Yehova Ni “Ciuta Uyo Wakupeleka Mtende”
“Mphanyi Ciuta uyo wakupeleka mtende waŵa na imwe mose.”—ROM. 15:33.
1, 2. Kasi ni nkhani wuli iyo yikuyowoyeka mu vipaturo 32 na 33 vya buku la Genesis, ndipo yikamara wuli?
WONANI ivyo vikacitika ca ku Penuel, pafupi na dambo la Jaboku, kumafumiro gha dazi kwa mlonga wa Yorodani. Esau wakapulika kuti munung’una wake Yakobe wakuwelera ku cikaya cake. Yakobe wakawopanga nipera kuti panyake mukuru wake wamukomenge nangauli pakajumpha vilimika 20 kufuma apo Esau wakaguliskira ulara wake kwa iyo. Esau wakalongozgana na ŵanalume 400 pakukakumana na munung’una wake uyo ŵakapatukana kwa nyengo yitali. Cifukwa ca kughanaghana kuti Esau wamumupokelera makora yayi, Yakobe wakamutumira vyawanangwa vinandi. Vyawanangwa ivi vikaŵa viŵeto vyakujumpha 550. Ŵateŵeti ŵa Yakobe ŵakaphalira Esau kuti vyawanangwa ivi vyafuma kwa munung’una winu.
2 Paumaliro nyengo yikakwana kuti ŵakumane. Yakobe wakalongora cikanga na kujiyuyura. Wati wafika pafupi na Esau wakasindamira pasi kankhondi na kaŵiri. Kweniso Yakobe wakaŵa kuti wacita kale cinthu cinyake cakuzirwa kuti mtima wa mukuru wake utune. Yakobe wakalomba kwa Yehova kuti wamuponoske mu woko la Esau. Kasi Yehova wakazgora lurombo ulu? Enya. Baibolo likutiphalira kuti: “Esau wakambombontha [wakamucimbilira] kukumana naye, wakamuvumbatira, na kuwa mu singo yake, na kumufyofyontha.”—Gen. 32:11-20; 33:1-4.
3. Kasi nkhani ya Yakobe na Esau yikutisambizgaci?
3 Nkhani ya Yakobe na Esau yikulongora kuti tikwenera kucitapo kanthu kuti timazge masuzgo agho ghangatitondeska kuŵa pa mtende na ŵanyithu mu mpingo. Yakobe kuti ndiyo wakanangira Esau yayi apo wakakhumbanga kuwezgerapo mtende. Esau wakaguliska yekha ulara wake, kweni nipera Yakobe wakayezgayezga kuti ŵaŵeso pa mtende. (Gen. 25:31-34; Heb. 12:16) Ndipouli, ivyo Yakobe wakacita vikutisambizga umo nase tikwenera kucitira kuti tilutilire kuŵa pa mtende na Ŵakhristu ŵanyithu. Nkhani iyi yikulongoraso kuti Ciuta wakuzgora malurombo ghithu para tikukhumba kuwezgerapo mtende. Mu Baibolo muliso nkhani zinandi izo zikutisambizga kuti tiŵenge pa mtende na ŵanji.
Cakuwonerapo Ciwemi Comene
4. Kasi Ciuta wakacita vici kuti wawombore ŵanthu ku kwananga na nyifwa?
4 Cakuwonerapo ciwemi comene pa nkhani ya kusungilira na kuwezgerapo mtende ni Yehova, “Ciuta uyo wakupeleka mtende.” (Rom. 15:33) Ghanaghanirani waka ivyo Yehova wali kucita na cilato cakuti tiŵeso nayo paubwezi. Pakuŵa ŵana ŵakwananga ŵa Adamu na Eva, tikwenelera “malipiro agho kwananga kukupeleka.” (Rom. 6:23) Kweni cifukwa ca citemwa, Yehova wakatuma Mwana wake wakutemweka kuti watiwombore. Mwana wakapulikira, ndipo wakazomera kukomeka na ŵalwani ŵa Ciuta. (Yoh. 10:17, 18) Ciuta wakamuwuska Mwana wake, uyo pamanyuma wakapeleka sembe ya mtengo wapatali ya ndopa zake, iyo yikuwombora ŵakwananga awo ŵapera ku nyifwa yamuyirayira.—Ŵazgani Ŵahebere 9:14, 24.
5, 6. Kasi ndopa izo Yesu wakathiska zawovwira wuli kuti ŵanthu ŵakwananga ŵaŵeso paubwezi na Ciuta?
5 Kasi sembe yakuwombora yawovwira wuli kuti ŵanthu ŵakwananga ŵaŵeso paubwezi na Ciuta? Lemba la Yesaya 53:5 likuti: “Kulanga kwakutitolera ise cimango kukamuwira, ndipo na vitimbo vyake ise tikucizgika.” Sembe ya Yesu yikovwira kuti ŵanthu awo ŵakupulikira ŵaŵe paubwezi na Ciuta, m’malo mwa kuŵa ŵalwani ŵa Ciuta. Baibolo likuti: “Mwa [Yesu] tafwatulika na ciwombolero kwizira mu ndopa za iyo yura, enya, kugowokereka kwa maubudi ghithu.”—Efe. 1:7.
6 Malemba ghakuti: “Cikamukondweska Ciuta kuti uzali wose ukhalenge mwa [Khristu].” Vili nthena cifukwa cakuti Khristu ndiyo wakucita mulimo wakuzirwa pakufiska khumbo la Ciuta. Kasi khumbo la Yehova ndakuti wuli? Khumbo lake ndakuti “waphemaneso na vinthu vinyake vyose, mwa kuwezgerapo mtende kwizira mu ndopa izo [Yesu] wakathiska.” “Vinthu vinyake vyose” ivyo Ciuta wakukhumba kuphemana navyo ni “vinthu vya kucanya” na “vinthu vya pa caru capasi.” Kasi vinthu ivi ni vici?—Ŵazgani Ŵakolose 1:19, 20.
7. Kasi “vinthu vya kucanya” na “vya pa caru capasi” ivyo Ciuta wakuphemana navyo ni vici?
7 Sembe yakuwombora yikovwira kuti Ŵakhristu ŵakuphakazgika awo ‘ŵakupimika ŵarunji’ na kuzgoka ŵana ŵa Ciuta, ‘ŵaŵe pa mtende na Ciuta.’ (Ŵazgani Ŵaroma 5:1.) Ŵakuphakazgika ndiwo ni “vinthu vya kucanya” cifukwa ŵakulindilira kuluta kucanya uko ‘ŵamuwusa caru capasi nga ni mathemba’ na kuteŵetera nga mbasofi ŵa Ciuta. (Uvu. 5:10) “Vinthu vya pa caru capasi” Mbakhristu awo ŵakulindilira kuzakakhala pa caru capasi kwamuyirayira.—Sal. 37:29.
8. Kasi mukujipulika wuli para mukughanaghanira ivyo Yehova wali kucita mwakuti tiŵeso nayo pa mtende?
8 Pakuwonga ivyo Yehova wacita, Paulosi wakalembera Ŵakhristu ŵa mu Efeso kuti: “Ciuta, uyo ngwakuzura na cisungusungu, . . . wakatizgora ŵamoyo pamoza na Khristu, nanga ni apo tikaŵa ŵakufwa mu maubudi—mwaponoskeka na lusungu lwake lukuru.” (Efe. 2:4, 5) Kwali tikulindilira kuluta kucanya panji kuzakakhala pano pasi, tose tikwenera kumuwonga comene Yehova cifukwa ca lusungu lwake lukuru. Mitima yithu yikuzura na viwongo apo tikughanaghanira umo Yehova wakajikomolera kuti tiŵeso nayo pa mtende. Para tasangana na masuzgo agho ghakukhumba kunanga ubwezi withu na ŵanyithu mu mpingo, asi cingaŵa ciwemi kughanaghanirapo umo Ciuta wakacitira kuti tiŵeso nayo pa mtende?
Sambirani kwa Abrahamu na Yisake
9, 10. Kasi Abrahamu wakalongora wuli kuti wakaŵa wamtende pakucita vinthu na Loti?
9 Pakuyowoya za Abrahamu Baibolo likuti: “‘Abrahamu wakapulikana mwa Yehova, ndipo kwa iyo kukapimika kuti mburunji,’ ntheura wakacemeka ‘mubwezi wa Yehova.’” (Yak. 2:23) Pakuti Abrahamu wakatemwanga mtende, wakamanyikwa kuti wakaŵa munthu wa cipulikano. Mwaciyelezgero, apo viŵeto vya Abrahamu vikandana, pakaŵa mphindano pakati pa ŵaliska ŵake na ŵa Loti. (Gen. 12:5; 13:7) Kuti mphindano iyi yimare Abrahamu na Loti ŵakeneranga kupatukana. Kasi Abrahamu wakacita wuli? Abrahamu wakalongora kuti wakaŵa munthu wamtende. Nangauli wakaŵa mulara ndiposo wakaŵa paubwezi na Ciuta, wakaphalira waka Loti cakucita yayi.
10 Abrahamu wakati kwa Loti: “Kuleke kuŵa mphindano, pakati pa ine na iwe, na pakati pa ŵaliska ŵane na ŵako; pakuti ndise ŵenenaŵene.” Abrahamu wakatiso: “Kasi caru cose asi cili pamaso pako? Ujipatule kwa ine. Usange utiulute ku woko la mazere, ine ndilutenge ku malyero; panji utiurazge ku malyero, ine ndilutenge ku mazere.” Loti wakasankha caru ca vundira, kweni Abrahamu wakamucitira bina yayi. (Gen. 13:8-11) Pamasinda, Loti wati wakoleka na ŵalwani, mwaluŵiro Abrahamu wakaluta kukamuthaska.—Gen. 14:14-16.
11. Kasi Abrahamu wakacita wuli kuti waŵe pa mtende na Ŵafilisiti?
11 Wonaniso umo Abrahamu wakacitira na Ŵafilisiti awo ŵakaŵa ŵazengezgani ŵake mu caru ca Kenani. Ŵafilisiti “ŵakapoka” cisimi ico ŵateŵeti ŵa Abrahamu ŵakajima ku Beer-sheba. Kasi munthu uyo wakaponoska Loti mu mawoko gha mathemba ghanayi wakeneranga kucita wuli pa nyengo iyi? M’malo mwa kurwa nawo nkhondo, Abrahamu wakakhala waka cete. Pamasinda, themba la Ŵafilisiti likiza kwa iyo kuti ŵacite phangano la mtende. Abrahamu wakazunura nkhani ya cisimi cake pamasinda pakuti wapempheka kuti walape cilapo cakuti wacitirenge lusungu ŵana ŵa themba la Ŵafilisiti. Themba ili likazizikika na nkhani iyi, ndipo likamuwezgera cisimi cake. Abrahamu wakalutilira kukhala mwamtende mu caru ca ŵene.—Gen. 21:22-31, 34.
12, 13. (a) Kasi Yisake wakacita wuli nga mbawiske? (b) Kasi Yehova wakamutumbika wuli Yisake cifukwa ca kutemwa mtende?
12 Yisake mwana wa Abrahamu nayo wakatemwanga mtende nga mbawiske. Ukaboni wa fundo iyi ukusangika pa ivyo Yisake wakacitira Ŵafilisiti. Pakuti ku Beer-lahai-roi cigaŵa ca Negebu kukaŵa njara, Yisake pamoza na ŵamunyumba yake ŵakasamira ku Gerar, caru ca vundira ico cikaŵa cigaŵa ca Ŵafilisiti. Yehova wakatumbika Yisake mwakuti wakaŵa na vyakurya vinandi, ndipo viŵeto vyake vikandana comene. Ŵafilisiti ŵakamba kumucitira sanji. Ŵakakhumbanga yayi kuti wasambazge nga mbawiske, ntheura Ŵafilisiti ŵakawunda visimi ivyo ŵateŵeti ŵa Abrahamu ŵakajima mu malo agha. Pamasinda, themba la Ŵafilisiti likaphalira Yisake kuti ‘wafumeko kwa iwo.’ Mwamtende Yisake wakaluta ku malo ghanyake.—Gen. 24:62; 26:1, 12-17.
13 Yisake wakati wasendelera pataliko, ŵaliska ŵake ŵakajimaso cisimi cinyake. Ŵaliska ŵa Ŵafilisiti ŵakatiso maji ngawo. Nga umo ŵakacitira ŵawiske,Yisake wakalimbana nawo yayi. M’malo mwake, Yisake wakatumaso ŵateŵeti ŵake kuti ŵajimeso cisimi cinyake. Ŵafilisiti ŵakatiso cisimi ici naco nchawo. Pakukhumba kuti waŵe nawo pa mtende, Yisake wakasamira ku malo ghanyake. Ku malo agha ŵateŵeti ŵake ŵakajimaso cisimi, ico Yisake wakacithya zina lakuti Rehoboti. Pa nyengo iyi wakasamira ku Beer-sheba ico cikaŵa cigaŵa ca vundira comene, ndipo Yehova wakamutumbika ndipo wakamuphalira kuti: “Ungopanga, cifukwa ndili nawe, ndipo ndikutumbikenge, na kwandanya mphapu yako cifukwa ca muteŵeti wane Abrahamu.”—Gen. 26:17-25.
14. Kasi Yisake wakalongora wuli kuti wakatemwanga mtende apo themba la Ŵafilisiti likiza kuzakacita nayo phangano la mtende?
14 Yisake wakhumbenge mphanyi wakacitapo kanthu kuti wapoke visimi vyose ivyo ŵateŵeti ŵake ŵakajima. Kweni cifukwa ca kutemwa mtende, Yisake wakasankha kusama m’malo mwa kurwa nawo nkhondo. Pamasinda, themba la Ŵafilisiti pamoza na nduna zake likiza ku Beer-sheba kuti lizakacite phangano la mtende na Yisake, ndipo likati: “Tikuwona nadi kuti Yehova wali nawe.” Pa nyengo iyi napo Yisake wakalongora kuti wakutemwa mtende. Baibolo likuti: “Wakaŵacitira ciphikiro [ŵalendo ŵake], ŵakarya na kumwa. Ŵakawuka namacerocero, ŵakalimbilirana [ŵakacita cilapo ca mtende]; ndipo [Yisake] wakaŵaperekezga . . . mu cimango.”—Gen. 26:26-31.
Sambirani ku Mwana Uyo Yakobe Wakamutemwanga Comene
15. Cifukwa wuli ŵakuru ŵake ŵakamutinkhanga Yosefe?
15 Yakobe mwana wa Yisake “wakaŵa munthu wakuzika.” (Gen. 25:27) Nga umo tadumbiskirana kukwambilira kwa nkhani iyi, Yakobe wakaghanaghana kuŵaso pa mtende na Esau. Nchakuwonekerathu kuti Yakobe wakasambira ku ŵawiske kuŵa pa mtende na ŵanji. Kasi ŵana ŵake wakasambirako kanthu nthena kwa iyo? Pa ŵana ŵanalume 12 ŵa Yakobe, Yosefe ndiyo wakatemwekanga comene. Yosefe wakaŵa mwana wakupulikira na wanchindi, uyo wakapweleleranga vinthu vya ŵawiske. (Gen. 37:2, 14) Kweni ŵakuru ŵake ŵakamucitiranga sanji ndipo ŵakayowoyanga nayo makora yayi. Ŵakamutinkha comene Yosefe mwakuti ŵakamuguliska ku wuzga na kupusika ŵawiskewo kuti ŵagomezge kuti cikoko ca mu thengere camukoma.—Gen. 37:4, 28, 31-33.
16, 17. Kasi Yosefe wakaŵalongora wuli ŵabali ŵake kuti wakutemwa mtende?
16 Yehova wakaŵa na Yosefe. Mazuŵa ghakati ghajumphapo Yosefe wakaŵa nduna yikuru mu Eguputo, panji kuti waciŵiri kwa Faro. Ŵakuru ŵa Yosefe ŵakatondeka kumumanya apo ŵakaluta ku Eguputo kukapenja cakurya. (Gen. 42:5-7) Yosefe wakhumbenge mphanyi wakaŵawezgera ŵabali ŵake nkhaza izo ŵakamucitira na izo ŵakacitira ŵawiskewo. M’malo mwa kuŵawezgera, Yosefe wakayezga kuŵa nawo pa mtende. Wakati wawona kuti ŵabali ŵake ŵapera nadi, wakajivumbura na kuyowoya kuti: “Mungapwetekekanga ku mtima panji kukalipirana mwekha cifukwa ca kundiguliska kuno; Ciuta wakandituma panthazi pinu kuti ndithaske umoyo.” Pamasinda wakaŵafyofyontha wose na kulira pa iwo.—Gen. 45:1, 5, 15.
17 Yakobe wati wafwa, ŵakuru ŵa Yosefe ŵakaghanaghananga kuti waŵawezgerenge ivyo ŵakamucitira. Apo ŵakayowoyanga kwenjerwa kwawo, Yosefe “wakalira masozi” ndipo wakaŵazgora kuti: “Mungopanga; tindimulereni, na ŵana ŵinu.” Cifukwa cakuti Yosefe wakatemwanga mtende ‘wakaŵasanguluska na kuŵakhozga.’—Gen. 50:15-21.
“Vikalembekera Kutisambizga”
18, 19. (a) Pa nkhani ya mtende, kasi mwasambiraci kwa Yehova, Abrahamu, Yisake, Yakobe, na Yosefe? (b) Kasi tizamusambira vici mu nkhani yakulondezgapo?
18 Paulosi wakalemba kuti: “Vinthu vyose ivyo vikalembeka kale, vikalembekera kutisambizga, kuti kwizira mu cizizipizgo cithu na mu cisangulusko cakufuma mu Malemba, tiŵe na cigomezgo.” (Rom. 15:4) Tasanga candulo comene kusanda umo Yehova wakajikomolera kuti tiŵeso nayo pa mtende. Kweniso tandula kuwona umo Abrahamu, Yisake, Yakobe, na Yosefe ŵakalongolera kuti ŵakatemwanga mtende.
19 Para tikughanaghanirapo ivyo Yehova wacita kuti tiŵeso nayo paubwezi, ticiskikenge kucita vyose ivyo tingafiska mwakuti tilutilire kuŵa pa mtende na ŵanyithu mu mpingo. Nkhani ya Abrahamu, Yisake, na Yosefe yikulongora kuti ŵapapi ŵakwenera kuŵa cakuwonerapo pa nkhani ya mtende. Ŵanthu aŵa ŵakulongoraso kuti Yehova wakutumbika awo ŵakuyezgayezga kuwezgerapo mtende. Lekani mphake kuti Paulosi wakati, Yehova “ni Ciuta uyo wakupeleka mtende.” (Ŵazgani Ŵaroma 15:33; 16:20.) Mu nkhani yakulondezgapo tizamuwona cifukwa ico Paulosi wakadidimizgira fundo yakuti tikwenera kuŵa pa mtende na ŵanyithu kweniso ivyo tingacita kuti tisungilire mtende.
Kasi Mwasambira Vici?
• Kasi Yakobe wakalongora wuli kuti wakatemwanga mtende apo wakaŵa pafupi kukumana na Esau?
• Kasi imwe mukujipulika wuli cifukwa ca ivyo Yehova wacita kuti ŵanthu ŵaphemane nayo?
• Kasi mwasambiraci kwa Abrahamu, Yisake, Yakobe na Yosefe?
[Vithuzithuzi pa peji 23]
Kasi Yakobe wakacita cinthu wuli cakuzirwa comene kuti waŵeso pa mtende na Esau?