 7 wa malembe ya pfuno wa hombe, niku Josefa i lo maha muwoneleli wa ku veketela zakuga za pfuno wa tiko gontlhe. Ka xikhati lexo, i wa pswalile vafana vambiri ni sati wakwe Asenate. Hambulezo, i wa tshama hi ku alakanyela ngango wakwe wu nga hi ka pfhuka wa tikilometro to tala — nguvunguvu a nzisana yakwe Benjamini, ni papai wabye wo ranzeka, Jakobe. Kuzilava Josefa i wa karateka hi ku lava ku tiva a ku xana va hanya khwatsi kwalomo va nga kona ke. Kuzilava i wa tlhela a ti wutisa lezaku a vamakabye vakwe va wa cicile a mahanyela yabye ya tihanyi kutani ku xana zi wa ta koteka a ku a tlhela ava zinwe ni maxaka yakwe ni ku zwanana navo ke.

Loku a kurula ka ngango wa nwina ku tshuka ku dawa hi xiluse, kungatsumbeki, kutani livengo, u na ni nchumu xo kari u fanako hi xona na Josefa. Hi gonza yini ka kukholwa ka Josefa ka lezi a nga hlayisisa zona a maxaka ya yena?

‘FAMBANI KA JOSEFA’

Josefa i wa tshama na a khomekile, niku a malembe ma wa hunza hi xihatla. Khwatsi hi lezi Jehova a nga profetile ka noro lowu a nga wu rumele ka Faro, a 7 wa malembe lawo ya pfuno ma lo lanzelwa hi kucica ko hlamalisa. Ku wa nga humi nchumu lomu masinwini! Zalezo a ndlala yi lo anza lomu ka matiko ya wuakelwani. Hambulezo, kota lezi a Biblia gi wulako, “lomu tikweni gontlhe ga Gipite ku wa hi kona zakuga.” (Genesisi 41:54) A zi kanakanisi lezaku lezi Josefa a nga pimiselwe ku zi profeta ni xikombiso xakwe xa xi nene xo xaxameta zilo zi vunile a vaGipite.

Kuzilava a vaGipite va wa mu bonga nguvu Josefa ni ku mu dzunza hi wutlhari gakwe kota muxaxameti wa zilo. Hambulezo, Josefa i wa nga ta zi lava lezaku a wudzunzo lego giya ka munhu munwani, kanilezi ka Nungungulu, Jehova. Loku hi tirisa a wutlhari go kari hi nga nago ka ntiro wa Nungungulu wu wonekisako ku khwatsi wa lahasi, a nga ha maha lezaku hi tirisa a wutlhari lego hi ndlela yo hunza leyi hi nga yi alakanya.

Hambulezo, hi ku famba ka xikhati, a vaGipite vonawu va lova ni ndlala. A xikhati lexi va nga rilela Faro hi ku lava zakuga, i lo va byela lezi: ‘Fambani ka Josefa, mu ta ya maha zontlhe lezi a ta nga mu byela.’ Hikwalaho, Josefa i lo sangula ku vulula a zihlangala lomu ku nga hlengeletelwe a zakuga lezi zi nga tshovelwe. Hi ndlela leyo, makunu a vanhu va wa zi kota a ku xava lezi va nga zi lava. — Genesisi 41:55, 56.

Hambulezo, ka matiko ya wuakelwani, va wa nga hi nawo a makatekwa lawo. Le Kanani, ka wutshamu ga le kule nguvu, a maxaka ya Josefa ma wo sika hi ndlala. Jakobe loyi makunu a nga khosahele i lozwa lezaku ku na ni zakuga le Gipite, hikwalaho, i lo ruma a vana vakwe lezaku va ya xava a zakuga. — Genesisi 42:1, 2.

Jakobe i lo rumela a vana vakwe va khume, kanilezi Benjamini loyi a nga hi mutsongwani a nga mu rumelangi. Jakobe i wa xi alakanya khwatsi a xikhati lexi a nga rumela Josefa a n’wana wakwe wo ranzeka lezaku a ya vuxela a tinhonzwa takwe. Lego gi wa hi khati go gumesa legi Jakobe a nga wona a jaha gakwe. A vana vakwe va hombe va wa wuyile ni bhaji go saseka ga Josefa — ku nga hi xikombiso xa liranzo ni kukhatala ka papai wakwe — na gi hanzulelwe ni ku tala hi nkhata. Va wa kalavele wanuna loye wo khosahala a kholwa lezaku Josefa i wa gilwe hi zihari za khwati. — Genesisi 37:31-35.

“JOSEFA I LO ALAKANYA MILORO YAKWE”

Anzhako ka kuva va fambile a pfhuka wo leha, a vana va Jakobe va lo chikela Gipite. A xikhati va nga chikela va lava ku xava zakuga, va lo yisiwa ka hosana ya hombe, a vito ga yona ku nga hi Zefaneti-panea. (Genesisi 41:45) Va mu tivile a ku hi Josefa a xikhati lexi va nga mu wona? Ne ni kutsongwani. Va wo wona ntsena a hosana ya muGipite ya xikhundla xa hombe, leyi va nga lava ku vuniwa hi yona. Kota ndlela ya ku mu kombisa xichawo, va lo maha lezi zi nga tolovelekile: ‘Va lo khizama mahlweni kakwe.’ — Genesisi 42:5, 6.

Ahati Josefa ke? I lo tekela ku va tiva a vamakabye vakwe! A xa hombe ka zontlhe, hi lezaku a xikhati lexi a nga va wona na va mu khizamela, a maalakanyo yakwe ma lo tekela ku mu yisa ka xikhati lexi a nga hi jaha. A matimu ma hi byela lezaku “Josefa i lo alakanya miloro” leyi Jehova a nga mu nyikile a xikhati lexi a nga hi jaha, na yi profeta a xikhati lexi a vamakabye vakwe va nga wa ta mu khizamela — ku nga zalezi va nga kari va maha makunu! (Genesisi 37:2, 5-9; 42:7, 9) Makunu, Josefa i wa ta maha yini? I wa ta va angarela kutani i wa ta phota lezi va nga mu mahele ke?

Kani i wa ti zwisa kuyini, Josefa i wa zi tiva lezaku i fanele ku ti khoma. Handle ko kanakana, Jehova hi yena a nga kari a rangela a zimaho lezo zo hlamalisa. Lezo zi wa yelana ni kungo gakwe. I wa tsumbisile ku maha a pswalo wa Jakobe lezaku wuva tiko ga hombe. (Genesisi 35:11, 12) Loku ku hi lezaku a vamakabye va Josefa va wa ha simama kuva ni tihanyi, makangwa, ni vo biha timbilu, a xitsumbiso lexo xa lezaku a pswalo wa Jakobe wu maha tiko ga hombe xi wa tava mhangweni! Ahandle ka lezo, loku Josefa i wa no maha zilo hi magugu, kuzilava na a vuxile xikarato xa kale xa wukheta xa laha ngangweni wabye, hambu kuza a veka khombyeni a wutomi ga papai wakwe ni ga Benjamini. Kona va wa ha hanya ke? Josefa i lo hlawula ku simama ku ti fihla lezaku a zi kota ku ringa vamakabye vakwe ni ku wona lezaku va wa mahile vanhu va matshamela muni ke. Hi ku maha loko, i wa ta tiva lezi Jehova a nga lava lezaku a zi maha.

Kuzilava u nga ta tshuka uva ka xiyimo xo fana ni lexo. Hambulezo, a tiholova ni kungazwanani xikari ka ngango zi tele nguvu inyamutlha. Loku hi kumana ni zikarato lezo, kuzilava hi nga maha lezi a mbilu ya hina yi hi rumako, hi tlhela hi lanzela a ku nga mbheleli ka hina. Hambulezo, wutlhari a ku pimanyisa a xikombiso xa Josefa hi tlhela hi zama ku wona lezi Nungungulu a lavako lezaku hi lulamisisa zona a zilo. (Mavingu 14:12) Alakanya lezaku, a ku fana ni lezi zi nga za lisima a ku lava kurula ni maxaka ya hina, a ku lava ku rula na Jehova ni N’wana wakwe za lisima nguvu a ku hunza lezo. — Mateu 10:37.

“MU TA RINGIWA”

Josefa i lo sangula ku ringa vamakabye vakwe hi tindlela to hambanahambana kasi ku wona lezi va nga tshamisile zona. I lo sangula ku va bhongela, na a tirisa mutlhamuseli kasi ku va lumbeta lezaku va wa hi tihloli ta matiko manwani. Kasi ku ti yimelela, va lo byela Josefa xungetano hi ngango wabye — lezi zi nga patsa a mhaka-tshinya ya lezaku va wa hi ni makabye wa mutsongwani a nga sele kaya. Josefa i lo zama ku fihla a kutizwa kakwe. Xana a makabye wakwe wa mutsongwani i wa ha hanya futsi? Makunu, Josefa i lo tiva ndlela ya ku simama ni mhaka leyo. I lo wula lezi: “Mu ta ringiwa,” a gumesa a va byela lezaku i lava ku wona a makabye loye wa mutsongwani. Anzhako ka lezo, i lo va vumelela lezaku va tlhela kaya kasi va ta wuya ni nzisana yabye loku va vumela ku a munwe wabye a sala kota khumbi. — Genesisi 42:9-20.

Laha a vamakabye vakwe va nga bhulisana hi zona, lezo na va nga zi tivi a ku Josefa wa zi zwisisa lezi va nga kari va wulawula, va lo ti sola hi zilo zo biha lezi va nga zi mahile ka 20 wa malembe ma nga hunzile. Va lo wulawula vaku: ‘Hakunene hi na ni nanzu hi kota ya makabye wa hina, hakuva hi lo mu wona na a xaniseka mbilwini yakwe, hi ala ku mu zwela wusiwana, laha a nga kari a hi khongotela; hi kota ya lezo ha humelelwa hi zikarato lezi.’ Josefa i lozwa zontlhe va nga kari va wulawula, zonake aya tlhelweni kasi va nga mu woni na a rila. (Genesisi 42:21-24) Hambulezo, i wa zi tiva lezaku a kuhunzuluka ka lisine ku hunza kutisola hi kota ya kuzwa wuyelo go kubayisa ga mitiro yo biha. Hikwalaho, i loya mahlweni a va ringa.

I lo va rumela kaya zonake a valela Simeoni paxweni. I lo tlhela a fihla a mali lomu ka tisakwa tabye ta zakuga leti va nga tlhela nato kaya. A va ka makabye lavo, va lo teka pfhumba ga kuya kaya; hambu lezi zi nga karata, va lo maha Jakobe a va tsika va tlhela le Gipite ni n’wana wakwe Benjamini. A xikhati lexi va nga chikela le Gipite, va lo byela mutiri wa Josefa xungetano hi mali leyi va nga yi kumile lomu ka tisakwa tabye, zonake va mu tlhelisela a mali leyo yontlhe. A xinyikiwo lexo xi wa hlamalisa, kanilezi Josefa i wa ha lava ku wona a tshamela ga lisine ga vamakabye vakwe. I lo maha navo mubuzo, na a zama ku fihla lezi a nga ti zwisa zona anzhako ka kuva a wonile Benjamini. Zonake i lo va rumela kaya, ka khati legi kambe va wa hi ni zakuga, kanilezi ka khati legi ku wa chelilwe a gombe ga nzalama lomu ka sakwa ya Benjamini. — Genesisi 42:26–44:2.

Zonake Josefa i loya mahlweni ni mano yakwe. I lo maha lezaku a vamakabye vakwe va khomiwa, a tlhela a va lumbeta lezaku va wa yivile a gombe. A xikhati lexi gi nga kumiwa lomu ka sakwa ya Benjamini, vontlhe va lo tlhela ka Josefa. Makunu Josefa i wa ta tiva a tshamela ga lisine ga vamakabye vakwe. Juda i lo maha a muwulawuleli wabye. I lo kombela ku mahelwa wuxinji, laha ka kuza a wula ku vona vontlhe va 11 va ti nyikela lezaku va maha tikhumbi le Gipite. Josefa i lo wula lezaku ku wa fanele ku sala Benjamini ntsena le Gipite kota khumbi, kanilezi lava vanwani va tlhatlheka. — Genesisi 44:2-17.

Juda i lo khumbeka nguvu laha ka kuza a wula zontlhe zi nga hi mbilwini yakwe aku: “Hi yena yece a seleko lomu ndlwini ya nyine wabye, hikwalaho dadani wa mu ranza nguvu.” A magezu lawo ma lo mu khumba nguvu Josefa, hakuva i wa hi n’wana wa nhonzo wa Rakeli, a sati wo ranzeka wa Jakobe, loyi a ngafa a xikhati lexi a nga kari a pswala Benjamini. A ku fana ni papai wakwe, Josefa i wa ha mu alakanya khwatsi Rakeli. Kuzilava a wuxaka lego hi gona gi nga maha lezaku Benjamini ava wo ranzeka nguvu ka Josefa. — Genesisi 35:18-20; 44:20.

Juda i lo simama ku khongotela Josefa lezaku a nga valeli Benjamini. I lo tlhela a ti nyikela lezaku ku valelwa yena wutshanwini ga Benjamini. Zonake i lo gumesa hi ku khongotela loku ko huma mbilwini aku: “Hakuva nzi ta fambisa kuyini ka dadani, na nzi nga hi na mufana loyi? Ku nga taku nzi wona a khombo legi gi ta nga humelela ka dadani”! (Genesisi 44:18-34) Makunu lexo xi wa hi xikombiso xa munhu a cicileko. A nga kombisangi a kutisola ka mbilu ntsena, kanilezi i lo tlhela a komba a kuzwela wusiwana, ku ngave na makangwa, ni kuva ni tipswalo.

Josefa i wa nga ta ha ti khoma kambe. Makunu i wa fanele ku humesa a kutizwa kakwe loku ku nga kari ku mu binza. I lo hlongola a malanza yakwe wontlhe, i lo rila nguvu laha ka kuza zi zwala ka yindlu ya wuhosi ya Faro. Hi kugumesa i lo ti tivekisa aku: “Hi mina Josefa” a makabye wa nwina! I lo angarela a vamakabye vakwe a va tsetselela zontlhe va nga mu mahele. (Genesisi 45:1-15) Hi ndlela leyo i lo kombisa a tshamela ga Jehova, loyi a tsetselelako hi matsenya. (Tisimu 86:5) Hinawu ha maha lezo?

KASI WA HA “HANYA”!

A xikhati lexi Faro a ngazwa a matimu ya nyenganyenga mutini wa Josefa, i lo byela Josefa lezaku a vitanisa a papai wakwe ata Gipite zinwe ni ngango wakwe wontlhe. A ku zangi ku hunza xikhati xo leha, Josefa na a nga se tlhangana ni papai wakwe wo ranzeka. Jakobe i lo rila aku: “Ku enele a kuva nzifa, lezi nzi wonileko a nghohe ya wena, na u kari u hanya.” — Genesisi 45:16-28; 46:29, 30.

Kunene, Jakobe i lo hanya 17 wa malembe le Gipite. I lo hanya nguvu laha ka kuza ku chikela a xikhati xa kuva a katekisa a 12 wa vana vakwe. Josefa, a n’wana wakwe wa wu 11 i lo mu nyika zikatekiso zi wuyetilweko kumbiri zi faneleko a n’wana wa matewula. A tixaka timbiri ta ka Israeli ti wa ta huma hi ka yena. Ahati Juda, a n’wana wa wumune, loyi a nga hunza a vamakabye vakwe a xikhati lexi a nga kombisa a kutisola ko huma mbilwini ke? I lo kuma a xikatekiso xa hombe: Messia i wa ta huma lixakeni lakwe! — Genesisi, zipimo 48 ni 49.

A xikhati lexi Jakobe a ngafa na a hi ni 147 wa malembe, a vamakabye va Josefa va lo chava lezaku a makabye wabye loyi a nga hi ni wuhosi ga hombe i wa ta lava ku phota. Kanilezi, Josefa i lo hlamula hi ndlela ya liranzo ni yo tiyisa. I lo simama ku alakanya lezaku kota lezi ku ngava Jehova a nga yisa a ngango wabye le Gipite, a vamakabye vakwe va wa nga faneli ku tizwa hi ndlela ya hava ka lezi zi nga humelele. Makunu i wa hi ni xiwutiso lexi xa hombe: “Nzi ta ti veka wutshanwini ga Nungungulu xana ke?” (Genesisi 15:13; 45:7, 8; 50:15-21) Josefa i lo wona Jehova kota mulamuli wo mbhelela. I wa hi mani Josefa laha ko kala a tsayisa lava Jehova a nga va tsetselele? — Maheberu 10:30.

Za tshuka zi ku karatela a ku tsetselela? Zi nga karata nguvunguvu loku a munhu loye a ku mahele kubiha ha womu. Kanilezi, loku hi tsetselela na zi huma mbilwini lava va kombisako a kutisola ka lisine, hi nga holisa a zilonza zo tala — a ku patsa ni za hina. Niku hi ta pimanyisa a kukholwa ka Josefa ni xikombiso xa Papai wakwe wa wuxinji, Jehova.