Jkʼayinbeytik te spekʼelil yoʼtan te Jehová

1. ¿Bin yuʼun chamnax koʼtantik yuʼun te ay spekʼelil yoʼtan te Jehová?

KʼALAL ya jnoptik ta stojol te ants winiketik te yichʼoj mukʼ yaʼtelik ta balumilal, ¿yabal xjuʼ ya kaltik te pekʼel yoʼtanik? Maniwan. Manchukme jich, te Jehová, te Machʼa spisil ya xjuʼ yuʼun pekʼel yoʼtan stukel (Sal. 113:5-8). Te pekʼel oʼtanil ya xchiknaj ta spisil te taleliletik yuʼun; maʼyuk jxujtʼuk toybail ta yoʼtan. Ta artículo ini ya kilbeytik skʼoplal chanchajp taleliletik yuʼun te Jehová sok ta jujun chajp ya kiltik bin-utʼil snitojbey sba skʼoplal sok te pekʼel oʼtanil. Jaʼnix jich ya kiltik bin-utʼil te Jesús la skʼayinbey stalel te sTate. Spisil ini ya skoltayotik yuʼun ya xnoptsajotikxan ta stojol te Jehová sok te ya jpastikxan tulan te ayuk spekʼelil koʼtantik.

TE JEHOVÁ YA X-ICHʼAWAN TA WENTA

2. ¿Bin ya yakʼ jnoptik te Salmo 62:8 ta swenta te Jehová? (Jaʼnix jich ilawil te foto).

² Te ants winiketik te ay toybail ta yoʼtanik maba ya x-ichʼawanik ta wenta. Kʼax mukʼ skʼoplal ya skuy sbaik te jich ya yakʼik ta ilel ta stalelik, jaʼ yuʼun te yantik ants winiketik maba ya sjokinik o ya spʼajik. ¡Pero ma jichuk stalel te Jehová! Te bitʼil ay spekʼelil yoʼtan, ya skʼan te ya xnoptsajotik ta stojol sok te ya kalbeytik te bin yaʼiyel ya kaʼiy jbatik sok te bin ya jnoptik (kʼopona Salmo 62:8). Jich bitʼil jtul tatil te ay skʼuxul yoʼtan ya yaʼiy te bin ya smel yoʼtan yuʼun te snichʼnab, te jTatik te ay ta chʼulchan ya yaʼiy ta lek te skʼop te j-abatetik yuʼun. Melel ay la yakʼ ta tsʼibayel ta Biblia, yuʼun jich ya yakʼ ta ilel te ya schʼam yaʼiy ta lek te bin ya kaltik sok te ya x-ichʼawan ta wenta (Jos. 10:12-14; 1 Sam. 1:10-18). Manchukme jich-abi, ayniwan wokol ya kaʼiytik te ya jkʼopontike, melel ya jnoptik te ma snujpʼuk te ya yaʼiy te jkʼoptik. ¿Bin ya xjuʼ ya skoltayotik?

3. ¿Bin yuʼun seguro ayat te ya xjuʼ ya akʼopon spisil-ora te Jehová?

³ Ya xjuʼ ya jkʼopontik te Jehová manchukme jich ya kaʼiytik te ma snujpʼuk te kʼuxotik ta yoʼtan. ¿Bin yuʼun te jich ya kaltike? Jaʼ ta swenta te lokʼombakʼop yuʼun te nichʼanil te la yijkitay te state. Ta lokʼombakʼop-abi, te Jesús la yalbey skʼoplal jtul tatil te la snaʼbey yoʼbolil sba te snichʼan te snopoj-a te ma snujpʼuk te ya xchaʼikʼot ta sfamilia, melel bayal bintik ma lek la spas. ¿Bin la spas te tatil kʼalal la yil te chaʼsujt tal te snichʼane? Te kʼalal la yil, «animalnax bajt sta talel te snichʼane, la spet sok la yujtsʼuy sok skʼuxul yoʼtan» (Luc. 15:17-20). Te Jehová jich stalel te bitʼil te tatil-abi. Kʼalal ya xkʼoponot yuʼun te machʼa ay ta mel-oʼtan o te ay smul ya yaʼiy sba, ta swenta te spekʼelil yoʼtan ya yaʼiybey ta lek te skʼope (Lam. 3:19, 20). Te bitʼil ya snaʼbey yoʼbolil sba jaʼ ya xtijbot yoʼtan yuʼun «animalnax» ya xbajt ta stojol yuʼun ya yakʼbey smukʼul yoʼtan sok ya yakʼbey yil te kʼux ta yoʼtan sok te ya spasbey perdón (Is. 57:15). ¿Bin-utʼil ya spas? Bayal buelta jaʼ ya stuuntes te ancianoetik, te sfamilia te jaʼ Testigoetik sok te yantik hermanoetik (Sant. 5:14, 15). Te Jehová ya skoltayotik, melel ya skʼan te ya xnoptsajotik ta stojol.

4. ¿Bin yuʼun ma wokol la yaʼiy te ants winiketik te noptsajik ta stojol te Jesús sok te la skʼoponike?

⁴ Te Jesús ya skʼayinbey stalel te sTat. Jich bitʼil te Jehová, te Jesús jaʼnix jich ay spekʼelil yoʼtan. Jaʼ yuʼun, te kʼalal xtaluk ta Balumilal, te ants winiketik sok smukʼul yoʼtanik noptsajik ta stojol. Sok maba xiwik ta spasbeyel jojkʼoyeletik (Mar. 4:10, 11). Kʼalal te Jesús ay bin ya sjojkʼoylanbey ta swenta jun tema, ya yalik ta jamal te bin ya snopik (Mat. 16:13-16). Teme ay banti ya xchʼayike, maba ya xnijkik yuʼun xiwel, melel snaʼojik te lek yoʼtan te Jesús, te ya xnaʼbot yoʼbolil sbaik yuʼun sok te ay slamalil yoʼtan (Mat. 17:24-27). Te bitʼil te Jesús la skʼayinbey ta lek te stalel te sTate, jich te jnopojeletik yuʼun la snaʼbeyik sba ta lek te Jehová (Juan 14:9). La snopik te maba pajal te stalel te Jehová sok te jwolwanejetik yuʼun te religión ta tiempo-abi, te kʼax tulan yoʼtanik, te ay stoybail yoʼtanik sok te ma x-ichʼawanik ta wenta. Te Jehová ay spekʼelil yoʼtan stukel sok ya yaʼiy te jkʼoptike.

5. ¿Bin-utʼil ya skoltayotik te pekʼel oʼtanil yuʼun ya x-ichʼawanotik ta wenta?

⁵ ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya jkʼayinbeytik stalel te Jehová? Te pekʼel oʼtanil ya skoltayotik yuʼun ya x-ichʼawanotik ta wenta. ¿Bin yuʼun? Melel ya skoltayotik yuʼun ma xkakʼtik ta ilel taleliletik te ya yakʼ xnamaj ta jtojoltik te yantik, jich bitʼil te bikʼtal oʼtanil, te toybail sok te maba ya jpastik perdón. Jaʼnix jich ya skoltayotik ta stael taleliletik te ya x-ikʼbot yoʼtan yuʼun te yantik, jich bitʼil te yutsil oʼtanil, lamal oʼtanil sok te spasel perdón (Col. 3:12-14). Te ancianoetik ya skʼan ya spasik tulan yuʼun yakuk x-ichʼawanik ta wenta. Yuʼun jich ya spasik te ancianoetik ya skʼan ya sjokinik te hermanoetik. Ya skʼan ya yal-abi te ya skʼan ya xbajtik ta tsoblejetik, ma jaʼuk te ya spas sbaik conectar ta Zoom. Sok ya spasik tulan te ban kʼalal ya xjuʼ yuʼunik yuʼun ya xlokʼik ta scholel skʼop Dios ta nanatik sok te hermanoetik. Yuʼun jich te hermanoetik ya snaʼbeyik sba te ancianoetik sok maba ya xiwik ta kʼop te kʼalal ya skʼanik koltayel.

TE JEHOVÁ MABA TULAN YOʼTAN

6, 7. Ala junuk ejemplo te bin-ora te Jehová jaʼ la spas te bin kʼanbot yuʼun te j-abatetik yuʼune.

⁶ Te ants winiketik te ay toybail ta yoʼtanik, tulan yoʼtanik sok jaʼ ya yakʼik ta pasel te bin ya snopike. Pero, te Jehová —te machʼa smelelil te bin ya yal sok te ma pʼisbiluknax te spʼijile— pekʼel yoʼtan sok ya sjeltay te bin snopoj ya spase. Jnop kaʼiytik ta swenta te bin kʼot ta pasel kʼalal te Míriam sok te Aarón jajchik ta wulwulkʼop ta stojol te Moisés, te machʼa jaʼ tsabil yuʼun te Diose. Te Jehová ilin ta stojol te Míriam, melel jaʼ yak ta wulwulkʼop ta stojol. Jaʼ yuʼun la yakʼbey kʼaʼel chamel. Jich yuʼun, te Aarón la yalbey te Moisés te yakuk skoltay te Míriam sok te Moisés la skʼanbey wokol te Jehová te yakuk slekubtese. ¿Bin la spas te Diose? Te machʼa ay toybail ta yoʼtan maniwan ya sjeltay te bin snopoj ya spase. Pero, te Jehová ay spekʼelil yoʼtan sok jaʼ la spas te bin albot yuʼun te Moisés, la slekubtes te Míriam (Núm. 12:1-15).

⁷ Kiltik yan ejemplo te banti te Jehová la yakʼ ta ilel te spekʼelil yoʼtan. Ta swenta jtul j-alwanej la yalbey te ajwalil Ezequías te ya xlaj ta skaj te schamele. Jaʼ yuʼun, te ajwalil sok yokʼel la skʼanbey wokol te Jehová te yakuk xlekubtesot. ¿Bin la spas te Diose? Te bitʼil la snaʼbey yoʼbolil sba la yakʼ kuxinxan 15 jaʼbil (2 Rey. 20:1, 5, 6). Jich bitʼil la kiltik, te bitʼil ay spekʼelil yoʼtan te Jehová jaʼ ya xtijbot yoʼtan yuʼun ya sjeltay te bin snopoj ya spas sok te ya snaʼ yoʼbolil jbatik.

8. ¿Bin ejemploetik ya yakʼik ta ilel te ma tulanuk yoʼtan te Jesuse? (Marcos 3:1-6).

⁸ Te Jesús ya skʼayinbey stalel te sTat. Kʼalal xtaluk ta Balumilal te Jesús ma jaʼuk la yakʼ ta pasel te bin ya snop sok la sle bin-utʼil la skoltaylan te ants winiketik. Jun ejemplo, la slekubtes te ants winiketik ta skʼajkʼalel sábado, manchukme kontrainot yuʼun te jwolwanejetik yuʼun te religión te kʼax tulan yoʼtanike (kʼopona Marcos 3:1-6). Sok maba skomoj sba ta yakʼel ta ilel te talelil-abi te bitʼil jaʼ jolal yuʼun te congregación. Jich bitʼil, kʼalal ay machʼa ya spas jun tulan mulil, te Jesús ay bayal slamalil yoʼtan ta stojol sok ya skoltay yuʼun ya sjeltay te stalel (Apoc. 2:2-5).

9. ¿Bin-utʼil ya jkʼayinbeytik stalel te Jehová, sok te ma jaʼuk ya kakʼtik ta chʼuunel te bin ya kaltike? (Jaʼnix jich ilawil te fotoetik).

⁹ ¿Bin-utʼil ya jkʼayinbeytik stalel te Jehová? Ya skʼan te sokuk spekʼelil koʼtantik ya jnoptik te snopojibal yuʼun te Jehová sok te bin ya spase (Sant. 3:17). Te meʼil tatiletik te ya skʼayinbeyik stalel te Jehová maba ya yakʼbeyik spas te yal snichʼnabik te bin ma xjuʼ yuʼunik spasel. Jun lekil ejemplo yuʼun te meʼil tatiletik ya jtatik ta Génesis 33:12-14, te banti ya yal te Jacob la yichʼ ta wenta te snichʼnab. Jaʼnix jich, te meʼil tatiletik te pekʼel yoʼtanik sok te ma jaʼuk ya yakʼik ta chʼuunel te bin ya yalike, maba ya spajaltay te yal snichʼnabik. Te ancianoetik jaʼnix jich ma skʼan te jaʼuk ya yakʼik ta pasel te bin ya snopik, jaʼ ya yichʼik ta wenta te bin ya yal te yantik ancianoetik jaʼnax teme maba ya skontrain te mantaliletik yuʼun te Biblia (1 Tim. 3:2, 3). Jpisiltik ya skʼan ya kichʼtik ta wenta te bin ya snop te yantik manchukme maba pajaluk sok te bin ya jnoptike (Rom. 14:1). Ta jujuntul ya jpastik tulan ta schʼuunel te tojobtesel ini: «Akʼame chiknajuk ta stojol spisil ants winiketik te ma jaʼuk ya awakʼik ta chʼuunel te bin ya awalike» (Filip. 4:5).

TE JEHOVÁ AY SLAMALIL YOʼTAN

10. ¿Bintik-utʼil yakʼoj ta ilel te ay slamalil yoʼtan te Jehová?

¹⁰ Ayniwan jtaojtik ta ilel te maʼyuk slamalil yoʼtanik te ants winiketik te ya stoy sbaik; ma smulanik te ya xmaliywanik. ¡Ma jichuk stalel te Jehová! Maʼyuk machʼa jich ta Balumilal te bayal slamalil yoʼtan. Jun ejemplo, ta skʼajkʼalel te Noé la yal te ya smaliy 120 jaʼbil yuʼun ya slajin te chopol ants winiketik (Gén. 6:3). Te Noé akʼbot tiempo yuʼun ya schʼites te snichʼnab sok te ya spas te arca sok te sfamilia. Ta patil bael, te Jehová sok slamalil yoʼtan la yaʼiybey skʼop te Abrahán kʼalal la spas te jojkʼoyeletik te bitʼil snopojix ya slajin-a te Sodoma sok te Gomorra. Te machʼa ay stoybail yoʼtan jichniwan la yalbey te Abrahán: «¿Machʼa ya akuy aba-a te ya xtal apasbon jojkʼoyeletike?». Pero, te Jehová maba jichuk la spas, melel ay spekʼelil yoʼtan sok slamalil yoʼtan (Gén. 18:20-33).

11. Jich bitʼil ya yal 2 Pedro 3:9, ¿bin yuʼun te yakto ta maliywanej te Jehová ta ora ini?

¹¹ Ta ora ini, jaʼnix jich te Jehová ya yakʼ ta ilel slamalil yoʼtan. Yak ta smaliyel te ya xkʼot yorail yuʼun ya slajin te chopol balumilal ini. ¿Bin yuʼun te bayal slamalil yoʼtan ta stojol te ants winiketike? «Melel ma skʼan te ni jtuluk ya yichʼ lajinel, jaʼ ya skʼan te yakuk sujtes yoʼtanik ta spisilik» (kʼopona 2 Pedro 3:9). ¿Tojolnaxbal te yak ta maliywanej te Jehová? ¡Maʼuk! Bayal millón ta tul ants winiketik naʼbil sba yuʼun, sok ya jkʼantik te bayalxan millón ta tul ya xnaʼbot sba yuʼun. Manchukme jich-abi, aynax stiempoil te bitʼil ya xmaliywan te Diose. Te Jehová kʼux ta yoʼtan te ants winiketik, pero ma spisiluk-ora ya yakʼ te jaʼ ya spasik te bin ya skʼan yoʼtanik. Ya sta yorail te ya slajinbey skʼoplal te bin chopole (Hab. 2:3).

12. ¿Bin-utʼil ya skʼayinbey te slamalil yoʼtan te Jehová te Jesús?

¹² Te Jesús ya skʼayinbey stalel te sTat. Bayalix jaʼbil te Jesús skʼayinbeyoj te slamalil yoʼtan te Jehová. Staoj ta ilel te bin-utʼil te Satanás spukoj ta alel lotiletik ta stojol te Dios sok ta stojol te ants winiketik te jun yoʼtanik (Gén. 3:4, 5; Job 1:11; Apoc. 12:10). Te Jesús jaʼnix jich yiloj te ya xkʼax tulan swokolik te ants winiketik. Jnop kaʼiytik te yoʼtanukix «ya sjinbey spisil yaʼtel te Pukuje» (1 Juan 3:8). Te Jesús ya smaliy sok slamalil yoʼtan jaʼto te kʼalal ya x-albot yuʼun te Jehová te kʼotix yorail te ya yichʼ lajinbeyel ta jkʼaxel te yaʼtel te pukuje, ¿bin yuʼun te jich ya spase? Jun te bin yuʼune, jaʼ te ay spekʼelil yoʼtan sok ay ta yoʼtan te jaʼnax ay ta swenta te Jehová te ya yal te bin-ora ya xkʼot ta pasel (Hech. 1:7).

13. ¿Bin-ora la yakʼ ta ilel te Jesús te ay slamalil yoʼtan ta stojol te jpuk-kʼopetik yuʼun sok bin yuʼun?

¹³ Kʼalal xtaluk ta Balumilal te Jesús, la yakʼ ta ilel slamalil yoʼtan ta stojol te jpuk-kʼopetik yuʼune. Kʼalal la yil te jajch stij sbaik ta kʼop ta swenta te machʼa mukʼ skʼoplal ya xkʼot ta yolilik, maba ilin. Te bin la spas jaʼ te la yakʼ ta ilel slamalil yoʼtan ta stojolik (Luc. 9:46; 22:24-27). La schʼuun yoʼtan te ya xjuʼ ya sjeltay te stalelike. ¿Jaxan te joʼotike? ¿Aybal banti chʼayemotik bayal buelta? Teme jiche, ya kaltik bayal wokol te pekʼel yoʼtan te Ajwalil kuʼuntik sok te ay slamalil yoʼtan.

14. ¿Bin ya skoltayotik yuʼun ayukxan slamalil koʼtantik?

¹⁴ ¿Bin-utʼil ya jkʼayinbeytik stalel te Jehová? Yuʼun jichuk jtaleltik bitʼil te Jehová, ya skʼan te ayuk kuʼuntik «te snopojibal yuʼun te Cristoe» (1 Cor. 2:16). ¿Bin ya skoltayotik yuʼun jichuk snopojibal kuʼuntik bitʼil te Jesús? Te bin ya skʼan ya jpastik, jaʼ te ya jkʼopontik te Evangelioetik sok te ya jlokʼestik tiempo ta snopilanel ta koʼtantik te bintik la spas te Jesús sok te bin yuʼun te jich la spase. Jaʼnix jich ya skʼan ya jkʼanbeytik te Jehová te yakuk skoltayotik yuʼun ayuk spekʼelil koʼtantik, jich bitʼil te sNichʼane. Kʼalal ayotik ta snopelxan ta swenta te snopojibal yuʼun te Jesús, ya xjuʼ ya jkʼayintik ta lek te Jehová te kʼalal ya kakʼtik ta ilel te slamalil koʼtantik ta stojol te yantik soknix ta jtojoltik (Mat. 18:26-30, 35).

TE JEHOVÁ YA STOYBEY SKʼOPLAL TE MACHʼA PEKʼEL YOʼTAN

15. ¿Bin-utʼil skʼotesoj ta pasel Jehová te bin ya yal te Salmo 138:6?

¹⁵ (Kʼopona Salmo 138:6, TZOXCH). ¿Mabal jichuk te jaʼ jun majtanil te bitʼil te Mukʼul Ajwalil kuʼuntik ay skʼoplal ya yil te machʼatik maʼyuk skʼoplal ya yaʼiy sbaik? Kiltik cheʼoxebuk ejemplo bin-utʼil yakʼoj ta ilel te jayebix jaʼbil kʼaxem tale. Ayniwan ma jnaʼbeytik ta lek skʼoplal, pero te Jehová la yakʼ te ya yichʼ tsʼibayel ta Biblia. Ta namey kʼinal kuxin jtul ants te Débora sbiil, te jun yoʼtan abatin 125 jaʼbil ta sfamilia te Isaac sok te Jacob. Ma bayaluk te bin ya jnaʼtik ta stojol te ants-abi, pero te Jehová la yakʼbey ta yoʼtan te Moisés yuʼun ya stsʼibaybey te sbiil ta Biblia sok te bin-utʼil ya yakʼ ta ilel te kʼux aʼiybil te Débora (Gén. 24:59; 35:8). Ta patil, te Jehová la stsa te David, te jaʼ jtul jkanantuminchij, yuʼun ya x-och ta ajwalil ta lum Israel (2 Sam. 22:1, 36). Te kʼalal mato jaluk yayinel-a te Jesús, ta swenta jtul chʼul-abat te Dios la yakʼ te chaʼoxtul jkanantuminchijetik ya snaʼik stojol te ayinemix ta Belén te Mesiase (Luc. 2:8-11). Sok te kʼalal te José sok te María la yikʼik bael ta templo te Jesús, te Jehová la yakʼ ta ilel te ay skʼoplal ta yoʼtan te Simeón sok te Ana —chaʼtul ants winik te ayix yaʼbilalik— te kʼalal la yakʼ te ya yilik te sNichʼane (Luc. 2:25-30, 36-38). Chikan ta ilel te «manchuc me mero toyol te banti ay te Cajwaltique, pero ya yil te machʼa peqʼuel yacʼoj sba».

16. ¿Bin-utʼil te Jesús la skʼayinbey stalel te sTate?

¹⁶ Te Jesús ya skʼayinbey stalel te sTat. Jich bitʼil te Jehová, te Jesús la stoybey skʼoplal te machʼatik pekʼel yoʼtanik. La yakʼbey snop te smelelil ta swenta te Wentainel yuʼun te Dios te machʼatik jaʼik «joch winiketiknax sok te maʼyuk banti yichʼojik nojptesele» (Hech. 4:13; Mat. 11:25). Jaʼnix jich, sok yutsil yoʼtan la slekubtes te machʼatik ayik ta chamel, kʼalal jich la spas ma jaʼuknax la yakʼ te ya xlekubik, jaʼnix jich yuʼun ayuk skʼoplal ya yaʼiy sbaik (Luc. 5:13). Te junxan ajkʼabal ya skʼan yuʼun ya xlaj-a te Jesús, la spokbey yok te jpuk-kʼopetik yuʼun, jun aʼtelil te jaʼ ya spas te j-abatetike (Juan 13:5). Sok te kʼalal ya xmoix bael ta chʼulchan-a la yakʼbey te machʼatik ya xtʼunot yuʼun —tey ochem jkʼoplaltik-a— jun majtanil, jaʼ te aʼtelil te kʼax mukʼ skʼoplal te ya xjuʼ ya spas te ants winiketik: skoltayel te yantik yuʼun ya sta te skuxlejalik ta sbajtelkʼinal (Mat. 28:19, 20).

17. ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya jkʼayinbeytik stalel te Jehová? (Jaʼnix jich ilawil te foto).

¹⁷ ¿Bin-utʼil ya jkʼayinbeytik stalel te Jehová? Ya kakʼtik ta ilel te kʼux ta koʼtantik sok te ya kichʼtik ta mukʼ te ants winiketik te kʼalal ya jcholbeytik te skʼop Dios ta spisilik, chikan te banti talemik, te bin yak ta kʼaxel ta stojolik, te stsʼumbalik o teme snopojik jun o maʼuk. Jaʼnix jich ya jkʼayinbeytik te ejemplo yuʼun ta swenta te bin yilel ya kiltik te hermanoetik. Maba mukʼuk jkʼoplal ya jkuy jbatik ta stojolik ta skajnax te bin ya jnaʼtik spasel o te bin kaʼteltik kichʼojtike (Filip. 2:3). Te Jehová kʼax tseʼel yoʼtan ya yaʼiy sba kʼalal ya yil te ay spekʼelil koʼtantik sok te ya xlokʼ ta koʼtantik te talel kʼaxel ya kichʼ jbatik ta mukʼ sok yantikxan te bin-utʼil ya kakʼtik ta ilel (Sof. 3:12; Rom. 12:10).

18. ¿Bin yuʼun ya akʼan ya akʼayinbey te spekʼelil yoʼtan te Jehová?

¹⁸ Kʼalal ya jpastik tulan ta skʼayinbeyel te spekʼelil yoʼtan te jTatik te ay ta chʼulchan, ya kakʼtik ta ilel te ya x-ichʼawanotik ta wenta, te maba tulan koʼtantik sok te ay slamalil koʼtantik. Jaʼnix jich, kʼalal ya kakʼbeytik yil slekil koʼtantik te yantik ya kakʼtik ta ilel te ya kichʼtik ta mukʼ, jich bitʼil ya spas te Jehová. Juluk ta koʼtantik te kʼalal ya jpastik tulan ta skʼayinbeyel te spekʼelil yoʼtan, jaʼ ya yakʼ te ayxan jkʼoplaltik ta sit te Jehová (Is. 43:4).