NKHANI YAKUSAMBIRA 24
SUMU 98 Malemba Ngakupelekeka na Chiuta
Ivyo Tingasambirako ku Uchimi Uwo Yakhobe Wakayowoya Wati Wakhala Pachoko Kufwa—Chigaŵa 1
“Wunganani kuti nimuphalirani ivyo vizamumuchitikirani mu mazuŵa ghakunthazi.”—GEN. 49:1.
FUNDO YIKURU
Ivyo tingasambirako ku mazgu ghaumaliro agho Yakhobe wakaphalira ŵana ŵake Rubeni, Simiyoni, Levi, na Yuda.
1-2. Kasi Yakhobe wakachita vichi apo wakaŵa pafupi kufwa, ndipo chifukwa wuli? (Wonaniso chithuzi.)
VYAKA 17 vikaŵa kuti vyajumphapo kufuma apo muteŵeti wa Yehova wakugomezgeka Yakhobe wakasama ku Kenani kuluta ku Eguputo lumoza na mbumba yake yose. (Gen. 47:28) Pa nyengo iyo, wakaŵa wakukondwa chomene kuwonanaso na mwana wake wakutemweka Yosefe, kweniso kuwona mbumba yake yose pamoza. Kweni Yakhobe wakamanya kuti wali pafupi kufwa. Ntheura wakachemeska ŵana ŵake ŵanalume wose kuti ŵize kwa iyo.—Gen. 49:28.
2 Panyengo iyo, kakaŵa kaluso ka mutu wambumba uyo wali pafupi kufwa kuchema ŵanthu ŵamumbumba yake kuti waŵaphalire ulongozgi waumaliro. (Yes. 38:1) Vikulongora kuti panyengo iyi wakasorangaso uyo waŵenge mutu wambumba para iyo wafwa.
Yakhobe wali pa bedi lake, wakuphalira ŵana ŵake 12 ivyo vizamuŵachitikira (Wonani ndime 1-2)
3. Kuyana na Genizesi 49:1, 2, chifukwa wuli mazgu agho Yakhobe wakayowoya ngapadera chomene?
3 Ŵazgani Genizesi 49:1, 2. Kweni nkhumano iyi yikaŵa yapadera. Yakhobe wakaŵaso ntchimi. Pa nkhumano iyi, Yehova wakakhuŵilizga muteŵeti wake uyu kuyowoya vinthu vyamunthazi vyakuzirwa ivyo vikaŵa kuti vikhwaskenge chomene ŵana ŵake. Pa chifukwa ichi, lekani mazgu agho Yakhobe wakayowoya apo wakaŵa pafupi kufwa tikuti ni uchimi.
4. Kasi tidumbiskanenge vichi mu nkhani iyi, ndipo kuchita nthena kutovwirenge wuli? (Wonaniso bokosi lakuti “Mbumba ya Yakhobe.”)
4 Mu nkhani iyi, tidumbiskanenge ivyo Yakhobe wakayowoya ku ŵana ŵake ŵanayi: Rubeni, Simiyoni, Levi, na Yuda. Mu nkhani yakulondezgapo, tizamuwona ivyo wakayowoya ku ŵana ŵake ŵanyake 8. Nga umo tiwonerenge, Yakhobe wakayowoya ivyo vizamuchitikira ŵana ŵake kweniso mbumba zawo. Nyengo yati yajumphapo, mbumba izi zikapanga mtundu ukuru wa Israyeli. Kuwona ivyo vikachitikira mtundu wa Israyeli kutovwirenge kuwona umo mazgu agho Yakhobe wakayowoya ghakafiskikira. Kweniso kusanda mazgu ghake, kutovwirenge kuwona vinthu vyakuzirwa ivyo vingatovwira kuti tikondweskenge Adada ŵithu ŵakuchanya, a Yehova.
RUBENI
5. Kasi Rubeni wakwenera kuti wakakhazganga vichi kufuma kwa awiske?
5 Yakhobe wakamba kuyowoya na Rubeni, wakati: “Ndiwe mwana wane wakwamba.” (Gen. 49:3) Pakuŵa mwana wakwamba, Rubeni wakwenera wakakhazganga kuti waharenge vinthu vinandi vya awiske kuluska ŵana ŵanyake. Wakwenera wakakhazgangaso kuti ndiyo waŵenge mutu wambumba para awiske ŵafwa, kweniso kuti mu fuko lake ndimo muzamufumanga munthu wakuti walongozge mbumba yose.
6. Chifukwa wuli Rubeni wakapokera yayi viharo pakuŵa mwana wakwamba? (Genizesi 49:3, 4)
6 Ndipouli, Rubeni wakapokera yayi viharo ivi pakuŵa mwana wakwamba. (1 Mid. 5:1) Chifukwa wuli? Vyaka vinandi kumanyuma, iyo wakagonana na mwanakazi munyake wa awiske a Yakhobe zina lake Biliha. Biliha wakaŵa muteŵeti wa muwoli wa Yakhobe, Rakelo, uyo wakaŵa kuti wafwa. (Gen. 35:19, 22) Rubeni wakaŵa mwana wa Leya, muwoli munyake wa Yakhobe. Panji Rubeni wakachita ivi chifukwa chakuŵa na khumbiro liheni la kugonana. Panji wakagonana na Biliha mwakuti Yakhobe wamuleke, na kwamba kutemwa chomene amama ŵake a Leya. Mulimose umo vikaŵira, ivyo wakachita apa vikamukondweska yayi Yehova kweniso wakayuyura awiske.—Ŵazgani Genizesi 49:3, 4.
7. Kasi ntchivichi chikachitikira Rubeni na mphapu yake? (Wonaniso bokosi lakuti “Mazgu gha Uchimi Agho Yakhobe Wakayowoya Apo Wakaŵa Pafupi Kufwa.”)
7 Yakhobe wakamuphalira Rubeni kuti: “Uzamuluska yayi.” Mazgu agha ghakafiskika nadi. Palije ukaboni uliwose uwo ukulongora kuti munthu wakufuma mu mphapu ya Rubeni wakazakaŵapo themba, wasembe, panji ntchimi. Ndipouli, Yakhobe wakamunolerathu yayi mwana wake Rubeni chiharo chilichose. Mbumba ya Rubeni nayo yikazakaŵa yimoza mwa mafuko gha Israyeli. (Josh. 12:6) Mu vigaŵa vinyake, Rubeni wakalongora mikhaliro yiwemi yinandi, ndipo palije panyakeso apo pakulongora kuti wakachitaso uzaghali.—Gen. 37:20-22; 42:37.
8. Kasi tikusambirako vichi ku ivyo vikachitikira Rubeni?
8 Kasi tikusambirapo vichi? Tikwenera kuŵikapo mtima kuti tiŵenge ŵakujikora na kukana makhumbiro ghose ghaheni ghakugonana. Usange tayezgeka kuchita kwananga, tikwenera kughanaghanirapo umo ivyo tichitenge vikhwaskirenge Yehova, mbumba yithu, na ŵanji. Tikweneraso kukumbuka kuti “icho munthu wakuseŵa, ndicho wazamuvuna.” (Gal. 6:7) Panyengo yimozamoza, ivyo vikachitikira Rubeni vikutikumbuska lusungu lwa Yehova. Nangauli Yehova wativikilirenge yayi ku masuzgo agho ghangaŵapo chifukwa cha ivyo tabudiska, kweni watumbikenge kuyezgayezga kwithu para tikuchita icho ntchakunyoloka.
SIMIYONI NA LEVI
9. Chifukwa wuli Yakhobe wakakondweskeka yayi na Simiyoni na Levi? (Genizesi 49:5-7)
9 Ŵazgani Genizesi 49:5-7. Kufuma apo, Yakhobe wakayowoya na Simiyoni na Levi. Kweni ivyo wakayowoya vikulongora kuti wakakondweskeka nawo yayi. Vyaka vinandi kumanyuma, Mukenani munyake zina lake Shekemu wakakolelera Dina, mwana msungwana wa Yakhobe. Ntchakupulikikwa kuti ŵana wose ŵa Yakhobe ŵakakwiya chomene na ivyo vikachitikira mudumbu wawo, kweni Simiyoni na Levi ŵakatalulira chomene. Mwauchenjezi ŵakalayizga Shekemu na ŵanthu ŵake kuti ŵachitenge nawo phangano la mtende usange ŵanalume wose ŵazomerenge kukotoleka. Ŵanthu aŵa ŵakazomera ndipo ŵakakotoleka. Kweni apo ŵakaŵa ŵachali kupulika ulwilwi chifukwa cha kukotoleka, Simiyoni na Levi “ŵakatora malupanga ghawo. Ndipo ŵakanjira mu msumba mwamabuchi na kukoma mwanalume waliyose.”—Gen. 34:25-29.
10. Kasi mazgu gha uchimi gha Yakhobe ghakukhwaskana na Simiyoni na Levi ghakafiska wuli? (Wonaniso bokosi lakuti “Mazgu gha Uchimi Agho Yakhobe Wakayowoya Apo Wakaŵa Pafupi Kufwa.”)
10 Yakhobe wakakwiya chomene na ivyo ŵana ŵake ŵaŵiri aŵa ŵakachita. Wakayowoyerathu kuti ŵazamumbininika mu charu chose cha Israyeli. Mazgu agha ghakafiskika nadi pati pajumpha vyaka 200 apo mtundu wa Israyeli ukanjira mu Charu cha Layizgano. Fuko la Simiyoni likapokera chiharo chake mu misumba yinyake ya mu chigaŵa cha fuko la Yuda. (Josh. 19:1) Ndipo fuko la Levi likapokera chiharo chawo mu misumba 48 iyo yikaŵa mu Israyeli yose.—Josh. 21:41.
11. Kasi ni vinthu wuli viwemi ivyo mafuko gha Simiyoni na Levi ghakachita?
11 Fuko la Simiyoni na la Levi likachitaso yayi ivyo ŵapapi ŵawo ŵakabudiska. Fuko la Levi likaŵikapo mtima chomene pa kusopa kwaunenesko. Mozesi wakati wakwera Phiri la Sinayi kuti wakapokere Dango kufuma kwa Yehova, Ŵaisrayeli ŵanandi ŵakamba kusopa katholi, kweni Ŵalevi ŵakakana kusopako ndipo ŵakamovwira Mozesi pakuparanya wose awo ŵakasopanga katholi. (Eks. 32:26-29) Yehova wakasora fuko la Levi kuŵa lakupatulika, ndipo wakalipa mulimo wakuzirwa chomene wakuŵa ŵasembe. (Eks. 40:12-15; Maŵa. 3:11, 12) Pamanyuma, panyengo iyo ŵakapokanga Charu cha Layizgano, ŵa fuko la Simiyoni ŵakarwa mwankhongono pamoza na ŵa fuko la Yuda, ndipo ivi vikakolerana na khumbo la Yehova.—Ŵeru. 1:3, 17.
12. Kasi tingasambirako vichi ku ivyo vikachitikira Simiyoni na Levi?
12 Kasi tikusambirapo vichi? Tikwenera kujikora nanga tingakwiya chomene. Usange imwe panji mubali winu wachitirika vinthu vyambura urunji, ntchakawiro kukwiya. (Sal. 4:4) Ndipouli, tikwenera kukumbuka kuti Yehova wakondwenge nase yayi usange tiyowoyenge panji kuchita chinthu icho chingapweteka munthu uyo watikhuŵazga. (Yak. 1:20) Usange munyake watichitira vinthu mwambura urunji, kwali wakuteŵetera Yehova panji yayi, tikwenera kuchita vinthu ivyo vingakondweska Yehova. Ivi vitovwirenge kugega kuyowoya panji kuchita chinthu icho chingapweteka ŵanji. (Rom. 12:17, 19; 1 Pet. 3:9) Nanga ŵapapi ŵinu ŵangaŵa kuti ŵakuchita vinthu ivyo vikukondweska Yehova yayi, kumbukani kuti imwe mukwenera kutolerako chiyelezgero chawo yayi. Lekani kughanaghana kuti mbwenu namwe vingachitika yayi kuti mukondweske Yehova. Yehova wamovwiraninge kuti muchite icho ntchakunyoloka ndipo wamutumbikaninge.
YUDA
13. Chifukwa wuli Yuda wakwenera kuti wakafipa mtima chomene apo adada ŵake ŵakaŵa kuti ŵayowoyenge nayo?
13 Kufuma apo, Yakhobe wakayowoyaso na mwana wake Yuda. Yuda wakwenera kuti wakamba kufipa mtima wati wapulika ivyo awiske a Yakhobe ŵakayowoya ku ŵakuru ŵake. Nakuti nayo wakachita maubudi ghanyake ghakurughakuru. Simiyoni na Levi ŵati ŵakoma ŵanalume wose ŵa mu Shekemu, Yuda nayo wakaluta pamoza na ŵabali ŵake kukayora vinthu vyose vya ŵanthu aŵa mu msumba. (Gen. 34:27) Nayo wakakolerana na ŵakuru ŵake pakuguliska Yosefe ku wuzga na kupusika adada ŵawo vyakukhwaskana na Yosefe. (Gen. 37:31-33) Pamanyuma, wakagonana na mukamwana wake Tamara, pakughanaghana kuti wakaŵa hule.—Gen. 38:15-18.
14. Kasi Yuda wakachita vinthu wuli viwemi? (Genizesi 49:8, 9)
14 Kweni mwakulongozgeka na mzimu utuŵa, Yakhobe wakamulumba na kumutumbika Yuda. (Ŵazgani Genizesi 49:8, 9.) Yuda wakalongora kuti wakaŵaghanaghaniranga chomene adada ŵake awo sono ŵakaŵa ŵachekuru. Kweniso wakalongora chiwuravi munung’una wake muchoko chomene, Benjamini.—Gen. 44:18, 30-34.
15. Kasi Yuda wakatumbikika wuli?
15 Yakhobe wakayowoyerathu kuti Yuda wazamuŵa mulongozgi wa ŵabali ŵake. Ndipouli, uchimi uwu ukamba kufiskika pati pajumpha vyaka pafupifupi 200. Ŵaisrayeli ŵati ŵafuma mu Eguputo na kwamba kwenda mu mapopa kuluta ku Charu cha Layizgano, fuko la Yuda ndilo likadangiranga panthazi, mafuko ghanyake ghakizanga kumanyuma. (Maŵa. 10:14) Pati pajumpha vyaka, fuko la Yuda ndilo likadangilira pakuthereska chigaŵa chinyake mu Charu cha Layizgano. (Ŵeru. 1:1, 2) Ndipo Davide wakaŵa themba lakwamba pa mathemba agho ghakafuma mu fuko la Yuda. Kweni paliso vigaŵa vinyake vya umo uchimi wakuyowoya vya Yuda ukafiskikira.
16. Kasi uchimi wa pa Genizesi 49:10 ukafiskika wuli? (Wonaniso bokosi lakuti “Mazgu gha Uchimi Agho Yakhobe Wakayowoya Apo Wakaŵa Pafupi Kufwa.”)
16 Yakhobe wakayowoyaso kuti Muwusi wamuyirayira wazamufuma mu fuko la Yuda. (Ŵazgani Genizesi 49:10 na mazgu ghamusi.) Muwusi uyu ni Yesu Khristu, uyo Yakhobe wakamuchema kuti Shilo. Pakuyowoya vya Yesu, mungelo wakati: “Yehova Chiuta wazamumupa chitengo cha Davide, awiske.” (Luka 1:32, 33) Yesu wakuchemekaso “Nkhalamu ya fuko la Yuda.”—Chivu. 5:5.
17. Kasi tingamuyezga wuli Yehova pa nkhani ya umo tikuwonera ŵanji?
17 Kasi tikusambirapo vichi? Yehova wakamutumbika Yuda nangauli wakachita maubudi ghanyake ghakurughakuru. Kweni panji ŵabali ŵake ŵakwenera ŵakajifumbanga chifukwa icho Yehova wakamutumbikira nthena Yuda. Mulimose umo vikaŵira, Yehova wakawonamo viwemi mwa Yuda ndipo wakamutumbika. Kasi tingamuyezga wuli Yehova? Para Mkhristu munyithu wapika uteŵeti unyake wapadera, nyengo zinyake tingamba kuŵika waka mtima pa ivyo munthu uyo wakutondeka kuchita makora. Kweni tikwenera kukumbuka kuti Yehova wakwenera kuti wakukondwa nayo munthu uyo chifukwa cha mikhaliro yake yiwemi. Yehova wakuwonamo viwemi mu ŵasopi ŵake. Tiyeni nase tifwilirepo kuchita nthena.
18. Chifukwa wuli tikwenera kuŵa ŵakuzikira?
18 Chinyake icho tikusambirapo pa ivyo vikachitikira Yuda, nkhukhumbikwa kwa kuŵa ŵakuzikira. Nyengo zose Yehova wakufiska malayizgo ghake, kweni ni nyengo zose yayi apo wakufiska umo ise takhazgiranga panji panyengo iyo ise taghanaghananga. Fuko la Yuda likamba nyengo yeneyiyo yayi kulongozga ŵanthu ŵa Chiuta. Kweni likakhozgera mwakugomezgeka awo Yehova wakaŵasora panyengo iyo kuti ŵalongozgenge, nga ni Mozesi uyo wakaŵa Mulevi, Joshuwa uyo wakaŵa Muefurayimu, panji Themba Sauli ilo likafuma mu fuko la Benjamini. Nase mphanyi takhozgera waliyose uyo Yehova wamusankha kulongozga pakati pithu mazuŵa ghano.—Heb. 6:12.
19. Kasi tasambira vichi vyakukhwaskana na Yehova kufuma pa ivyo tadumbiskana mu nkhani iyi?
19 Kufika apa, kasi tadumbiskana vichi vyakukhwaskana na mazgu gha uchimi agho Yakhobe wakayowoya apo wakaŵa pafupi kufwa? Ntchakuwonekerathu kuti “munthu wakuwona umo Chiuta wakuwonera chara.” (1 Sam. 16:7) Yehova ngwakuzikira chomene kweniso ngwakugowoka. Nangauli wakulekelera yayi nkharo zawakawaka, kweni wakukhazga kuti ŵasopi ŵake ŵachitenge vinthu mwakufikapo yayi. Wangatumbika nanga ni ŵanthu awo ŵakachitapo zakwananga zikuru kumanyuma usange ŵapera zanadi na kwamba kuchita icho ntchakunyoloka. Mu nkhani yakulondezgapo, tizamuwona ivyo Yakhobe wakayowoya ku ŵana ŵake ŵanyake 8.
SUMU 124 Mugomezgeke Nyengo Zose