Ndlela ya ku kuma litsako wukatini ga wumbiri

Armando na Linda, loyi a nga tlhatlha wukati ni nuna wakwe wo sangula, va tsaka hi kuva zinwe. Hambulezo, kota kuwula kabye, a wukati ga wumbiri gi nga hava ni zikarato zi nga kala zi nga hi kona ka wukati go sangula.b

Loku u chadile ga wumbiri, u ti zwisa kuyini hi wukati ga wena ga wumbiri? Tamara, a chadileko ga wumbiri anzhako ka malembe manharu na a tlhatlhile wukati, i ngalo: “Loku gi hi khati go sangula u chadako, u na ni maalakanyo yo hlawuleka ya ku a wukati ga wena gi tava ga pinzukelwa. Kanilezi loku gi hi ga wumbiri, a maalakanyo lawo a ma ha hi kona, hakuva u tshama na u alakanya lezaku a wukati ga wena go sangula a gi pinzukangi.”

Hambulezo, ku na ni mipatswa yo tala yi zi kotileko ku kuma litsako lo eta ni la simasima ka wukati ga wumbiri. Nwinawu mu nga zi kota! Hi ndlela muni? Wona zikarato zinharu zi tolovelekileko ni lezi a matshinya ya milayo ya Biblia ma nga ku vunisako zona ku zi hlula.c

XIKARATO 1: A WUKATI GA WENA GO SANGULA GI TLIMBA A WUKATI GA WENA GA GISWA.

Helena, a hanyako Djoni, i ngalo: “A nzi zi koti ku rivala a wukati ga mina go sangula, nguvunguvu loku hi tshuka hiya ka matshamu lawa nzi nga tala kuya ni nuna wa mina wa kale. Ka makhati manwani nzi wela xihoxweni xa ku fananisa a nuna wa mina wa muswa ni loyi wa kale.” Hi tlhelo ginwani, loku ku hi lezaku a nuna wa wena i wa rangile a chada, u nga ha khunguvanyeka loku a tala ku wulawula hi wukati gakwe go sangula.

MAWONELA: Vumela lezaku a zi koteki ku wena ni sati wa wena mu tekela ku rivala a wukati go sangula, nguvunguvu loku gi tekile malembe yo tala. Kunene, a vokari va wula hi voce lezaku va tshuka va phazama va vitana vasati vabye hi mavito ya vasati vabye vo sangula! Mu nga zi kotisa kuyini ku lwisana ni xikarato xo kota lexi? A Biblia gi nyika wusungukati legi: “Ngha . . . mu hi ni mbilu yinwe.” — 1 Pedro 3:8.

U nga telwi hi xiluse laha ka kuza uku a wukati go sangula gi nga tshuki gi kumbukwa. Loku a sati wa wena a navela ku bhula hi lezi a zi hanyileko ni nuna wakwe wo sangula, demba ndleve u mu ingisela hi kuzwela-wusiwana. U nga tsutsumeli ku alakanya lezaku o ku fananisa naye. Jaime, a nga ni khume ga malembe na a chadile ga wumbiri, i ngalo: “Sati wa mina Katia i wa nga tshuki a swireka loku nzi wulawula hi sati wa mina wa kale. Kanilezi, i wa zi wona kota ndlela ya ku a nzi tiva khwatsi.” Ka makhati manwani, a mabhulo lawo ma nga ha mu vuna ku tiyisa a kuzwanana ka nwina.

Veka kupima ka matshamela yo hlawuleka ya sati wa wena wa muswa. Lisine lezaku a sati wa wena a nga ha kiyelelwa hi matshamela yo kari kutani wutlhari legi loyi wa kale a nga hi nago. Kanilezi kuzilava yenawu i na ni zokari za zi nene lezi loyi wa kale a nga hi hava. Hikwalaho, tiyisa a wukati ga wena ga giswa, “na ku nga hi ku ti fananisa ni vanwani,” kanilezi hi ku ehleketa ni ku kombisa kubonga hi lezi u zi ranzako ka sati wa wena. (Va Le Galatia 6:4) A wanuna wo kari a vitwako Raimundo, loyi a chadileko kumbiri, i zi tlhamusela hi magezu lawa: “Khwatsi hi lezi ku nga hiko ni vanghana vambiri vo fana, ni wukati hi zalezo.”

U nga zi kotisa kuyini ku veka kuringanisela xikari ka wukati ga wena go sangula ni wutomi legi u gi sangulileko ni nuna kutani sati wa wena wa muswa? Jacinto i ngalo: “Ka siku go kari nzi lo tlhamusela sati wa mina lezaku a wukati ga mina go sangula gi wa fana ni bhuku go saseka nzi gi tsalileko ni sati wa mina wo sangula. Nzi nga gi vulula ni ka xihi xikhati, nzi gi gonza nzi tlhela nzi ehleketa hi zilo zi nene nzi zi hanyileko naye. Kanilezi a nzi hanyi ka bhuku lego. Mina ni sati wa mina hi tsala bhuku ga hina wutsumbu; hi kwalomo nzi hanyako kona hi kutsaka.”

XIKARATO 2: ZA KU KARATELA A KU HANYISANA NI VANGHANA VA KALE LAVA VA NGA MU TIVIKO A SATI WA WENA WA MUSWA.

Xavier, a chadileko ga wumbiri anzhako ka 6 wa malembe na a tlhatlhile wukati, i ngalo: “Hi xikhati xo kari anzhako ka kuva hi chadile, sati wa mina i waku a vokari xikari ka vanghana va mina va wa ranza ku mu ringa.” A nuna munwani a vitwako Lionel i lwisene ni xikarato xo hambana. I ngalo: “A vokari va wa tshama hi ku byela a sati wa mina lezaku va mu xuva nguvu nuna wakwe wa kale — lezo na nzi hi kona!”

MAWONELA: Zama ku hletela vanghana va wena. Jaime, a kumbukilweko le hehla, i ngalo: “Nzi alakanya ku a vanghana va kale za tshuka zi va bayisa nguvu zi tlhela zi va karatela a ku hanyisana ni munhu a nga xipanze ntsena xa patswa lowu va nga wu tiva.” Hikwalaho, “kombisa kuolova ka vanhu vontlhe.” (Titusi 3:2) Va nyike xikhati a vanghana va wena ni maxaka lezaku va cica a mawonela yabye. Khwatsi hi lezi a wukati ga wena gi nga cica, a vanghana vonawu va nga ha cica. Xavier, a kumbukilweko laha hehla, i ngalo hi kufamba ka xikhati yena ni sati wakwe va zi kotile ku vuxa wunghana ga kale. I engeta aku: “Kanilezi hi ti karatela ku kuma vanghana va vaswa kota patswa niku lezo za hi vuna na zonawu.”

Alakanyela lezi a sati wa wena a ti zwisako zona a xikhati mu bhulako ni vanghana va wena va kale. Hi xikombiso, loku ku tshuka ku kumbukiwa wukati ga wena go sangula, tirisa wutlhari kasi a sati wa wena a nga sali nzhako. A vingu go kari ga Biblia gi ngalo: “Va kona lava va wulawulako timhaka ti tlhavako khwatsi i supado; kanilezi a lirimi la a tlharihileko mbutomi.” — Mavingu 12:18.

XIKARATO 3: ZA KU KARATELA KU TSUMBA SATI WA WENA HI LEZI LOYI WO SANGULA A NGA KALA KU TSUMBEKA.

André, a nga tsikiwa hi sati wakwe wo sangula, i ngalo: “Nzi wa tshama na nzi chava ku tsikwa kambe.” Hi kufamba ka xikhati i lo tekana na Rita, loyi a nga sati wakwe zezi. “Nzi wa tshama hi ku ti wutisa a ku xana Rita i ta tshuka a nzi ranzisa lezi a nga mu ranzisa zona nuna wakwe wo sangula. Nzi wa chava kambe ku tshuka a nzi tsika aya ka munwani na aku a nzi wa nchumu.”

MAWONELA: Tlhatlheka ku bhula ni sati wa wena hi lezi zi ku karatako. A Biblia gi ngalo: “Laha a wusungukati gi nga hava a zikungo za tsanzeka.” (Mavingu 15:22) A ku bhulisana zi vunile André na Rita lezaku va tsumbana. André i ngalo: “Nzi lo byela Rita lezaku nzi nga ta tshuka nzi tsutsumela ku tlhatlha wukati kota ndlela ya ku mbheta zikarato. Rita yenawu i lo nzi tsumbisa zalezo. Hi kutsongwani-kutsongwani, nzi loya nzi mu tsumba.”

Loku ku hi lezaku loyi a nga hi nuna wa sati wa wena a nga tsumbekangi, maha zontlhe zi lavekako kasi a ku tsumba. Hi xikombiso, Michel na Sandra, lava va nga tlhatlha wukati ni lava va nga tekene navo kuranga, va lo bhula ku byelana loku va tshuka va kumana navo. Sandra i ngalo: “A xiboho lexi xi mbhetile a kukarateka ka hina. — Va Le Efesusi 4:25.

A vanhu vo tala va zi kotile ku kuma litsako wukatini ga wumbiri. Nwinawu mu nga zi kota. Ahandle ka lezo, zalezi wa ti tiva khwatsi ku hunza xikhati lexi u nga chada hi khati go sangula. André, a kumbukilweko laha hehla i ngalo: “A wukati ga mina na Rita ga nzi chavelela nguvu. Hi na ni 13 wa malembe na hi chadile, niku hi na ni kuzwanana ka hombe nguvu loku hi nga laviko ku ku luza.”