PROVERBIOS
1 Liʼe jaʼ li pʼijil loʼiletik yuʼun Salomon+ ti jaʼ ajvalil ta Israele+ xchiʼuk ti jaʼ xnichʼon Davide:+
2 sventa xichʼ chanel* li pʼijilale+ xchiʼuk li tukʼibtasele;
sventa xichʼ aʼibel smelolal li pʼijil loʼiletike;
3 sventa jtatik li tojobtasel+ ti chakʼ jpʼijiltike,
li jtukʼiltike,+ ti xkichʼ jpʼijiltike*+ xchiʼuk ti lekuk kʼusi jpastike;*
4 sventa xakʼbe spʼijil+ li buchʼu muʼyuk spʼijile;
sventa oyuk yojtikinobil yuʼun li kerem tsebe xchiʼuk ti xtojobuk snopele.+
5 Li buchʼu pʼije chchikinta xchiʼuk chchʼam batel mas chanubtasel;+
li buchʼu xaʼibe smelolale tsaʼ pʼijil beiltasel,+
6 sventa xaʼibe smelolal pʼijil loʼil xchiʼuk jun lokʼolkʼop,*
sventa xaʼibe smelolal li kʼusitik chal li buchʼu pʼije xchiʼuk li kʼusitik chal ti vokol ta aʼiele.+
7 Li kʼusi baʼyel skʼan pasel sventa oyuk yojtikinobil kuʼuntike jaʼ ti jxiʼtatik* li Jeovae.+
Jaʼ noʼox tspʼajik pʼijilal xchiʼuk tukʼibtasel li buchʼutik bolike.+
10 Kuni nichʼon, mu me xachʼun mi tsloʼlaoxuk yaʼi li jpasmuliletike.+
11 Mi xi chalboxuke: «Laʼ chiʼinunkutik.
Jnakʼ* jbatik sventa jmaltik chʼichʼ.
Ta nakʼal ta jpuchʼan jbatik, jmalatik sventa jsaʼtik ta kʼop li buchʼutik chʼabal smulike.
12 Kuxulik ta jbikʼtik jech kʼuchaʼal tspas li Mukinale,*
jech sjunlej chichʼik bikʼel kʼuchaʼal li buchʼutik chyalik batel ta chʼene.
13 Kichʼbetik skotol li kʼusitik ep sbalil yuʼunik ti kʼupilik sbae;
jnojes-o jnatik li kʼusitik ta jpojbetike.
15 Kuni nichʼon, mu xatsʼaklian batel.
Mu teuk xatekʼan batel avakan li ta sbeike,+
16 yuʼun anil chbat yakanik ta spasel li kʼusi toj chopole;
sujom chbat smalik chʼichʼ.+
17 Ta melel, altik noʼox mi chichʼ akʼbel syakobil jkot mut mi te skʼeloje.
18 Jaʼ yuʼun, ta snakʼ* sbaik sventa tsmalik chʼichʼ;
ta nakʼal ta xpuchʼan sbaik sventa tsmilik li yantike.
19 Taje jaʼ jech sbeik li buchʼutik chloʼlavanik sventa tsaʼik li kʼusi tskʼanike,
jaʼ xa tsta-o slajelik li buchʼutik jech tspasike.+
20 Tsots x-avet ta be+ li melel pʼijilale.+
Te x-avet-o li ta kayeetike.*+
21 Te x-avet li ta xchikin kayeetik ti bu ep jxanvile.
Xi ta xal li ta yochebal jteklumetike:+
22 «Voʼoxuk ti muʼyuk apʼijilike, ¿bakʼin to chaviktaik ti akʼanoj li abolilike?
Voʼoxuk ti chalabanvanike, ¿bakʼin to chaviktaik ti lek xavaʼiik labanvaneje?
Xchiʼuk, voʼoxuk ti boloxuke, ¿bakʼin to chaviktaik spʼajel li yojtikinobile?+
23 Tsʼet chikintaik li tukʼibtasel kuʼune xchiʼuk sutanik tal.*+
Vaʼun, chkakʼboxuk tal li sjuʼel jpʼijilale;
chkakʼ avojtikinik li kʼusitik chkale.+
24 Yuʼun la jtakoxuk ta ikʼel, pe muʼyuk xachʼunik-o,
la jyeʼ li jkʼobe, pe muʼyuk buchʼu la stsak ta mukʼ,+
25 muʼyuk la atsakik-o ta venta skotol li tojobtaseletik kuʼune
xchiʼuk la apʼajik-o li tukʼibtasel kuʼune,
26 ta xitseʼin ek mi kʼot ta atojolalik li vokolile;
ta jlabanoxuk kʼalal mi kʼot ta atojolalik li kʼusi chaxiʼik-o yuʼun tajeke,+
27 kʼalal mi tal ta atojolalik kʼuchaʼal tsatsal ikʼaloʼ li kʼusi chaxiʼik-o yuʼun tajeke
xchiʼuk mi tal ta atojolalik kʼuchaʼal tsatsal ikʼ li vokolile,
kʼalal mi tal ta atojolalik li vokolil xchiʼuk at-oʼontone.
28 Xvokoletik-o ta jtojolal li vaʼ kʼakʼale, pe muʼyuk ta jtakʼbeik;
ta saʼikun ta jyalel, pe muʼyuk ta staikun,+
29 yuʼun la spʼajik li yojtikinobile+
xchiʼuk muʼyuk la skʼan la xiʼtaik li Jeovae.+
30 La spʼajik li tojobtasel kuʼune;
muʼyuk laj yichʼik ta mukʼ skotol li tukʼibtasel kuʼune.
31 Jaʼ yuʼun, chil svokolik ta skoj* li kʼusitik tspasike*+
xchiʼuk tsta chaʼiik li tojobtasel yuʼun stukike.*
32 Yuʼun jaʼ chmilat yuʼun stoyobbailik li buchʼutik muʼyuk spʼijilike
xchiʼuk jaʼ tsta-o slajebik ti tsaʼ kʼusi tskʼan stukik li buchʼutik bolike.
33 Yan li buchʼu chchikintabune jun noʼox yoʼonton chkuxi+
xchiʼuk muʼyuk tsvul-o yoʼonton mi xvul ta stojolal jtosuk vokolil ti xibal sbae».+
2 Kuni nichʼon, mi chachʼam li kʼusitik chlokʼ ta kee
xchiʼuk mi chakʼej* kʼuchaʼal kʼulejal li jmantaltake,+
2 taje jaʼo kʼalal chatsʼetan achikin ta stojolal li pʼijilale+
xchiʼuk jaʼo kʼalal chajam avoʼonton sventa jamal xavil lek li kʼusitike;+
3 jech xtok, mi xavokolet ta skʼanel li yaʼibel smelolale+
xchiʼuk mi xa-avet ta skʼanel ti oyuk kʼusi lek xanabe skʼoplale,+
4 mi chasaʼilan-o kʼuchaʼal li platae,+
mi chasaʼilan-o kʼuchaʼal li kʼulejal ti mukule;+
5 vaʼun bi, chavaʼibe smelolal kʼuxi ta xiʼtael* li Jeovae+
xchiʼuk chavojtikin li Diose.+
6 Yuʼun jaʼ chakʼ jpʼijiltik li Jeovae;+
jaʼ chlokʼ tal ta ye li yojtikinobile xchiʼuk li yaʼibel smelolale.
7 Chakʼbe spʼijil li buchʼutik tukʼike;
chkʼot ta jun eskudo* ta stojolal li buchʼutik tukʼ yoʼontonike.+
8 Tskʼelbe sbe li buchʼutik tukʼike
xchiʼuk chchabibe sbe li buchʼutik tukʼ chakʼ sbaik ta stojolale.+
9 Vaʼun, chavaʼibe smelolal li tukʼilale, ti kʼusi tukʼe xchiʼuk ti kʼusi lek ta pasele,
chavaʼibe smelolal bu li tukʼil be skʼan xabate.+
10 Kʼalal ch-och ta avoʼonton li pʼijilale+
xchiʼuk kʼalal kʼupil sba chavaʼi li yojtikinobile,+
11 jaʼ chchabiot ti xatojob snopele+
xchiʼuk jaʼ chchabiot ti oy kʼusi lek xanabe skʼoplale,
12 tskoltaot sventa mu xatam batel li chopol bee,
tskoltaot lokʼel ta stojolal li vinik ti chopol kʼusitik chale,+
13 ta stojolal li buchʼutik chiktaik li tukʼil be
sventa jaʼ tstamik batel li sbelel ikʼal osile,+
14 ta stojolal li buchʼutik xmuyubajik ta spasel li kʼusi chopole,
ti xkuxet yoʼontonik ta loʼlavanej xchiʼuk ta spasel li kʼusi toj chopole,
15 ti muʼyuk tukʼ sbeike
xchiʼuk ti jaʼ stamojik batel ta sjunul xkuxlejalik li loʼlavaneje.
16 Tskoltaot lokʼel ta stojolal li jtoyba* antse,
ta stojolal li jmulavil* ants ti toj manya* kʼu yelan chkʼopoje,+
17 ti tsjip komel li smalal* ta stsebale+
xchiʼuk ti chchʼay ta sjol li strato spasoj xchiʼuk Sdiose.
18 Yuʼun li snae chmutʼij* yalel ta lajelal
xchiʼuk li sbetake te chkʼot ti bu oy li buchʼutik mu xa kʼusi stakʼ spasik ta lajelale.+
19 Mi junuk xa tsutik-o tal li buchʼutik chchiʼinike*
xchiʼuk muʼyuk xa tstaik yan velta li sbelel kuxlejale.+
20 Jaʼ yuʼun, te xabat ta sbe li buchʼutik lekike
xchiʼuk jaʼ xatambe-o batel sbe li buchʼutik tukʼike.+
21 Yuʼun jaʼ noʼox chnakiik ta balumil li buchʼutik tukʼike
22 Yan li buchʼutik toj chopolike ta xichʼik kʼokel* lokʼel li ta balumile+
xchiʼuk li jloʼlavanejetike ta xichʼik bulel lokʼel te.+
3 Kuni nichʼon, mu xachʼay ta ajol li chanubtasel* kuʼune
xchiʼuk kʼelo ta sjunul avoʼonton li jmantaltake,
2 yuʼun chepajesbe skʼakʼalil xchiʼuk sjabilal li akuxlejale
xchiʼuk jun avoʼonton yuʼun.+
3 Mu me xavakʼ ti xiktaot li tukʼil kʼanelal xchiʼuk tukʼilale.*+
Chuko ta anukʼ;
tsʼibao ta avoʼonton;+
4 vaʼun lek cha-ilat xchiʼuk chata lek apʼijil
chil li Diose xchiʼuk li vinike.+
5 Ta sjunul avoʼonton pato avoʼonton ta stojolal Jeova+
xchiʼuk mu xapat-o avoʼonton ti oy kʼusi xavaʼibe smelolale.+
7 Mu toj pʼijuk xavaʼi aba.+
Xiʼtao* li Jeovae xchiʼuk chʼako aba lokʼel ta spasel li kʼusi chopole.
8 Taje jaʼ chpoxta li abekʼtale*
xchiʼuk jaʼ tsikubtas li abakiltake.
9 Jaʼuk xavichʼ-o ta mukʼ Jeova li kʼusitik ep sbalil avuʼune+
xchiʼuk li sba sat* skotol li kʼusitik oy avuʼune;*+
10 vaʼun solel chnoj li skʼejobil* kʼusitik avuʼune+
xchiʼuk li ta spitsʼobiltak uva avuʼune chmal lokʼel li achʼ vinoe.
11 Kuni nichʼon, tsako me lek ta mukʼ li tukʼibtasel chakʼ Jeovae+
xchiʼuk mu xapʼaj li tojobtasel chakʼe,+
12 yuʼun li Jeovae tstukʼibtas li buchʼu skʼanoje,+
jech kʼuchaʼal jun totil ti tstukʼibtas xnichʼon ti skʼanoje.+
13 Xmuyubaj noʼox li vinik ti tsta spʼijile+
xchiʼuk li vinik ti oy kʼusi lek snaʼe;
14 mi oy jpʼijiltike, mas to x-echʼ slekil kʼuchaʼal li platae
xchiʼuk mas to ep sbalil ta jtatik kʼuchaʼal li oroe.+
15 Mas to ep sbalil kʼuchaʼal li kʼupil sba tonetik ta nabe;*
mi jaʼuk stakʼ koʼoltasel xchiʼuk li kʼusitik oy ta avoʼonton chakʼane.
16 Te oy ta sbatsʼikʼob li natil kuxlejale;
te oy ta stsʼetkʼob* li kʼulejal xchiʼuk li ichʼel ta mukʼe.
17 Jun yutsil li sbetake
xchiʼuk oy jun oʼontonal ta skotol li sbetake.+
18 Jaʼ jtekʼ teʼ ti chakʼbe xkuxlejal li buchʼutik tstsakik leke
xchiʼuk xmuyubajik noʼox li buchʼutik tsots stsakojike.+
19 Li Jeovae la stunes pʼijilal sventa la spas li balumile,+
ta skoj ti oy kʼusi lek snabe skʼoplale, la snakan lek li vinajele.+
20 Ta skoj li yojtikinel yuʼune, la xchʼak sba yuʼun li mukʼta nabe
xchiʼuk tsʼuj yalel tal tsʼujul li ta vinajel ti oy stokale.+
21 Kuni nichʼon, teuk-o me ta asat.*
Chabio li pʼijilale xchiʼuk ti xatojob snopele;
22 jaʼ chakʼbot akuxlejal
xchiʼuk chkʼotik ta kʼupil sba natsʼil ta anukʼ.
23 Vaʼun, jun avoʼonton chaxanav ta abe
25 Muʼyuk chaxiʼo yuʼun li kʼusitik xibal sba chtal ta anile+
mi jaʼuk li tsatsal ikʼaloʼ ti chtal ta stojolal li buchʼutik toj chopolike.+
26 Yuʼun jaʼ te chlik tal spatobil avoʼonton ta stojolal li Jeovae;+
muʼyuk chakʼ ti x-och ta petsʼ li avakane.+
27 Mu me xajalan aba ta spasel kʼusi lek ta stojolal li buchʼutik skʼan xakoltae,+
paso me kʼalal xuʼ avuʼune.+
28 Mi xuʼ avuʼun spasel avie,
mu xiuk xavalbe li achiʼile: «¡Batan, te xatal ta tsʼakal! Te chkakʼbot okʼom».
29 Mu xanop ta mukul kʼusi chopol chapasbe achiʼil+
kʼalal jun yoʼonton te xchiʼukot ta nakleje.
31 Mu xavitʼixta li jsaʼkʼop vinike+
mi jaʼuk xatambe batel junuk li sbetake.
32 Yuʼun toj chopol chil Jeova li buchʼu muʼyuk stukʼil kʼusi tspase,+
yan li buchʼu tukʼe lek tajek xil sba xchiʼuk.+
33 Li Jeovae chchopol kʼoptabe sna li buchʼu toj chopole,+
pe chakʼbe bendision sna li buchʼu tukʼe.+
35 Li buchʼutik pʼijike jaʼ chrextoinik* li ichʼel ta mukʼe,
jaʼuk li buchʼutik bolike jaʼ tstoybeik skʼoplal li kʼusi ch-akʼvan ta kʼexlale.+
4 Kuni nichʼnabtak, chikintaik li tukʼibtasel chakʼ li totile;+
tsʼet chikintaik sventa xataik li yaʼibel smelolale.
2 Yuʼun voʼon ta jchanubtasoxuk lek;
4 Jaʼ la xchanubtasun xchiʼuk xi laj yalbune: «Nakʼo lek ta avoʼonton li kʼusitik chkale.+
Chabio li jmantaltake, vaʼun chakuxi-o.+
5 Saʼo apʼijil, saʼo li yaʼibel smelolale.+
Mu xchʼay xavaʼi xchiʼuk mu xavikta li kʼusi chkalbote.
6 Mu xavikta, vaʼun jaʼ tskʼelot.
Kʼano, vaʼun jaʼ chchabiot.
7 Jaʼ noʼox stuk mas tsots skʼoplal* li pʼijilale,+ jaʼ yuʼun saʼo apʼijil;
ta skotol li kʼusi chasaʼe, jaʼ saʼo li yaʼibel smelolale.+
8 Kʼano me tajek, vaʼun ta me stoybot akʼoplal.+
Ta skoj ti chachʼam ta sjunul avoʼontone, ta xakʼot ta ichʼel ta mukʼ.+
9 Chakʼbot kʼupil sba xnichimal ajol;
tskʼupiltasot ta jun alakʼ sba korona».
10 Kuni nichʼon, chikintao xchiʼuk chʼamo li kʼusi chkalbote,
vaʼun chakuxi epal jabil.+
11 Voʼon chkakʼbot avil li sbelel pʼijilale;+
ta jbeiltasot batel ta sbelel tukʼilal ti lek xpolete.+
12 Kʼalal chaxanave, muʼyuk kʼusi chmak-o* avakan;
xchiʼuk mi la-anilaje, muʼyuk kʼusi chapʼosi-o avakan.
13 Tsako lek li tukʼibtasele; mu xakolta.+
Chabio, yuʼun jaʼ akuxlejal.+
14 Mu xatambe batel sbe li buchʼutik toj chopolike
xchiʼuk mu teuk xaxanav ta sbe li jpaschoplejaletike.+
16 Yuʼun jaʼ to ch-och svayelik mi la spasik li kʼusi chopole.
Mu xtal svayelik mi muʼyuk buchʼu sjipojik ta lume.
17 Jaʼ xa kʼotem ta spanik li spasel choplejale
xchiʼuk jaʼ xa kʼotem ta svinoik li saʼkʼope.
18 Pe li sbe buchʼutik tukʼike xkoʼolaj kʼuchaʼal xojobal sakil osil ta sob
ti yantik to tsakub batel jaʼ to mi sakjaman xa ox lek li kʼakʼale.+
19 Li sbe buchʼutik toj chopolike xkoʼolaj kʼuchaʼal ikʼal osil;
mu snaʼik li kʼusi tsmak-o* yakanike.
20 Kuni nichʼon, chikintao lek li kʼusitik chkale;
tsʼet chikintao li kʼusitik chlokʼ ta kee.
21 Teuk-o me ta asat;
kʼejo me lek ta yutil avoʼonton.+
22 Yuʼun jaʼ xkuxlejalik li buchʼutik tstaike
xchiʼuk jaʼ sventa slekilal sjunul li sbekʼtalike.+
27 Mu xabat ta abatsʼikʼob mi jaʼuk ta atsʼetkʼob.*+
Namajeso avakan ta stojolal li kʼusi chopole.
5 Kuni nichʼon, chikintao lek li jpʼijile.
Tsʼet chikintao li kʼusi jnabe lek skʼoplale,+
2 sventa xachabi ti xatojob snopele
xchiʼuk ti meleluk skotol li kʼusi chlokʼ ta avee.+
3 Yuʼun li yanal ye* jun jtoyba* antse xkoʼolaj xchiʼil kʼuchaʼal pom+
xchiʼuk li yee mas to kʼun kʼuchaʼal li aseitee.+
4 Pe ta tsʼakal une, toj chʼa kʼuchaʼal li chʼail tsʼiʼlele+
xchiʼuk oy tajek ye kʼuchaʼal jun espada ti chaʼjot yee.+
5 Li yakane te chyal batel ta lajelal.
Ti bu chanav batele tukʼ ch-ikʼvan batel ta Mukinal.*
6 Muʼyuk tsnopbe skʼoplal li sbelel kuxlejale.
Xyal xmuy noʼox, pe mu snaʼ bu chkʼot li sbee.
7 Avi une, kuni nichʼnab, chikintabeikun
xchiʼuk mu xachʼak abaik lokʼel ta sventa li kʼusi chkalboxuke.
8 Nom oyan ta stojolal li jtoyba* antse,
mu xanopaj batel li ta yochebal snae,+
9 sventa jechuk-o xichʼoxuk ta mukʼ li yantike,+
sventa mu xavil avokol ti jayib to jabil chakuxi batele;+
10 sventa mu jaʼuk slajes yan krixchanoetik li kʼusitik oy avuʼune*+
xchiʼuk ti mu jaʼuk xichʼ batel ta sna jun jyanlum li kʼusi laj avabtelane.
11 Yuʼun mi mu jechuk chapase, xa-ijet* li ta slajeb xa batel akuxlejal
kʼalal chlaj xa batel li avipale xchiʼuk li abekʼtale,+
12 vaʼun xi chavale: «¡Solel la jpʼaj li tukʼibtasele!
¡Solel la spʼaj tajek tojobtasel li koʼontone!
13 Muʼyuk la jchikinta kʼusi laj yalik li jtojobtasvanejetik kuʼune
mi jaʼuk la jtsʼet chikinta li kʼusi laj yalik li jchanubtasvanejetik kuʼune.
14 Jutuk xa tajek mu lilaj-o batel,
te skʼeloj skotolik li buchʼutik tsobol chichʼik ta mukʼ Diose».+
16 ¿Mi yuʼun chmal lokʼel yok li nioʼetik avuʼune
17 Jaʼuk noʼox avuʼun atuk,
maʼuk sventa xavakʼbe yan krixchanoetik.+
18 Akʼo yichʼ akʼbel bendision li snioʼal avaʼale,
jech xtok, muyubajan noʼox xchiʼuk li avajnil ta akeremale,+
19 jaʼ jun uni lekil meʼ teʼtikalchij xchiʼuk jun kʼupil sba teʼtikal meʼ tentsun.+
Muyubajan skotol ora yuʼun li xchuʼe.
Skotol kʼakʼal chʼayaluk tajek avoʼonton yuʼun ta skoj ti skʼanojote.+
20 Jech oxal, kuni nichʼon, mu me lekuk ti xchʼay avoʼonton yuʼun li jun jtoyba* antse
21 Yuʼun yiloj skotol Jeova li sbetak vinike;
chchajbe ta kʼelel skotol ti butik chanave.+
22 Li buchʼu toj chopole chchukat yuʼun li spaltail* stuke
xchiʼuk chchukat yuʼun li xchʼojonal smul stuke.+
23 Ta xcham ta skoj ti muʼyuk la xchʼam tukʼibtasele
xchiʼuk ta skoj ti toj echʼ xa noʼox bole, ta xkʼejpʼuj* batel.
6 Kuni nichʼon, mi avaʼanoj aba ta chʼom ta stojolal li achiʼile,+
mi apasoj trato* xchiʼuk li yan krixchanoe,+
2 mi avichʼoj chukel ta skoj ti oy kʼusi avakʼoj ave chapase,
mi chukulot ta skoj li kʼusi lokʼem ta avee,+
3 paso liʼe, kuni nichʼon, koltao aba lokʼel,
yuʼun la-och xa ta skʼob li achiʼile:
batan, bikʼtajeso aba xchiʼuk kʼanbo vokol ta anil li achiʼile.+
4 Mu xavakʼ ti smutsʼ sba li asate
mi jaʼuk ti smak sba li xikʼ asate.
5 Koltao aba lokʼel kʼuchaʼal teʼtikalchij* ti ochem xa ta skʼob li jnutsole,
jech kʼuchaʼal jkot mut ti ochem xa ta skʼob li jyakmute.
7 Akʼo mi chʼabal komandante yuʼun, bankilal yaj-abtel o ajvalil yuʼun,
8 chchapan kʼusitik tslajes
xchiʼuk tstsob sveʼel+ li ta yorail chichʼ tsobel tsʼunobiletike.
9 ¿Bakʼin to van te puchʼulot-o, chʼajil vinik?
¿Bakʼin to van chalik ta skoj ti vayemote?
10 Mi chavay uni jlikeluke, mi chanikav* uni jlikeluke,
mi te noʼox ameyoj akʼob uni jlikeluk sventa xakuxe,+
11 li povreale chvul ta atojolal kʼuchaʼal jun j-elekʼ
xchiʼuk ti muʼyuk kʼusi x-ayan avuʼune chvul ta atojolal kʼuchaʼal jun vinik ti oy yabtejebe.+
12 Li vinik ti muʼyuk kʼusi xtun-oe xchiʼuk ti toj chopole xtal xbat noʼox ta loʼlavanej;+
13 smutsʼ noʼox li sate,+ xtekʼtun xa yakan tspas xchiʼuk xbechkʼobtavan noʼox.
14 Ta skoj ti toj chopol li yoʼontone,
skotol ora toj chopol li kʼusitik tsnop tspase+ xchiʼuk tspukbe batel skʼoplal saʼkʼop.+
15 Jaʼ yuʼun, ta anil noʼox chvul ta stojolal li svokole,
ta anil noʼox chichʼ lilinel ti mu xa stakʼ poxtaele.+
16 Oy vaktos ti kʼusi spʼajoj li Jeovae;
jech, oy vuktos ti kʼusi toj chopol chile:
17 jaʼ li jtoyba satile,+ li jutkʼop* eile+ xchiʼuk li kʼobil ti tsmalbe xchʼichʼel li buchʼu chʼabal smule,+
18 li oʼontonal ti chopol tajek kʼusi tsnop tspase+ xchiʼuk li akanil ti chbat ta anil ta spasel li kʼusi toj chopole,
19 li jecheʼ testigo ti chloʼlavan skotol orae+
xchiʼuk li buchʼu tslikes saʼkʼop ta stojolal li buchʼutik xchiʼil sbaike.+
21 Teuk-o skotol ora li ta avoʼontone;
chuko lek ta anukʼ.
22 Jaʼ tsbeiltasot kʼalal chaxanave;
jaʼ chchabiot kʼalal chapuchʼan abae
xchiʼuk jaʼ tskʼoponot* kʼalal chajulave.
23 Yuʼun jaʼ jun kantil li chanubtasele+
xchiʼuk jaʼ sakil osil li mantale+
xchiʼuk jaʼ sbelel kuxlejal li tukʼibtasele xchiʼuk li tojobtasele.+
24 Jaʼ chchabiot ta stojolal li chopol antse,+
jaʼ chchabiot ta stojolal li kʼusitik chal sventa chloʼlavan li jmulavil* antse.+
25 Mu sloʼlabot avoʼonton ti kʼupil sba xvinaje+
mi jaʼuk xchʼay avoʼonton yuʼun li sat ti chloʼlavane.
26 Yuʼun ta skoj li jchonbail antse, jpʼej xa noʼox span chkom li jun vinike,+
jaʼuk li jmulavil antse tsta ta nutsel jun kuxlejal ti ep sbalile.
27 ¿Mi mu van xkʼakʼ skʼuʼ spokʼ li jun vinik mi chakʼ kʼokʼ ta stiʼ yoʼontone?+
28 O ¿mi mu van xkʼakʼ yakan li jun vinik mi chanav ta sba akʼale?
29 Jaʼ jech li buchʼu chchiʼinbe ta vayel yajnil xchiʼile;
skotol li buchʼutik tspikik li ants taje ta xichʼik kastigo.+
30 Li krixchanoetike muʼyuk spʼajojik li j-elekʼ
mi ch-elkʼaj sventa xnoj xchʼut ta skoj ti chviʼnaje.
31 Pe mi la staik ta tsakele, vukub to velta jech tstoj sutel;
chakʼ sutel skotol li kʼusitik toyol stojol oy ta snae.+
32 Buchʼuuk noʼox ti tsloʼla snup xchiʼil xchiʼuk jun antse muʼyuk yichʼoj spʼijil;*
buchʼuuk noʼox ti jech tspas taje chakʼbe sba slajeb stuk.+
34 Yuʼun li itʼixale jaʼ chkap-o tajek sjol yuʼun li jun malalile;
muʼyuk chakʼ ta ilel xkʼuxul yoʼonton mi la spak sutele.+
35 Muʼyuk kʼusi ta xchʼam sventa xkʼot ta xkʼexol;
mi jaʼuk xlamaj yoʼonton akʼo mi mukʼ tajek li matanal xavakʼbee.
2 Chʼuno li jmantaltake, vaʼun chakuxi;+
chabio li chanubtasel* kuʼun jech kʼuchaʼal chachabi li yuninal* asate.
3 Chuko ta sniʼtak akʼob;
tsʼibao ta avoʼonton.+
4 Xi xavalbe li pʼijilale: «Voʼot jvixot»,
xi xavalbe xtok li yaʼibel smelolale: «Voʼot kutsʼ kalalot»,
5 sventa xchabiot ta stojolal li jtoyba* antse,+
ta stojolal li jmulavil* antse xchiʼuk ti kʼu yelan toj manya* chkʼopoje.+
6 Te to ta sventanail jna la jkʼel yalel,
te to ta srejail,
7 la jkʼel batel li buchʼutik chʼabal spʼijilike,*
vaʼun laj kil ti te oy keremetike, pe te oy jun ti muʼyuk yichʼoj spʼijile.*+
8 Li kereme te echʼ ta kaye ti te nopol ta s-eskinail sna li jmulavil* antse
xchiʼuk te bat ta sbelel sna
9 kʼalal chʼayem xa ox batel li kʼakʼale, kʼalal ch-ikʼub xa ox batele,+
jaʼo kʼalal poʼot xa ox x-och akʼobale xchiʼuk kʼalal xyamet xa osile.*
10 Vaʼun, laj kil ti tal nupatuk ta be yuʼun jun antse,
li skʼuʼ spokʼ slapoje xkoʼolaj kʼuchaʼal jchonbail ants,+ toj manya li yoʼontone.
11 Toj tsotsik snaʼ xkʼopoj xchiʼuk toj toyba.+
Mu noʼox xnaki* ta sna.
13 Li antse la snit ta anil li kereme, vaʼun la stsʼutsʼ.*
Jpʼel yoʼonton xi laj yalbee:
14 «Oy ta jba yakʼel milbil matanal sventa jun oʼontonal.+
Avie, ay kakʼ li kʼusi kakʼoj ke ta jpase.
15 Jaʼ yuʼun, tal jnupot ta be
sventa xtal jsaʼot, pe ¡laj xa jtaot!
17 La jvijbe komel mirra, aloe* xchiʼuk kanela li jteme.*+
18 Laʼ, ketʼes koʼontontik ta skʼupinel jbatik jaʼ to ti kʼuxi sakube;
koʼol jkʼupintik ti jkʼanoj jbatik tajeke.
19 Yuʼun chʼabal te oy ta jna li jmalale;
nom tajek lokʼem batel.
20 Laj yichʼ batel jchep stakʼin,
jaʼ to tsut talel mi yij xa ox li lunae».*
21 Toj jun yutsil ti kʼu yelan la sloʼlae.+
Toj manya ti kʼu yelan la sloʼlabe sjol ta skʼopojele.
22 Ta anil noʼox te tijil bat ta spat, xkoʼolaj kʼuchaʼal tot vakax ti chbat ta milele,
xkoʼolaj kʼuchaʼal bol vinik ti chichʼ akʼbel kastigo ta latsʼob teʼe,*+
23 jaʼ to ti matsʼal kʼot ta sekub jun flechae;
jech kʼuchaʼal jkot mut ti anil tstikʼ sba ochel ta petsʼe, mu snaʼ ti jaʼ te chakʼ-o xkuxlejale.*+
24 Li avie, kuni nichʼnab, chikintabeikun;
tsʼet chikintaik li kʼusi chkale.
25 Mu me xloʼlaj batel avoʼonton ta sbetak li jmulavil* antse,
mu me xakʼejpʼuj* batel ti butik chanave.+
26 Yuʼun ep xa buchʼutik chamem yuʼun,+
solel ep xa tajek li buchʼutik smiloje.+
27 Li snae te ch-ikʼvan batel ta Mukinal;*
te ch-och yalel ta yutil skuartoaltak lajelal.
8 ¿Mi mu teuk x-avet li pʼijilale?
¿Mi mu tsotsuk chkʼopoj li yaʼibel smelolale?+
2 Te ta toyol stselejaltik+ ta xokon be,
te tsvaʼan sba ti bu chchʼak sba li beetike.
4 «Krixchanoetik, voʼoxuk ta jkʼoponoxuk;
ta jtoy yechʼomal ke ta atojolal akotolik.*
5 Voʼoxuk ti muʼyuk apʼijilike, ayanuk apʼijilik;+
voʼoxuk ti boloxuke, akʼo pʼijubuk li avoʼontonike.
6 Chikintaik, yuʼun tsots skʼoplal li kʼusi chkale,
tukʼ li kʼusi chlokʼ ta kee;
7 yuʼun lek kʼun chlokʼ tal ta ke li kʼusi melele;
xchiʼuk tspʼaj kʼusi toj chopol li kee.
8 Tukʼ skotol li kʼusi chlokʼ ta kee.
Mi jpʼeluk ti muʼyuk stukʼile o ti toj chopole.
9 Skotol jamal ta aʼiel chaʼi li buchʼu oy spʼijile
xchiʼuk tukʼ chaʼi li buchʼutik staoj yojtikinobil yuʼunike.
10 Jaʼ tʼujik li tukʼibtasel kuʼune, maʼukuk li platae
xchiʼuk jaʼ tʼujik li yojtikinobile, maʼukuk li lekil oroe.+
11 Yuʼun li pʼijilale mas to lek kʼuchaʼal li kʼupil sba tonetik ta nabe;*
mi jaʼuk stakʼ koʼoltasel xchiʼuk skotol li kʼusitik oy ta avoʼonton chakʼane.
12 Voʼon li pʼijilalune, jmoj nakalun xchiʼuk li pʼijubtasele,
jtaoj li yojtikinobile xchiʼuk ti xitojob snopele.+
13 Li xiʼtael* Jeovae jaʼ skʼan xal ti chichʼ pʼajel li kʼusi chopole.+
Jpʼajoj li buchʼu tstoy sba stuke, li buchʼu mukʼ yakʼoj sbae,+ li be ti toj chopole xchiʼuk li chopol kʼopojele.+
14 Oy kuʼun lekil tojobtasel xchiʼuk pʼijilal;+
15 Voʼon ta jkoj ti jech-o chventainvanik li ajvaliletike
xchiʼuk ti chakʼik mantal li bankilal j-abteletike.+
16 Voʼon ta jkoj ti jech-o chventainvanik li jnitvanejetike
xchiʼuk ti tukʼ chchapanvanik li bankilaletike.
17 Jkʼanojik li buchʼutik skʼanojikune
xchiʼuk ta staikun li buchʼutik ta saʼikune.+
18 Te oy ta jtojolal li kʼulejale xchiʼuk li mukʼulale,
li kʼulejal ti te oy-oe* xchiʼuk li tukʼilale.
19 Li kʼusitik chkakʼe mas to lek kʼuchaʼal li oroe, akʼo mi jaʼ li lekil oroe,
li kʼusi chkakʼe mas to lek kʼuchaʼal li mas lekil platae.+
20 Te chixanav batel ta sbelel tukʼilal,
ochemun lek ta sbelel li tukʼilale;
21 ep tajek chkakʼbe xrexto* li buchʼutik skʼanojikune
xchiʼuk ta jnojesbe li skʼejobil* kʼusitik yuʼunike.
22 Jaʼ la spasun li Jeovae. Voʼon baʼyel la spasun ta skotol li yabteltake,+
voʼon ti mas sob la spasun ta voʼnee.+
23 Leʼ xa onoʼox ta voʼne laj kichʼ vaʼanele,+
leʼ xa onoʼox ta slikebale, jaʼo kʼalal chʼabal toʼox li balumile.+
24 Laj kichʼ pasel* kʼalal chʼabal toʼox li natil voʼe,+
jaʼo kʼalal chʼabal toʼox li nioʼ ti xtuktun* chlokʼ tal yaʼlele.
25 Jaʼo laj kichʼ pasel kʼalal chʼabal toʼox akʼbil ta yavil li vitsetike,
kʼalal chʼabal toʼox li bikʼtal vitsetike.
26 Jaʼo kʼalal chʼabal toʼox spasoj li balumil xchiʼuk li osiletike
o li baʼyel pukuk* ti meltsaj-o li balumile.
27 Te oyun kʼalal la smeltsan li vinajele;+
kʼalal laj yakʼbe stsʼakil ti bu kʼalal chpaj li vinajele xchiʼuk li nabe,+
28 kʼalal laj yakʼ* ta akʼol li toketike,
kʼalal la snakan li yaviltak natil voʼe,
29 kʼalal laj yakʼ mantal ta sventa li nab
ti mu xjelav batel mas li yaʼlel ti bu kʼalal albil mantale,+
kʼalal laj yakʼbe snaklebtak li balumile,
30 vaʼun jaʼo te oyun ta xokon kʼuchaʼal jun bankilal* j-abtel.+
Voʼon ti buchʼu mas la skʼanun tajek+ jujun kʼakʼale
xchiʼuk limuyubaj skotol ora ta yeloval;+
31 limuyubaj yuʼun li balumil ti xuʼ xichʼ naklebinele
xchiʼuk jaʼ la jkʼan tajek li xnichʼnab krixchanoetike.
32 Avi une, kuni nichʼnab, chikintabeikun;
jech, xmuyubajik noʼox li buchʼutik jaʼ stamojik batel li jbetake.
33 Chikintaik li tukʼibtasele,+ vaʼun chata apʼijilik
xchiʼuk mu me xachʼay ta avoʼontonik li tukʼibtasele.
34 Xmuyubaj noʼox li vinik ti chchikintabune,
ti sob chtal* jujun kʼakʼal ta stiʼ jnae,
ti te smalaoj ta stsʼel stiʼ jnae.
35 Yuʼun li buchʼu tstaikune tstaik kuxlejal+
xchiʼuk lek ch-ilatik yuʼun li Jeovae.
36 Yan li buchʼu muʼyuk tstsakun ta ventae chakʼbe sba svokol stuk
xchiʼuk li buchʼutik spʼajojikune skʼanojik li lajelale».+
3 Stakoj batel skiaratak
sventa xi x-avanik ti butik mas toyol li ta jteklume:+
4 «Buchʼuuk noʼox ti chʼabal spʼijile, ochanik tal liʼe».
Xi chalbe li buchʼu muʼyuk yichʼoj spʼijile:*
5 «Laʼ, laʼ veʼan li jpane
xchiʼuk koʼol xkuchʼtik li vino ti jkapoj xae.
7 Li buchʼu tstukʼibtas jun jlabanvaneje tsaʼ xkʼexlal stuk+
xchiʼuk buchʼuuk noʼox ti tstukʼibtas ti buchʼu toj chopole tsyayijes sba.
8 Mu xatukʼibtas li jun jlabanvaneje, mi moʼoje, ta spʼajot.+
Jaʼ tukʼibtaso li buchʼu pʼije, vaʼun ta skʼanot.+
9 Jaʼ pʼijubtaso li buchʼu pʼije, vaʼun mas to chpʼijub batel.+
Chanubtaso li buchʼu tukʼe, vaʼun chchan batel mas.
10 Li kʼusi baʼyel skʼan pasel sventa xijpʼijube jaʼ ti jxiʼtatik* li Jeovae.+
Li yojtikinobil yuʼun Chʼul Diose+ jaʼ li yaʼibel smelolale.
11 Yuʼun voʼon ta jkoj ti epal kʼakʼal chakuxie+
xchiʼuk ti epal jabil chakuxie.
12 Mi chapʼijube, chatabe sbalil li apʼijile,
yan mi jlabanvanejote, voʼot noʼox chatabe stojobil.
13 Li bol antse toj tsotsik snaʼ xkʼopoj.+
Muʼyuk spʼijil xchiʼuk mi jutebuk kʼusi snabe skʼoplal.
14 Te chchoti ta yochebal sna
ta jun chotlebal ti butik mas toyol li ta jteklume,+
15 xi chapta li buchʼutik te ch-echʼik batele,
jaʼ li jxanviletik ti tukʼ stamoj batel sbeike:
16 «Buchʼuuk noʼox ti chʼabal spʼijile, ochanik tal liʼe».
Xi chalbe li buchʼutik muʼyuk yichʼoj spʼijilike:*+
17 «Lek chiʼ ta uchʼel li voʼ ti elkʼanbile
xchiʼuk toj lek mu li veʼlil ti ta mukul chichʼ lajesele».+
18 Pe li buchʼutik muʼyuk yichʼoj spʼijilike mu snaʼ ti jaʼ te oyik li buchʼutik mu xa kʼusi stakʼ spasik ta lajelale,
10 Pʼijil loʼiletik yuʼun Salomon.+
Li pʼijil nichʼonile xkuxet yoʼonton yuʼun li stote,+
yan li bol nichʼonile chat yoʼonton yuʼun li smeʼe.
2 Mi jsetʼuk* sbalil li kʼulejal mi ta chopol kʼu yelan tabile,
pe li tukʼilale jaʼ chpojvan lokʼel li ta lajelale.+
3 Muʼyuk chakʼ Jeova ti xil viʼnal li buchʼu tukʼe,+
yan li buchʼutik toj chopolike muʼyuk chakʼbe li kʼusi tskʼan yoʼontonike.
5 Li nichʼonil ti oy spʼijile tstsob tsʼunobil ta verano,*
yan li nichʼonil ti kʼexlal sba stalelale ochem lek svayel kʼalal jaʼo chichʼ tsobel li tsʼunobile.+
6 Te oy bendision ta stojolal li buchʼu tukʼe,+
yan li buchʼu toj chopole snakʼoj* ta yoʼonton li saʼkʼope akʼo mi jun yutsil li skʼopojele.
7 Lek chichʼ albel skʼoplal kʼalal chtaat ta naʼel* li buchʼu tukʼe,+
yan li sbi buchʼu toj chopole chchʼay batel skʼoplal.+
8 Li buchʼu oy spʼijil yoʼontone chchʼam li chanubtaseletike,*+
yan li buchʼu mu xichʼ smelol chkʼopoje chichʼ pechʼilanel ta tekʼel.+
9 Li buchʼu tukʼ yoʼonton yakʼoj sbae jun noʼox yoʼonton,+
yan li buchʼu muʼyuk stukʼil kʼusitik tspase* chvinaj onoʼox.+
10 Li buchʼu tsmutsʼ sativan ta skoj smanyaile chakʼbe yatel yoʼonton yantik+
xchiʼuk li buchʼu mu xichʼ smelol chkʼopoje chichʼ pechʼilanel ta tekʼel.+
11 Li ye buchʼu tukʼe jaʼ snioʼal kuxlejal,+
yan li buchʼu toj chopole snakʼoj* ta yoʼonton li saʼkʼope akʼo mi jun yutsil li skʼopojele.+
12 Li pʼajbaile jaʼ tslikes saʼkʼop,
yan li kʼanbaile chpix skotol li mulile.+
13 Li pʼijilale te oy ta ye li buchʼu oy kʼusi lek snabe skʼoplale,+
jaʼuk li vachʼe jaʼ sventa spat li buchʼu muʼyuk yichʼoj spʼijile.*+
14 Li buchʼutik pʼijike skʼejojik* kʼuchaʼal kʼulejal li yojtikinobile,+
jaʼuk li ye buchʼutik bolike tsaʼ svokol stukik.+
15 Li jkʼuleje jaʼ kʼotem ta skʼulejal* li steklumal ti joyobtabil ta muroe.
Li buchʼutik povreike jaʼ slajebik li spovrealike.+
16 Li kʼusitik tspas li buchʼu tukʼe ch-ikʼvan batel ta kuxlejal,
yan li kʼusitik tspas li buchʼu toj chopole ch-ikʼvan batel ta spasel mulil.+
17 Li buchʼu tstsak ta venta li tukʼibtasele tsbeiltas batel yantik li ta sbelel kuxlejale,*
yan li buchʼu muʼyuk tstsak ta venta li tukʼibtasele chchʼay batel ta be yuʼun li yantike.
18 Li buchʼu pʼajvanem ta mukule chal jutbil kʼopetik*+
xchiʼuk li buchʼu chloʼiltavane jaʼ bol krixchano.
19 Kʼalal ep kʼusi chkaltike, persa ta jsaʼ jmultik,+
pe li buchʼu tspajtsan li yee chakʼ ta ilel ti oy spʼijile.+
20 Li yokʼ buchʼu tukʼe xkoʼolaj ta batsʼi lekil plata,+
pe jaʼ jutuk sbalil li yoʼonton buchʼu toj chopole.
21 Li ye buchʼu tukʼe ep buchʼu tsmakʼlin,*+
yan li buchʼu bole chcham ta skoj ti muʼyuk yichʼoj spʼijile.+
23 Li buchʼu bole xkoʼolaj tajimol noʼox chil ti tstikʼ sba ta spasel li kʼusi toj kʼexlal sbae,
yan li pʼijilale jaʼ sventa li buchʼu oy kʼusi lek snabe skʼoplale.+
24 Li kʼusi ta xiʼta li buchʼu toj chopole jaʼ chvul ta stojolal,
yan li buchʼu tukʼe jaʼ ch-akʼbat li kʼusi tskʼan yoʼontone.+
25 Chchʼay batel skʼoplal li buchʼu toj chopol mi echʼ xa ox li tsatsal ikʼaloʼe,+
yan li buchʼu tukʼe xkoʼolaj kʼuchaʼal snakleb na ti te oy ta sbatel osile.+
26 Li buchʼu chʼaje jaʼ jech ch-ilat yuʼun yajval yabtel
kʼuchaʼal pajal vino ta stanal ketik xchiʼuk kʼuchaʼal chʼail* ta sbekʼ jsatik.
27 Jaʼ chnatub yuʼun kuxlejal li xiʼtael* Jeovae,+
jaʼuk li buchʼu toj chopole chjutukaj ti jayib jabil xkuxlejale.+
28 Jaʼ xmuyubaj-o ti kʼusi smalaoj* li buchʼu tukʼe,+
pe li kʼusi spatoj-o yoʼonton li buchʼu toj chopole chlaj noʼox skʼoplal.+
29 Li sbe Jeovae jaʼ stsatsal pojobbailik li buchʼutik chʼabal smulike,+
pe jaʼ chkʼot ta slajebik li jpaschoplejaletike.+
30 Li buchʼu tukʼe mi jsetʼuk* chichʼ jipel ta lum,+
yan li buchʼutik toj chopolike muʼyuk xa tsnaklebinik li balumile.+
31 Chlokʼ* tal pʼijilal ta ye li buchʼu tukʼe,
jaʼuk li chopol eile ta xichʼ tsʼijtsanel* sbatel osil.
32 Li ye buchʼu tukʼe snaʼoj li kʼusi leke,
yan li ye buchʼutik toj chopolike naka jloʼlavanej.
11 Toj chopol chil Jeova li jloʼlavanej kiloe,
pe jaʼ lek tajek chil mi tsʼakal lek li spʼisobile.+
2 Kʼalal chtal li toyobbaile, te napʼal chtal li kʼexlale,+
pe li pʼijilale jaʼ te oy ta stojolal li buchʼutik bikʼit chakʼ sbaike.+
3 Li buchʼutik tukʼike jaʼ chbeiltasatik yuʼun li stukʼil yoʼontonike,+
pe li jloʼlavanejetike jaʼ chlajesatik yuʼun ti chloʼlavanike.+
4 Li kʼulejale* muʼyuk sbalil li ta yorail skʼakʼal oʼontonale,+
pe jaʼuk li tukʼilale jaʼ chpojvan lokʼel li ta lajelale.+
5 Chtukʼibtasbat sbe yuʼun stukʼilal li buchʼu chʼabal smule,
yan li buchʼu toj chopole ta xyal ta lum ta skoj xchoplejal stuk.+
6 Chpojatik yuʼun stukʼilalik li buchʼutik tukʼike,+
pe li jloʼlavanejetike jaʼ chchukatik-o yuʼun li kʼusi tskʼan yoʼontonike.+
7 Kʼalal chcham li jun vinik ti toj chopole, chlaj skʼoplal li spatobil yoʼontone;
xchiʼuk li kʼusi smalaoj tsta ta skoj yipe chlaj skʼoplal xtok.+
8 Chichʼ pojel lokʼel ta vokolil li buchʼu tukʼe,
yan li buchʼu toj chopole jaʼ ch-och ta xkʼexol.+
9 Tsokes xchiʼil ta skoj ye li jvalopatinvaneje,*
pe ta skoj ti oy yojtikinobil yuʼunik li buchʼutik tukʼike, chichʼik pojel.+
10 Xmuyubaj yuʼun jteklum ta skoj slekil yoʼonton li buchʼu tukʼe
xchiʼuk x-avetik ta muyubajel kʼalal chcham li buchʼutik toj chopolike.+
11 Chichʼ toybel skʼoplal jun jteklum ta skoj ti yichʼojik bendision li buchʼutik tukʼike,+
pe ta skoj li kʼusi chlokʼ ta yeik li buchʼutik toj chopolike, jaʼ ta sjinesik li jteklume.+
12 Buchʼuuk noʼox ti muʼyuk yichʼoj spʼijile* chakʼ ta ilel ti spʼajoj li xchiʼile,
pe li vinik ti oy kʼusi lek snabe skʼoplal ta melele tsʼijil noʼox.+
13 Li jutmulile* xtal xbat noʼox ta yalel batel li kʼusi mu stakʼ alele,+
pe li buchʼu stakʼ jpat koʼontontik ta stojolale muʼyuk chal batel li kʼusi mukule.
14 Kʼalal muʼyuk buchʼu lek chbeiltasvane,* chil svokol li jteklume,
pe kʼalal oy ep jtojobtasvanejetike, lek kʼusi chkʼot ta pasel.*+
15 Buchʼuuk noʼox ti tsvaʼan sba ta chʼom ta stojolal li buchʼu mu xojtikine muʼyuk kʼusi lek chkʼot ta stojolal,+
pe buchʼuuk noʼox ti muʼyuk* chakʼ skʼob sventa tspas jun tratoe jun noʼox yoʼonton.
16 Tsta yutsilal li jun ants ti lek yoʼontone,*+
pe li viniketik ti muʼyuk xkʼuxul yoʼontonike tstsatsal ichʼik li kʼulejale.
17 Li buchʼu oy slekil yoʼontone* tstabe sbalil stuk,+
pe jaʼuk li buchʼu chʼabal xkʼuxul yoʼontone chakʼbe sba svokol stuk.+
18 Li buchʼu toj chopole muʼyuk sbalil li stojol tstae,+
pe li buchʼu tstsʼun kʼusi tukʼe tsta li batsʼi matanale.+
19 Li buchʼu te napʼal-o ta stojolal li tukʼilale tsta kuxlejal,+
pe li buchʼu jaʼ snutsoj batel li choplejale tsta lajelal.
20 Li Jeovae toj chopol chil li buchʼutik chopol yoʼontonike,+
yan li buchʼutik chʼabal xchopolil li sbeike lek tajek chil.+
21 Teuk me ta ajol liʼe: li buchʼu toj chopole persa chichʼ kastigo,+
jaʼuk li xnichʼnab buchʼutik tukʼike kolem chkomik.
22 Li kʼupil sba ants ti mu skʼan xichʼ spʼijile
xkoʼolaj kʼuchaʼal aniyo ta oro ti xojol ta sniʼ chitome.
23 Li kʼusi oy ta yoʼonton li buchʼutik tukʼike lek bu ch-ikʼvan batel,+
pe li buchʼutik toj chopolike jaʼ smalaojik li skʼakʼal yoʼonton Diose.
24 Li buchʼu ta slekil yoʼonton chakʼe* chichʼ akʼbel mas;+
pe li buchʼu mu snaʼ xakʼ kʼusitik yuʼune povre chkom.+
25 Li buchʼu* ta slekil yoʼonton chakʼe ch-epaj kʼusitik yuʼun*+
xchiʼuk buchʼuuk noʼox ti tsikubtasbe yoʼonton* yantike ta xichʼ sikubtasbel yoʼonton ek.+
26 Li krixchanoetike ta xchopol kʼoptaik li buchʼu mu xakʼ sat tsʼunobile,
pe jaʼ tslekil kʼoptaik li buchʼu chchone.
27 Li buchʼu baxbol ta spasel kʼusi leke lek chichʼ ilel,+
yan li buchʼu jaʼ tspas li kʼusi chopole jpʼel skʼoplal ti jaʼ chvul ta stojolale.+
28 Li buchʼu spatoj yoʼonton ta skʼulejale chyal ta lum,+
yan li buchʼutik tukʼike chchʼiik batel kʼuchaʼal kʼob teʼ.+
29 Buchʼuuk noʼox ti chakʼbe svokol yutsʼ yalale jaʼ noʼox chrextoinik* li ikʼe+
xchiʼuk li buchʼu bole chmosoinat yuʼun li buchʼu pʼij yoʼontone.
30 Li kʼusi tspas li buchʼu tukʼe xkoʼolaj kʼuchaʼal jtekʼ teʼ sventa kuxlejal+
xchiʼuk oy spʼijil li buchʼu* tstijbe yoʼonton yantik sventa spasik kʼusi leke.+
31 Teuk me ta ajol ti ta xichʼ smoton li buchʼu tukʼ ta sba balumile,
pe mas to chichʼ smoton li buchʼu toj chopole xchiʼuk li jpasmulile.+
12 Li buchʼu skʼanoj chanubtasele skʼanoj li yojtikinobile,+
2 Li lekil krixchanoe lek ch-ilat yuʼun li Jeovae,
pe spʼajoj li buchʼu toj chopol kʼusi snopoj tspase.+
3 Mi junuk vinik lek kʼusi tsta ta skoj ti tspas li kʼusi toj chopole,+
pe li buchʼutik tukʼike muʼyuk chichʼ bulbel lokʼel yibelik.
4 Li lekil ajnilale chkʼot ta skoronail sjol li smalale,+
pe li ajnilal ti kʼexlal sba kʼusi tspase xkoʼolaj kʼuchaʼal chamel ti chkʼaʼ yuʼun sbakil li smalale.+
5 Lek kʼusitik tsnop li buchʼutik tukʼike,
jaʼuk li beiltasel chakʼ li buchʼutik toj chopolike jaʼ noʼox chloʼlavan.
6 Li kʼusitik chlokʼ ta ye li buchʼu toj chopole xkoʼolaj kʼuchaʼal jkontrainvanej ti nakʼal* chmalavan sventa chmilvane,+
jaʼuk li yeik li buchʼutik tukʼike jaʼ chpojatik.+
7 Kʼalal chichʼik jipel ta lum li buchʼutik toj chopolike, chlaj skʼoplalik,
pe te vaʼal-o chkom sna li buchʼutik tukʼike.+
8 Chichʼ kʼupil kʼoptael li buchʼu yichʼoj spʼijil chkʼopoje,+
pe jaʼ chichʼ pʼajel li buchʼu toj chopol yoʼontone.+
9 Jaʼ lek mi jutuk kʼanbilutik xchiʼuk mi jun noʼox kajtuneltike,
jaʼ altik mi ta jmukʼibtas jkʼoplal jtuktik xchiʼuk mi chʼabal jveʼeltike.*+
10 Li buchʼu tukʼe chchabi li stsʼunbal chonbolomtake,
pe li buchʼu toj chopole muʼyuk xkʼuxul yoʼonton chchabivan.+
11 Noj lek xchʼut ta veʼlil li buchʼu chabtelan yosile,+
yan li buchʼu jaʼ tstsʼakli batel li kʼusitik muʼyuk sbalile muʼyuk yichʼoj spʼijil.*
12 Li buchʼu toj chopole chitʼixta li kʼusitik staoj ta nutsel li yan chopol viniketike,
pe li buchʼutik tukʼike xkoʼolajik kʼuchaʼal jtekʼ teʼ ti chakʼ sat ta skoj ti lek tsʼunul yibele.
13 Chukbil chkʼot yuʼun xchopol kʼopojel li buchʼu toj chopole,+
yan li buchʼu tukʼe chkol lokʼel li ta vokolile.
14 Li vinike jun yoʼonton ta skoj li kʼusi lek chlokʼ ta yee+
xchiʼuk tstabe sbalil li yabtel yok skʼobe.
16 Li buchʼu bole ta anil* noʼox chakʼ ta ilel skapemal sjol,+
yan li buchʼu pʼije muʼyuk tstsak ta venta* li kʼusi chopol ch-albate.
17 Li tukʼil testigoe melel* kʼusi chlokʼ ta ye,
yan li jecheʼ testigoe mu meleluk li kʼusi chale.
18 Kʼalal muʼyuk nopbil lek li kʼusi chichʼ alele, xkoʼolaj kʼuchaʼal sniʼ espada ti chyayijesvane,
pe li yokʼ buchʼutik pʼijike chpoxtavan.+
20 Te oy ta yoʼonton loʼlavanej li buchʼu tsnop tspas kʼusi chopole,
pe xmuyubajik noʼox li buchʼutik chtojobtasvanik sventa oyuk jun oʼontonale.+
21 Muʼyuk kʼusi chopol chkʼot ta stojolal li buchʼu tukʼe,+
jaʼuk li buchʼutik toj chopolike tstaik ep vokolil.+
22 Toj chopol chil Jeova li buchʼutik tsjutik kʼope,*+
pe jaʼ kʼupil sba chil li buchʼutik tukʼ chakʼ sbaike.
24 Li buchʼu baxbol skʼobe jaʼ tspasvan ta mantal,+
jaʼuk li buchʼu chʼaj skʼobe ch-akʼbat tsatsal abtelal.+
25 Li kʼusi tsvul-o yoʼonton li jun vinike jaʼ tslubtsanat* yuʼun,+
pe jaʼ chpatbat yoʼonton yuʼun li lekil kʼope.+
26 Li buchʼu tukʼe tskʼel lek li kʼusi oy ta spat xokone,
pe jaʼuk li sbe bu stamoj batel li buchʼutik toj chopolike jaʼ chkʼejpʼujik-o* lokʼel.
27 Li buchʼu chʼaje muʼyuk chbat nutsolajuk,+
pe li buchʼu baxbole chkʼot kʼuchaʼal kʼulejal ti ep sbalil ta stojolal jun vinike.
28 Li sbelel tukʼilale ch-ikʼvan batel ta kuxlejal;+
muʼyuk lajelal li ta sbelele.
13 Li pʼijil nichʼonile chchʼam li tukʼibtasel chakʼ stote,+
2 Li vinike jun yoʼonton ta skoj li kʼusi lek chlokʼ ta yee,+
pe li kʼusi tskʼan tajek li jloʼlavanejetike jaʼ li saʼkʼope.
4 Li chʼajil krixchanoe oy kʼusi tskʼan, pe muʼyuk kʼusi oy yuʼun,+
5 Li buchʼu tukʼe spʼajoj li jutbil kʼope,*+
pe li kʼusitik tspasik li buchʼutik toj chopolike chichʼik-o kʼexlaltasel xchiʼuk labanel.
6 Li buchʼu lek kʼusi tspase* chchabiat yuʼun li tukʼilale,+
pe li jpasmulile jaʼ chjipat yalel ta lum yuʼun li choplejale.
7 Oy buchʼu ti jkʼulej chaʼi sbae, pe mu kʼusi x-ayan yuʼun;+
oy yan ti povre chaʼi sbae, pe oy ep skʼulejal.
8 Li buchʼu jkʼuleje tstoj ta skʼulejal sventa tspoj li xkuxlejale,+
9 Li buchʼutik tukʼike solel xojobaj* tajek li sakil osil yuʼunike,+
pe li buchʼutik toj chopolike chtupʼ li skantilike.+
10 Li toybaile jaʼ noʼox ch-ikʼvan batel ta saʼkʼop,+
pe li pʼijilale te oy ta stojolal li buchʼutik tsaʼik* tojobtasele.+
11 Li kʼulejal ti anil chichʼ taele* ta kʼunkʼun chchʼay batel,+
pe li buchʼu kʼunkʼun tstsob* skʼulejale ch-epaj batel yuʼun.
12 Kʼalal muʼyuk ta jtatik ta ora li kʼusi jmalaojtike,* ch-ipaj-o yuʼun li koʼontontike,+
pe kʼalal chkʼot ta pasel li kʼusi ta jkʼantike, xkoʼolaj kʼuchaʼal jtekʼ teʼ ti chakʼ kuxlejale.+
13 Buchʼuuk noʼox ti tspʼaj li chanubtasele chichʼ akʼbel kastigo,+
pe li buchʼu stsakoj ta mukʼ li mantale chichʼ akʼbel smoton.+
14 Li chanubtasel* chakʼ li buchʼu pʼije jaʼ snioʼal kuxlejal+
sventa chchʼakvan lokʼel li ta spetsʼ lajelale.
15 Li buchʼu oy lek spʼijile lek ilbil,
pe li ta sbe jloʼlavanejetike naka vokolil te oy.
16 Li buchʼu pʼije oy yojtikinobil yuʼun kʼalal oy kʼusi tspase,+
pe li buchʼu bole chakʼ ta ilel stuk li sbolile.+
18 Buchʼuuk noʼox ti muʼyuk tstsak ta venta li tukʼibtasele tspas ta povre xchiʼuk chichʼ kʼexlaltasel,
pe jaʼuk li buchʼu chchʼam tojobtasele* chichʼ toybel skʼoplal.+
19 Kʼalal chkʼot ta pasel li kʼusi tskʼan jun krixchanoe,+ chiʼ lek chaʼi,
pe li buchʼutik bolike mu skʼan xiktaik li kʼusi chopole.+
20 Li buchʼu jaʼ chchiʼin li buchʼutik pʼijike chpʼijub ek,+
pe li buchʼu jaʼ chchiʼin li buchʼutik bolike muʼyuk kʼusi lek chkʼot ta stojolal.+
22 Li lekil krixchanoe chiktabe komel xrexto* li smamobtake,
pe jaʼuk li skʼulejal jpasmulile chichʼ kʼejel* sventa li buchʼu tukʼe.+
23 Li slokbil osil buchʼutik povree chlokʼ yuʼun ep veʼlil,
pe xuʼ bekʼbil* xbat ta skoj ti muʼyuk tukʼilale.
25 Li buchʼu tukʼe ta xveʼ xchiʼuk noj lek xchʼut chkom,+
pe li buchʼutik toj chopolike xokol xchʼutik.+
2 Li buchʼu tukʼ kʼusi tspase xiʼtaoj* li Jeovae,
pe li buchʼu naka loʼlavanej tspase* pʼajbil yuʼun li Diose.
3 Kʼalal xtoyet chkʼopoj li buchʼu bole, xkoʼolaj kʼuchaʼal vachʼ sventa kastigo,
pe jaʼuk li ye buchʼutik pʼijike jaʼ chchabiatik yuʼun.
4 Ti bu chʼabal vakaxe sak noʼox li sveʼebe,
pe ta skoj ti tsots yip li tot vakaxe, ep tsʼunobal chlokʼ yuʼun.
6 Li jlabanvaneje tsaʼ pʼijilal, pe mu sta,
yan li buchʼu xaʼibe smelolale kʼun ta aʼiel chaʼi li yojtikinobile.+
7 Nom oyan ta stojolal li bol vinike,
yuʼun muʼyuk chata apʼijil ta stojolal.+
8 Ta skoj li pʼijilale, li pʼijil vinike snaʼ bu chkʼot li be bu stamoj batele,
pe li buchʼutik bolike chichʼik loʼlael* ta skoj li sbolilike.+
9 Li buchʼutik bolike tstseʼinik noʼox ta sventa li mulile,+
pe li buchʼutik tukʼike ta sjunul yoʼonton chchapan skʼopik.
10 Li koʼontontike xojtikin li svokol stuke
xchiʼuk kʼalal xmuyubaje, mu xuʼ xmuyubaj yuʼun yan krixchano.
11 Chichʼ lajesbel sna li buchʼutik toj chopolike,+
pe li skarpana buchʼutik tukʼike ta xmukʼib batel.
13 Akʼo mi chijtseʼin, pe xuʼ van oy svokol li koʼontontike
xchiʼuk li muyubajele xuʼ xjoypʼij ta vokolil.
14 Li buchʼu jtoyba yoʼontone tstabe stojobil li kʼusitik tspase,+
pe li lekil vinike jaʼ tstabe sbalil li kʼusi lek tspase.+
15 Li buchʼu muʼyuk spʼijile* chchʼun skotol li kʼusi ch-albate,
yan li buchʼu pʼije tsnop lek li kʼusi tspase.+
16 Li buchʼu pʼije lek yichʼoj spʼijil xchiʼuk chchʼak sba lokʼel ti bu toj chopole,
jaʼuk li buchʼu bole muʼyuk yichʼoj spʼijil* xchiʼuk spatoj tajek yoʼonton ta stojolal.
17 Li buchʼu ta anil noʼox snaʼ x-iline chakʼ ta ilel ti bole,+
pe pʼajbil li buchʼu tsnop lek kʼusitik tspase.*
18 Li buchʼutik chʼabal spʼijilike* chbolibik,
pe li buchʼutik pʼijike chkʼot ta skoronaik li yojtikinobile.+
19 Li buchʼutik chopolike persa tsnijan sbaik ta stojolal li buchʼutik lekike
xchiʼuk li buchʼutik toj chopolike tsnijan sbaik ta stiʼ sna li buchʼutik tukʼike.
21 Li buchʼu tspʼaj xchiʼile tsaʼ smul,
pe xmuyubaj noʼox li buchʼu chakʼ ta ilel xkʼuxul yoʼonton ta stojolal li buchʼu povree.+
22 ¿Mi mu tauk xchʼayik ta be li buchʼutik snopoj tspasik kʼusitik chopole?
Pe li buchʼutik jpʼel yoʼonton tspasik li kʼusi leke ta xichʼik akʼbel ta ilel tukʼil kʼanelal xchiʼuk tukʼilal.+
23 Kʼusiuk tsatsal abtelal chichʼ tabel sbalil,
pe mi naka loʼil noʼoxe, ch-ikʼvan batel ta povreal.+
24 Li buchʼutik pʼijike jaʼ kʼotem ta skoronaik li skʼulejalike;
pe li kʼusitik tspasik li buchʼutik bolike mas to chbolibik-o.+
25 Li jun melel testigoe chkoltavan,
pe li jutkʼop* testigoe chloʼlavan skotol ora.
26 Li buchʼu xiʼtaoj Jeovae spatoj lek yoʼonton ta stojolal+
xchiʼuk jaʼ chkʼot ta snakʼobbail li xnichʼnabe.+
27 Jaʼ snioʼal kuxlejal li xiʼtael Jeovae,
jaʼ chchʼakvan lokʼel li ta spetsʼ lajelale.
28 Jaʼ smukʼulal ajvalil li epal krixchanoetike,+
pe li ajvalil ti chʼabal buchʼu tsventaine muʼyuk kʼusi xuʼ yuʼun.
29 Li buchʼu mu snaʼ xkap ta anile xaʼibe lek smelolal,+
pe li buchʼu muʼyuk smalael yuʼune chakʼ ta ilel sbolil.+
30 Li oʼontonal ti stsʼijet* noʼoxe jaʼ slekilal li jbekʼtaltike,
pe li yitʼixal oʼontonale xkoʼolaj kʼuchaʼal chamel ti chkʼaʼ yuʼun jbakiltike.+
31 Li buchʼu tsloʼla li povree jaʼ chchopol kʼopta li Jpasvanej yuʼune,+
jaʼuk li buchʼu chakʼbe ta ilel xkʼuxul yoʼonton li buchʼu abol sbae tskʼupil kʼopta li Diose.+
32 Li buchʼu toj chopole ta xjipat ta lum yuʼun li xchoplejal stuke,
pe jaʼuk li buchʼu tukʼe tsta snakʼobbail ta skoj ti tukʼ yoʼontone.+
33 Li pʼijilale te tsʼijil chkux ta yut yoʼonton jun krixchano ti xaʼibe smelolale,+
pe li buchʼutik bolike chakʼik ta ojtikinel ta anil.
34 Li tukʼilale tstoybe skʼoplal jun mukʼta lum,+
yan li mulile chakʼ ta kʼexlal jun jteklum.
35 Li ajvalile xmuyubaj ta stojolal li jun jtunel ti oy spʼijil kʼusi tspase,+
pe jaʼ xkapet sjol ta stojolal li buchʼu kʼexlal sba kʼusi tspase.+
15 Kʼalal xlamet* noʼox chijtakʼave, chchʼak lokʼel li skʼakʼal oʼontonale,+
yan mi chyayijesvan* ti kʼu yelan chijkʼopoje, tslikes skapemal jolil.+
2 Li yokʼ buchʼutik pʼijike lek tstunesik li yojtikinobile,+
yan li buchʼutik bolike jaʼ chlokʼ ta yeik li kʼusitik bolike.
4 Li lekil kʼopojele* xkoʼolaj kʼuchaʼal jtekʼ teʼ sventa kuxlejal,+
yan li chopol kʼopojele tsyayijes koʼontontik.
6 Ep tajek kʼulejal ta sna li buchʼu tukʼe,
yan li buchʼu toj chopole tsta-o svokol li kʼusitik tstae.*+
8 Toj chopol chil Jeova li milbil matanal chakʼik li buchʼutik toj chopolike,+
jaʼuk li s-orasion buchʼutik tukʼike xmuyubaj-o yuʼun.+
9 Toj chopol chil Jeova ti kʼu yelan xkuxlejal* li buchʼu toj chopole,+
pe jaʼ skʼanoj li buchʼu tstsʼakli batel li tukʼilale.+
10 Chopol* noʼox chil tukʼibtasel li buchʼu tskomtsan lekil bee,+
pe buchʼuuk noʼox ti tspʼaj li tukʼibtasele chcham.+
11 Chajal ta sba ta sat Jeova li Mukinale* xchiʼuk li yavil lajelale,*+
¡pe mas to chajal ta sba ta sat li yoʼonton krixchanoetike!+
12 Li jlabanvaneje muʼyuk skʼanoj li buchʼu chtukʼibtasate,+
muʼyuk tsjakʼbe sloʼil li buchʼutik pʼijike.+
13 Li oʼontonal ti xmuyubaje stseʼet noʼox jsatik yuʼun,
pe mi kʼux li koʼontontike, chlubtsanvan.+
14 Li oʼontonal ti xaʼibe smelolale tsaʼ li yojtikinobile,+
yan li ye buchʼutik bolike jaʼ noʼox sveʼelinojik* li kʼusi bole.+
15 Chopol noʼox chil skotol kʼakʼal li buchʼu chat yoʼontone,+
yan li buchʼu xkuxet* noʼox yoʼontone xmuyubaj noʼox skotol kʼakʼal.*+
16 Jaʼ mas lek mi jxiʼtaojtik* Jeova akʼo mi jutuk kʼusi oy kuʼuntike,+
jaʼ muʼyuk lek mi chkat koʼontontik* akʼo mi ep jkʼulejaltike.+
17 Jaʼ mas lek mi oy kʼanbail akʼo mi jun noʼox setsʼ* itaj oye,+
jaʼ muʼyuk lek mi oy pʼajbail akʼo mi oy jkot tot vakax ti jupʼesbile.*+
18 Li buchʼu anil snaʼ x-iline jaʼ tslikes kʼop,+
yan li buchʼu mu snaʼ x-ilin ta anile jaʼ tspajes kʼop.+
19 Li buchʼu chʼaje xkoʼolaj ti makbil ta chʼix li sbee,+
pe li sbe buchʼutik tukʼike xkoʼolaj kʼuchaʼal jun be ti lek meltsanbile.+
21 Li buchʼu muʼyuk yichʼoj spʼijile* jaʼ xkuxet-o yoʼonton yuʼun li sbolile,+
yan li vinik ti oy kʼusi lek snaʼe tukʼ stamoj batel sbe.+
22 Muʼyuk lek kʼusi chkʼot ta pasel mi muʼyuk chichʼ jakʼel li kʼusi chichʼ pasele,
pe lek kʼusi chkʼot ta pasel kʼalal oy ep jtojobtasvanejetike.+
23 Kʼalal lek kʼusi tstakʼ li jun vinike, xkuxet noʼox yoʼonton+
xchiʼuk ¡toj lek kʼalal oy kʼusi chichʼ alel ti ta yorail noʼoxe!+
24 Li buchʼu oy spʼijile chmuy batel li ta sbelel kuxlejale+
xchiʼuk maʼuk tstam batel li be ti bu chyal batel ta Mukinale.*+
25 Li Jeovae tsjinesbe sna li jtoybaetike,+
pe jaʼ te chiktabe-o stsʼakil yosil li ants ti chamem smalale.+
26 Li Jeovae solel muʼyuk lek chil li kʼusi chopol snopoj tspasik li buchʼutik toj chopolike,+
pe jaʼ lek chil li kʼusitik kʼupilik sba chichʼ alele.+
28 Li buchʼu tukʼe tsnop lek baʼyel ta yoʼonton li kʼusi tstakʼe,+
yan li buchʼutik toj chopolike chakʼ lokʼuk ta yeik li kʼusitik muʼyuk leke.
29 Li Jeovae solel nom oy ta stojolal li buchʼutik toj chopolike,
pe jaʼ chchikintabe s-orasion li buchʼutik tukʼike.+
30 Chakʼ muyubajuk koʼontontik mi xojobaj noʼox li jsatike;*
kʼalal oy kʼusi lek chichʼ alele, tstsatsubtas li jbakiltike.*+
31 Li buchʼu chchikinta li tukʼibtasel ti chakʼ kuxlejale
te xchiʼuk ta naklej li buchʼutik pʼijike.+
32 Buchʼuuk noʼox ti spʼajoj li tukʼibtasele tspʼaj li xkuxlejale,+
pe buchʼuuk noʼox ti chchikinta li tukʼibtasele tsta spʼijil.+
33 Li xiʼtael Jeovae tstojobtas li jun krixchano sventa sta spʼijile+
xchiʼuk mi bikʼit chakʼ sbae, ta sta li smukʼulale.+
16 Li jun vinike chchapan li kʼusitik oy ta yoʼontone,*
akʼo mi jech, li kʼusi tstakʼe* likem tal ta stojolal Jeova.+
2 Lek* noʼox ta xil skotol sbetak li jun vinike,+
pe li Jeovae chchaj ta kʼelel li kʼusi oy ta oʼontonale.+
3 Kʼusiuk noʼox ti chapase akʼbo sventain li Jeovae,+
vaʼun lek chkʼot ta pasel li kʼusi anopoj chapase.
4 Li Jeovae tstunes skotol kʼusitik sventa xkʼot ta pasel li kʼusi tskʼan tspase
xchiʼuk jaʼ oy ta sba ti xichʼik lajesel li buchʼutik toj chopolike.+
5 Toj chopol chil Jeova skotol li buchʼutik xtoyet yoʼontonike.+
Teuk me ta ajol ti jpʼel skʼoplal chichʼik kastigoe.
6 Chichʼ tael perton ta skoj tukʼil kʼanelal xchiʼuk tukʼilal.+
Mi xiʼtaoj* Jeova li krixchanoe, chikta spasel li kʼusi chopole.+
7 Kʼalal toj lek chil Jeova li kʼusitik tspas* li jun krixchanoe,
ta xkʼot ta pasel yuʼun ti junuk yoʼonton xchiʼuk li yajkontratake.+
8 Jaʼ mas lek mi oy tukʼilal akʼo mi jutuk kʼusi oy kuʼuntike,+
jaʼ altik mi chʼabal tukʼilal akʼo mi ep jtakʼintike.+
9 Li jun vinike xuʼ snop lek ta yoʼonton ti bu beal skʼan stam batele,
pe jaʼ tsbeiltasbat yakan yuʼun li Jeovae.+
11 Jaʼ yuʼun Jeova li kilo xchiʼuk li spʼisobil ti lek tsʼakale;
jaʼ yakʼoj mantaletik ti kʼuxi ta tunesel li spʼisobil kʼusitike.+
12 Solel muʼyuk lek chil ajvaliletik li kʼusitik toj chopol chichʼ pasele,+
yuʼun lek nakanbil ta skoj tukʼilal li chotlebal sventa ajvalile.+
13 Li ajvaliletike kʼupil sba chilik li kʼusitik tukʼ chichʼ alele,
skʼanojik li buchʼu melel snaʼ xkʼopoje.+
14 Li skapemal sjol ajvalile xkoʼolaj kʼuchaʼal j-almantal sventa lajelal,+
yan li pʼijil vinike ta spajesbe li skapemal sjole.+
15 Mi oy junuk krixchano ti chkʼuxubinat yuʼun li ajvalile, tsta lekil kuxlejal.
Li slekil yoʼonton ajvalile xkoʼolaj kʼuchaʼal jvol tok ti xkuchoj tal voʼ ta primaverae.*+
16 ¡Mas toj lek ti jaʼ xichʼ saʼel li pʼijilale, jaʼ mu sta li oroe!+
¡Mas toj lek ti jaʼ xichʼ tael li yaʼibel smelolale, jaʼ mu sta li platae!+
17 Li buchʼutik tukʼike muʼyuk tstamik batel li sbelel kʼusi chopole,
buchʼuuk noʼox ti chchabi sbee jaʼ chchabi li xkuxlejale.+
19 Mas lek ti bikʼit xkakʼ jbatik ti te oyutik ta stojolal li manxoetike,+
jaʼ altik ti jchʼakbe jbatik li kʼusi spojojik tal li jtoybaetike.
20 Li buchʼu chakʼ ta ilel spʼijil ta sventa kʼusi tspase lek chbat yuʼun
xchiʼuk xmuyubaj li buchʼu spatoj yoʼonton ta stojolal Jeovae.
21 Li buchʼu oy spʼijil yoʼontone chichʼ albel skʼoplal ti xaʼibe smelolale+
xchiʼuk li buchʼu oy slekil yoʼontone chkʼot ta oʼontonal li kʼusi chale.+
22 Li pʼijilale jaʼ snioʼal xkuxlejal li buchʼutik oy spʼijilike,
yan li buchʼutik bolike chichʼik tukʼibtasel yuʼun li sbolilike.
23 Li buchʼu xaʼibe smelolale oy spʼijil chkʼopoj+
xchiʼuk chkʼot ta oʼontonal li kʼusi chale.
24 Li kʼusitik jun yutsil chichʼ alele xkoʼolaj kʼuchaʼal batsʼi pom,
lek chiʼ ta aʼiel xchiʼuk chpoxta li jbakiltike.+
25 Oy jun be ti lek noʼox chil li jun krixchanoe,
pe ch-ikʼat batel ta lajelal.+
26 Ta skoj ti chviʼnaj li jun j-abtele, mas to tsots ch-abtej,
27 Li vinik ti mu kʼusi xtun-oe tsjokʼ lokʼel li kʼusi chopole,+
li skʼopojele xkoʼolaj kʼuchaʼal kʼokʼ ti chchikʼvane.+
28 Li jsaʼkʼop vinike* tslikes kʼop+
xchiʼuk li jutmulile* chchʼak sba yuʼun li buchʼutik yamigo tajek sbaike.+
29 Li jsaʼkʼop vinike tsloʼlabe yoʼonton li xchiʼile
xchiʼuk tsbeiltas batel ta chopol be.
30 Smutsʼ xa sat kʼalal chopol kʼusi tsnop tspase.
Stiʼoj xa yanal ye* kʼalal tspas li kʼusi chopole.
31 Ta skoj ti jaʼ stamoj batel sbelel tukʼilal li jun krixchanoe,+
32 Li buchʼu mu ta aniluk xlik skʼakʼal yoʼontone+ mas to lek kʼuchaʼal li tsatsal vinike
xchiʼuk li buchʼu tspajes sbae mas to lek kʼuchaʼal li buchʼu tstsal jun jteklume.+
33 Chakʼik tonetik ta yok skʼuʼ spokʼik* sventa suerte,+
pe jaʼ tsnop stuk Jeova kʼusi chkʼot ta pasel.+
2 Li jun jtunel ti oy spʼijile tspas ta mantal li xnichʼon yajval ti kʼexlal sba kʼusitik tspase;
jech xtok, ta xichʼ xrexto* jech kʼuchaʼal ta xichʼik li xnichʼnab yajvale.
3 Li pʼin ti chlekubtasvane* jaʼ sventa li platae xchiʼuk li ornoe jaʼ sventa li oroe,+
pe li Jeovae jaʼ chchaj ta kʼelel li oʼontonaletike.+
4 Li buchʼu toj chopole tstsʼet chikinta li kʼusitik chichʼ alel ti chyayijesvane,
li jloʼlavanej vinike ta xchikinta li kʼusitik chopol chalik yantike.+
5 Buchʼuuk noʼox ti tslaban li povree jaʼ chchopol kʼopta li Jpasvanej yuʼune+
xchiʼuk buchʼuuk noʼox ti xmuyubaj ta skoj ti chil svokol yantike persa ta xichʼ kastigo.+
6 Li buchʼutik oy xa sjabilalike jaʼ chkʼot ta skoronaik li smamobtakike,
7 Li lekil* kʼopojele mu sta-o li buchʼu bole.+
¡Mas to li ajvalile* mu sta-o ti mu meleluk xkʼopoje!+
8 Li jun matanale xkoʼolaj kʼuchaʼal ton ti ep sbalil chil li yajvale;+
buyuk noʼox ti chbat li yajvale lek kʼusi chkʼot ta stojolal yuʼun.+
9 Buchʼuuk noʼox ti chchʼay* mulile chakʼ ta ilel kʼanelal,+
pe li buchʼu te xnopnun-o xchiʼuk jtosuk kʼusie ta xchʼak sba yuʼun li buchʼu yamigo tajek sbaike.+
10 Akʼo mi jun noʼox velta xichʼ tukʼibtasel li buchʼu xaʼibe smelolale,+ mas chkʼot ta yoʼonton,
jaʼ muʼyuk chkʼot ta yoʼonton akʼo mi sien ta velta xichʼ majel li buchʼu bole.+
11 Li chopol vinike jaʼ noʼox tskʼan tstoy sba,
pe li j-almantal ti muʼyuk xkʼuxul yoʼontone ta xichʼ takel batel sventa xakʼbe kastigo.+
12 Mas to xuʼ mi la anup ta be jkotuk meʼ oso ti laj yichʼ pojbel yalabe,
jaʼ chopol mi la anup ta be li buchʼu bol ti spatoj yoʼonton ta sbolil stuke.+
13 Mi oy buchʼu chopol tspak sutel li kʼusi leke,
te chkom-o ta sna li kʼusi chopole.+
14 Mi laj yichʼ likesel kʼope, xkoʼolaj kʼuchaʼal chichʼ jambel stiʼ li voʼ ti bu makbil yoke;
yoʼ to mu xlik li kʼope, jaʼ lek batan.+
15 Buchʼuuk noʼox ti chal ti muʼyuk smul li buchʼu toj chopole xchiʼuk buchʼuuk noʼox ti chal ti oy smul li buchʼu tukʼe:+
xchaʼtosal toj chopol chil li Jeovae.
16 ¿Kʼusi stu mi oy ta yok skʼob ti xuʼ sta spʼijil li buchʼu bole,
17 Li melel amigoile skotol ora chakʼ ta ilel ti chkʼanvane+
xchiʼuk jaʼ jchiʼiltik ta vokʼel chkʼot kʼalal oy jvokoltike.+
18 Li jun vinik ti muʼyuk yichʼoj spʼijile* chakʼ skʼob sventa tspas jun trato,
tspas jun trato sventa jaʼ tsvaʼan sba ta chʼom ta yeloval li xchiʼile.+
19 Li buchʼu skʼanoj li saʼkʼope skʼanoj li mulile.+
Buchʼuuk noʼox ti xtoyet chaʼi sbae* tsaʼ slajebal stuk.+
20 Li buchʼu chopol yoʼontone muʼyuk kʼusi lek chkʼot ta stojolal*+
xchiʼuk li buchʼu chloʼlavane ta onoʼox sta svokol.
21 Li totil ti bol xnichʼone ta svul yoʼonton;
muʼyuk xmuyubaj li totil ti muʼyuk spʼijil xnichʼone.+
24 Li pʼijilale te oy ta yeloval li buchʼu oy kʼusi lek snabe skʼoplale,
jaʼuk li sat buchʼu bole xtal xbat noʼox kʼalal to ta spajeb balumil.+
25 Li bol nichʼonile chakʼbe yatel yoʼonton li stote
xchiʼuk chakʼbe svokol ti buchʼu vokʼesate.+
26 Muʼyuk lek ti xichʼ akʼbel kastigo* li buchʼu tukʼe
xchiʼuk mu tukʼuk ti xichʼ tsitsel* li bankilaletike.
27 Li buchʼu oy lek spʼijile snaʼ spajtsan li kʼusi chale+
xchiʼuk li buchʼu oy kʼusi lek snabe skʼoplale te noʼox tsʼijil chkom.*+
28 Mi te noʼox tsʼijil chkom li buchʼu bole, oy spʼijil chichʼ ilel
xchiʼuk li buchʼu muʼyuk kʼusi chakʼ lokʼuk ta yee oy kʼusi snabe skʼoplal chichʼ ilel.
18 Buchʼuuk noʼox ti chchʼak sbae jaʼ noʼox tsaʼ li kʼusi tskʼan yoʼonton stuke;
ta spʼaj* skotol li pʼijilale.
2 Li bol krixchanoe muʼyuk kʼupil sba chil li yaʼibel smelolale;
jaʼ lek chaʼi ti chchaj ta kʼelel li kʼusi oy ta yoʼontone.+
3 Kʼalal chtal li buchʼu toj chopole, chtal li pʼajel xtoke;
xchiʼuk kʼalal oy kʼexlaltasele, oy vokolil xtok.+
4 Li kʼusitik chlokʼ ta ye li jun vinike xkoʼolaj kʼuchaʼal natil voʼ.+
Li snioʼal pʼijilale xkoʼolaj kʼuchaʼal ukʼum ti tsots chanav yoke.
5 Muʼyuk lek ti jaʼ lek xa chkiltik li buchʼu toj chopole+
xchiʼuk muʼyuk lek ti mu xa lekuk chichʼ chapanel li buchʼu tukʼe.+
8 Li kʼusi chlokʼ ta ye li jutmulile* xkoʼolaj kʼuchaʼal muil veʼlil;*+
chichʼ bikʼel xchiʼuk chkʼot kʼalal to ta yut chʼutil.+
10 Li sbi Jeovae jaʼ jun tsatsal tayal kʼelob osil.+
Jaʼ te chbat ta anil li buchʼu tukʼe, vaʼun te chichʼ chabiel.*+
11 Li skʼulejal buchʼu jkʼuleje jaʼ li steklumal ti joyobtabil ta muroe;
li ta snopbene xkoʼolaj kʼuchaʼal jun muro ti chchabivane.+
12 Mi xtoyet yoʼonton li jun vinike, jaʼ chyalesat ta lum+
xchiʼuk mi oy buchʼu bikʼit chakʼ sbae, tsta smukʼulal.+
13 Mi oy buchʼu tstakʼ ta anil kʼalal muʼyuk to yabinoj li kʼusi kʼotem ta pasele,
jaʼ bol krixchano xchiʼuk chakʼ sba ta kʼexlal.+
14 Li stsatsal yoʼonton jun krixchanoe jaʼ xuʼ xkoltaat sventa xkuch yuʼun li xchamele,+
pe ¿buchʼu xuʼ xkuch yuʼun li tsatsal at-oʼontone?+
15 Li yoʼonton buchʼu xaʼibe smelolale tsaʼ li yojtikinobile+
xchiʼuk li xchikin buchʼu pʼije chakʼ persa saʼel li yojtikinobile.
16 Li matanal yuʼun jun vinike jaʼ chjambat batel sbe;+
jaʼ chjelav-o batel ta stojolal li buchʼutik tsots skʼoplalike.
17 Li buchʼu baʼyel chkʼot spak skʼoplale oy srason yilel,+
pe mi kʼot li yane, chchaj lek ta kʼelel mi melel.+
18 Mi laj yichʼ akʼel li suertee, jaʼ te chlaj-o li kʼope+
xchiʼuk ta lek noʼox chchʼak sbaik yuʼun li buchʼu tsots skontrainoj sbaike.
19 Mas vokol ta lajesbel yoʼonton li amigoil ti chopol chaʼi sbae, jaʼ mas kʼun ta tsalel li jun jteklum ti joyol ta muroe.+
Jech xtok, oy utbail ti xkoʼolaj kʼuchaʼal li stakʼinaltak stiʼ jun tsatsal jteklume.+
20 Li kʼusi chlokʼ ta ye li jun vinike xkoʼolaj kʼuchaʼal veʼlil ti chnojesbat xchʼute,+
jaʼ chnoj-o xchʼut li kʼusi chlokʼ ta yee.
21 Li kokʼtike xuʼ xakʼ kuxlejal xchiʼuk lajelal;+
li buchʼutik lek xaʼiik stunesel li yokʼike tstabeik stojobil li kʼusitik chalike.+
23 Li buchʼu povree xvokolet chkʼopoj,
pe li buchʼu jkʼuleje tsotsik xa chtakʼav.
24 Oy buchʼutik ti xchiʼil sbaike ta anil noʼox tsyayijes sbaik ta jujuntal,+
pe oy jun amigoil ti mas to kʼanvanem kʼuchaʼal junuk jchiʼiltik ta vokʼele.+
19 Mas lek mi oy stukʼil koʼontontik akʼo mi povreutike,+
2 Muʼyuk lek mi muʼyuk yojtikinobil yuʼun li jun krixchanoe*+
xchiʼuk li buchʼu anil noʼox kʼusitik tspase* yakal tspas smul.
3 Ta skoj sbolil stuk li jun vinike, tsokes li sbee,
vaʼun ch-ilin ta stojolal Jeova li yoʼontone.
4 Ep tajek yamigotak li buchʼu jkʼuleje,
yan li buchʼu povree ch-iktaat yuʼun kʼalal ta yamigo.+
5 Persa chichʼ kastigo li jecheʼ testigoe+
xchiʼuk li buchʼu chloʼlavan skotol orae muʼyuk kolem chkom.+
6 Ep buchʼutik chkʼot ta yamigo li buchʼu lek yoʼontone*
xchiʼuk skotolik tskʼan chamigoinik li buchʼu chakʼ matanaletike.
Te xtijet* ta spatik sventa tskʼanbe vokol, pe mi junuk buchʼu xtakʼav.
8 Buchʼuuk noʼox ti tskʼan tsaʼ spʼijile* skʼanoj sba stuk,+
buchʼuuk noʼox ti ep sbalil chil ti oy kʼusi lek snabe skʼoplale lek kʼusi chkʼot ta stojolal.+
9 Persa chichʼ kastigo li jecheʼ testigoe
xchiʼuk li buchʼu chloʼlavan skotol orae chlaj skʼoplal.+
10 Mu sta-o ti toj echʼem kʼusitik oy yuʼun li buchʼu bole;
¡mas to mu sta-o ti jaʼ sventain bankilaletik li jun jtunele!+
11 Li spʼijil jun vinike jaʼ chkoltaat sventa mu xlik ta anil skʼakʼal yoʼonton+
xchiʼuk tsta-o ichʼel ta mukʼ ta skoj ti mu stsak ta mukʼ* li kʼusi chopol tspasbate.*+
12 Li skapemal sjol jun ajvalile xkoʼolaj kʼuchaʼal jkot leon* ti xloket snukʼe,*+
pe li slekil yoʼontone xkoʼolaj kʼuchaʼal tsʼujul ta sba tsʼiʼleltik.
13 Chakʼbe svokol stot li bol nichʼonile+
xchiʼuk li jsaʼkʼop ajnilale* xkoʼolaj kʼuchaʼal jol na ti te noʼox stsʼujtsʼun-o chyal voʼe.+
14 Li nae xchiʼuk li kʼulejale jaʼ chakʼik komel ta rextoil* li totiletike,
pe li pʼijil ajnilale jaʼ chakʼ li Jeovae.+
16 Li buchʼu chchʼun mantale chchabi li xkuxlejale;+
li buchʼu muʼyuk spʼijil kʼusi tspas ta xkuxlejale chcham.+
17 Li buchʼu tskolta li povree oy kʼusi chakʼbe ta chʼom li Jeovae+
xchiʼuk jaʼ chtojbat sutel* yuʼun Dios ta skoj li kʼusi tspase.+
19 Persa chichʼ kastigo li buchʼu anil snaʼ x-iline;
mi chakʼan chapoje, ep ta velta skʼan jech xapoj.+
21 Ep kʼusi snopoj ta yoʼonton tspas li jun vinike,
pe li tojobtasel yuʼun* Jeovae jaʼ muʼyuk chlaj-o skʼoplal.+
22 Li kʼusi kʼupil sba yuʼun li jun vinike jaʼ li tukʼil kʼanelal yuʼune.+
Mas lek mi povreutike, jaʼ muʼyuk lek mi jutkʼoputike.*
23 Li xiʼtael* Jeovae ch-ikʼvan batel ta kuxlejal;+
li buchʼu xiʼtaoje jun yoʼonton chkux, muʼyuk kʼusi chopol chvul ta stojolal.+
24 Li chʼajil krixchanoe tstikʼ ochel skʼob li ta setsʼal* veʼlile,
pe mi jaʼuk chakʼ persa tstikʼ ochel ta ye li sveʼele.+
25 Majo li jlabanvaneje,+ vaʼun ta xpʼijub li buchʼu muʼyuk spʼijile+
xchiʼuk tukʼibtaso li buchʼu xaʼibe smelolal sventa x-epaj li yojtikinobil yuʼune.+
26 Li buchʼu chilbajin stote xchiʼuk ti tsnuts lokʼel smeʼe
jaʼ jun kerem ti ch-akʼvan ta kʼexlal xchiʼuk ta vokole.+
27 Kuni nichʼon, mi laj avikta xchikintael li tukʼibtasele,
chakʼejpʼuj* lokʼel ta sbelel li yojtikinobile.
28 Li jun testigo ti muʼyuk sbalile tslaban li tukʼil chapanele+
xchiʼuk li buchʼutik toj chopolike tsbikʼik ochel li choplejale.+
29 Li chapanele jaʼ chapanbil sventa li jlabanvanejetike+
xchiʼuk li majele jaʼ sventa spat li buchʼutik bolike.+
2 Ti kʼu yelan tsibtasvan li jun ajvalile xkoʼolaj kʼuchaʼal jkot leon* ti xloket snukʼe;*+
buchʼuuk noʼox ti tsabe skapemal sjole chakʼ ta vokol li xkuxlejale.+
3 Ichʼbil ta mukʼ li buchʼu muʼyuk tstikʼ sba ta saʼkʼope,+
pe skotol li buchʼutik bolike tstikʼ noʼox sbaik ta saʼkʼop.+
4 Li buchʼu chʼaje muʼyuk tslok yosil li ta inviernoe,*
jech oxal kʼalal chʼabal kʼusi oy yuʼune, xtal xbat ta kʼan limoxna kʼalal chichʼ tsobel li kʼusitik chlokʼe.*+
5 Li kʼusitik tsnop ta yoʼonton li jun vinike xkoʼolaj kʼuchaʼal natil voʼ,
pe li buchʼu oy spʼijile snaʼ slokʼesel tal.
6 Epal krixchanoetik chalik ti oy yuʼunik tukʼil kʼanelale,
pe ¿buchʼu xuʼ sta ta saʼel jun tukʼil vinik?
7 Li buchʼu tukʼe oy stukʼil yoʼonton kʼusi tspas.+
Xmuyubaj noʼox li xnichʼnab* ti chtal ta tsʼakale.+
8 Kʼalal chchoti ta xchotleb sventa chchapanvan li ajvalile,+
ta sat noʼox chchʼak sba lokʼel yuʼun skotol li choplejale.+
12 Li jchikintik ti xaʼi kʼoponele xchiʼuk li sbekʼ jsatik ti x-ilvane
xchaʼtosal jaʼ spasoj li Jeovae.+
13 Mu kʼupiluk xavaʼi li vayele, yuʼun mi moʼoje, chapas ta povre.+
Vikʼo lek asat, vaʼun chnoj lek achʼut ta pan.+
14 Xi chal li jmanolajele: «¡Muʼyuk lek, muʼyuk lek!»;
vaʼun ta xbat xchiʼuk xtoyet xa chaʼi sba.+
15 Oy oro xchiʼuk oy ep kʼupil sba tonetik ta nab,*
pe li skʼopojel buchʼu oy spʼijile mas to ep sbalil.+
16 Ichʼbo skʼuʼ spokʼ li jun vinik mi la svaʼan sba ta chʼom ta skoj yan krixchanoe;+
oyuk kʼusi xavichʼbe ta prental* mi jech la spas ta skoj jun jyanlum antse.*+
17 Li vinike lek mu chaʼi li pan ti ta loʼlavanej staoje,
pe ta tsʼakale, nojem chkom ta grava li yee.+
18 Ta skoj ti chichʼ jakʼele,* lek chkʼot ta pasel li kʼusi nopbile+
xchiʼuk skʼan oy buchʼu lek sbeiltasot* kʼalal chabat ta paskʼope.+
19 Li jutmulile* xtal xbat noʼox ta yalel li kʼusi mu stakʼ alele;+
mu xachiʼin li buchʼu lek xaʼi xloʼiltavane.*
20 Buchʼuuk noʼox ti chchopol kʼopta li stot xchiʼuk smeʼe
chtupʼ skantil mi tal li ikʼal osile.+
21 Akʼo mi tsta skʼulejal ta slikebal li buchʼu xpichʼet noʼox yoʼontone,
ta slajebale muʼyuk tsta bendision.+
22 Mu xiuk xavale: «¡Chopol ta jpakbe sutel li buchʼu toj chopol kʼusi spasojbune!».+
Pato avoʼonton ta stojolal Jeova,+ vaʼun jaʼ tskoltaot.+
23 Toj chopol chil Jeova li jloʼlavanej kiloe*
xchiʼuk chopol li spʼisobil ti muʼyuk lek tsʼakale.
24 Li Jeovae jaʼ tsbeiltasbe yakan li jun vinike;+
¿kʼuxi xuʼ snaʼ bu beal skʼan stam batel li jun vinike?
25 Jaʼ jun petsʼ ta stojolal jun vinik mi ta anil noʼox oy kʼusi jamal chalbe Diose+
xchiʼuk ti ta tsʼakal to tsnopbe skʼoplal li kʼusi laj yakʼ ye tspase.+
26 Li pʼijil ajvalile chchʼak lokʼel li buchʼutik toj chopolike+
xchiʼuk tstselelinbe* ta sbaik li smajobil tsʼunobil ti set-sete.+
27 Li kʼusi chlokʼ ta ye* jun vinike xkoʼolaj kʼuchaʼal skantil Jeova
sventa chakʼ ta ilel li kʼusi oy ta yutil to yoʼontone.
28 Li tukʼil kʼanelale xchiʼuk li tukʼilale jaʼ chchabiik li ajvalile;+
ta skoj li tukʼil kʼanelale, tsnakan lek li xchotleb sventa ajvalile.+
30 Mi yaxubemik jbekʼtaltik xchiʼuk mi oy jyayijemaltike,+ jaʼ tskoltautik ta yiktael li kʼusi toj chopole
xchiʼuk li majele jaʼ tsakubtas li yut koʼontontike.
21 Li yoʼonton jun ajvalile xkoʼolaj kʼuchaʼal yok voʼ ti oy ta yok skʼob li Jeovae.+
Jaʼ tsbeiltas batel ti bu tskʼane.+
3 Mas to lek chil Jeova mi jaʼ ta jpastik li kʼusi lek xchiʼuk kʼusi tukʼe,
jaʼ mu sta li milbil matanale.+
4 Li jtoyba satile xchiʼuk li jtoyba oʼontonale...
xkoʼolaj kʼuchaʼal kantil ti tsbeiltas batel li buchʼutik toj chopolike, taje jaʼ jun mulil.+
5 Li kʼusitik snopoj tspas li buchʼutik baxbolike jpʼel skʼoplal lek chkʼot ta pasel,*+
pe jaʼuk li buchʼutik anil noʼox kʼusitik tsnop tspasike jpʼel skʼoplal ch-ikʼatik batel ta povreal.+
6 Mi ta loʼlavanej chichʼ tael li kʼulejale,
xkoʼolaj kʼuchaʼal lumaltok ti tsakchʼay batele, jaʼ jun petsʼ ti chmilvane.*+
7 Li buchʼutik toj chopolike jaʼ chbekʼatik* batel yuʼun li xchoplejalike,+
yuʼun mu skʼan spasik li kʼusi tukʼe.
8 Xotxot sbe li buchʼu oy smule,
pe tukʼ kʼusitik tspas li jun vinik ti muʼyuk xchopolile.+
9 Jaʼ mas lek mi ta xchikin jol na nakalutike,
jaʼ muʼyuk lek mi koʼol nakalutik xchiʼuk jun ajnilal ti lek saʼkʼope.*+
10 Li buchʼu toj chopole oy tajek ta yoʼonton li kʼusi chopole;+
muʼyuk chakʼbe ta ilel slekil yoʼonton li xchiʼile.+
11 Kʼalal chichʼ akʼbel kastigo li jlabanvaneje, mas ta xpʼijub li buchʼu muʼyuk spʼijile
xchiʼuk kʼalal tsta spʼijil li buchʼu xaʼibe smelolale, snaʼ kʼusi tspas.*+
12 Li tukʼil Diose skʼelojbe sna li buchʼu toj chopole;
tsjip ta lum li buchʼutik toj chopolik sventa xil svokolike.+
13 Buchʼuuk noʼox ti tsmak xchikin kʼalal xvokolet tskʼan koltael li buchʼu abol sbae
muʼyuk chichʼ takʼbel mi tskʼan vokol eke.+
14 Li jun matanal ti mukul chichʼ akʼele tslamajes li skʼakʼal oʼontonale+
xchiʼuk li manvanej ta takʼin* ti ta mukul chichʼ akʼele tspajes li tsatsal ilinele.
15 Li buchʼu tukʼe xmuyubaj noʼox kʼalal tspas li kʼusi tukʼe,+
jaʼuk li buchʼutik tspasik kʼusitik toj chopole solel muʼyuk lek chaʼiik spasel li kʼusi tukʼe.
16 Li vinik ti chkʼejpʼuj* lokʼel li ta sbelel pʼijilale
te chbat xkux xchiʼuk li buchʼutik mu xa kʼusi stakʼ spasik ta lajelale.+
17 Li buchʼu tskʼupin tajek chchʼay yoʼontone tspas ta povre;+
li buchʼu skʼanoj tajek li vinoe xchiʼuk li aseitee muʼyuk tspas ta jkʼulej.
18 Li buchʼu toj chopole chkʼot ta xkʼexol li buchʼu tukʼe
xchiʼuk li jvalopatinvaneje jaʼ ch-ikʼat batel ta xkʼexol li buchʼu tukʼe.+
19 Jaʼ mas lek mi nakalutik ta takixokol balumile,
jaʼ muʼyuk lek mi nakalutik xchiʼuk jun ajnilal ti lek saʼkʼope* xchiʼuk ti lek xkape.+
20 Li kʼulejal ti ep sbalile xchiʼuk li aseitee te oy ta sna li buchʼu pʼije,+
21 Buchʼuuk noʼox ti jaʼ stsʼaklioj batel li kʼusi tukʼe xchiʼuk li tukʼil kʼanelale
tsta kuxlejal, tukʼilal xchiʼuk mukʼulal.+
22 Li pʼijil vinike xuʼ xmuy* ta smuroal steklumal li buchʼutik tsotsike
xchiʼuk muʼyuk xa stsatsal chkom yuʼun li kʼusi spatoj-o yoʼontonike.+
23 Li buchʼu chchabi ye xchiʼuk yokʼe,
muʼyuk tstikʼ sba ta vokol.+
24 Jtoyba xchiʼuk jpʼel xal chavalbe skʼoplal
li vinik ti muʼyuk spajeb xtoyet chaʼi sbae.+
25 Li kʼusi tskʼan tajek li chʼajil vinike jaʼ tsta-o slajel,
yuʼun mu skʼan x-abtej li skʼobe.+
26 Sjunul kʼakʼal solel xpichʼet yoʼonton tskʼan tajek,
pe li buchʼu tukʼe muʼyuk kʼusi tsjalan yakʼel.+
27 Toj ibal sba* li milbil matanal chakʼ li buchʼu toj chopole.+
¡Mas to ibal sba mi ta xchopolil yoʼonton chakʼe!*
28 Chlaj skʼoplal li jutkʼop* testigoe,+
pe lek chkʼot ta pasel li kʼusi chal li vinik ti chchikinta leke.
29 Li buchʼu toj chopole muʼyuk tsnop li kʼusitik tspase,+
30 Muʼyuk pʼijilal xchiʼuk muʼyuk tojobtasel ti xuʼ skontrain li Jeovae.+
22 Jaʼ mas lek mi lek jkʼoplaltike,* jaʼ mu sta li epal kʼulejale;+
jaʼ mas lek mi ichʼbilutik ta mukʼe,* jaʼ mu sta li plata xchiʼuk oroe.
2 Koʼolik noʼox li jkʼulej xchiʼuk li povree:
jaʼ pasbilik yuʼun Jeova xchaʼvoʼalik.+
3 Li buchʼu pʼije tsta ta ilel li vokolile, vaʼun tsnakʼ* sba,
pe li buchʼutik chʼabal spʼijilike tukʼ chjelavik batel, vaʼun tsta-o svokolik.*
4 Mi bikʼit chkakʼ jbatike xchiʼuk mi jxiʼtaojtik* li Jeovae,
ta jtatik kʼulejal, mukʼulal xchiʼuk kuxlejal.+
5 Oy chʼixtik xchiʼuk petsʼetik li ta xchopol be li vinike,
pe buchʼuuk noʼox ti ep sbalil chil li xkuxlejale chnamaj lokʼel ti bu oy chʼixtik xchiʼuk petsʼetike.+
7 Li jkʼuleje tsventain li buchʼu povree
xchiʼuk li buchʼu oy kʼusi chchʼamune jaʼ chmosoinat yuʼun li buchʼu ch-akʼbat ta chʼome.+
8 Buchʼuuk noʼox ti jaʼ tstsʼun li kʼusi muʼyuk tukʼe jaʼ tsta ta tsobel li vokolile+
9 Li buchʼu lek xakʼ li kʼusitik oy yuʼune chichʼ akʼbel bendision,
yuʼun chakʼbe sveʼel li buchʼu povree.+
10 Tako lokʼel li jlabanvanej vinike,
vaʼun chlaj skʼoplal li saʼkʼope;
chchʼay skʼoplal li utbaile xchiʼuk li chopol kʼoptaele.
11 Li buchʼu muʼyuk xchopolil yoʼontone xchiʼuk ti toj lek li skʼopojele
chkʼot ta yamigo li ajvalile.+
12 Li Jeovae jaʼ chchabi li pʼijilale,
pe tsbikʼtajesbe skʼoplal li kʼusitik chalik li jloʼlavanejetike.+
13 Xi chal li buchʼu chʼaje: «¡Oy jkot leon li ta panae!*
¡Te chkichʼ milel li ta oʼlol kayee!».*+
14 Li ye jtoyba* antsetike jaʼ jun natil chʼen.+
Te ta xpʼaj* ochel li buchʼu muʼyuk lek ilbil yuʼun Jeovae.
15 Li bolibele yakʼoj yibel ta yoʼonton li kereme,*+
pe li vachʼ sventa tukʼibtasele jaʼ tsnamajes lokʼel ta stojolal.+
16 Li buchʼu tsloʼla povre sventa ch-epaj li skʼulejale+
xchiʼuk li buchʼu chakʼbe smoton li jkʼuleje
tspas ta povre.
17 Tsʼet chikintao xchiʼuk aʼio li kʼusitik chal li buchʼutik pʼijike,+
sventa xachan ta sjunul avoʼonton li kʼusi chkakʼ achane.+
18 Yuʼun toj lek ti teuk tikʼil ta yutil to avoʼonton+
sventa jaʼuk xavalbe skʼoplal skotol orae.+
19 Skotol li kʼusitik chkakʼ avojtikin avie
jaʼ sventa xapat avoʼonton ta stojolal li Jeovae.
20 ¿Mi mu lajuk xa jtsʼibabot,
mi mu lajuk xa jtojobtasot xchiʼuk mi mu lajuk xa kakʼ avojtikin
21 sventa xkakʼ achan li kʼusitik melelike xchiʼuk ti stakʼ chʼunele,
sventa lekuk tukʼ xkʼot avalbe li buchʼu la stakot batele?
22 Mu kʼusi xavelkʼanbe li buchʼu povre ta skoj ti povree+
xchiʼuk mu xavilbajin ta stiʼ jteklum li buchʼu abol sbae.+
23 Yuʼun li Jeovae ta spakbe skʼoplalik+
xchiʼuk tsmil li buchʼutik* chelkʼanbeik li kʼusitik oy yuʼunike.
24 Mu xachiʼin li buchʼu lek snaʼ xkape
mi jaʼuk xachiʼin li buchʼu anil snaʼ x-iline,
25 sventa mu xachanbe li kʼusitik tspase
xchiʼuk ti mu xatikʼ aba ta petsʼe.+
26 Mu teuk akʼoplal xchiʼuk li buchʼutik chakʼ skʼobik sventa tspasik jun trato ti oy kʼusi chakʼike,
li buchʼutik oy kʼusitik chakʼik ta prental* sventa tsvaʼan sbaik ta chʼome.+
27 Mi mu xa kʼusi xtoj-o avuʼune,
¡jaʼ chichʼ ichʼel batel li atem* ti bu puchʼulot-oe!
28 Mu xajelbe yavil li stsʼakil osil ti voʼne xa akʼbile,
ti jaʼ laj yakʼik ta yavil li amoltotakike.+
29 ¿Mi oy aviloj junuk vinik ti lek xtojob ta yabtele?
Chbat abtejuk ta stojolal ajvaliletik;+
maʼuk ch-abtej ta stojolal li krixchanoetik noʼoxe.
23 Kʼalal chachiʼin ta veʼel jun ajvalile,
kʼelo lek li kʼusi oy ta avelovale;
2 mi oy kʼusi chalajes tajek avaʼie,
akʼo junuk kuchilu ta anukʼ.*
3 Mu xkʼupij* avoʼonton yuʼun li sveʼeltak ti muik tajeke,
sventa mu xalaj ta loʼlael yuʼun li veʼlile.
4 Mu xalubtsan aba ta saʼel li kʼulejale.+
Iktao spasel xchiʼuk akʼo ta ilel ti xavaʼibe smelolale.*
5 Kʼalal chavakʼ asat ta stojolale, muʼyuk xa te oy,+
yuʼun jpʼel skʼoplal ch-ayan xikʼ kʼuchaʼal jkot aguila, vaʼun chvil batel ta vinajel.+
6 Mu xalajesbe sveʼel li buchʼu toj tʼutʼe;*
mu xkʼupij* avoʼonton yuʼun li sveʼeltak ti muik tajeke.
7 Yuʼun xkoʼolaj xchiʼuk li buchʼu chchap batel ti kʼu yepal chalajese.
Xi chalbote: «Veʼan xchiʼuk uchʼbolajan», pe mu meleluk li kʼusi chalbote.*
8 Chaxeta skotol ti kʼusi alajesoj xae
xchiʼuk muʼyuk sbalil chkom li kʼusitik jun yutsil laj avalbee.
10 Mu xajelbe yavil li stsʼakil osil ti voʼne xa akʼbile+
mi jaʼuk xanetʼbe batel yosil li buchʼutik chamem stotike.
12 Akʼo ta avoʼonton li tukʼibtasele
xchiʼuk tsʼet chikintao li pʼijil loʼiletike.
13 Mu xavikta stukʼibtasel li kereme.*+
Mu xcham-o mi laj avakʼbe vachʼe.
14 Skʼan xavakʼbe vachʼ
sventa mu xbat li ta Mukinale.*
17 Mu x-itʼixaj avoʼonton ta stojolal li jpasmuliletike,+
jaʼ lek akʼo xiʼta* Jeova skotol ora.+
18 Yuʼun mi jeche, lek kʼusi chkʼot ta atojolal ta tsʼakal+
xchiʼuk muʼyuk chlaj skʼoplal li spatobil avoʼontone.
19 Kuni nichʼon, chikintao, vaʼun jech chapʼijub
xchiʼuk beiltaso batel avoʼonton li ta tukʼil bee.
20 Mu xakap aba xchiʼuk li buchʼutik muʼyuk spʼisol chuchʼik vinoe,+
mu xakap aba xchiʼuk li buchʼutik mu xa noʼox x-echʼ yoʼontonik ta stiʼel bekʼete.+
21 Yuʼun li jyakubele xchiʼuk li buchʼu mu noʼox x-echʼ yoʼonton ta veʼele tspasik ta povre+
xchiʼuk li buchʼu lek xaʼi xvaye pakʼbentik* noʼox li skʼuʼ spokʼe.
22 Chikintao li kʼusi chal atote, yuʼun jaʼ ta skoj ti la-ayane
xchiʼuk mu me xapʼaj ameʼ ta skoj noʼox ti meʼelub xae.+
23 Mano* li kʼusi melele xchiʼuk mu me bakʼinuk xachon batel,+
jech xtok, mano li pʼijilale, li tukʼibtasele xchiʼuk li yaʼibel smelolale.+
24 Jpʼel skʼoplal chmuyubaj yuʼun stot li buchʼu tukʼe;
buchʼuuk noʼox ti pʼij li xnichʼone chmuyubaj ta stojolal.
25 Ta xmuyubajik li atot xchiʼuk ameʼe
xchiʼuk tsta xkuxetel yoʼonton li buchʼu la svokʼesote.
26 Kuni nichʼon, akʼbun me li avoʼontone
xchiʼuk kʼupiluk sba xil asat li jbetake.+
27 Yuʼun li jchonbail antse jaʼ jun natil chʼen
xchiʼuk li jmulavil* antse jaʼ jun poso ti bikʼit tajek xyal batele.+
28 Te snakʼoj* sba chmalavan kʼuchaʼal jun j-elekʼ;+
ta x-epaj yuʼun li viniketik ti muʼyuk tukʼ chakʼ sbaike.
29 ¿Buchʼu ti x-ijet* yuʼun svokole? ¿Buchʼu ti mu junuk yoʼontone?
¿Buchʼu ti tsaʼ kʼope? ¿Buchʼu ti tskʼan partee?
¿Buchʼu ti ta jecheʼ noʼox oy syayijemale? ¿Buchʼu ti lubemik* sbekʼ sate?
31 Mu xakʼel li vino
kʼalal stsʼayayet stsajal li ta kopae, ti jun yutsil chyal batel ta jnukʼtike.
32 Yuʼun ta tsʼakale, chtiʼvan kʼuchaʼal jkot kiletel chon
xchiʼuk chakʼ svenenoal kʼuchaʼal jkot chon.
33 Toj yan xa sba kʼusitik chil li asate
xchiʼuk chopolik xa kʼusitik chlik yal li avoʼontone.+
34 Chakoʼolaj xchiʼuk li buchʼu te puchʼul ta oʼlol nabe,
chakoʼolaj xchiʼuk li buchʼu te puchʼul ta sniʼ li steʼel spokʼal varkoe.
35 Xi chavale: «La smajikun, pe muʼyuk laj kaʼi,*
laj kichʼ majel, pe muʼyuk xkakʼ venta.
¿Bakʼin to chijulav?+
Ta jkʼan to jpʼisuk* vino».
24 Mu xavitʼixta li viniketik ti toj chopolike
xchiʼuk muʼyukuk ta avoʼonton xachiʼinan.+
2 Yuʼun li yoʼontonike jaʼ tsnopbeik skʼoplal li saʼkʼope
xchiʼuk li yeike jaʼ noʼox chalbeik skʼoplal li vokoliletike.
3 Ta skoj ti oy jpʼijiltike, ta jvaʼan li jnatike*+
xchiʼuk lek vaʼal ta skoj ti oy kʼusi xkaʼibetik lek smelolale.
4 Ta skoj li yojtikinobil kuʼuntike, li skuartoaltake ta xnoj
ta jeltos kʼulejal ti ep sbalile xchiʼuk ti jun yutsikile.+
5 Li pʼijil vinike xuʼ yuʼun+
xchiʼuk ta skoj ti oy yojtikinobil yuʼun jun vinike, ch-epaj li sjuʼele.
6 Ta skoj ti oy buchʼu lek chbeiltasvane,* chapas paskʼop+
xchiʼuk ta skoj ti oy ep jtojobtasvanejetike, chichʼ pasel kanal.*+
7 Li buchʼu bole solel mu sta li melel pʼijilale;+
muʼyuk kʼusi stakʼ xal li ta stiʼ jteklume.
8 Buchʼuuk noʼox ti tsnop tspas kʼusi toj chopole
chichʼ albel skʼoplal ti xtojob lek snopel kʼuxi ta pasel li kʼusi chopole.+
9 Li kʼusitik chopol tsnop tspas li buchʼu bole jaʼ mulil
xchiʼuk toj chopol ch-ilat yuʼun krixchanoetik li jlabanvaneje.+
10 Mi chachibaj li ta yorail vokolile,
ta xkʼunib li avipe.
11 Pojo li buchʼutik ch-ikʼatik batel ta lajelale
xchiʼuk mu xavakʼ ti xichʼik ikʼel batel ti bu chichʼik milele.+
12 Mi xi chavale: «Pe mu toʼox jnabekutik skʼoplal taje»,
¿mi mu tauk xakʼ venta li buchʼu chchaj ta kʼelel oʼontonale?*+
Jech, li buchʼu skʼelojote ta xakʼ venta
xchiʼuk jech ta stojbe sutel ta jujuntal ti kʼu yelan yabtelik li viniketike.+
13 Kuni nichʼon, lajeso li pome, yuʼun toj lek;
li xchiʼil batsʼi pome lek chavaʼi kʼalal chapas prevae.
14 Jaʼ jech ek, naʼo me ti lek kʼusi chkʼot ta atojolal yuʼun* li pʼijilale.+
Mi la atae, lek kʼusi chata ta jelavel
xchiʼuk muʼyuk chlaj skʼoplal li spatobil avoʼontone.+
15 Mu jechuk xapas kʼuchaʼal tspas li buchʼu toj chopole, mu teuk nopol xanakʼ* aba ta sna sventa chamala li buchʼu tukʼe;
mu xatukibe ti bu chkux yoʼontone.
16 Yuʼun xuʼ van xyal ta lum vukub velta li buchʼu tukʼe, pe tstam sba likel yan velta,+
yan li buchʼu toj chopole j-echʼel chyal-o ta lum ta skoj li svokole.+
17 Mu xamuyubaj kʼalal chyal ta lum li avajkontrae
xchiʼuk mu me xkuxetuk avoʼonton kʼalal tsmak* yakane;+
18 yuʼun mi jech chapase, ta xakʼ venta li Jeovae xchiʼuk chopol chil,
vaʼun chpaj skapemal sjol ta stojolal li avajkontrae.+
19 Mu xakap* ta skoj li buchʼutik muʼyuk xkʼuxul yoʼontonike;
mu xavitʼixta li buchʼutik toj chopolike.
20 Yuʼun muʼyuk kʼusi lek smalaoj ta jelavel li buchʼu muʼyuk xkʼuxul yoʼontone;+
li buchʼutik toj chopolike chtupʼ li skantilike.+
21 Kuni nichʼon, xiʼtao* li Jeovae xchiʼuk li ajvalile+
xchiʼuk mu xachiʼin li buchʼutik tstoy sbaik ta stojolal ajvalile.+
22 Yuʼun ta anil noʼox chtal li svokolike.+
Mu stakʼ naʼel kʼusi lajelal chakʼik* talel ta stojolal li jtoybaetike.+
23 Liʼ xtoke jaʼ jech chalik li buchʼutik pʼijike:
muʼyuk lek ti tʼujbil yajval ta jpastik kʼalal te oyutik ta chapanobbaile.+
24 Buchʼuuk noʼox ti xi chalbe li buchʼu toj chopole: «Tukʼot»,+
chichʼ chopol kʼoptael yuʼun li lumetike xchiʼuk chtikʼbat smul yuʼun li mukʼta lumetike.
25 Pe lek kʼusi chkʼot ta stojolal li buchʼutik ta stukʼibtasik li buchʼu toj chopole;+
chvul ta stojolalik bendision ti yichʼoj tal kʼusitik lekike.+
26 Li krixchanoetike chichʼik ta mukʼ* li buchʼu melel snaʼ xtakʼave.*+
27 Paso baʼyel li avabteltake xchiʼuk chapano skotol li kʼusi skʼan pasel ta avosile;
ta tsʼakal une, vaʼano li anae.*
28 Mu xakʼot ta testigo sventa chopol xavalbe skʼoplal achiʼil mi muʼyuk sprevaile,+
mu xaloʼla yantik xchiʼuk li avee.+
29 Mu xiuk xavale: «Jaʼ jech ta jpakbe sutel jech kʼuchaʼal la spasbune;
31 Laj kakʼ venta ti mas nat chʼiem li chopol tsʼiʼlele;
pixil ta laetik* li lumtike
xchiʼuk jinem yalel li smuroal ti pasbil ta tone.+
32 La jkʼel lek, vaʼun la jnopbe skʼoplal;
laj kil, vaʼun oy kʼusi laj yakʼ jchan,* jaʼ liʼe:
33 mi chavay uni jlikeluke, mi chanikav* uni jlikeluke,
mi te noʼox ameyoj akʼob uni jlikeluk sventa xakuxe,
34 li povreale chvul ta atojolal kʼuchaʼal jun j-elekʼ
xchiʼuk ti muʼyuk kʼusi x-ayan avuʼune chvul ta atojolal kʼuchaʼal jun vinik ti oy yabtejebe.+
25 Liʼ xtoke jaʼ pʼijil loʼiletik yuʼun Salomon+ ti jaʼ la slokʼtaik* li sviniktak Esekiase,+ li ajvalil ta Judae:
2 chichʼ mukʼibtasbel-o skʼoplal Dios ta skoj ti oy kʼusitik mukul yuʼune,+
chichʼ mukʼibtasbel-o skʼoplal ajvaliletik kʼalal tsabeik lek smelolal li yojtikinobile.
3 Jech kʼuchaʼal toj toyol oy li vinajele xchiʼuk ti toj nat xyal li balumile,
jaʼ jech li yoʼonton ajvaliletike mu xa noʼox stakʼ aʼibel smelolal.
4 Lokʼesbo yikʼobal li platae,
vaʼun lek xa sak chkom.+
5 Lokʼeso batel ta yeloval ajvalil li buchʼu toj chopole,
vaʼun li xchotleb sventa ajvalile lek nakal chkom ta skoj tukʼilal.+
6 Mu xatoy akʼoplal atuk ta yeloval li ajvalile+
xchiʼuk mu teuk xbat chotlan ti bu yavil li buchʼutik tsots skʼoplalike.+
7 Yuʼun mas lek mi xi chalbot stuke: «Laʼ chotlan liʼe»,
jaʼ muʼyuk lek mi laj yakʼot ta kʼexlal ta yeloval li buchʼu tsots yabtele.+
8 Mu ta aniluk xbat akʼan chapanel ta snail chapanobbail,
yuʼun ¿kʼusi chapas mi laj yakʼ ta ilel achiʼil ti mu meleluk li kʼusi chavale?+
9 Chapano akʼopik xchiʼuk li achiʼile,+
pe mu xaval li kʼusi laj yalbot ti mu stakʼ alel batele,*+
10 yuʼun li buchʼu chaʼie ta xakʼot ta kʼexlal
xchiʼuk li kʼusi chopol chapuk batele* mu xa stakʼ tsobel sutel tal.
11 Kʼalal oy kʼusi lek chichʼ alel ta yorail noʼoxe,
xkoʼolaj kʼuchaʼal slokʼol mantsanaetik ta oro ti te lokʼtabil ta lechlech plato ti pasbil ta platae.+
12 Li jun pʼijil jtukʼibtasvaneje xkoʼolaj kʼuchaʼal arete pasbil ta oro xchiʼuk ta natsʼiletik pasbil ta lekil oro,
jaʼ jech ta xkʼot ta stojolal li buchʼu lek snaʼ xchikintae.+
13 Li jun tukʼil j-almantale xkoʼolaj kʼuchaʼal sikil uchʼbol* kʼalal chichʼ tsobel li sat tsʼunobile,
jaʼ jech chaʼiik li buchʼutik la stakik batele,
yuʼun jaʼ tsikubtasbe yoʼonton li yajvale.+
14 Jech kʼuchaʼal tok xchiʼuk ikʼ ti muʼyuk chkuch talel voʼe,
jaʼ jech li jun vinik ti xtoyet xa chaʼi sba ta skoj jun matanal ti muʼyuk yakʼoje.*+
15 Ta skoj li smalaele, xuʼ xichʼ tsalel jun komandante
xchiʼuk li lekil kʼopojele xuʼ skʼas yuʼun jun bak.+
16 Mi oy bu la ata pome, mu me toj epuk xaloʼ,
yuʼun xuʼ xaxeta lokʼel mi toj ep la alajese.+
17 Mu me teuk xavaʼvun ta sna achiʼil
sventa mu x-echʼ yoʼonton avuʼun xchiʼuk sventa mu spʼajot.
18 Li jun vinik ti jecheʼ tstikʼbe smul xchiʼile
xkoʼolaj kʼuchaʼal jtel teʼ sventa paskʼop, jun espada xchiʼuk jun flecha ti lek tsʼubtsʼub sniʼe.+
19 Mi ta jpat koʼontontik ta stojolal li buchʼu chvalopatinvan komel ta yorail vokolile,
xkoʼolaj kʼuchaʼal tanal eil ti kʼaseme xchiʼuk jun akanil ti mu xtekʼij leke.
20 Kʼalal chichʼ kʼejintabel junuk son li buchʼu chat yoʼontone,
xkoʼolaj kʼuchaʼal oy buchʼu ta jlokʼbetik skʼuʼ spokʼ kʼalal yorail sike
xchiʼuk xkoʼolaj kʼuchaʼal chichʼ akʼbel pajal vino li vikarvonatoe.+
21 Mi chviʼnaj li avajkontrae,* akʼbo sveʼ pan;
mi chaʼi takitiʼile, akʼbo yuchʼ voʼ,+
22 yuʼun mi jech chapase, ta xatokanbe tsanal akʼal ta sjol,*+
vaʼun tstojbot sutel li Jeovae.
23 Li ikʼ chlik talel ta nortee chichʼ talel tsatsal voʼ
xchiʼuk li eil ti lek xaʼi xloʼiltavane chakʼbe skʼakʼal yoʼonton yantik.+
24 Jaʼ mas lek mi ta xchikin jol na nakalutike,
jaʼ muʼyuk lek mi koʼol nakalutik xchiʼuk jun ajnilal ti lek saʼkʼope.*+
25 Li lekil aʼyej chlik talel ta namal lume
xkoʼolaj kʼuchaʼal sikil voʼ ta stojolal li buchʼu* chaʼi takitiʼile.+
26 Li jun tukʼil krixchano ti chakʼ sba ta tsalel* ta stojolal li buchʼu toj chopole
xkoʼolaj kʼuchaʼal nioʼ ti noj ta achʼele xchiʼuk xkoʼolaj kʼuchaʼal poso ti noj ta ikʼobale.
28 Li vinik ti mu xpaj yuʼun skapemal sjole
xkoʼolaj kʼuchaʼal jun jteklum ti jinem smuroale.+
26 Mu sta-o ichʼel ta mukʼ li buchʼu bole,+
jech kʼuchaʼal mu sta-o oy taiv li ta veranoe* xchiʼuk jech kʼuchaʼal mu sta-o chakʼ voʼ kʼalal yorail chichʼ tsobel kʼusitike.
2 Jech kʼuchaʼal oy srasonal ti chjatav li mute xchiʼuk jech kʼuchaʼal oy srasonal chvil batel li golondrinae,*
jaʼ jech oy lek srasonal ti chvul li chopol kʼoptaele.*
3 Li nukule jaʼ sventa li kaʼe, li frenoe jaʼ sventa li vuroe+
xchiʼuk li vachʼe jaʼ sventa spat li buchʼutik bolike.+
4 Mu jechuk xatakʼbe sutel kʼuchaʼal chkʼopoj li buchʼu bole,
sventa mu koʼoluk xakomik.
5 Takʼbo sutel jech kʼuchaʼal chkʼopoj li buchʼu bole,
sventa mu snop ti pʼije.+
6 Li buchʼu oy kʼusi chakʼbe sbain li buchʼu bole
xkoʼolaj kʼuchaʼal li buchʼu chtuchʼ lokʼel li yakane xchiʼuk li skʼobe.
7 Li pʼijil loʼil ti te oy ta ye li buchʼutik bole
8 Kʼalal chichʼ mukʼibtasbel skʼoplal li buchʼu bole,+
xkoʼolaj kʼuchaʼal chichʼ chukel jpʼej ton li ta jimichʼe.
9 Li pʼijil loʼil ti te oy ta ye li buchʼutik bolike
xkoʼolaj kʼuchaʼal jpets chʼix ti te oy ta skʼob li jyakubele.
10 Li buchʼu chikʼ ta abtel li buchʼu bole o li j-echʼelbeetike
xkoʼolaj kʼuchaʼal j-akʼflecha ti buyuk noʼox sjip batele.*
12 ¿Mi oy aviloj junuk vinik ti pʼij chaʼi sbae?+
Muʼyuk xa kʼusi mas stakʼ pasel ta stojolal li vinik taje, jaʼ oy to kʼusi stakʼ pasel ta stojolal li buchʼu bole.
15 Li chʼajil krixchanoe tstikʼ ochel skʼob li ta setsʼal* veʼlile,
pe lubem tajek chaʼi ti mu xa xtikʼ ochel yuʼun ta ye li sveʼele.+
16 Li buchʼu chʼaje tsnop ti mas to pʼije,
ti jaʼ mu sta li vukvoʼ krixchanoetik ti lek snaʼik stakʼele.
17 Li j-echʼelbe ti chkap sjol ta skoj* skʼop yantike+
xkoʼolaj kʼuchaʼal li buchʼu tsnitbe xchikin jkotuk tsʼiʼe.
18 Jech kʼuchaʼal jun chuvaj ti tsjip batel abtejebaletik ti tsanal skʼakʼale xchiʼuk flechaetik ti chmilvane,
19 jaʼ jech li vinik ti chopol kʼusi chalbe li xchiʼile xchiʼuk ti xi chale: «¡Ixtol loʼil noʼox!».+
20 Ti bu muʼyuk siʼe, chtupʼ li kʼokʼe
xchiʼuk ti bu chʼabal jutmulile,* chlaj skʼoplal li saʼkʼope.+
21 Li jsaʼkʼop vinik ti tslikes kʼope+
xkoʼolaj kʼuchaʼal chichʼ tikʼbel yan yakʼalil li tsanem akʼale xchiʼuk xkoʼolaj kʼuchaʼal chichʼ akʼbel yan siʼil li kʼokʼe.
22 Li kʼusi chlokʼ ta ye li jutmulile* xkoʼolaj kʼuchaʼal muil veʼlil;*
chichʼ bikʼel xchiʼuk chkʼot kʼalal to ta yut chʼutil.+
23 Li kʼusitik lekik chlokʼ ta ye li buchʼu toj chopol yoʼontone+
xkoʼolaj kʼuchaʼal kʼupiltasbil ta plata li sjepelul kʼusi pasbil ta lume.
24 Li buchʼu spʼajoj yantike mu xakʼ ta ilel li ta skʼopojele,
pe te snakʼoj* ta yoʼonton li loʼlavaneje.
25 Akʼo mi lek li skʼopojele, mu xapat avoʼonton ta stojolal,
26 Akʼo mi xloʼlavan sventa tsmuk ti chpʼajvane,
chvinaj ta tsobobbail li xchoplejale.
27 Li buchʼu tsjokʼ jun chʼene te chpʼaj* yalel stuk
xchiʼuk buchʼuuk noʼox ti tsbalalin jpʼejuk tone jaʼ tsut tal ta stojolal stuk.+
28 Ti buchʼu lek xloʼlavan yokʼe spʼajoj li buchʼu chakʼbe svokole
xchiʼuk li buchʼu lek xa kʼusi chlokʼ ta ye yilele chakʼbe svokol li yantike.+
27 Mu xatoy aba ta sventa li kʼusi chapas ta yokʼomale,
yuʼun mu xanaʼ kʼusi chkʼot ta pasel li ta yokʼomale.+
2 Akʼo skʼupil kʼoptaot yan krixchano,* maʼukuk li ave atuke,
yanuk-o buchʼutik* skʼupil kʼoptaikot, maʼukuk li yanal ave* atuke.+
3 Ol li jpʼej tone xchiʼuk ol li jiʼe,*
pe li skʼakʼal oʼontonal chakʼ li buchʼu bole mas to toj ol, jaʼ mu sta li chaʼtos taje.+
4 Toj chopol li skapemal jolile xchiʼuk xkoʼolaj kʼuchaʼal nojelal ta voʼ li skʼakʼal oʼontonale,
pe ¿buchʼu xa noʼox stsʼik yuʼun li itʼixale?+
5 Mas lek ti jamal chijtukʼibtasvane, jaʼ altik mi muʼyuk chkakʼtik ta ilel ti kʼanvanemutike.+
7 Li buchʼu* noj lek xchʼute mu xa skʼan* batsʼi pom,
pe li buchʼu chviʼnaje lek xa chiʼ chaʼi ta lajesel li kʼusi chʼae.
8 Li jun vinik ti chjatav lokʼel ta snae
xkoʼolaj kʼuchaʼal jkot mut ti chjatav lokʼel ta stase.
9 Chmuyubaj yuʼun koʼontontik li aseite xchiʼuk pome,
jaʼ jech ek li tojobtasel ti chakʼ ta sjunul yoʼonton li jun kamigotike.+
10 Mu xavikta komel li avamigoe mi jaʼuk xavikta komel li yamigo atote
xchiʼuk mu xa-och batel ta sna achiʼil ta vokʼel li ta yorail avokole.
Mas lek li alakʼna ti te nopol oye, jaʼ mu sta li achiʼil ta vokʼel ti nom oye.+
12 Li buchʼu pʼije tsta ta ilel li vokolile, vaʼun tsnakʼ* sba,+
pe li buchʼutik chʼabal spʼijilike tukʼ chjelavik batel, vaʼun tsta-o svokolik.*
13 Ichʼbo skʼuʼ spokʼ li jun vinik mi la svaʼan sba ta chʼom ta skoj yan krixchanoe;
oyuk kʼusi xavichʼbe ta prental* mi jech la spas ta skoj jun jyanlum antse.*+
14 Kʼalal oy buchʼu tsots chapta xchiʼil ta sob tajek sventa chakʼbe bendisione,
chopol kʼoptael chichʼ ilel li kʼusi laj yale.
15 Li jsaʼkʼop ajnilale* xkoʼolaj kʼuchaʼal jol na ti te noʼox stsʼujtsʼun-o chyal voʼ kʼalal chakʼ voʼe.+
16 Buchʼuuk noʼox ti spajtsaj yuʼune spajtsaj yuʼun li ikʼe
xchiʼuk stsak yuʼun ta sbatsʼikʼob li aseitee.
17 Li jun vinik ti tskolta yamigo sventa xlekub li kʼusitik tspase*+
xkoʼolaj kʼuchaʼal li tsatsal takʼin ti chichʼ juxbel ye ta tsatsal takʼine.
18 Li buchʼu chchabi li steʼel igoe tslobe sat+
xchiʼuk li buchʼu chchabi yajval ta abtele chichʼ ichʼel ta mukʼ.+
19 Chavakʼ venta kʼu avelan kʼalal chakʼel li yantike
jech kʼuchaʼal lek xil sat ta yut voʼ li jun krixchanoe.
20 Li Mukinale xchiʼuk li yavil lajelale* solel mu xpaj li kʼusi tskʼanike,+
jaʼ jech li sat jun krixchano eke solel mu xpaj li kʼusi tskʼane.
21 Li pʼin ti chlekubtasvane* jaʼ sventa li platae xchiʼuk li ornoe jaʼ sventa li oroe,+
jaʼ jech kʼalal chichʼ kʼupil kʼoptael li jun krixchanoe, jaʼ chichʼ akʼel-o ta preva.
22 Akʼo mi xavochʼ* li buchʼu bol
jech kʼuchaʼal chichʼ vochʼel ta xvochʼobil li sat tsʼunobile,
muʼyuk chlokʼ-o li sbolile.
23 Skʼan xavojtikin lek kʼu yelan li achijtake.
24 Yuʼun muʼyuk chjalij sbatel osil li kʼulejale+
xchiʼuk li koronae muʼyuk te chkom-o ta jaykʼol kuxlejal.
25 Chchʼay batel li yaxal tsʼiʼlele, vaʼun chvokʼ tal yan tsʼiʼlel
xchiʼuk chichʼ tsobel li tsʼiʼlel ta vitstikaltike.
26 Li chʼiom tot chijetike jaʼ chakʼ akʼuʼ apokʼ
xchiʼuk li tot tentsunetike jaʼ chakʼ tojol osil.
27 Ch-ayan ep yaʼlel xchuʼ tentsun sventa smakʼlinot,
sventa smakʼlin li avutsʼ avalale xchiʼuk sventa chakʼbe kʼusitik chtun yuʼun li akiaratake.
28 Li buchʼutik toj chopolike chjatavik akʼo mi chʼabal nutsbilik,
yan li buchʼu tukʼike jun tajek yoʼontonik jech kʼuchaʼal jkot leon.*+
2 Kʼalal tspas smulik* li jnaklejetik ta lume, chjelilan noʼox li ajvalil yuʼunike,+
pe ta skoj ti chkoltavan li jun vinik ti oy kʼusi snabe lek skʼoplale xchiʼuk ti oy yojtikinobil yuʼune, jal tajek te chkom-o li jun ajvalile.+
3 Li povre vinik ti tsloʼla li buchʼu abol sbae+
xkoʼolaj kʼuchaʼal tsbekʼ* batel skotol veʼlil kʼalal chakʼ voʼe.
4 Li buchʼutik muʼyuk chchʼunik li mantale jaʼ tskʼupil kʼoptaik li buchʼu toj chopole,
pe li buchʼutik chchʼunik li mantale chkap tajek sjolik ta stojolal li buchʼutik muʼyuk chchʼunik mantale.+
5 Li buchʼutik toj chopolike mu xaʼibeik smelolal li kʼusi tukʼe,
yan li buchʼutik tsaʼik li Jeovae xaʼibeik smelolal skotol.+
6 Jaʼ mas lek mi povre noʼox li jun vinik mi oy stukʼil yoʼontone,
jaʼ altik mi jkʼulej li jun vinik mi muʼyuk stukʼil li kʼusitik tspase.*+
7 Li jun nichʼonil ti xaʼibe smelolale chchʼun li mantale,
pe jaʼuk li buchʼu jaʼ chchiʼin li buchʼu mu x-echʼ yoʼonton ta veʼele chakʼ ta kʼexlal li stote.+
8 Li buchʼu chepajes skʼulejal ta skoj ti toyol tajek tskʼanbe sjol stakʼine+
jaʼ tstsob ta sventa li buchʼu snaʼ xkʼuxubin li povreetike.+
10 Li buchʼu chikʼ batel ta chopol be li buchʼu tukʼe jaʼ te ch-och li ta petsʼ ti yakʼoj stuke,+
yan li buchʼutik muʼyuk smulike jaʼ chrextoinik* li kʼusi leke.+
11 Li jkʼulej vinike pʼij chaʼi sba,+
yan li buchʼu abol sba ti oy kʼusi xaʼibe lek smelolale xuʼ xil ta melel kʼu yelan li jkʼulej vinike.+
12 Kʼalal tspas kanal li buchʼutik tukʼike, chmuyubaj li jteklume,
pe kʼalal chichʼ sjuʼel li buchʼutik toj chopolike, chbat snakʼ* sba li krixchanoetike.+
13 Li buchʼu tsmuk smule muʼyuk kʼusi lek chkʼot ta stojolal,+
pe li buchʼu chal ta jamale xchiʼuk ti chikta spasele chichʼ kʼuxubinel.+
14 Xmuyubaj noʼox li vinik ti skotol ora xiʼtaoj* Diose,
pe buchʼuuk noʼox ti tsyijubtas yoʼontone ta sta svokol.+
15 Li jun ajvalil ti toj chopol ti sventainoj jun jteklum ti mu xpak yuʼun skʼoplale+
xkoʼolaj kʼuchaʼal jkot leon ti xloket snukʼe* xchiʼuk jkot oso ti chvochʼivane.
16 Li jnitvanej ti mu kʼusi xaʼibe lek smelolale ch-ilbajinvan ta skoj ti oy yabtele,+
pe jal ta xkuxi li buchʼu spʼajoj ti chloʼlavan sventa tspas kanal takʼine.+
17 Li vinik ti jaʼ ta smul ti oy buchʼu* chame jech-o chjatav jaʼ to mi bat ta mukinale.*+
Mu me buchʼu skolta.
18 Li buchʼu chʼabal spaltail* kuxule ta xkol,+
pe li buchʼu xotxot sbee ta anil noʼox chyal ta lum.+
19 Li buchʼu chabtelan yosile tsta ep span,
pe li buchʼu jaʼ noʼox tsaʼ li kʼusitik muʼyuk sbalile tspas tajek ta povre.+
20 Li jun tukʼil vinike tsta epal bendision,+
yan li buchʼu anil tskʼan tspas ta jkʼuleje ta onoʼox spas smul.+
21 Mu lekuk ti tʼujbil noʼox yajval buchʼu lek chkiltike;+
pe li jun vinike xuʼ oy kʼusi chopol spas ta skoj noʼox jxetʼuk pan.
22 Li jun vinik ti xpichʼet yoʼontone solel tskʼan tajek li kʼulejale,
pe mu snaʼ ti chvul ta stojolal li povreale.
23 Buchʼuuk noʼox ti tstukʼibtas li jun vinike+ mas lek ch-ilat ta tsʼakal,+
jaʼ muʼyuk li buchʼu lek xa kʼusi chlokʼ ta ye yilele.
24 Buchʼuuk noʼox ti oy kʼusi chelkʼanbe stot smeʼ xchiʼuk ti xi chale: «Muʼyuk chopol»,+
jaʼ xchiʼil li vinik ti chakʼ vokolile.+
25 Li buchʼu xpichʼet yoʼontone* tslikes kʼop,
yan li buchʼu tspat yoʼonton ta stojolal Jeovae ch-epaj kʼusitik yuʼun.*+
27 Buchʼuuk noʼox ti oy kʼusi chakʼbe li povree muʼyuk kʼusi tspas palta yuʼun,+
yan li buchʼu tsmutsʼ sat ta stojolalike chichʼ tajek chopol kʼoptael.
28 Kʼalal chichʼ sjuʼel li buchʼutik toj chopolike, chbat snakʼ* sba li jun vinike,
pe kʼalal chchamik li buchʼutik toj chopolike, jaʼ ch-epaj li buchʼutik tukʼike.+
29 Li vinik ti chpimub ta mantal* ta skoj ti chichʼ tukʼibtasel ep ta veltae+
ta anil noʼox chichʼ lilinel ti mu xa stakʼ poxtaele.+
2 Kʼalal ep li buchʼutik tukʼike, xmuyubaj li jteklume,
pe kʼalal jaʼ chventainvan li buchʼu toj chopole, x-avet ta okʼel li jteklume.+
3 Li jun vinik ti skʼanoj li pʼijilale chmuyubaj yuʼun li stote,+
yan li buchʼu jaʼ chchiʼin li jchonbail antsetike ixtol chaʼi li skʼulejale.+
4 Ta skoj li tukʼilale, li ajvalile jun yoʼonton yuʼun li slumale,+
yan li vinik ti chchon sba ta takʼine* jaʼ noʼox chakʼbe svokol.
5 Li jun vinik ti lek xa tskʼopon yilel li xchiʼile
chlichʼanbe batel spetsʼal yakan.+
6 Li chopol vinike chchukat yuʼun li smul stuke,+
yan li buchʼu tukʼe x-avet ta muyubajel xchiʼuk xkuxet yoʼonton.+
7 Li buchʼu tukʼe oy ta yoʼonton ti lekuk xichʼ chapanel li buchʼu povree,+
yan li buchʼu toj chopole mu kʼusi sventa-o.+
8 Li jtoyba viniketike tsabeik sjol li jteklume,+
yan li buchʼutik pʼijike tspajesbeik li skʼakʼal yoʼontone.+
9 Kʼalal chlik stsak sbaik ta kʼop li pʼijil vinik xchiʼuk li buchʼu bole,
chlik utbail xchiʼuk labanvanej, pe mu junuk yoʼonton chkom li pʼijil vinike.+
10 Li viniketik ti tsmal tajek yaʼiik chʼichʼe spʼajojik buchʼuuk noʼox ti chʼabal smule*+
xchiʼuk tsmil yaʼiik li buchʼutik tukʼike.*
11 Li bol krixchanoe tsbusan lokʼel skotol ti kʼusi oy ta yoʼontone,+
yan li buchʼu pʼije snaʼ spajes sba.+
13 Koʼolik noʼox li buchʼu povre xchiʼuk li buchʼu ch-ilbajinvane:
xchaʼvoʼalik jaʼ akʼbil xkuxlejalik yuʼun li Jeovae.
14 Kʼalal mi lek tukʼ chchapan povreetik li ajvalile,+
lek nakal chkom sbatel osil li xchotleb sventa ajvalile.+
15 Chakʼ pʼijilal li vachʼ* xchiʼuk li tukʼibtasele,+
yan li olol ti kolem noʼoxe chakʼ ta kʼexlal li smeʼe.
16 Kʼalal ch-epaj li buchʼutik toj chopolike, ch-epaj li mulile,
jaʼuk li buchʼutik tukʼike chilik kʼu yelan chyalik ta lum.+
17 Tukʼibtaso li akereme, vaʼun jun avoʼonton yuʼun
xchiʼuk xkuxet tajek avoʼonton yuʼun.+
18 Ti bu muʼyuk chbeiltasvan li Diose, muʼyuk spajeb kʼusi tspas li jteklume,+
pe jaʼ xmuyubajik noʼox li buchʼutik ta xchʼunik li mantale.+
19 Li jun jtunele mu xakʼ sba ta tukʼibtasel kʼalal oy kʼusi ch-albate,
yuʼun akʼo mi xaʼibe smelolal, muʼyuk chchʼun mantal.+
20 ¿Mi oy aviloj junuk vinik ti anil kʼusi chale?+
Muʼyuk xa kʼusi mas stakʼ pasel ta stojolal li vinik taje, jaʼ oy to kʼusi stakʼ pasel ta stojolal li buchʼu bole.+
22 Li jun vinik ti ta anil chlik skʼakʼal yoʼontone tslikes kʼop;+
buchʼuuk noʼox ti ta anil noʼox ch-iline tsaʼ ep smul.+
23 Li stoyobbail jun vinike jaʼ ch-akʼat ta kʼexlal,+
yan li buchʼu bikʼit chakʼ sbae chichʼ mukʼibtasbel skʼoplal.+
24 Li xchiʼil jun j-elekʼe spʼajoj sba stuk.
Xuʼ van xaʼi ti skʼan oyuk buchʼu xbat yal ta jamale, pe muʼyuk kʼusi chal.+
25 Li xiʼtael* krixchanoetike jaʼ jun petsʼ,+
yan li buchʼu spatoj yoʼonton ta stojolal Jeovae ta xichʼ chabiel.+
26 Ep buchʼutik tskʼan chbat skʼoponik* li ajvalile,
pe li jun vinike jaʼ noʼox tsta tukʼilal ta stojolal li Jeovae.+
27 Li jun vinik ti muʼyuk stukʼile toj chopol ch-ilat yuʼun li buchʼutik tukʼike,+
yan li buchʼu tukʼ kʼusitik tspase* toj chopol ch-ilat yuʼun li buchʼu toj chopole.+
30 Li Agur ti jaʼ xnichʼon Jakee laj yal jun aʼyej ti tsots skʼoplale, laj yalbe Itiel xchiʼuk Ukal.
2 Voʼon ti mas mu kʼusi jnabe skʼoplal kʼuchaʼal yantike+
xchiʼuk ti mu kʼusi xkaʼibe smelolal jech kʼuchaʼal skʼan xaʼibe smelolal li jun vinike.
3 Muʼyuk jtaoj jpʼijil
xchiʼuk muʼyuk jtaoj li yojtikinobil yuʼun li Chʼul Diose.
4 ¿Buchʼu muyem batel ta vinajel xchiʼuk ti yal tal ta tsʼakale?+
¿Buchʼu stsoboj ta xchibal skʼob li ikʼe?
¿Buchʼu xpixoj ta skʼuʼ spokʼ li voʼe?+
¿Buchʼu snakanoj* skotol li stiʼiltak balumile?+
Mi anaʼoje, ¿kʼusi sbi xchiʼuk kʼusi sbi li xnichʼone?
5 Lek skotol li kʼusitik chlokʼ ta ye Diose.+
Jaʼ chkʼot ta s-eskudoik* li buchʼutik tsaʼ snakʼobbailik ta stojolale.+
6 Mu xavakʼbe stsʼak li kʼusi chlokʼ ta yee,+
yuʼun mi moʼoje, ta stukʼibtasot,
vaʼun chvinaj ti jutkʼopote.*
7 Chaʼtos ti kʼusi ta jkʼanbote.
Mu xajalanbun yoʼ to kuxulune.
8 Lokʼeso batel ta jtojolal li loʼlavaneje xchiʼuk namajeso batel ta jtojolal li jutbil kʼope.*+
Mu xapasun ta povre mi jaʼuk ta jkʼulej.
Jaʼ noʼox akʼbun li jveʼel ti kʼu yepal chtun kuʼun+
9 sventa mu jmukot ta koʼonton mi solel noj xa jchʼute xchiʼuk ti xi chkale: «¿Buchʼu jaʼ li Jeovae?».+
Mu me xavakʼ ti xipas ta povree, ti xi-elkʼaje xchiʼuk ti jkʼexlaltas* li sbi Jdiose.
10 Mu xajutbe* smul ta yeloval yajval li jun jtunele
o xuʼ xchopol kʼoptaot, vaʼun voʼot oy amul chakom.+
11 Oy jkʼol kuxlejal ti chchopol kʼopta li stote
xchiʼuk ti muʼyuk tskʼupil kʼopta li smeʼe.+
13 Oy jkʼol kuxlejal ti xtoyet tajek li sbekʼ sate
xchiʼuk ti xtoyet xa tajek tspas sat chkʼelvane.+
14 Oy jkʼol kuxlejal ti jaʼ espada li stanal yeike
xchiʼuk ti jaʼ jmilvanej kuchilu li sbakil yolon yeike;
taje jaʼ tslajesik li buchʼutik bikʼit yakʼoj sbaik ta balumile
xchiʼuk li buchʼutik abol sbaik ta stojolal krixchanoetike.+
15 Li sanguijuela* chonetike oy chaʼvoʼ stsebetakik ti xi chalike: «¡Akʼo tal! ¡Akʼo tal!».
Oy oxtos ti kʼusi mu x-echʼ yoʼontonike,
oy chantos ti mu bakʼinuk xi chalike: «¡Taʼlo xa xkaʼi!»:
16 jaʼ li Mukinale,*+ li ants ti mu snaʼ x-alaje,
li balumil ti muʼyuk yaʼlele
xchiʼuk li kʼokʼ ti mu bakʼinuk xi chale: «¡Taʼlo xa xkaʼi!».
17 Li buchʼu tslaban stot xchiʼuk ti mu xchʼunbe smantal li smeʼe...+
chchʼojilanbat sbekʼ sat yuʼun li joj mutetik ta stenlejaltike*
xchiʼuk chtibat sbekʼ sat yuʼun li chʼiom aguilaetike.+
18 Oy oxtos ti kʼusi mu jta ta aʼibel smelolale*
xchiʼuk chantos ti mu xkaʼibe smelolale:
19 li sbe aguila ta vinajele,
li sbe kiletel chon ta sba mukʼta tone,
li sbe jkot varko ta sba nabe
xchiʼuk li sbe jun vinik xchiʼuk jun tsebe.
20 Liʼe jaʼ jech tspas* li jmulavil antse:
ta xveʼ noʼox, ta skus noʼox ye;
vaʼun xi chale: «Muʼyuk kʼusi chopol jpasoj».+
21 Oy oxtos ti kʼusi tsnikes li balumile
xchiʼuk chantos ti kʼusi mu stsʼik yuʼune:
22 kʼalal tspas mantal kʼuchaʼal ajvalil li jun mosoile,+
kʼalal tsta chaʼi sveʼel li buchʼu bole,
23 kʼalal tsta smalal li jun ants ti pʼajbile*
xchiʼuk kʼalal ch-och ta xkʼexol smeʼ ajval li kiaraile.+
28 Li jekoe*+ muʼyuk chpʼaj* kʼalal xnochʼet ta pakʼbal nae*
xchiʼuk ch-och batel ta spasob mantal jun ajvalil.
29 Oy oxtos kʼusitik ti labalik sba ta kʼelele,
oy chantos ti toj labalik sba kʼalal chbakʼike:
30 jaʼ li leon ti mas to xuʼ yuʼun kʼuchaʼal li yan chonbolometike,
mi jsetʼuk* kʼusi ta valopat tsut-o;+
31 li jnutsol tsʼiʼe;* li tot tentsune;
xchiʼuk li jun ajvalil ti te xchiʼuk yajsoltarotake.
33 Yuʼun jech kʼuchaʼal tspas ta mantekiya kʼalal chichʼ juyilanel li lechee
xchiʼuk jech kʼuchaʼal chlokʼ chʼichʼ kʼalal ta jpitsʼ jniʼtike
jaʼ jech chlik-o kʼop kʼalal oy buchʼu chichʼ sabel skapemal sjole.+
31 Li kʼusitik laj yal li ajvalil Lemuele jaʼ jun aʼyej ti tsots skʼoplal ti jaʼ albat yuʼun smeʼ sventa xchanubtasate:+
2 ¿kʼusi van xuʼ xkalbot, kuni kerem?
Voʼot ti la-ayan kuʼune, ¿kʼusi van xuʼ xkalbot?
Kuni ol, ¿kʼusi xuʼ xkalbot ti voʼot ta akoj laj kakʼ kee?+
4 Lemuel, maʼuk sventa ajvaliletik li uchʼbolajele,
maʼuk sventa xuchʼik vino li ajvaliletike,
maʼuk sventa xi xalik li buchʼutik tsots yabtelike: «¿Bu oy li kuchʼbole?».+
5 Sventa mu x-uchʼbolajik xchiʼuk ti xchʼay ta sjolik li kʼusi chapanbile
xchiʼuk ti sokesbeik sderecho li buchʼutik abol sbaike.
7 Akʼo yuchʼik, vaʼun chchʼay ta sjolik ti abol sbaike;
muʼyuk xa chvul ta sjolik li svokolike.
8 Kʼopojan sventa xapakbe skʼoplal li buchʼutik mu xpak yuʼun skʼoplalike;
pakbo skʼoplal sderecho skotol li buchʼutik chchamik xae.+
9 Kʼopojan xchiʼuk tukʼuk xachapanvan,
pakbo skʼoplal sderecho li buchʼutik bikʼit yakʼoj sbaike xchiʼuk li povreetike.+
א [alef]
10 ¿Buchʼu van xuʼ sta jun yajnil ti lek xtojobe?*+
Mas to ep sbalil kʼuchaʼal li kʼupil sba tonetik ta nabe.*
ב [bet]
11 Li smalale spatoj lek yoʼonton ta stojolal
xchiʼuk oy yuʼun skotol li kʼusitik oy sbalile.
ג [guimel]
12 Li antse lek kʼusi chakʼbe sutel li smalale, maʼuk li kʼusi chopole,
jech tspas ti kʼu sjalil kuxule.
ד [dalet]
ה [e]
14 Li antse xkoʼolaj kʼuchaʼal svarko jpʼolmajeletik,+
ta nom to chichʼ talel li sveʼele.
ו [waw]
ז [sayin]
16 Tsnopbe skʼoplal jsep osil, vaʼun tsman;
tstsʼun-o s-uvatak ti kʼu yepal spasoj kanal ta yabtel stuke.
ח [jet]
ט [tet]
18 Oy lek skanalil chil li spʼolmale;
muʼyuk chtupʼ ta akʼobaltik li skantile.
י [yod]
כ [kaf]
20 Tsyebe skʼob sventa tskolta li buchʼu bikʼit yakʼoj sbae
xchiʼuk oy kʼusitik chakʼbe ta slekil yoʼonton li buchʼutik povreike.+
ל [lamed]
21 Kʼalal chakʼ taive, muʼyuk tsvul yoʼonton ta stojolal li yutsʼ yalale,
yuʼun lek pimik skʼuʼ spokʼ yuʼun li yutsʼ yalale.
מ [mem]
22 Tspas stuk li xpix steme.*
Li skʼuʼ spokʼe pasbil ta lino xchiʼuk ta tsots* ti bonbil ta kuxul moradoe.
נ [nun]
ס [samek]
24 Ta spas xchiʼuk ta xchon kʼuʼil pokʼiletik pasbil ta lino
xchiʼuk chchonbe chukiletik li jpʼolmajeletike.
ע [ayin]
25 Jaʼ kʼotem ta skʼuʼ spokʼ li yipe xchiʼuk li yutsilale
xchiʼuk spatoj lek yoʼonton ta sventa li kʼusi chtal ta tsʼakale.*
פ [pe]
צ [sade]
ק [kof]
28 Li yalabtake ta xvaʼiik, vaʼun tskʼupil kʼoptaik;
li smalale ta xvaʼi, vaʼun tskʼupil kʼopta.
ר [[rex]
29 Oy ep antsetik ti lek xtojobike,*
pe li voʼote... atuk noʼox ti mas to xatojob kʼuchaʼal li epal antsetike.
ש [xin]
30 Xuʼ van chloʼlavan noʼox ti jun yutsil xvinaje xchiʼuk xuʼ van jlikel noʼox* ti alakʼ sba xvinaje,+
pe jaʼ chichʼ kʼupil kʼoptael li jun ants ti xiʼtaoj* Jeovae.+
ת [taw]
31 Akʼbo smoton ta skoj li kʼusi tspase,+
akʼo yichʼ kʼupil kʼoptael ta stiʼ jteklum ta skoj li yabtel skʼobe.+
Literal «naʼel».
O «ti jpastik li kʼusi tukʼe».
O «ti mu xijtʼujvane».
O «jun loʼil ti vokol ta aʼiele».
O «xkichʼtik ta mukʼ». Kʼelo Glosario, xiʼtael Dios.
O «mantal».
O «Jmuk».
O «Seole», jaʼ xkaltik, li mukinal ta komon yuʼun krixchanoetike. Kʼelo Glosario, mukinal.
O «Koʼol xij-abtej jechuke».
O «koʼol ta jchʼakbe jbatik li jchep koxtale».
O «smuk».
O «li ta chʼivitetike; ti bu oy ep krixchanoetike».
O «Sutanik tal kʼalal chitukʼibtasvane».
Literal «tslobeik sat».
Literal «sbeike».
O «li kʼusitik chopol snopoj tspasike».
O «chanakʼ».
Kʼelo Glosario, xiʼtael Dios.
O «makobbail».
Literal «jchʼayemal». Yaʼeluke, jaʼ skʼoplal ti chʼakal oy ta stojolal Dios ta skoj stalelale.
Literal «jchʼayemal». Yaʼeluke, jaʼ skʼoplal ti nom oy ta stojolal Dios ta skoj stalelale.
O «chloʼlavan».
O «buchʼu lek tajek xil».
O «chmukij; chbutʼij».
Literal «chbatik ta stojolale».
O «te chkom-o li buchʼu tukʼ-o yoʼontone».
O «jipel».
O «mantal».
O «melele».
Literal «li abetake».
Kʼelo Glosario, xiʼtael Dios.
Literal «amixikʼe».
O «li butik mas to lekik ta».
O «li atakʼine».
O «snakʼobil».
Koral sbi li kʼupil sba tonetik taje. Kʼelo Glosario, koral.
O «surtokʼob».
Yaʼeluke, jaʼ skʼoplal li stalelaltak Dios ti laj xa yichʼ alel ta yantik versikuloetike.
O «chtʼab-o».
O «chkʼot ta spukulalik; tsparteinik».
O «mantal».
O «mas lek».
O «chtʼab-o».
O «Joyo».
O «chtʼab-o».
O «nopbil kʼope; epal kʼope».
O «li asate xojobajuk».
O «parejo».
O jaʼ van skʼoplal «Kʼelo lek ti bu».
O «asurtokʼob».
O «spakʼal ye».
Literal «jchʼayemal». Kʼelo Proverbios 2:16.
O «Seol», jaʼ xkaltik, li mukinal ta komon yuʼun krixchanoetike. Kʼelo Glosario, mukinal.
Literal «jchʼayemal». Kʼelo Proverbios 2:16.
O «li ajuʼele».
O «xa-ajajet».
O «lek sik chlokʼ».
O «ta chʼivitetik; ti bu oy ep krixchanoetik».
Literal «jchʼayemal». Kʼelo Proverbios 2:16.
Literal «jchʼayemal». Kʼelo Proverbios 2:16.
O «li xchopolil».
O «xkʼejev; stsʼepʼuj».
Jaʼ xkaltik, ti oy kʼusi avakʼoj ave chapase.
O «gasela».
Literal «li sbetake».
O «ch-och avayel».
O «jnopkʼop; j-epalkʼop».
O «mantal».
O «chchanubtasot».
Literal «jchʼayemal». Kʼelo Proverbios 2:16.
Literal «muʼyuk yoʼonton».
O «nakʼo».
O «mantal».
O «yunenal».
Literal «jchʼayemal». Kʼelo Proverbios 2:16.
Literal «jchʼayemal». Kʼelo Proverbios 2:16.
O «chloʼlavan».
O «muʼyuk kʼusi snaʼike».
Literal «muʼyuk yoʼontone».
Literal «jchʼayemal». Kʼelo Proverbios 2:16.
O «sabet xa osile; oresontik xae; xtupʼet xa osile».
Literal «Mu noʼox teuk yakan».
O «ta chʼivitetik; ti bu oy ep krixchanoetike».
O «xmuket».
O «la sbutsʼ; la stsʼutsʼun».
O «jvayebe».
Jaʼ sbi jtekʼ teʼ ti lek xmuete. Kʼalal jaʼo tsʼibaj li Vivliae, tstunesik kʼuchaʼal perfume.
O «jvayebe».
O «ue».
O «kadenae». Kʼelo Glosario, latsʼob teʼ.
Li ta ebreo kʼope jaʼ nefex. Kʼelo Glosario, nefex.
Literal «jchʼayemal». Kʼelo Proverbios 2:16.
O «xakʼejev; xatsʼepʼuj».
O «Seol», jaʼ xkaltik, li mukinal ta komon yuʼun krixchanoetike. Kʼelo Glosario, mukinal.
Literal «atojolalik, xnichʼnab krixchanoetik».
Koral sbi li kʼupil sba tonetik taje. Kʼelo Glosario, koral.
Kʼelo Glosario, xiʼtael Dios.
O «parteil ti ep sbalile».
O «spukulal; sparte».
O «snakʼobil».
O «Li-ayan jech kʼuchaʼal xkʼuxul alajel».
O «xmalmun; xnixnun; xtomtun».
O «lum».
Literal «la stsatsubtas».
O «pʼijil; baxbol».
O «ti julavem».
O «xchʼulojbe».
Literal «Laj xa smil li xchonbolome».
Literal «muʼyuk yoʼontone».
Kʼelo Glosario, xiʼtael Dios.
Literal «muʼyuk yoʼontonike».
O «Seol», jaʼ xkaltik, li mukinal ta komon yuʼun krixchanoetike. Kʼelo Glosario, mukinal.
O «jutebuk».
Jaʼ xkaltik, yorail kʼepelaltik.
O «smukoj».
O «Lek chichʼ albel skʼoplal stalelal».
O «mantaletike».
Literal «sbee».
O «smukoj».
Literal «muʼyuk yoʼontone».
O «snakʼojik».
O «jaʼ ep sbalil yuʼun».
O jaʼ van skʼoplal «te oy ta sbelel li kuxlejale».
O «nopbil kʼopetik; epal kʼopetik».
O «tsbeiltas».
O «kʼusi kʼux».
O «chʼayil».
Kʼelo Glosario, xiʼtael Dios.
O «spatobil yoʼonton».
O «jutebuk».
O «Tsatin».
O «tsʼijlanel».
O «kʼusitik ep sbalile».
O «chopol krixchanoe».
Literal «muʼyuk yoʼontone».
O «jnopmulile».
O «pʼijil beiltasele».
O «oy kolebal».
Literal «ti spʼajoj».
O «kʼupil sbae».
O «oy tukʼil kʼanelal yuʼune».
Literal «Li buchʼu tspuke».
Li ta ebreo kʼope jaʼ nefex. Kʼelo Glosario, nefex.
Literal «ta xjupʼ».
Literal «ti chatʼes».
O «chkʼot ta spukulalik; tsparteinik».
Li ta ebreo kʼope jaʼ nefex.
O «muʼyuk yichʼoj spʼijil».
O «mukul».
Literal «jpantike».
Literal «muʼyuk yoʼonton».
O «ta skʼakʼalil».
Literal «li buchʼu pʼije chpix».
Literal «tukʼ».
O «tsnop kʼope; ch-epal kʼopoje».
O «tsnopik kʼope; ch-epal kʼopojike».
O «tsmuk».
O «chat-o yoʼonton».
O «chkʼejevik-o; tstsʼepʼujik-o».
O «tukʼibtasele».
O «kʼusi chale».
Literal «chjupʼ».
O «nopbil kʼope; epal kʼope».
Literal «sbee».
Literal «muʼyuk chichʼ utel».
Literal «xmuyubaj».
O «chalbe sbaik».
O «Li jecheʼ kʼulejale».
Literal «tstsob ta skʼob».
O «spatobil koʼontontike».
O «mantal».
O «tukʼibtasele».
O «spukulal; sparte».
O «nakʼel».
O «mesbil».
O «tukʼibtasel; kastigo».
O jaʼ van skʼoplal «ta anil noʼox tstukʼibtas».
Kʼelo Glosario, xiʼtael Dios.
O «xotxot sbee».
O «tsnop kʼop; ch-epal kʼopoj».
O jaʼ van skʼoplal «li buchʼutik bolike tsloʼlaik yantik».
O «Li buchʼu bole».
O «li buchʼu bole ch-ilin».
O «li buchʼu xtojob lek snopele».
O «Li buchʼutik bolike».
O «jnopkʼop; j-epalkʼop».
O «xlamet».
O «lek».
O «kʼuxik».
O «Li kʼopojel ti chpoxtavane».
O «tukʼibtasele».
O «li stakʼine».
Literal «li sbe».
O «Tsots».
O «Seole», jaʼ xkaltik, li mukinal ta komon yuʼun krixchanoetike. Kʼelo Glosario, mukinal.
O «xchiʼuk li Abadone».
O «snutsojik».
O «lek».
O «xmuyubaj noʼox, yuʼun xkoʼolaj ti oy mukʼta veʼel skotol kʼakʼal chaʼie».
Kʼelo Glosario, xiʼtael Dios.
O «mi mu jnaʼ kʼusi ta jpastik».
O «plato».
Literal «ti makʼlinbil ta sveʼebe».
O «muʼyuk yoʼontone».
O «Seole», jaʼ xkaltik, li mukinal ta komon yuʼun krixchanoetike. Kʼelo Glosario, mukinal.
O «chakʼ ta kʼexlal».
O «li michʼob kʼabale».
O «mi xijmuyubaj noʼox chijkʼelvane».
Literal «chjupʼ yuʼun li jbakiltike».
Literal «Li kʼusitik tsnop li oʼontonale jaʼ yuʼun li jun vinike».
O «li kʼusi lek chichʼ takʼele». Literal «li kʼusi tstakʼ yokʼe».
Literal «Sak».
Kʼelo Glosario, xiʼtael Dios.
Literal «li sbetak».
Jaʼ xkaltik, yorail uninaltik.
Literal «talelal ti toybae».
Literal «li yee».
O «Li buchʼu chopol kʼusi tsnop tspase».
O «jnopmulile».
O «spakʼal ye».
O «jun yutsile».
Taje jaʼ li yok skʼuʼ spokʼik ti pixil-o yoʼik kʼalal chotolike.
O «mi tsʼijilutik noʼoxe».
Literal «milbil matanaletik».
O «spukulal; sparte».
Jaʼ jpʼej lumal pʼin ti chunijesik-o xchiʼuk tslekubtasik-o platae.
O «totil meʼiletike».
O «yalab xnichʼnabike».
O «tukʼil».
O «bankilale».
Literal «chpix».
O «muʼyuk yichʼoj spʼijile».
Literal «muʼyuk yoʼontone».
O «Buchʼuuk noʼox ti toyol tsmeltsan li ochebal yuʼune».
Literal «muʼyuk tsta kʼusi lek».
O «lek xpoxtavan».
O «tstakijes jbakiltik».
O «ta mukul tstsak michʼob kʼabal».
O «xichʼ kʼanbel multa».
O «akʼbel nukul».
Literal «stsʼijet noʼox stalelal».
O «chakʼ ta ilel ti tspʼaj».
O «spakʼal yee».
O «jnopmulile».
O «xkoʼolaj kʼuchaʼal kʼusitik ti anil chichʼ bikʼele».
Literal «chichʼ toyel muyel ta toyol», jaʼ xkaltik, ti bu mu xichʼ taele, ti bu jun yoʼontone.
O «ta jnoptik kʼope; chij-epal kʼopoje».
Li ta ebreo kʼope jaʼ nefex. Kʼelo Glosario, nefex.
Literal «li buchʼu sujom chbat xchiʼuk yakane».
O «li buchʼu lek xtʼolpʼije».
O «xnapʼet».
Literal «ti tskʼan oyuk yoʼontone».
Literal «ti xjelav noʼox yuʼun».
O «li mulile».
O «chʼiom leon ti xtinlajet sjol».
O «xlaket snukʼe; x-avete».
O «li ajnilal ti echʼem x-iline».
O «pukulalil; parteil».
Li ta ebreo kʼope jaʼ nefex. Kʼelo Glosario, nefex.
O «jaʼ ch-akʼbat smoton».
O «muʼyukuk me ta avoʼonton».
O «li kʼusi tskʼan tspas».
O «mi jnopkʼoputike; mi j-epalkʼoputike».
Kʼelo Glosario, xiʼtael Dios.
O «splatoal».
O «chakʼejev; chatsʼepʼuj».
O «chkʼejev-o; tstsʼepʼuj-o».
O «chʼiom leon ti xtinlajet sjol».
O «xlaket snukʼe; x-avete».
Jaʼ xkaltik, yorail siktik.
O jaʼ van skʼoplal «chlokʼ saʼ kʼalal chichʼ tsobel li kʼusitik chlokʼe, pe muʼyuk kʼusi tsta».
Literal «skeremtak».
O «Li chib kilo ti jelajtik yepal tspʼise xchiʼuk li chib spʼisobil ti jelajtik yepal tspʼise».
O «kerem».
Koral sbi li kʼupil sba tonetik taje. Kʼelo Glosario, koral.
O «prentail; xkʼexol».
O «jyanlume».
O «li tojobtasele».
O «pʼijil beiltasel».
O «jnopmulile».
O «li buchʼu chloʼlavan xchiʼuk yee».
O «chib kilo ti jelel tspʼise».
O «ti stselelet yuʼun».
Literal «Li yikʼal ye».
O «li kʼusi oy ta oʼontonale».
O «jpʼel skʼoplal tstabe sbalil».
O jaʼ van skʼoplal «jaʼ jech ta sventa li buchʼutik tsaʼik lajelale».
O «tsmesatik».
O «jun ajnilal ti echʼem x-iline».
O «tsta yojtikinobil».
O «li michʼob kʼabal».
O «chkʼejev; tstsʼepʼuj».
O «jun ajnilal ti echʼem x-iline».
Literal «tsbikʼ».
O «te oy-o».
Kʼelo Glosario, ibal sba.
O «mi kʼexlal sba stalelal chakʼe».
O «jnopkʼop; j-epalkʼop».
O «jun noʼox yoʼonton ti bu chanav batele».
O «mi la jtʼuj lek jbitike».
Literal «mi lek ilbilutike».
O «tsmuk».
O «tstaik-o kastigo».
Kʼelo Glosario, xiʼtael Dios.
O «li olole».
O «chkʼejev; tstsʼepʼuj».
Literal «li vachʼ sventa skapemal sjole».
O «pat nae».
O «chʼivite; bu oy ep krixchanoetike».
Literal «jchʼayemal». Kʼelo Proverbios 2:16.
O «stsʼuj».
O «li olole».
Li ta ebreo kʼope jaʼ nefex. Kʼelo Glosario, nefex.
O «prentail; xkʼexol».
O «avayeb».
O «pajeso aba».
O «xpichʼ».
O jaʼ van skʼoplal «Pajtsano aba ti xavaʼibe smelolal avaloje».
O «buchʼuuk noʼox ti toj chopol sate».
O «xpichʼ».
Literal «muʼyuk te xchiʼukot li yoʼontone».
Literal «Jmanvanej».
O «li olole».
O «Seole», jaʼ xkaltik, li mukinal ta komon yuʼun krixchanoetike. Kʼelo Glosario, mukinal.
Literal «li jrinyone».
Kʼelo Glosario, xiʼtael Dios.
O «pakʼarantik».
O «Saʼo».
Literal «jchʼayemal». Kʼelo Proverbios 2:16.
O «smukoj».
O «x-ajajet».
O «ti tsmutsʼ xa sba».
O «tstsob sbaik sventa tspasik preva».
O «muʼyuk laj kaʼibe xkʼuxul».
O «Ta jsaʼ to yan».
O «kutsʼ kalaltike».
O «pʼijil beiltasele».
O «lek kʼusi chkʼot ta pasel; chichʼ tael kolebal».
O «li kʼusitik oy ta oʼontonale».
O «lek chiʼ chavaʼi».
O «xamuk».
O «chtʼab».
O «Mu xa-ilin».
Kʼelo Glosario, xiʼtael Dios.
Jaʼ xkaltik, li Jeova xchiʼuk ajvalile.
Literal «ta stsʼutsʼbeik ye».
O jaʼ van skʼoplal «Kʼalal tukʼ chijtakʼave, xkoʼolaj chkakʼtik tsʼutsʼel».
O «li avutsʼ avalale».
O «ta jpakbe sutel».
Literal «muʼyuk yoʼontone».
O «ortiga tsʼiʼleletik».
Literal «la jchʼam li tukʼibtasele».
O «ch-och avayel».
O «la spasik kopiar xchiʼuk ti la stsobik».
O «li kʼusi mukul yuʼun yantike».
O «li kʼusi chapuk batel ta xchopolil avoʼontone».
Literal «sikil taiv».
Literal «jecheʼ matanale».
O «li buchʼu spʼajojote».
Jaʼ xkaltik, ta jkʼunibtasbetik yoʼonton xchiʼuk ta xkulesbetik stsatsal yoʼonton li krixchanoe.
O «jun ajnilal ti echʼem x-iline».
Li ta ebreo kʼope jaʼ nefex. Kʼelo Glosario, nefex.
Literal «ti xtamlajet».
Jaʼ xkaltik, yorail kʼepelaltik.
O «xaval ekʼene».
O jaʼ van skʼoplal «sventa mu xvul chopol kʼoptael mi mu jtatik-oe».
O «ti jecheʼ xtʼuyete».
O «ti tsyayijes skotol krixchanoetike».
O «xee».
O «li ta chʼivite; ti bu oy ep krixchanoetike».
O «setetet».
O «svayeb».
O «splatoal».
O jaʼ van skʼoplal «ti tstikʼ sba ta».
O «jnopmulile».
O «jnopmulile».
O «xkoʼolaj kʼuchaʼal kʼusitik ti anil chichʼ bikʼele».
O «smukoj».
Kʼelo Glosario, ibal sba.
O «yuʼun toj echʼ xa noʼox ibal sba li yoʼontone».
O «tstsʼuj».
Literal «li buchʼu mu xavojtikine».
Literal «jyanlumuk».
O «spakʼal ave».
O «yiʼe».
O «tsbutsʼutik; tstsʼutsʼunutik».
O jaʼ van skʼoplal «ti mu ta sjunuluk yoʼonton tspasik; ta persa».
Li ta ebreo kʼope jaʼ nefex. Kʼelo Glosario, nefex.
Literal «chpechʼ ta tekʼel».
O «li buchʼu chchopol kʼoptaune; li buchʼu tslabanune».
O «tsmuk».
O «tstaik-o kastigo».
O «prentail; xkʼexol».
O «jyanlume».
O «Li ajnilal ti echʼem x-iline».
Literal «Li jun vinik ti chjux li yamigoe».
O «Seole xchiʼuk li Abadone».
Jaʼ jpʼej lumal pʼin ti chunijesik-o xchiʼuk tslekubtasik-o platae.
O «xatʼus».
O «Akʼo ta avoʼonton; Tsako lek ta venta».
O «chʼiom leon».
O «tstoy sbaik; tsaʼik kʼop».
O «tsmes».
Literal «li sbee».
O «chkʼot ta spukulalik; tsparteinik».
O «smuk».
Kʼelo Glosario, xiʼtael Dios.
O «xlaket snukʼe; x-avete».
Li ta ebreo kʼope jaʼ nefex. Kʼelo Glosario, nefex.
O «chʼene».
O «xchopolil».
O jaʼ van skʼoplal «Li buchʼu xtoyete».
Literal «ta xjupʼ».
Literal «ta yoʼonton stuke».
O «smuk».
Literal «teʼtsinan snukʼ».
O «ti tstsak michʼob kʼabale».
O «spaltaile».
O jaʼ van skʼoplal «pe li buchʼu tukʼe tskʼel kʼuxi chchabi sba».
O «nopbil kʼopetik; epal kʼopetik».
O «tukʼibtasel; kastigo».
O «jaxbil sjol».
O «Ti chijtʼel ta yeloval».
O jaʼ van skʼoplal «tsaʼ ti lekuk x-ilatik yuʼun». Literal «tskʼelbe yaʼiik sat».
Literal «sbee».
Literal «svaʼanoj».
O «smakobbailik».
O «jnopkʼopote; j-epalkʼopote».
O «nopbil kʼope; epal kʼope».
O «jkontrain».
O «xanopbe».
Literal «li ta stsoʼe».
Jaʼ jtos bikʼit xchanul voʼ ti tstsʼutsʼ chʼichʼ kʼalal chpakʼi ta sbekʼtal krixchanoetik o chonbolometike.
O «Seole», jaʼ xkaltik, li mukinal ta komon yuʼun krixchanoetike. Kʼelo Glosario, mukinal.
O «beoʼtik ta stenlejaltike».
O «ti kʼusi toj echʼ xa noʼox labalik sba chkaʼie».
Literal «sbe».
O «ti muʼyuk kʼanbile».
O «pe toj echʼ xa noʼox pʼijik».
Literal «jaʼik jun jteklum ti muʼyuk yipike».
Jaʼ xkaltik, yorail kʼepelaltik.
Li damane xkoʼolajtik kʼuchaʼal tʼul ti ta chʼentikaltik nakale.
Literal «jaʼik jun jteklum ti muʼyuk yipike».
O «ta jujutsop lek».
Xkoʼolaj kʼuchaʼal okots.
O «tstsʼuj».
O «pakʼ nae; kʼal nae; chʼut nae».
O «jutebuk».
O «galgoe».
O «ti lek tajeke».
Koral sbi li kʼupil sba tonetik taje. Kʼelo Glosario, koral.
Taje jaʼ stsotsil chij o stsotsil yan chonbolometik.
Literal «Ta stsin lek li xchʼute».
Taje jaʼ stsotsil chij o stsotsil yan chonbolometik.
Li teʼ ti bu xojoj li stsotsike xchiʼuk li petete jaʼ skʼoplal teʼetik ti tstunesik sventa chnaujike, tspasik-o no xchiʼuk tspasik-o estambre.
O «svayebe».
Taje jaʼ stsotsil chij o stsotsil yan chonbolometik.
O «stseʼin noʼox ta sventa li kʼusi chtal ta tsʼakale».
Literal «te oy ta yokʼ li mantal sventa slekil oʼontonale».
O «jutebuk».
O «ti lekik tajeke».
O «xuʼ van jecheʼ noʼox».
Kʼelo Glosario, xiʼtael Dios.