¿Buchʼu jaʼ ti Jeovae?
HENRI MOUHOT, jun jxanvil vinik ta siglo 19 ti likem ta Fransia lume, yakal tsjam batel sbe ta machita ta yut teʼtik ta Kamboya lum, vaʼi un, te kʼot ta jun templo ti joybil ta jokʼbil yav voʼe. Jaʼ jun templo ti toj echʼ noʼox mukʼ ta spʼejel Balumile, jaʼ sbi Angkor Vat. Yuʼun manchuk mi noj ta tsonteʼ la jyil na ti Mouhote, la jyakʼ venta ti jaʼ yabtel skʼob jun krixchanoe. «Jaʼ la spas jun vinik jech kʼuchaʼal voʼneal Miguel Angel, yuʼun liʼe mi jaʼuk xkoʼolaj-o li kʼusi la jyiktabutik li Gresia o li Roma lume—xi la stsʼiba ti Mouhote—.» Manchuk mi toj voʼne xa iktabil xchiʼuk muʼyuk xa ichʼbil ta venta, Mouhot muʼyuk bu xchibet la jyal ti yuʼun oy buchʼu la spas li mukʼta na taje.
Xuʼ xkaltik ti jun slivroal pʼijilal ti toj voʼne xa tsʼibabile, xkoʼolaj jech ta xal ti kʼuchaʼal la jyal ti Mouhote: «Yuʼun li jujubej nae persa oy bochʼo tspas ti jech tsmeltsaje. Jaʼ noʼox jech li kʼusitik oye jaʼ spasben Dios skotol» (Hebreos 3:4, LS [Che]).
¿Buchʼu jaʼ ti jPasvaneje?
Ta jlik voʼne slivroal pʼijilal ti la xa kalbetik sloʼile, te ta jtabetik stakʼobil: ta Vivlia. Li ta slikeb sloʼil li Vivliae jamal smelolal ta xi yalbutik ti buchʼu la spas skotol li kʼusitike: «Ta slikeb [...], Dios la spas li vinajel xchiʼuk banamile» (Génesis 1:1).
Li jPasvaneje ta xal kʼusi jelel-o li ta yantik ti kuybilik ta diose xchiʼuk chakʼ sba ta ojtikinel ta sbi stuk: «Ti ajvalil [Jeova] Diose laj smeltsan ti vinajele [...]. Chapaj yuʼun ti banomile, xchiʼuk ti kʼusitik ta xchʼi ta stojole. Ta xakʼbe yichʼ ikʼ xchiʼuk xkuxlejal ti jnaklejetike» (Isaías 42:5, 8 Ch, kʼelo li tsʼib ta yok vun ta Éxodo 3:14). Ti buchʼu la smeltsan li vinajel-balumil xchiʼuk ti vinik antsetike jaʼ sbi Jeova. Pe ¿buchʼu jaʼ ti Jeovae? ¿Kʼusi Diosal? Xchiʼuk ¿kʼu van yuʼun skʼan xa chikintabe voʼot ti kʼusi ta xalbote?
Li smelolal sbie
Baʼyel, ¿kʼusi smelolal sbi li jPasvanej Jeovae? Li sbi Diose ta xichʼ tsʼibael ta chanib sletrail evreo kʼop (יהוה), li ta jvokʼ Vivlia ti tsʼibabil ta evreo kʼope te ta xichʼ tael jutuk mu vuk miluk ta velta li biil Jeovae. Chichʼ alel ti jaʼ likem talel ta vervo evreo kʼop ha·wáh («chkʼot ta pasel»), yuʼun ti smelolale jaʼ: «Jaʼ tsPas akʼo Kʼotuk ta Pasel». Jaʼ xkaltik: Jeova, li ta spʼijilale xuʼ ta skʼatajes sba stuk sventa akʼo kʼotuk ta pasel li kʼusi tskʼane. Sventa chkʼot ta pasel yuʼun li kʼusitik yalojan ta melele, ta skʼatajes sba ta jPasvanej, ta jChapanvanej, ta jPojvanej, ta j-Ik kuxlejal xchiʼuk ta yan kʼusiuk noʼox. Jech xtok, li vervo evreo kʼope chakʼ ta ilel ti oy kʼusi yakal to ta xkʼot ta pasele, liʼe jaʼ smelolal ti Jeovae yakal to ta skʼatajes sba ta kʼusiuk noʼox sventa chkʼot ta pasel yuʼun ti kʼusitik yalojan ta melele. Ta melel, ¡jaʼ jun kuxul Dios!
Yelaniltak Jeova ti lek xvinaje
Li jPasvanej liʼe, ti chkʼot ta pasel yuʼun li kʼusitik yalojan ta melele, li Vivliae ta xal ti toj jun yutsil yelanile. Jeova la jyakʼ ta ilel stuk li yelaniltak lek xvinaj ti kʼalaluk xi la jyale: «Vuʼun Mukʼul Diosun. Vuʼun Mukʼul Diosun. Jkʼuxubivanejun, toj lek koʼnton, muk ta aniluk chi ilin, toj ep kʼuxubinel kuʼun, xchiʼuk melel kʼusi chkal. Kʼux ta koʼnton epal mil kristianoetik; ta jchʼaybe ta koʼnton li smulike, li stoyobbailike, li xchopolilike» (Éxodo 34:6, 7). Ti Jeovae ojtikinbil kʼuchaʼal jun Dios ti oy slekil yoʼontone. Li evreo kʼop ti tunesbil ta teksto liʼe xuʼ ta xichʼ jelubtasel xi xtoke: «tukʼil kʼanelal». Ti Jeovae yakal chakʼ ta ilel tukʼil kʼanelal ta stojolal li kʼusitik kuxajtik yuʼun kʼalaluk ta spas li kʼusitik tskʼan sventa ta sbatel osile. ¿Mi mu tauk xa kʼuxubin li kʼanelal taje?
Jech xtok ti Jeovae mu snaʼ x-ilin ta anil xchiʼuk oy ta yoʼonton ta xchʼay li mulile. Tsta stsatsal koʼontontik ti nopol oyutik ta stojolal ti buchʼu muʼyuk ta saʼ jchopoliltike, ti jaʼ noʼox oy ta yoʼonton ta xchʼay li mulile. Pe taje maʼuk skʼan chal ti lek chil choplejal ti Jeovae. Jaʼ yuʼun xi la jyale: «Vuʼun li Mukʼul Diosune jaʼ jkʼanoj-o li kʼusitik tukʼe; jaʼ kontra chkil li bochʼo chloʼlavan, li bochʼo ch-elkʼaje» (Isaías 61:8). Li Dios yuʼun tukʼilale, muʼyuk ta stsʼik sbatel osil li jmulavil krixchanoetik ti yalel tspasik li kʼusitik chopole. Jaʼ jech un chaʼa, xuʼ jpat koʼontontik ti chkʼot yorail tstukʼibtas li kʼusitik muʼyuk tukʼ liʼ ta lum ti Jeovae.
Sventa koʼol chichʼ akʼel ta ilel li kʼanelal xchiʼuk li tukʼilale skʼan pʼijilal, yuʼun toj labal sba ti kʼux-elan ta xakʼ ta ilel ta jtojolaltik li xchaʼtosal yelanil ti Jeovae (Romanos 11:33-36). Jech ta melel, ta butikuk noʼox xuʼ xkilbetik li spʼijilale. Li ta kʼusitik pasbil ti toj alakʼik sbae, te chvinaj spʼijilal ti Jeovae (Salmo 104:24; Proverbios 3:19).
Pe maʼuk noʼox skʼan pʼijilal, sventa chkʼot ta pasel yuʼun skotol li kʼusi snopoj tspase, li jPasvaneje skʼan lek tsʼakal sjuʼel. Li Vivliae ta xalbutik ti jaʼ jech s-elan ti Diose: «Toyo muyel asatik ta vinajel, kʼelo avilik: ¿Bochʼo la spas skotol li kʼusitik te chvinaje? Li bochʼo tspuk batel ta jujun li kʼusitik spasoje, [...] toj echʼem stsatsal [...] jaʼ sventainoj skotol» (Isaías 40:26). Vaʼun chaʼa, Jeova «toj echʼem stsatsal» sventa tspas li kʼusi tskʼan yoʼontone. ¿Mi mu tauk xa snopajesot ta stojolal Jeova li yelaniltak taje?
Sbaliltak kʼalal chichʼ ojtikinel ti Jeovae
«Maʼuk sventa ti jecheʼ xokol ti laj smeltsan[...]» Balumil ti Jeovae, moʼoj, yuʼun la spas sventa ti akʼo «ayanuk ti jnaklejetike», ta sventa ti buchʼutik lek oyik ta stojolale (Isaías 45:18, Ch; Génesis 1:28). Dios ta xchabi li kʼusitik kuxajtik yuʼun liʼ ta Balumile. Jeova la jyakʼbe lek slikebal ta naklej li krixchanoetike, ta jun nichimaltik, ta jun paraiso. Pe li krixchanoetike yakal ta sokesik, tspasilanik li kʼusi maʼuk tskʼan yoʼonton Jeova ta sventa li Balumile. Manchuk mi jech, jech kʼuchaʼal smelolal li sbie, ti Jeovae ta spas li kʼusi oy onoʼox ta yoʼonton ta slikebal sventa li krixchanoetik xchiʼuk sventa li Balumile (Salmo 115:16; Apocalipsis 11:18). Ta xchaʼkʼatajes ta jun Paraiso li Balumil sventa li buchʼutik ta xchʼunik mantal kʼuchaʼal xnichʼnabtake (Proverbios 8:17; Mateo 5:5).
Li slajebal slivroal Vivliae, ta xal ti kʼux-elan slekil li kuxlejal ti xuʼ cha kʼupin ta Paraisoe: «Li Diose ta skusbe lokʼel skotol yaʼlel satik, muʼyuk xa bochʼo chcham, muʼyuk xa bochʼo chat yoʼnton, muʼyuk xa bochʼo ch-okʼ, muʼyuk xa bochʼo kʼusi kʼux chaʼay. Yuʼun ilaj xa skʼoplal skotol ti jech toʼox oy ta baʼyuke» (Apocalipsis 21:3, 4). Taje jaʼ li kuxlejal ti oy ta yoʼonton ta xakʼbot ti Jeovae. ¡Jun Totil ti toj echʼ noʼox smukʼul yoʼontone! ¿Mi oy ta avoʼonton cha vojtikin mas ti Jeova xchiʼuk cha chan li kʼusi tskʼan ta atojolal sventa xuʼ cha naki li ta Paraisoe?
Jaʼ noʼox mi jelel chichʼ alele, li tekstoetike la jyichʼ lokʼesel te ta «Biblia en tzotzil de Chenalhó» (achʼ tsʼib). LS [Che]: Liga del Sembrador (Chenalhó).