U nga tsiki ‘langavi ga Jehovha’ gi timeka

1. A Bhibhiliya gi li tlhamuselisa kuyini a lirandzo la lisine?

‘A KUHISA ka [lirandzo] ku khwatsi kuhisa ka ndzilo, i langavi ga Jehovha. A mati ya ku tala a ma na ku tima lirandzo, ge hambu a ntalo a wu na ku li mbembisa’.b (Xizim. 8:6, 7) A hi kusaseka ka tlhamuselo wa lirandzo la lisine! A magezu lawa ma na ni mhaka ya lisine yo tiyisa ka lava va chadhileko: Mu ngava ni lirandzo lo tiya ka mun’we ni mun’wani.

2. Zvini a nuna ni sati va faneleko ku maha kasi a lirandzo labye li nga titimeli?

² Kasi a nuna ni sati va simama ku randzana wutomini gabye gontlhe zvi lava kutikarata. Hi cikombiso, a ndzilo zvi nga koteka ku wu simama ku vhura loku a wokari a simama ku chetela tihunyi. Loku ku nga hi na wokari a mahako lezvo, a ndzilo wu nga gumesa hi ku timeka. Hi kufanana, zva koteka ku a lirandzo la nuna ni sati lonawu li simama li tiyile wutomini gabye gontlhe — kanilezvi ntsena loku va ti karatela ku simama va tiyisa kuzwanana kabye. Ka zvikhati zvo kari, a nuna ni sati va nga tshuka va ti zwisa ku a lirandzo labye la titimela, nguvhunguvhu loku va vhumala mali, va lwisana ni mababyi kutani va karateka hi ku wundla vana. Makunu, loku ku hi lezvaku u chadhile, u nga maha yini kasi a ‘langavi ga Jehovha’ gi simama ku vhura wukatini ga wena? Ka ndzima leyi, hi ta bhula hi tindlela tinharu ta ku simama kuva ni lirandzo lo tiya ni ku ti buza hi litsako wukatini ga n’wina.c

SIMAMA KUTIYISA A WUNGHANA GA WENA NA JEHOVHA

3. A kuva ni wunghana go tiya na Jehovha zvi vhunisa kuyini a nuna ni sati lezvaku a lirandzo labye li tshama na li tiyile? (Mutshawuteli 4:12) (Wona ni mufota.)

³ Kasi a ‘langavi ga Jehovha’ gi simama gi vhura, a nuna ni sati va fanele ku simama ku ti karata kasi vava ni wunghana go tiya na Jehovha. A wunghana lego go tiya gi nga vhunisa kuyini a wukati gabye? Loku a nuna ni sati va gi nyika lisima a wunghana legi va nga nago ni Papayi wabye wa le tilweni, va tekela ku ingisa wusungukati gakwe; lezvo zvi va vhuna ku potsa ni ku hlula zvikarato lezvi zvi nga mahako ku a lirandzo labye li titimela. (Lera Mutshawuteli 4:12.) Lava va nga ni wunghana go tiya na Jehovha, va ti karatela ku mu pimanyisa va tlhela va ti karatela kuva ni matshamela lawa yena a ma kombisako, yo kota wunene, lihlazva-mbilu ni kutsetselela. (Efe. 4:32–5:1) Loku a nuna ni sati va kombisa a matshamela lawa, zvi ta olova a ku a lirandzo labye li kula. A makabye wo kari wa ku hi Lena, a nga ni 25 wa malembe ni kuhundza na a chadhile, i wula lezvi: “A munhu wa moya zva olova a ku mu randza ni ku mu kombisa cichavo.”

4. Hikuyini Jehovha a nga hlawula Josefa na Mariya kasi vava vapswali va loyi a nga wa tava Mesiya?

⁴ Wona cikombiso ca lomu ka Bhibhiliya. A cikhati leci zvi nga lava ku Jehovha a hlawula lava va nga wa tava vapswali va loyi a nga wa tava Mesiya, i no cuwuka ka vontlhe va humako lixakeni la Dhavhidha, a hlawula Josefa na Mariya. Hikuyini? Hi ku vontlhe va wa hi ni wunghana go tiya na Jehovha niku Jehovha i wa zvi tiva ku va wa ta rangisa yena wukatini gabye. N’wina mu chadhileko, zvini mu nga gondzako ka Josefa na Mariya?

5. Zvini a nuna a nga gondzako ka Josefa?

⁵ Josefa i landzele khwatsi a wurangeli ga Jehovha, niku lezvo zvi mahile ku ava nuna wa munene. Hi makhati manharu, hi wutsongwani ga kona, i nyikilwe zvileletelo zva Nungungulu xungetano hi ngango wakwe. Ka khati ni khati, i no ingisa hambu loku zvi lava ku a cica zva hombe. (Mat. 1:20, 24; 2:13-15, 19-21) Hi ku landzela a wurangeli ga Nungungulu, Josefa i vhikele Mariya, a mu seketela a tlhela a mu hlayisa. Kunene, lezvi Josefa a nga maha zvi mahile ku Mariya ku mu randza nguvhu ni ku mu kombisa cichavo! Wena nuna, u nga pimanyisa cikombiso ca Josefa hi ku hlota a wusungukati gi seketelwako lomu ka Bhibhiliya xungetano hi lezvi u nga wu hlayisisako zvona a ngango wa wena.d Laha u landzelako wusungukati lego, hambu loku zvi lava ku u cica zvo kari, u ta kombisa lirandzo hi sati wa wena u tlhela u tiyisa a wukati ga n’wina. A makabye wo kari wa le Vanuatu, a nga ni 20 wa malembe na a chadhile, i wula lezvi: “Laha a nuna wa mina a hlotako a tlhela landzela a wurangeli ga Jehovha, ndzi mu kombisa nguvhu cichavo. Ndzi tizwa na ndzi vhikelekile ndzi tlhela ndzi tsumba zviboho zvakwe.”

6. Zvini a vasati va nga gondzako ka Mariya?

⁶ Mariya i wa hi ni wunghana ga yena na Jehovha; a kukholwa kakwe ku wa nga khegeli ka lezvi Josefa a nga maha. I wa yi tiva khwatsi a mitsalo. (Wona Murindzeli wa Fevereiro wa 2016, pajina 17, paragrafo 17.) I wa tlhela a ti nyika cikhati ca ku ehleketa hi lezvi a nga kari a gondza. (Luka 2:19, 51) Hi nga tiyiseka lezvaku Mariya i wa hi ni wunghana go tiya na Jehovha niku lezvo zvi mu mahile ava sati wa munene. Nyamutlha, a vasati vo tala va ti karatela ku maha lezvi Mariya a nga maha. Hi cikombiso a makabye wo kari wa cisati waku hi Emiko i wula lezvi: “Na ndzi nga se chadha, ndzi wa hi ni longoloko wa mina wa moya. Kanilezvi a ndzhako ka ku chadha, a nuna wa mina hi yena a nga khongela a tlhela a rangela a wukhozeli ga ngango. A kukholwa ka mina ku no sangula a ku khegela ka lezvi yena a nga maha. Ndzi no wona lezvaku ndzi wa fanele ku simama ndzi tiyisa a wunghana ga mina Jehovha. Hikwalaho, zvezvi ndzi ti nyika cikhati ca kuva zvin’we ni Nungungulu wa mina — ndzi khongela, ndzi lera Bhibhiliya ndzi tlhela ndzi ehleketa hi lezvi ndzi lerako.” (Gal. 6:5) Wena sati, laha u simamako ku tiyisa wunghana ga wena na Jehovha, a nuna wa wena i ta ku dzundza a tlhela a ku randza nguvhu. — Mav. 31:30.

7. A nuna ni sati va nga gondza yini ka Josefa na Mariya xungetano hi ku khozela zvin’we?

⁷ Josefa na Mariya va wa tlhela va tira zvin’we kasi ku simama va tiyisa wunghana gabye na Jehovha. Va wa li zwisisa lisima la ku mu khozela zvin’we Jehovha kota ngango. (Luka 2:22-24, 41; 4:16) Kuzvilava zvi wa karata a ku maha lezvo, nguvhunguvhu a cikhati leci va ngava ni vana vo tala. Hambulezvo va ti karatele a ku maha lezvo. Josefa na Mariya cikombiso ca cinene nguvhu ka lava va chadhileko nyamutlha! Loku n’winawu mu hi ni vana, a ku fana na Josefa na Mariya, zvi nga tshuka zvi mu karatela a ku wona mitlhangano kutani ku kuma cikhati ca ku maha wukhozeli ga ngango. Zvi nga tshuka zvi karata nguvhu kambe a ku kuma cikhati ca ku gondza kutani ku khongela zvin’we kota nuna ni sati. Hambulezvo, alakanyani lezvaku loku mu mu khozela zvin’we Jehovha, mu tshinela nguvhu ka yena mu tlhela mu tiyisa nguvhu a wunghana ga n’winawu. Hikwalaho, rangisani ku khozela Jehovha ngangweni wa n’wina.

8. Zvini lezvi a patswa wu kumanako ni zvikarato wu nga mahako kasi wu vhuneka hi wukhozeli ga ngango?

⁸ Zvini mu nga mahako loku mu hi ni zvikarato wukatini ga n’wina? Ka ciyimo leco, a kuva zvin’we mu maha wukhozeli ga ngango zvi nga tshuka zvi nga tsakisi. Loku zvi tshamisile lezvo, sangula ku alakanyela hi zvilo zvo koma ni zvo tsakisa lezvi n’wentlheni mu nga patsekako ka zvona. Lezvo zvi nga vhuna ku mu randzana nguvhu mu tlhela mu lava ku mu khozela zvin’we Jehovha.

MBHETANI CIKHATI NA MU HI ZVIN’WE

9. Hikuyini a nuna ni sati va faneleko ku mbheta cikhati zvin’we?

⁹ N’wina mu chadhileko, mu nga maha ku a lirandzo la n’wina li tshama na li vhura hi ku mbheta cikhati na mu hi zvin’we. Loku mu maha lezvo, mu ta zvi zwisisa lezvi a nuna kutani sati wa wena a zvi pimisako ni lezvi a ti zwisako zvona. (Gen. 2:24) Wona lezvi Lilia na Ruslan va zvi polileko andzhakunyana ka loku va chadhile, ka 15 wa malembe ma hundzileko. Lilia i wulile lezvi: “Hi wa pimisa ku hi tava ni cikhati co tshama zvin’we. Kanilezvi, hi no pola lezvaku a hi naco cikhati leco. Hi wa tshama na hi khomekile hi ntiro wa ku ti hanyisa, mitiro ya laha kaya, niku hi ndzhako ka cikhati hi wa khatalela a vana va hina. Hi no pola ku loku hi nga ti nyiki a cikhati ca kuva zvin’we kota nuna ni sati, zvi wa ta maha ku hi tsawukana hi ndlela yo kari.”

10. A nuna ni sati va nga gi tirisisa kuyini a tshinya ga nayo gi nga ka Va Le Efesusi 5:15, 16?

¹⁰ Zvini lezvi wena nuna ni sati mu nga mahako kasi mu kuma cikhati ca kuva zvin’we? Zvi nga lava ku mu ti nyika kutani mu ti siyela cikhati ka mitiro ya n’wina. (Lera Va Le Efesusi 5:15, 16.) A makabye wo kari wa le Nigéria wa ku hi Uzondu, i wula lezvi: “Laha ndzi mahako a longoloko wa mitiro ya mina, ndzi patsa ni cikhati leci mina ni sati wa mina hi to mbheta zvin’we, niku ndzi maha ku a cikhati leco civa ca lisima.” (Filp. 1:10) Wona lezvi Anastasia, a sati wa muwoneleli wa cipandze le Moldova, a ci tirisisako zvona a cikhati cakwe hi ndlela ya yinene. I wula lezvi: “Ndzi zama ku ti mahela mitiro ya mina a cikhati leci a nuna wa mina a khomekileko hi mitiro yakwe. Hi ndlela leyo, zva koteka ku hi guma hi tshama zvin’we hi ndzhako ka cikhati.” Kanilezvi, ahati loku lezvi mu mahako zvi mu karatela a ku kuma a cikhati ca kuva zvin’we?

11. Mitiro muni leyi Akwila na Prisila va yi mahileko zvin’we?

¹¹ Lava va chadhileko va nga gondza ka cikombiso ca Akwila na Prisila, a patswa wu nga randziwa nguvhu hi maKristu yo sangula. (Rom. 16:3, 4) Hambu lezvi a Bhibhiliya gi kalako gi nga wuli zvo tala hi wukati gabye, gi komba ku va wa tira, va chumayela va tlhela va vhuna van’wani na va hi zvin’we. (Miti. 18:2, 3, 24-26) Kunene, contlhe cikhati a Bhibhiliya gi kumbukako Akwila na Prisila, gi va kumbuka zvin’we.

12. Zvini lezvi a nuna ni sati va nga mahako kasi va mbheta cikhati co tala zvin’we? (Wona ni mufota.)

¹² Lava va chadhileko va nga mu pimanyisisa kuyini Akwila na Prisila? Ehleketa hi zvilo zvo tala lezvi a mun’we ni mun’wani wa n’wina a faneleko ku maha. Zvi ngo yini ku mu maha zvilo lezvo kota nuna ni sati, wutshan’wini ga ku munhu ni munhu a ti mahela yece ke? Hi cikombiso, Akwila na Prisila va wa chumayela zvin’we. Ma maha makungo ya ku chumayela zvin’we hi ku khandzakanya? Akwila na Prisila va wa tlhela va tira zvin’we. Wena ni nuna kutani sati wa wena kuzvilava a mu mahi a ntiro walowu wa wun’we, kanilezvi a ku mu nga maha zvin’we a mitiro ya laha kaya? (Mutsh. 4:9) Loku mu vhunana ku maha ntiro wo kari, mu tizwa kota ntlawa niku mu na ni lungelo ga ku bhula. Robert na Linda va ni 50 wa malembe ni kuhundza na va chadhile. Robert i wula lezvi: “Hi lisine, a hi na cikhati co tala ca ku tshama zvin’we hi hlakana. Kanilezvi, loku ndzi hlazva zvibya a sati wa mina a womisa kutani loku ndzi khatalela a jardhim yena a huma a ndzi vhuna, ndzi tsaka nguvhu. A ku tira zvin’we zvi hi nyika cikhati ca kuva zvin’we. A lirandzo la hina li simama ku kula.”

13. Zvini a nuna ni sati va faneleko ku maha kasi va tiyisa khwatsi wunghana gabye?

¹³ Hambulezvo, alakanya lezvaku a ku tshama zvin’we basi a zvi eneli kasi a nuna ni sati va bohana. A sati wo kari le Brazil i wula lezvi: “Nyamutlha, hi tshama na hi khomekile laha kaku hi nga tshuka hi alakanya ku ha mbheta cikhati zvin’we hi kota ya lezvi hi tshamako muti mun’we. Ndzi polile ku hi fanele ku maha zvo hundza ku tshama zvin’we. Ndzi fanele ku tlhela ndzi chela kota ka lezvi zvi lavekako ka nuna wa mina.” Wona lezvi Bruno ni sati wakwe Tays, va mahako kasi va khatalelana. Bruno i wula lezvi: “Ka cikhati ca hina ca kuhumula, hi veka tifone ta hina hi tlhelo kasi hi ci londzowota khwatsi a cikhati leci hi nga zvin’we.”

14. Zvini a nuna ni sati va nga mahako loku va nga zvi randzi a ku mbheta cikhati na va hi zvin’we?

¹⁴ Kanilezvi, ahati loku wena ni nuna kutani sati wa wena mu nga zvi randzi a ku mbheta cikhati zvin’we? Lezvo zvi nga humelela loku mu randza zvilo zvo hambana kutani loku mu nga tsakelani. Zvini mu nga mahako? Ehleketa hi ndzilo lowu hi wu kumbukileko kusanguleni. A ndzilo a wu tekeli ku vhura hi cikhatana. Zvi lava ku wu cheliwa tihunyi ta hombe hi kutsongwani-kutsongwani. Hi kufanana, hikuyini mu nga sanguliko hi ku mbheta a cikhati co kari na mu hi zvin’we siku ni siku? Zamani ku maha zvilo zvi to tsakisa wentlhe, na ku nga hi zvilo zvi to mu maha mu holova. (Jak. 3:18) Hi kutsongwani-kutsongwani, a lirandzo la n’wina li nga tlhela li kula.

KOMBISANANI CICHAVO

15. Hikuyini a cichavo ci nga ca lisima kasi a lirandzo la nuna ni sati li simama ku vhura?

¹⁵ A cichavo ca lisima ka nuna ni sati. A cichavo ci fana ni oxigénio yi mahako ku a ndzilo wu vhura khwatsi. Loku ku nga hi na oxigénio a ndzilo wu nga timeka hi ku hatlisa. Hi ku fanana, loku a nuna ni sati va nga kombisani cichavo, a lirandzo labye li nga titimela hi ku hatlisa. Hi tlhelo gin’wani, a nuna ni sati va ti karatelako a ku kombisana cichavo va maha ku a lirandzo labye li simama ku vhura. Hambulezvo, tiva lezvaku a zviyi hi ku wena u ti byela ku wa kombisa cichavo, kanilezvi hi ku a nuna kutani sati wa wena wa tizwa na a kombisiwa cichavo. Penny na Aret, va na ni 25 wa malembe ni kuhundza na va chadhile. Aret i wula lezvi: “Lezvi hi kombisanako cichavo, a muti wa hina wutshamu ga kurula gi teleko hi lirandzo. Hi tizwa na hi tlhatlhekile a ku byelana lezvi hi ti zwisako zvona hi ku ha zvi tiva ku a mun’we ni mun’wani wa hina wa nyika lisima a mawonela ya mun’wani.” Makunu, zvini u nga mahako kasi ku vhuna a nuna kutani sati wa wena lezvaku a zvizwa a ku hakunene wa mu kombisa cichavo? Wona cikombiso ca Abrahama ni ca Sara.

16. Zvini a vanuna va nga gondzako ka cikombiso ca Abrahama? (1 Pedro 3:7) (Wona ni mufota.)

¹⁶ Abrahama i wa mu khoma hi ndlela ya cichavo Sara. I wa ma nyika lisima a mawonela ya Sara a tlhela a kombisa cichavo hi lezvi a nga ti zwisa zvona. Ka khati go kari, Sara i no bayiseka niku i mu byelile lezvi a nga ti zwisa zvona Abrahama, hambu lezvi a nga mu rwexa nandzu. A ku Abrahama i swirekile a bhongela Sara? Ahihi. I wa zvi tiva ku Sara i wa hi sati wa ku ti koramisa niku i wa seketela a zviboho zvakwe. Abrahama ni no mu ingisela a tlhela a zama ku lulamisa cikarato. (Gen. 16:5, 6) Hi gondza yini? Vanuna, mu na ni wutihlamuleli ga ku maha a zviboho zva mingango ya n’wina. (1 Kor. 11:3) Hambulezvo, zvi ngava lirandzo a ku ranga hi ku lava ku tiva mawonela ya sati wa wena, nguvhunguvhu loku ku hi lezvaku a ciboho leco ci ta mu khumba. (1 Kor. 13:4, 5) Ka zvikhati zvin’wani, a sati wa wena a nga karateka niku a nga lava ku wula lezvi a ti zwisako zvona. Wa kombisa cichavo hi kutizwa kakwe hi ku mu ingisela khwatsi? (Lera 1 Pedro 3:7.) Angela na Dmitry va na ni cipimo ca 30 wa malembe na va chadhile. Angela i tlhamusela lezvi a nuna wakwe a mu mahelako kasi a tizwa na a kombisiwa cichavo. I wula lezvi: “Contlhe cikhati Dmitry i tshama na a longile ku ndzi ingisela loku ndzi bayisekile kutani loku ndzi lava ku bhula basi. Wa ndzi kombisa lihlazva-mbilu hambu loku ndzi nga ti phofuli hi ndlela yo rula.”

17. Zvini a vasati va nga gondzako ka cikombiso ca Sara? (1 Pedro 3:5, 6)

¹⁷ Sara i wa mu kombisa cichavo Abrahama hi ku seketela a zviboho zvakwe. (Gen. 12:5) Ka khati go kari, Abrahama i no maha ciboho ca ku amukela vapfhumba va ku va wa nga va rindzelangi. Abrahama i no kombela Sara lezvaku a nyima lezvi a nga maha kasi a longisela tipawa to tala. (Gen. 18:6) Sara i no tekela ku maha lezvo a tlhela a seketela ciboho ca Abrahama. Vasati, mu nga pimanyisa Sara hi ku seketela a zviboho zva vanuna va n’wina. Loku mu maha lezvo, mu ta tiyisa wukati ga n’wina. (Lera 1 Pedro 3:5, 6.) Dmitry, a kumbukilweko ka paragrafo gi nga hundza, i tlhamusela lezvi a sati wakwe a mu mahelako kasi a tizwa na a kombisiwa cichavo. I wula lezvi: “Ndza mu bonga nguvhu Angela hi lezvi a ti karatako a seketela zviboho zva mina, hambu loku a mawonela ya hina ma hambene. Loku a zvilo zvi nga fambisi lezvi hi nga zvi lavisa zvona, a nga ndzi solasoli.” A zvo ku olova a ku randza munhu a ku kombisako cichavo!

18. A nuna ni sati va vhunekisa kuyini hi ku maha zvontlhe va zvi kotako kasi a lirandzo labye li tshama na li vhura?

¹⁸ Nyamutlha, Sathani i lava ku fuvisa a lirandzo li nga wukatini ga maKristu. Wa zvi tiva ku loku a nuna ni sati va nga ha randzani, va nga sangula ku fularela Jehovha. Hambulezvo, a lirandzo la lisine li nga ta timeka! Hikwalaho, ngha a lirandzo li nga wukatini ga n’wina li fana ni leli li tlhamuselwako ka Cizimba ca Solomoni. Ti yimiseleni a ku rangisa Jehovha wukatini ga n’wina, mu ti nyika cikhati ca kuva zvin’we mu tlhela mu kombisa cichavo hi kutizwa ka n’wina ni zvilaveko zva mun’we ni mun’wani. Loku mu maha lezvo, a wukati ga n’wina gi ta dzundza Jehovha, a Cibuka ca lirandzo la lisine niku a ku fana ni ndzilo wu hlanganyeteliwako khwatsi, a lirandzo la n’wina li ta vhura kala kupindzuka.