NKHANI YAKUSAMBIRA 25
SUMU 96 Buku la Chiuta Mbusambazi
Ivyo Tingasambirako ku Uchimi Uwo Yakhobe Wakayowoya Wati Wakhala Pachoko Kufwa—Chigaŵa 2
“Waliyose ŵakamupa thumbiko lakwenelera.”—GEN. 49:28.
FUNDO YIKURU
Ivyo tikusambirako ku mazgu gha uchimi agho Yakhobe wakayowoya ku ŵana ŵake 8, wati wakhala pachoko kufwa.
1. Kasi tiwonenge vichi mu nkhani iyi?
ŴANA ŵa Yakhobe ŵakawungilira awiskewo, ndipo ŵakategherezganga mwakupwelelera apo ŵakaŵatumbikanga. Nga umo tikawonera mu nkhani iyo yajumpha, mazgu agho Yakhobe wakayowoya kwa Rubeni, Simiyoni, Levi, na Yuda ghakwenera kuti ghakaŵazizika ŵana ŵake. Ntheura ŵakwenera kuti ŵakajifumbanga ivyo Yakhobe wayowoyenge ku ŵana ŵake 8. Tiyeni tiwone ivyo tingasambirako ku mazgu agho wakayowoya kwa Zebuloni, Isakara, Dani, Gadi, Asheri, Nafutali, Yosefe, na Benjamini.a
ZEBULONI
2. Kasi Yakhobe wakamuphalira vichi Zebuloni, ndipo mazgu agha ghakafiskika wuli? (Genizesi 49:13) (Wonaniso bokosi.)
2 Ŵazgani Genizesi 49:13. Yakhobe wakayowoya kuti fuko la Zebuloni lizamukhala mumphepete mwa nyanja, cha kumpoto kwa Charu cha Layizgano. Pati pajumpha vyaka 200, fuko la Zebuloni likapokera chiharo icho chikaŵa pakati pa Nyanja ya Galileya na Nyanja ya Meditereniyani. Mozesi wakachima kuti: “Sekelera, we Zebuloni, para ukufuma.” (Doto. 33:18) Ichi panji chikang’anamuranga kuti Ŵazebuloni ŵazamuŵa na mwaŵi wakuchita malonda kwambura kusuzga chifukwa ŵakaŵa pakati pa nyanja ziŵiri. Mulimose umo vikaŵira, fuko la Zebuloni likaŵa na chifukwa chakuŵira lakukondwa.
3. Kasi ntchivichi chingatovwira kuti tiŵe ŵakukondwa?
3 Kasi tikusambirapo vichi? Nyengo zose tikuŵa na vifukwa vyakukondwera, vilije kanthu uko tikukhala panji umo vinthu viliri pa umoyo withu. Kuti tilutilire kuŵa ŵakukondwa, tikwenera kukhorwa na ivyo tili navyo. (Sal. 16:6; 24:5) Nyengo zinyake chingaŵa chipusu kuŵika waka mtima pa vinthu ivyo tilije, m’malo mwa vinthu viwemi ivyo tili navyo. Ntheura yezgayezgani kuwona vinthu viwemi ivyo muli navyo pa umoyo winu.—Gal. 6:4.
ISAKARA
4. Kasi Yakhobe wakamuphalira vichi Isakara, ndipo mazgu ghake ghakafiskika wuli? (Genizesi 49:14, 15) (Wonaniso bokosi.)
4 Ŵazgani Genizesi 49:14, 15. Yakhobe wakamulumba Isakara chifukwa cha kuŵa wakulimbikira ndipo wakamuyaniska na mbunda yankhongono iyo yikunyamura katundu muzito. Yakhobe wakayowoyaso kuti Isakara wazamuŵa na charu chiwemi. Nakuti mazgu gha Yakhobe ghakafiskika nadi, fuko la Isakara likapokera chigaŵa icho chikaŵa chavundira ndipo chikaŵa mumphepete mwa Mlonga wa Yorodani. (Josh. 19:22) Tikukayika yayi kuti ŵakaŵikangapo mtima kulima minda yawo, kweniso kovwira ŵanyawo. (1 Mathe. 4:7, 17) Mwachiyelezgero, fuko la Isakara likaŵa lakunozgeka kovwira pakurwa nkhondo, nga umo vikaŵira pa nyengo ya Mweruzgi Baraki na ntchimi yanakazi Debora.—Ŵeru. 5:15.
5. Kasi tikusambirako vichi ku fuko la Isakara?
5 Kasi tikusambirapo vichi? Yehova wakuzirwiska chomene kulimbikira kwithu apo tikumuteŵetera nga umo wakazirwiskiranga ivyo fuko la Isakara likachita. (Muph. 2:24) Mwachiyelezgero, ghanaghanirani vya ŵabali awo ŵakulimbikira chomene kupwelelera mpingo. (1 Tim. 3:1) Ŵabali aŵa ŵakurwa nkhondo yanadi yayi, kweni ŵakujipeleka kuvikilira ŵanthu ŵa Chiuta ku vinthu ivyo vingananga umoyo wawo wauzimu. (1 Kor. 5:1, 5; Yuda 17-23) Ŵakuŵikaposo mtima kunozgekera na kudumba nkhani kuti ŵakhozge mpingo.—1 Tim. 5:17.
DANI
6. Kasi fuko la Dani likapika uteŵeti wuli? (Genizesi 49:17, 18) (Wonaniso bokosi.)
6 Ŵazgani Genizesi 49:17, 18. Yakhobe wakayaniska Dani na njoka iyo yikuwukira vinyama vikuruvikuru, nga ni hachi la nkhondo na wakukwerapo wake. Fuko la Dani likaŵa lachikanga ndipo likaŵa lakunozgeka kuwukira ŵalwani ŵa Israyeli. Apo ŵakendanga kuluta ku Charu cha Layizgano, fuko la Dani likavikiliranga mtundu wa Israyeli. Ilo likendanga “kumanyuma kulinda magulu ghose.” (Maŵa. 10:25) Uwu ukaŵa uteŵeti wakuzirwa chomene, nangauli Mbaisrayeli wose yayi awo ŵakawonanga ivyo ŵakachitanga.
7. Kasi tikwenera kuwuwona wuli uteŵeti uliwose uwo tingapika mu gulu la Yehova?
7 Kasi tikusambirapo vichi? Kasi muli kuchitapo uteŵeti uwo ukumanyikwa yayi ku ŵanji? Nyengo zinyake mukawovwirapo pa kunozga na kutozga Nyumba ya Ufumu, malo ghakuchitirako ungano wadera panji wa chigaŵa, panji mukawovwirapo pa milimo waka yinyake. Usange ni nthena, mukuwongeka chomene. Nyengo zose mukumbukenge kuti Yehova wakuwona ndipo wakuzirwiska chilichose icho mukumuchitira. Ndipo wakuwonga chomene usange mukumuteŵetera chifukwa chakuti ŵanji ŵamulumbani yayi, kweni mukukhumba kuti mumulongore kuti mukumutemwa kufumira pasi pa mtima.—Mat. 6:1-4.
GADI
8. Kasi ntchivichi chikapangiska fuko la Gadi kuŵa chipusu kuwukirika na ŵalwani mu Charu cha Layizgano? (Genizesi 49:19) (Wonaniso bokosi.)
8 Ŵazgani Genizesi 49:19. Yakhobe wakayowoyerathu kuti gulu la ŵakuwukira lizamuwukira fuko la Gadi. Pamanyuma pa vyaka pafupifupi 200, fuko la Gadi likapika chigaŵa kumafumiro gha dazi kwa Mlonga wa Yorodani, ndipo chigaŵa ichi chikapakana na vyaru vya ŵalwani ŵawo. Ivi vikapangiska kuti chiŵe chipusu kuti fuko ili liwukirikenge na ŵalwani. Ndipouli, fuko la Gadi likachitemwa chigaŵa ichi chifukwa chikaŵa chiwemi kuliskako viŵeto. (Maŵa. 32:1, 5) Apa ntchakuwonekerathu kuti fuko la Gadi likaŵa lachikanga chomene. Kweniso chakuzirwa chomene ntchakuti ŵakagomezganga kuti Yehova waŵawovwirenge kuvikilira chiharo chawo ku ŵalwani. Nakuti kwa vyaka vinandi ŵakatumizganga ŵankhondo ŵawo kukawovwira mafuko ghanyake kupoka Charu cha Layizgano sirya linyake la Mlonga wa Yorodani. (Maŵa. 32:16-19) Ŵakagomezga kuti Yehova wavikilirenge ŵawoli na ŵana ŵawo apo iwo ŵakaŵa ku nkhondo. Yehova wakaŵatumbika chifukwa cha chikanga kweniso kujipeleka kwawo.—Josh. 22:1-4.
9. Kasi kugomezga Yehova kungakhwaska wuli umo tikusankhira vinthu pa umoyo withu?
9 Kasi tikusambirapo vichi? Kuti titeŵetere Yehova nanga ni mu nyengo zakusuzga, tikwenera kulutilira kumugomezga. (Sal. 37:3) Ŵanandi mazuŵa ghano ŵalongora kuti ŵakumugomezga Yehova mwa kujipeleka kovwirapo pa milimo ya vyakuzenga, kuteŵetera uko kukukhumbikwa ŵapharazgi ŵanandi, panji milimo yinyake. Ŵakuchita nthena chifukwa chakuti ŵakugomezga kuti Yehova waŵapwelelerenge nyengo zose.—Sal. 23:1.
ASHERI
10. Kasi fuko la Asheri likatondeka kuchita vichi? (Genizesi 49:20) (Wonaniso bokosi.)
10 Ŵazgani Genizesi 49:20. Yakhobe wakayowoyerathu kuti fuko la Asheri lizamuŵa lisambazi, ndipo ivi ndivyo vikachitika nadi. Chiharo cha fuko la Asheri chikasazgangapo vigaŵa vya vundira chomene mu Israyeli mose. (Doto. 33:24) Chigaŵa chawo chikapakana na Nyanja ya Meditereniyani ndipo chikasazgangaposo dowoko lisambazi chomene la Sidoni. Ndipouli, fuko la Asheri likatondeka kuchimbizgamo Ŵakenani mu charu ichi. (Ŵeru. 1:31, 32) Nkharo zawakawaka za Ŵakenani kweniso na usambazi uwo fuko ili likaŵa nawo, ndivyo vikatimbanizga fuko la Asheri kuŵa lamwamphu pakuteŵetera Yehova. Mwachiyelezgero, apo Mweruzgi Baraki wakakhumbanga wovwiri pakurwa na Ŵakenani fuko ili likamovwira yayi. Ivi vikapangiska kuti fuko ili lileke kuwona vinthu vyakuzizwiska ivyo Yehova wakaŵachitira Ŵaisrayeli kuti ŵathereske ŵalwani ŵawo “pafupi na maji gha Megido.” (Ŵeru. 5:19-21) Nakuti fuko la Asheri likwenera kuti likakhozgeka soni pakupulika sumu yakutonda iyo Baraki na Debora ŵakimba, ndipo yikaŵa na mazgu ghakuti: “Asheri wakakhala waka chete mumphepete mwa nyanja.”—Ŵeru. 5:17.
11. Chifukwa wuli tikwenera kuwona vinthu vyakuthupi mwakwenelera?
11 Kasi tikusambirapo vichi? Tikwenera kumupa Yehova viwemi chomene. Kuti tichite nthena, tikwenera yayi kuŵa nga mbanthu ŵa mu charu ichi awo ŵakughanaghana kuti kuŵa na ndalama kweniso katundu munandi ndivyo ni vyakuzirwa chomene. (Zinth. 18:11) Nangauli tikukhumbikwira ndalama, kweni tikuwona kuti kuŵa na ndalama zinandi ndiko nkhwakuzirwa chomene yayi kuluska kuteŵetera Yehova. (Muph. 7:12; Heb. 13:5) Tikuzomerezga yayi kuti kutemweseska vinthu vyakuthupi kutitondeske kuteŵetera Chiuta. M’malo mwake, tikuŵikapo mtima kumupa Yehova nyengo yithu na nkhongono zithu, pakumanya kuti wazamutitumbika na kutipa umoyo uwemi chomene munthazi.—Sal. 4:8.
NAFUTALI
12. Kasi mazgu agho Yakhobe wakaphalira Nafutali ghakafiskika wuli? (Genizesi 49:21) (Wonaniso bokosi.)
12 Ŵazgani Genizesi 49:21. “Mazgu ghakukondweska” agho Yakhobe wakazunura ghangimiraso umo Yesu wakayowoyeranga apo wakachitanga uteŵeti wake. Yesu wakakhala nyengo yitali mu msumba wa Kaperenaumu, uwo ukaŵa mu chigaŵa cha fuko la Nafutali. Lekani msumba uwu ukachemekanga “msumba wakwake.” (Mat. 4:13; 9:1; Yoh. 7:46) Ndipo ntchimi Yesaya yikachima kuti Yesu wazamuŵa nga ni “ungweru ukuru” ku Ŵazebuloni kweniso Ŵanafutali. (Yes. 9:1, 2) Nadi, Yesu wakaŵa “ungweru wenecho uwo ukupeleka ungweru ku ŵanthu wose” kwizira mu ivyo wakasambizganga.—Yoh. 1:9.
13. Kasi tingachita wuli kuti mazgu ghithu ghakondweskenge Yehova?
13 Kasi tikusambirapo vichi? Ivyo tikuyowoya kweniso umo tikuyowoyera, vikumukhwaska Yehova. Kasi tingayowoya wuli “mazgu ghakukondweska” agho ghangamukondweska Yehova? Tiyowoyenge unenesko pera. (Sal. 15:1, 2) Tingakhozga ŵanyithu na ivyo tikuyowoya para tikuŵalumba pa viwemi ivyo ŵachita, na kuleka kukhalira waka kusanga vifukwa ŵanji panji kudandaura. (Efe. 4:29) Kweniso tingajiŵikira chilato chakuti tiŵe ŵaluso chomene pakwambiska vidumbirano ivyo vingapangiska kuti paumaliro tiŵapharazgire ŵanthu.
YOSEFE
14. Kasi uchimi wakukhwaskana na Yosefe ukafiskika wuli? (Genizesi 49:22, 26) (Wonaniso bokosi.)
14 Ŵazgani Genizesi 49:22, 26. Yakhobe wakwenera kuti wakanothanga nayo chomene Yosefe. Nakuti Yosefe “wakapatulika pa ŵabali ŵake.” Yakhobe wakamuchema kuti ni “mphukira ya khuni lakupambika chomene.” Yakhobe iyomwene wakaŵa khuni, ndipo Yosefe wakaŵa mphukira yake. Yosefe wakaŵa mwana wakwamba wa Rakelo, muwoli wakutemweka chomene wa Yakhobe. Yakhobe wakachima kuti Yosefe ndiyo wapokerenge chiharo chakusazgikira m’malo mwa Rubeni uyo wakaŵa mwana wakwamba wa Yakhobe mwa muwoli wake Leya. (Gen. 48:5, 6; 1 Mid. 5:1, 2) Pakufiska uchimi uwu, ŵana ŵa Yosefe, Efurayimu na Manase ŵakapokera chiharo nga ni mafuko ghaŵiri ghakupambana.—Gen. 49:25; Josh. 14:4.
15. Kasi Yosefe wakachita wuli na vinthu vyambura urunji ivyo wakasangana navyo?
15 Yakhobe wakayowoyaso kuti ŵakuponya mivi ŵakamulasa Yosefe “ndipo ŵakalutilira kumufingira.” (Gen. 49:23) Aŵa ŵakaŵa ŵakuru ŵake awo pakwamba ŵakamuchitiranga sanji, ndipo ndiwo ŵakapangiska kuti wasangane na vinthu vinandi vyambura urunji. Ndipouli, Yosefe wakaŵasungira chakusingo yayi ŵakuru ŵake panji kumwimba mulandu Yehova. M’malo mwake, nga umo Yakhobe wakayowoyera: “Uta [wa Yosefe] ukakhalilira pa malo ghake, ndipo mawoko ghake ghakaŵa ghankhongono na ghapusu.” (Gen. 49:24) Yosefe wakathembanga Yehova pa nyengo iyo wakasangananga na masuzgo, ndipo wakaŵagowokera ŵakuru ŵake kweniso kuŵachitira lusungu. (Gen. 47:11, 12) Yosefe wakazomerezga kuti masuzgo agho wakasangana nagho ghamuyenge. (Sal. 105:17-19) Ntheura Yehova wakamugwiliskira ntchito mu nthowa yapadera.
16. Kasi tingamuyezga wuli Yosefe pa nkhani ya umo tingachitira para tasangana na masuzgo?
16 Kasi tikusambirapo vichi? Tingazomerezganga yayi kuti masuzgo ghatipatuske kwa Yehova panji ŵasopi ŵanyithu. Kumbukani kuti Yehova wangazomerezga kuti tisangane na viyezgo kuti watisambizge. (Heb. 12:7) Wangatisambizga kuti tiŵe na mikhaliro yiwemi Yachikhristu, nga ni lusungu na kugowoka. (Heb. 12:11) Yehova wazamutitumbika para tikuzizipizga nga umo wakachitira Yosefe.
BENJAMINI
17. Kasi uchimi wakukhwaskana na Benjamini ukafiskika wuli? (Genizesi 49:27) (Wonaniso bokosi.)
17 Ŵazgani Genizesi 49:27. Yakhobe wakayowoyerathu kuti Ŵabenjamini ŵazamuŵa ŵaluso pa kurwa nkhondo nga ni mphumphi. (Ŵeru. 20:15, 16; 1 Mid. 12:2) Themba lakwamba la Israyeli, Sauli, likaŵa la fuko la Benjamini. Sauli wakarwa nkhondo mwachikanga chomene na Ŵafilisiti. (1 Sam. 9:15-17, 21) Pamanyuma pa vyaka vinandi, Fumukazi Esitere na Modekayi awo ŵakaŵa ŵa fuko la Benjamini, ŵakaponoska Ŵaisrayeli kuti ŵaleke kukomeka.—Est. 2:5-7; 8:3; 10:3.
18. Kasi tingaliyezga wuli fuko la Benjamini pa nkhani yakukhozgera ndondomeko ya Yehova?
18 Kasi tikusambirapo vichi? Ŵabenjamini ŵakwenera kuti ŵakakondwa chomene kuwona yumoza wa mu fuko lawo wakwimikika kuŵa themba, pakufiska vitumbiko ivyo ŵakalayizgika. Ndipouli, apo Yehova wakawuskako uthemba na kuwupeleka kwa Davide wa fuko la Yuda, ŵa fuko la Benjamini paumaliro ŵakakhozgera kusintha uku. (2 Sam. 3:17-19) Vyaka vinandi vikati vyajumphapo, apo mafuko ghanyake ghakagaluka, Ŵabenjamini ŵakalutilira kugomezgeka na kukolerana na fuko la Yuda kweniso themba ilo likimikika na Yehova. (1 Mathe. 11:31, 32; 12:19, 21) Nase mphanyi talutilira kukhozgera awo Yehova waŵasora kulongozga ŵanthu ŵake mazuŵa ghano.—1 Tes. 5:12.
19. Kasi tikusanga chandulo wuli na mauchimi agho Yakhobe wakayowoya wati wakhala pachoko kufwa?
19 Nase tikusanga chandulo na mazgu gha uchimi agho Yakhobe wakayowoya wati wakhala pachoko kufwa. Para tikusambira umo mauchimi agha ghakafiskikira, vikutovwira kugomezga kuti mauchimi ghanyake agho ghakusangika mu Mazgu gha Chiuta nagho ghafiskikenge. Ndipo kuwona umo ŵana ŵa Yakhobe ŵakatumbikikira, kungatovwira kuti timanye umo nase tingakondweskera Yehova.
SUMU 128 Kuzizipizga M’paka Umaliro
a Wati watumbika Rubeni, Simiyoni, Levi, na Yuda kwambira mulara m’paka muchoko, Yakhobe wakendangaso mundondomeko yayi pakutumbika ŵana ŵake.