Kupatawula Nkani Mwandondomeko Yiweme

PAMBERE nkani yinu mundayilinganizge mwandondomeko yiweme, mukwenera kuŵa na cilato mu mtima winu. Kasi cilato cinu ncakuti muphalire waka ŵanji za nkani yakukhwaskana na cipulikano, kaghanaghaniro, uweme wa cintu, panji nkaro yinyake? Kasi mukukhumba kukhozgera panji kususka kaghanaghaniro ka mtundu unyake? Kasi cilato cinu ncakuti mukhuŵirizge ŵanji kuti ŵawongere cintu cinyake panji kuti ŵacite mulimo? Kwali mwamuyowoya nkani yinu kwa muntu yumoza panji pa wumba, kuti mukayowoye mwakufikapo, mukwenera kumanya fundo izo ŵategherezgi ŵinu ŵakuzimanya kale izo zili mu nkani yinu ndiposo manyani kaghanaghaniro kawo kurazga ku ivyo ŵakuvimanya. Pamanyuma pakuti mwamanya fundo izi, nozgekerani nkani yinu mu ntowa yakuti yingakamovwirani kuti mukafiske cilato cinu.

Pakuyowoya za uteŵeti wa Saulos (Paulos) mu Damaseko, buku la Milimo 9:22 likuphara kuti “wakatonda Ŵayuda aŵo ŵakakhalanga mu Damaseko, na kupanikizga nkanira [“Mwandondomeko yiweme,” NW] kuti Mweneuyo ndi Kristu.” Kasi ukaboni uwo ukaperekeka mwandondomeko yiweme ukaŵa vici? Nga ni umo lipoti la uteŵeti wa Paulos la ku Antiyoke na Tesalonika likuyowoyera, cakudanga wakayowoya za unenesko uwo ukaŵapo wakuti Ŵayuda ŵakagomezganga ivyo vili kulembeka mu Malemba gha Cihebere, ndiposo iwo ŵakagomezganga ivyo malemba agha ghakayowoyanga vyakukhwaskana na Mesiya. Pamanyuma pake Paulos wakasanka vigaŵa vya mu Malemba ivyo vikayowoyanga za umoyo na uteŵeti wa Mesiya. Paulos wakazunura ivyo malemba agha ghakayowoyanga ndipo wakaviyerezgera na vintu ivyo vikamucitikira nadi Yesu. Paumaliro pake, iye mwanadi wakamalizga kuyowoya mwakuti, Yesu ni Kristu, panji kuti Mesiya. (Mil. 13:16-41; 17:2, 3) Usange imwe namwe mukuyowoya unenesko wa mu Baibolo mwandondomeko yiweme, ŵanji ŵangamanya kutoreka mtima na ivyo mukuyowoya.

Kulinganizga Ntowa Yakayowoyero. Nkani yingayowoyeka mu ntowa zakupambana-pambana izo ni za ndondomeko yiweme. Usange mwawona kuti zose ni ziweme kwa imwe, mungamanya kuzigwiriskira ncito pamoza ntowa izi. Pano pali zicoko waka mwa izo.

Kugaŵa na Fundo Zikuru. Ntowa iyi yikunjizgamo kulinganizga nkani yinu mu vigaŵa, ndipo cigaŵa cilicose cirongore cilato cinu. Vigaŵa ivi vingaŵa fundo zikuru izo zikupangiska nkani yinu kuti yipulikikwe makora. Izo zingaŵa fundo izo zikukhozgera panji kususka cintu cinyake. Ndipouli, fundo zinyake, nangauli zingaŵa kuti zikukolerana na nkani yinu, mungamanya kuzireka, ici cikuthemba pa mtundu wa ŵategherezgi ŵinu, panji cilato ca nkani yinu.

Tiwone ciyerezgero ca ndondomeko ya fundo zikuru. Upharazgi ufupi wakuyowoya za zina la Ciuta ungasazgapo ivi: (1) kuzirwa kwa kumumanya Ciuta kuti wali na zina lake, (2) kumanya zina la Ciuta, na (3) umo tingacindikira zina ilo.

Nivinandi ivyo tingasambira vyakukhwaskana na ntowa ya kugaŵa nkani na fundo zikuru. Tingasambira kufuma mu vyakupharazga ivyo vyalembeka na “muzga wa magomezgeko na wa vinjeru” vyakuti tigwiriskire ncito pakucitiska masambiro gha Baibolo gha panyumba. (Mat. 24:45) Vyakupharazga ivi vili na fundo zinandi izo zingawovwira ŵasambiri kuti ŵamanye visambizgo vikuru vya unenesko wa Baibolo. Mabuku ghakuru ghakuŵa na mitu yicoko-yicoko iyo yikusangika mu cipaturo cilicose. Mutu ucoko wuliwose wukumunozgekereska musambiri kuti wamanye fundo zakurondezgapo, ndipo pamanyuma pake wakuŵa na cithuzithuzi ca nkani yose.

Cakupangiska na Cakufumapo Cake. Kudumbiskana ico cikapangiska kuti cintu cinyake cicitike ndiposo kuŵa na cakufumapo cake ni ntowa yinyake yakuyowoyera nkani mwandondomeko yiweme.

Usange mukuyowoya na ŵantu awo ŵakukhumbikwira kumanya cakufumapo cake ca ukhaliro uwo ŵakucita, panji ivyo ŵakughanaghana kucita, kugwiriskira ncito ntowa iyi kungaŵa kuweme comene. Buku la Zintharika cipaturo 7 liri na ciyerezgero ciweme comene pa nkani iyi. Ilo likuyowoya za munyamata munyake wakupusa “wambura mahara” (cakupangiska) uyo wakakumana na mwanakazi muleŵi, ndipo pamanyuma pake wakakumana na vyakufumapo viheni comene (cakufumapo).—Zinth. 7:7.

Kuti mudidimizge fundo, mungapambaniska pakati pa vyakufumapo viheni ivyo ŵakusanga awo ŵakukana kurondezga marango gha Yehova, na vyakufumapo viweme ivyo ŵakusanga awo ŵakupulikira Yehova. Mwakurongozgeka na mzimu wa Yehova, Moses wakarongora mphambano yanteura iyo apo wakayowoyanga na mtundu wa Israyeli pambere undanjire mu Caru ca Layizgano.—Dute., cipaturo 28.

Nyengo zinyake nciweme kuti muyambe cidumbirano cinu mwakuyowoya cintu ico cili kucitika (cakufumapo cake) ndipo pamanyuma pake yowoyani ukaboni uwo ukurongora ico cili kucitiska cintu ico kuti cicitike (cakupangiska). Kanandi ntowa iyi yikuyowoyeka mwakufumba fumbo na kupereka zgoro lake.

Cakumara-mahara na Wovwiri Wake. Mu uteŵeti wa m’munda, para mukudumbiskana cakumara-mahara ico ŵantu ŵanandi ŵakukumana naco, ndiposo para mungayowoya umo cakumara-mahara ico cingamazgikira, ici cingapangiska muntu uyo mukuyowoya naye kutegherezga comene. Cakumara-mahara canteura ico cingaŵa ico imwe mwanguyowoya panji ico iye wanguyowoya.

Ciyerezgero ca cakumara-mahara cingaŵa ucekuru na nyifwa, kuthandazgika kwa ucigeŵenga, panji kuthandazgika kwa kuwura urunji. Palije cifukwa cakudumbiskirana nkani yanteura iyi kwa nyengo yitali, ici ncifukwa cakuti waliyose wakumanya kale za vyakumara-mahara ivi. Zunurani waka cakumara-mahara ndipo pamanyuma pake yowoyani wovwiri wakufuma mu Baibolo.

Kulwande linyake, nyengo zinyake cakumara-mahara cikuŵa ca muntu yumoza, ca nga ni masuzgo agho mupapi uyo walije munyake wa mu ntengwa wakukumana nagho, kukhuŵazgika cifukwa ca urwari, panji suzgo ilo yunji wakukumana nalo cifukwa cakuti ŵanyake ŵakumucitira nkaza. Kuti muŵe na cakufumapo ciweme pa cidumbirano cinu, cakudanga mukwenera kutegherezga ivyo munyinu wakuyowoya. Baibolo likupereka cimanyisko cakuzirwa comene cakukhwaskana na vyakumara-mahara vyanteura ivi. Kweni pakukhumbikwira kuti muŵe ŵaluso kuti mugwiriskire ncito makora cimanyisko ico. Usange mukukhumba kuti cidumbirano ico ciŵe ca candulo kwa munyinu, mukwenera kuyowoya mwakukhorweska. Muphalirani munyinu kuti wamanye usange wovwiri uwo mukumurongosolera ngwakukhalirira, panji ni wovwiri wa kanyengo kacoko waka, panji mukumurongosolera za umo wangazizipizgira ukhaliro uwo walimo, na kumungweruska kuti panyengo yasono suzgo lake lingamara yayi. Panikizgani kuti fundo za mu Malemba izo mukuyowoya ni zakukwanira makora kuti zikhozgere cidumbirano cinu. Para mungatondeka kumupanikizgira mwanteura, wovwiri uwo mwayowoya kwa muntu uyo mwadumbiskana naye ungawoneka kuŵa wacandulo kwa iye yayi.

Ndondomeko ya Umo Vintu Vikucitikira. Pali nkani zinyake izo zingayowoyeka makora mwakurondezga nyengo iyo vintu vikacitikira. Mwaciyerezgero, mu buku la Exodus, Vilengo Khumi vyazunulika mwakuyana na umo vikacitikira. Mu buku la Ŵahebere cipaturo 11, mpostole Paulos wali kuzunura ŵanarumi na ŵanakazi awo cipulikano cawo ncakuti ticirondezge, ndipo wose aŵa ŵali kuzunurika mwakuyana na ndondomeko yawo.

Usange mukurongosora nkani yakale mu ndondomeko ya umo yikacitikira, ici cingawovwira ŵategherezgi ŵinu kupulikiska cifukwa cake vintu vinyake vikacitika. Mungayowoya vintu ivyo vikucitika mu nyengo yithu yino mwandondomeko yake umo vyacitikira, ndipo mungacitaso nteura para mukuyowoya vintu ivyo vikacitika mu nyengo za Baibolo. Mwakucita nteura, ndiko kuti mukusazga ndondomeko ya vyakucitika ivyo vikurongora cakupangiska na cakufumapo cake. Usange mukukhumba kuyowoya vyakucitika ivyo Baibolo likuyowoya vyakuti vizamucitika muntazi, kuyowoya ndondomeko ya umo vintu ivyo vizamucitikira kukovwira ŵategherezgi kuti ŵayirondezge makora na kuyikumbukira nkani yinu.

Kuyowoya ndondomeko ya umo vintu vikacitikira kuti kukung’anamura kuti nyengo zose mwambenge kuyowoya na cintu cakwamba ico cikacitika yayi. Nyengo zinyake, cingaŵa cakovwira kuti muyambe kuyowoya nkani mwakuzunura fundo iyo njakukondweska comene mu nkani yinu. Para muyowoyenge cakukumana naco, mungayowoya nyengo iyo muntu munyake kugomezgeka kwake kwa Ciuta kukayezgekera. Pakuti mwauska kale cikondwelero na cakukumana naco, pamanyuma pake yowoyani mwandondomeko yake umo vintu vikacitikira kuti kugomezgeka kwake kuyezgeke.

Yowoyani Fundo Zakwenelera Pera. Mulimose umo mungayowoyera nkani yinu, woneseskani kuti muyowoye fundo zekha izo nzakukolerana na nkani yinu. Mutu wa nkani yinu ndiwo umovwiraninge pa kusanka fundo zakuti muyowoye. Kweniso ghanaghanirani ŵategherezgi ŵinu peneapo mukusanka fundo zinu. Fundo izo zingaŵa zakwenelera ku ŵategherezgi ŵanji kuti zingaŵaso zakwenelera ku ŵategherezgi ŵanyakeso yayi. Mukwenera kuwoneseska kuti nkani yinu yifiske cilato cinu. Para yingatondeka kufiska cilato cinu, mbwenu yingaŵa yacandulo yayi nangauli nkani yingaŵa yakukondweska.

Panyengo iyo mukucita kafukufuku, mutepanji mungasanga fundo zinandi zakukondweska izo zikukolerana na nkani yinu. Kweni fumbo ndakuti, kasi ni fundo wuli izo mukwenera kuzigwiriskira ncito? Para mungakhapizga ŵategherezgi na fundo zinandi comene, cilato ca nkani yinu cingaleka kumanyikwa. Para mungayowoya fundo zikuru zicoko waka na kuzipatawura makora, izo zingakumbukirika makoraghene nkanira kuruska kuyowoya fundo zinandi comene mwakucimbirira. Ici kuti cikung’anamura kuti fundo zicoko-zicoko zileke kugwiriskirika ncito yayi. Kweni woneseskani kuti fundo zicoko-zicoko izi zileke kubisa cilato cinu. Wonani umo fundo zanteura izi zili kulembekera makoraghene nkanira mu Baibolo pa Marko 7:3, 4 na Yohane 4:1-3, 7-9.

Peneapo mukuruta pantazi pa kuyowoya nkani zinu, woneseskani kuti mukuleka kudumulizga pantowa kuyowoya fundo zinu. Kacitiro aka kakusovya ŵategherezgi cifukwa ŵakutondeka kuyirondezga nkani yinu. Kuti fundo zinu ziŵe zakukolerana makora, mukwenera kuzikoreraniska pamoza yimoza na yinyake makoraghene. Mungazikoreraniska pamoza mwa kuyowoya sentensi iyo yili na fundo iyo yikukolerana na sentensi ya pantazi panji pamanyuma pake. Mu viyowoyero vinandi, muli mazgu agho ghakukoreraniska pamoza fundo na kuwoneska umo fundo izo zikukolererana, ya pantazi panji ya pamanyuma pake.

Para mungayowoya fundo izo zikukolerana na nkani yinu mwandondomeko yake, cilato ca nkani yinu cimanyikwenge.