Potsa kupima ka tiko

1. Zvini lezvi mupostoli Pawule a nga tsalela maKristu ya le Kolosi? (Wona mufota laha hehla.)

MUPOSTOLI Pawule i tsalele maKristu ya le Kolosi na a hi paxweni le Roma ka malembe ya 60 kala 61. I va tlhamusele ku hikuyini va nga fanele kuva ni “kupima . . . ka moya”, ku nga ku wona zvilo hi mawonela ya Jehovha. (Va Le Kolosi 1:9) I te: ‘Ndzi wula lezvo kasi mu nga kupetwi hi munhu hi timhaka ti wongako. Ti woneleni lezvaku a munhu a nga dzuki a mu koka hi tigondzo ta wutlhari ga hava, hi ku landzela a mikhuwo ya vanhu, ni mintamu yo sangula ya misava, na ku nga hi ka Kristu.’ (Va Le Kolosi 2:4, 8) Hi kulandzela i tlhamusele ku hikuyini a mawonela yo kari ma nga randziwa nguvhu ma nga ya hava niku hikuyini a vanhu vo tala va nga ma randza. Hi cikombiso, a yokari ma wa maha vanhu va alakanya ku va tlharihile kutani va chukwana ku hundza van’wani. Hikwalaho, Pawule i tsalile papilo lego kasi ku vhuna vamakabye vakwe lezvaku va potsa kupima ka tiko ni mahanyela yo biha. — Va Le Kolosi 2:16, 17, 23.

2. Hikuyini hi lavako ku wulawula hi zvikombiso zva kupima ka tiko?

² A vanhu va nga ni kupima ka tiko a va na mhaka ni matshinya ya milayo ya Jehovha. Loku hi nga ti woneli, a mawonela yabye ma nga hi maha hi sangula ku nga ha tsumbi a wutlhari ga Nungungulu. Hontlheni ha ku wona kupima ka tiko lomu ka televhizawu, Internet, le ntirweni, kutani cikoleni. Hi nga maha yini kasi ku potsa kupima loko ka hava? Ka ndzima leyi, hi ta wulawula hi ntlhanu wa zvikombiso zva kupima ka tiko ni lezvi hi nga ku potsisako zvona.

XANA HI FANELE KU KHOLWA KA NUNGUNGULU?

3. Mawonela muni lawa a vanhu vo tala va ma randzako niku hikuyini?

³ “Ndzi ngava munhu wa mu nene na ndzi nga kholwi ka Nungungulu.” A mawonela lawa ma tolovelekile matikweni yo tala nyamutlha. A vanhu va wulako lezvo kuzvilava a va se tshama va alakanyela ku Nungungulu i kona kutani a nga kona. Va tsakisiwa hi ku ti wona na va tlhatlhekile ku maha ni cihi va ci lavako. (Gondza Lisimu 10:4.) A van’wani va alakanya ku va ta ku khwatsi vanhu vo tiva nguvhu loku vaku: “Ndza zvi kota ku tiva mahanyela ya ma nene na ndzi nga kholwi ka Nungungulu.”

4. Hi nga wula yini kasi ku vhuna munhu a kholwako ku a ku na Muvangi?

⁴ Zvi na ni hloko a ku kholwa lezvaku ku na ni Muvangi ke? A vanhu vo kari va jujeka kupima loku va wona lezvi a siyensiya yi hlamulisako zvona. Kanilezvi a zvi karati ku tiva lisine. U tshuka u wona yindlu na yiku halahala yi humelela? Ahihi! A yindlu yi akiwa hi munhu. Kanilezvi a zvilo zvi hanyako zvi endzelekile nguvhu ku hundza yindlu. A maselula wontlhe ya zvilo zvi hanyako ma zvi kota ku ti phaka, a ku teka ni lawa yo kala ni ku nyawula. A yindlu a yi zvi koti ku maha lezvo. Lezvo zvi komba ku a maselula ma zvi kota ku hlayisa timhaka ma tlhela ma ti hundzisela maselula ya maswa kasi wonawu ma zvi kota ku ti ava. Himani a nga maha maselula ya zvilo zvi hanyako hi ndlela leyo? A Bhibhiliya ga hlamula giku: ‘A yindlu yin’we ni yin’wani yi akilwe hi munhu wo kari, kanilezvi loyi a akileko zvilo zvontlhe hi Nungungulu.’ — Mahebheru 3:4.

5. Hi nga ku yini hi lava va nge hi nga zvi kota ku tiva zva zvi nene na hi nga kholwi ka Nungungulu?

⁵ Ahati a mawonela lawa yaku hi nga zvi kota kuva vanhu va va nene na hi nga kholwi ka Nungungulu ke? Hi ngaku yini hi wona? Lisine ku a Mhaka ya Nungungulu yi wula ku hambu vanhu va kalako va nga kholwi ka yena va ngava ni mahanyela ma nene. (Va Le Roma 2:14, 15) Hi cikombiso, a munhu a nga ingisa vapswali vakwe a tlhela a va randza. Kanilezvi loku a nga landzeli milayo ya Jehovha, a nga maha zviboho zva hava. (Isaya 33:22) A vanhu vo tala vo tlhariha va zvi tiva ku a zvikarato zvo tshisa lezvi zvi nga kona tikweni legi hi ngo zvi mbheta hi ku vhuniwa hi Nungungulu basi. (Gondza Jeremiya 10:23.) Hikwalaho, hi nga tshuki hi ti byela ku hi nga tiva zva zvi nene na hi nga kholwi ka Nungungulu kutani na hi nga ingisi milayo yakwe. — Lisimu 146:3.

HI FANELE KUVA KA WUKHONGELI GO KARI?

6. A vanhu vo tala va gi wonisa kuyini a wukhongeli?

⁶ “U nga ti tsakela na u nga hi na wukhongeli.” A vanhu vo tala ve a wukhongeli ga swira niku a gi vhuni nchumu. Ahandle ka lezvo, a tichichi to tala ti gondzisa lezvaku a vanhu va taswa tilweni ti tlhela ti va kurumeta ku humesa mali, kutani ku seketela politika. Zva zwisiseka ku hikuyini a vanhu vo tala va nge va ti tsakela na va nga hi na wukhongeli! U nga va kuma vaku: “Mina ndza kholwa ka Nungungulu, kanilezvi a wukhongeli a ndzi gi lavi.”

7. A wukhongeli ga lisine gi nga ku nyikisa kuyini litsako?

⁷ Xana hi nga tsaka na hi nga hi na wukhongeli hakunene? Lisine ku a munhu a nga tsaka na a nga lumbi wukhongeli ga mawunwa. Kanilezvi i hava a zvi kotako ku kuma litsako la lisine na a nga hi munghana wa Jehovha, a “Nungungulu wo tsaka”. (1 Timote 1:11, Tradução do Novo Mundo) Zvontlhe lezvi Jehovha a mahako zva hi vhuna. Kota malandza yakwe, hi tshama hi tsakile hakuva hinawu hi hlota tindlela ta ku vhuna van’wani. (Mitiro 20:35) Hi cikombiso, ehleketa hi lezvi a wukhongeli ga lisine gi nga vhunisako zvona ngango lezvaku wu tsaka. Hi gondza ku nyika cichavo a nuna kutani sati ni ku tsumbeka kakwe, ku gondzisa cichavo vana va hina, ni ku randza ngango wa hina. A wukhozeli ga lisine gi vhuna vanhu va Jehovha lezvaku va tira zvin’we hi kurula lomu bandleni ni ku randza vamakabye. — Gondza Isaya 65:13, 14.

8. Luka 11:28 a nga hi vhunisa kuyini ku zwisisa lezvi hakunene zvi nyikako litsako?

⁸ Xana zva koteka hakunene ku a munhu a tsaka na a nga tireli Nungungulu? Cini ci mahako vanhu va tsaka? A vokari va tsakiswa hi mitiro yabye kutani zvihungato. A van’wani va tizwa khwatsi loku va khatalela maxaka yabye ni vanghana. Lisine ku a zvilo lezvo zva tangalisa, kanilezvi a wutomi a gi nyimi laho. Hina hi hambene ni zvihari, hikwalaho ha zvi kota ku tiva Muvangi wa hina hi tlhela hi mu khozela. I hi mahile hi ndlela ya ku hi kuma litsako loku hi maha lezvo. (Gondza Luka 11:28.) Hi cikombiso, ha tsaka hi tlhela hi tiyisiwa a cikhati hi tlhanganako ni vamakabye va hina kasi ku khozela Jehovha. (Lisimu 133:1) Ha kuma litsako kambe hi kuva cikari ka vamakabye va misava yontlhe, va hanyako wutomi go hlazveka, va tlhela va rindzela wumandziko go saseka nguvhu.

HI FANELE KUVA NI MILAYO YA MAHANYELA KE?

9. a) Mawonela muni lawa a vanhu vo tala va nga nawo xungetano hi ku hlengela masango? b) Hikuyini a Mhaka ya Nungungulu yi nge zvi bihile ku hlengela masango na mu nga chadhangi?

⁹ “Zvi biha hi yini a ku hlengela masango na mu nga chadhangi?” A vanhu va nga tshuka vaku: “Hikuyini mu karatisako zvilo? Ti buze hi wutomi.” Kanilezvi a Mhaka ya Nungungulu ya beletela wubhayi.a (Wona tlhamuselo wa lahasi.) (Gondza 1 Va Le Tesalonika 4:3-8.) Jehovha i na ni fanelo ya ku hi vekela milayo hakuva hi yena a nga hi vanga. I wula lezvaku a masango ma fanele ku hlengelwa hi wanuna ni wasati va chadhileko basi. Jehovha i hi nyika milayo leyo hi ku hi randza. Wa zvi tiva ku loku hi yi ingisa, hi ta hanya khwatsi. A ngango wu ingisako milayo ya Nungungulu wu tava ni lirandzo ni cichavo wu tlhela wu tiya. Kanilezvi Nungungulu i ta tsayisa lava kanyisako nayo wakwe ha womu. — Mahebheru 13:4.

10. A muKristu a nga gi potsisa kuyini wubhayi?

¹⁰ Kasi ku hi vhuna ku potsa wubhayi, a Bhibhiliya gi hi byela lezvaku hi fanele ku wonelela mahlo ya hina. Jesu i te: ‘Kani hi mani a cuwukako wasati a mu navela, i sina a bhayile naye mbilwini yakwe. Loku a tihlo ga wena ga cinene gi ku maha u khubeka, gi xokole, u gi hoxa kule.’ (Matewu 5:28, 29) Hikwalaho hi fanele ku potsa ku cuwukisela zvithombe zva masango kutani ku ingisela wucenje go kala ku hlazveka. Pawule i tsalile lezvi: ‘Dayani a zviro zva n’wina zva laha misaveni: a wubhayi.’ (Va Le Kolosi 3:5) Hi fanele ku wonelela mapimo ya hina kambe ni lezvi hi wulawulako. — Va Le Efesusi 5:3-5.

HI FANELE KU TI LAVELA NDUMA KA TIKO LEGI KE?

11. Cini ci nga hi mahako hi navela kuva ni ntiro wu holelako khwatsi?

¹¹ “Lava ntiro wu holelako khwatsi kasi u tsaka.” A vanhu va nga hi kucetela ku ti tsitsirita hi mitiro ya tiko legi, nguvhunguvhu mitiro yi to hi maha hiva ni nduma, wukosi, kutani ku ganya. Kota lezvi a vanhu vo tala nyamutlha va alakanyako ku a litsako u li kuma hi kuva ni ntiro wu holelako khwatsi, hinawu hi nga tshuka hi sangula ku zvi wonisa zvalezvo.

12. Xana a kuva ni ntiro wu holelako khwatsi hi zvona zvi to ku nyika litsako?

¹² Lisine ku a kuva ni ntiro wu ku mahako uva ni nduma kutani wukosi zvi ta ku nyika litsako ke? Ahihi. Phela hi zvalezvo Sathani a nga zvi lava niku hi ndlela yo kari i zvi kumile. Hambulezvo, a nga tsakangi, i no zangara. (Matewu 4:8, 9; Kuvhululelwa 12:12) Kanilezvi hi nga alakanyela a litsako hi li kumako a cikhati hi vhunako van’wani lezvaku va gondza xungetano hi Nungungulu ni wumandziko go saseka legi a tsumbisako. A ku na ntiro ka tiko legi wu zvi kotako ku hi nyika litsako la tshamela lego. Ahandle ka lezvo, kasi ku kuma ntiro wa nduma, a vanhu va tolovela ku bangelana, va holovisana, kutani ku lusela van’wani. Kanilezvi ni loku va wu kumile, va simama va vhumala litsako. A Bhibhiliya gi ngalo vo ‘landza mheho ntsena’. — Mutshawuteli 4:4.

13. a) Hi fanele ku wu wonisa kuyini a ntiro wa ku ti hanyisa? b) Cini ci nga mu nyika litsako la lisine Pawule?

¹³ Lisine ku hi fanele ku tira kasi ku kuma zvo ti hanyisa, niku a zvi bihangi ku maha lezvo. Kanilezvi a ntiro wa ku ti hanyisa a wu faneli kuva nchumu wo ranga wutomini ga hina. Jesu i te: ‘A ku na munhu a zvi kotako ku tirela tihosi timbiri; hilezvi i ta venga yin’we, a randza yin’wani, kutani i ta namarela ka yin’we, a kanyisa yin’wani. A mu zvi koti ku tirela Nungungulu ni Mamona’, kutani ku ni titshomba. (Matewu 6:24) A ku tirela Jehovha ni ku gondzisa van’wani Bhibhiliya hi zvona zvi to hi nyika litsako la hombe. Mupostoli Pawule i zvi wonile lezvo. Na a ha hi muswa, i walwa ni ku kuma ntiro wa nduma. Kanilezvi hi kufamba ka cikhati i kumile litsako la lisine hi ku wona mhaka ya Nungungulu na yi cica a wutomi ga vanhu lava a nga va chumayela. (Gondza 1 Va Le Tesalonika 2:13, 19, 20.) A ku na ntiro ka tiko legi wu zvi kotako ku hi nyika litsako lo fana ni leli hi li kumako hi ku tirela Jehovha ni ku gondzisa van’wani lezvaku va mu tiva!

HI NGA ZVI KOTA KU LULAMISA ZVIKARATO ZVA TIKO KE?

14. Hikuyini a vanhu va ma randzako a mawonela yaku va nga zvi kota ku mbheta zvikarato zvabye hi voce?

¹⁴ “A vanhu va nga zvi kota ku mbheta zvikarato zvabye hi voce.” A vanhu vo tala va ma randza mawonela lawa. Hikuyini? Hi ku loku zvi wa hi lisine, zvi wa ta wula ku a hi lavi ku rangelwa hi Nungungulu niku hi nga ti mahela ni cihi hi ci lavako. Kuzvilava wa tshuka uzwa vanhu vaku a zvikarato zvo kota tiyimpi, wugevenga, mababyi, ni wusiwana zviya zvi hunguka. A mubiko wo kari wu te: “A wutomi giya gi chukwata hakuva a vanhu va ti karatela ku chukwatisa ciyimo ca tiko legi.” Lisine lezvo? Lisine futsi ku a vanhu va polile ndlela ya ku mbheta zvikarato zva tiko legi? A hi woneni a lisine la mhaka.

15. Hikuyini hi nga wulako lezvaku a zvikarato zva tiko legi zva tshisa?

¹⁵ Xana a vanhu va zvi kota ku mbheta a cikarato ca tiyimpi? Ka Yimpi yo Sangula ni ya Wumbiri ya Misava, ku file 60 wa timiliyoni ta vanhu ni ku hundza. Hi 2015 basi, a 12,4 wa timiliyoni ta vanhu va kurumetekile ku tsika mimiti yabye hi kota ya yimpi kutani tixanisa. Lezvo zvi mahile ku a ntsengo wa vanhu va tsutsumileko va siya mimiti yabye wu kwela wuya ka 65 wa timiliyoni. A wugevenga ke? Ka matshamu yo kari, a tixaka to kari ta wugevenga ti hungukile. Kanilezvi a tixaka tin’wani ta wugevenga, to kota ku yiva hi ku tirisa Internet kutani selulari, tixanisa lomu mingangweni, kudhuwulelwa ka vanhu vo kala nandzu, ni wukanganyisi tiya ti andza. A mababyi ke? Lisine ku a vanhu va polile tindlela ta ku tira mababyi yo kari. Kanilezvi hi 2013, a mubiko wo kari wu te lembe ni lembe kufa 9 wa timiliyoni ta vanhu va tanga ya 60 wa malembe zviya mahlweni hi mababyi ya mbilu, tromboze, kankro, mababyi ya cifuva, ni dhiyabhete. Ahati a wusiwana ke? A Banco Mundial yi wula lezvaku a ntsengo wa vanhu va hanyako wusiwaneni go tshisa lomu Afrika koce wu kulile nguvhu. Hi 1990, va wa hi 280 wa timiliyoni, kanilezvi hi 2012 ku kumilwe 330 wa timiliyoni.

16. a) Hikuyini a Mufumo wa Nungungulu wu nga wona woce wu to mbheta zvikarato zva vanhu? b) Zvini lezvi Isaya ni mutsali wa tisimu va nga wula xungetano hi lezvi a Mufumo wu to maha?

¹⁶ Lezvo a zvi hi hlamalisi. A tihlengeletano ta mabhindzu ni ta politika ti rangelwa hi vanhu va alakanyelako gabye basi. A vanhu lavo a va nge mbheti tiyimpi, ni wugevenga, ni mababyi, ni wusiwana. Mufumo wa Nungungulu woce wu to zvi kota lezvo. Ehleketa hi lezvi Jehovha a to mahela vanhu. A Mufumo wakwe wu ta fuvisa zvontlhe lezvi zvi vhuxako tiyimpi, zvo kota ku nga khatali hi van’wani, wukanganyisi, kuva ni matshandza hi tiko ga wena, wukhongeli ga mawunwa, a ku patsa na Sathani. (Lisimu 46:8, 9) Wu ta mbheta wugevenga kambe. Hambu nyamutlha, a Mufumo lowo wu gondzisa vanhu a ku randzana ni ku tsumbana. A ku na mufumo wun’wani wu zvi kotako ku maha lezvo. (Isaya 11:9) Na ku nga hi kale, Jehovha i ta fuvisa mababyi a tlhela a mbheta zvitshetshela zva vanhu vontlhe. (Isaya 35:5, 6) I ta mbheta wusiwana a tlhela a vhulula ndlela ya ku a vanhu vontlhe va hanya na va tsakile va tlhela va zwanana naye. Lezvo zva lisima nguvhu ku hundza mali, hambu yi no talisa kuyini. — Lisimu 72:12, 13.

‘TIVA LEZVI U TA NGA HLAMULISA ZVONA’

17. U nga ku potsisa kuyini a kupima ka tiko?

¹⁷ Loku uzwa mawonela yo kari ma nge khwatsi ma lava ku ringa kukholwa ka wena, gondza lezvi a Bhibhiliya gi wulako hi mhaka leyo. Bhula hi zvona ni makabye a buvhileko. Ti wutise lezvi: ‘Hikuyini a vanhu vo tala va ma randzako? Hikuyini ma nga ya hava? Ndzi nga ma hlulisa kuyini?’ Hi nga ti vhikela ku thapelwa hi kupima ka tiko hi ku maha lezvi Pawule a nga wula zvaku: ‘Fambani hi kutlhariha cikari ka lava va nga lehandle, . . . mu fela ku tiva lezvi mu ta nga hlamulisa zvona ka mun’we ni mun’wani.’ — Va Le Kolosi 4:5, 6.