Avril

¿Mi jaʼ jech jnopbetik kʼuchaʼal li Jeovae o mi jaʼ jech kʼuchaʼal li snopben balumile? Melel ti yakal xa ta jkuxlebintik li smantaltak Jeovae. Pe ¿kʼu van yelan oy li jnopbentike? ¿Mi chkakʼtik persa ti jechuk jnopbentik kʼuchaʼal li Jeovae? Skʼan jechuk-o xkakʼ kipaltik yoʼ koʼoluk li jnopbentike. Pe jaʼ mu vokoluk chkaʼitik ti jechuk xlik jnoptik kʼuchaʼal li balumile. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun oy ta jujot li xchopol espiritu balumile (Efes. 2:2). Li snopben balumil xtoke xuʼ sloʼla koʼontontik sventa stikʼ ta jnopbetik ti masuk tsots skʼoplal xkaʼi jbatike. Ta melel, tsots chkaʼitik sventa jechuk jnopbentik kʼuchaʼal li Jeovae, pe jaʼ kʼun tajek chkaʼitik ta chanbel li snopben balumile. Mi jaʼ laj kakʼtik akʼo sventain jnopbentik li sba balumile, xuʼ me jaʼ xbat ta koʼontontik li kʼusi ta jkʼan jtuktike xchiʼuk ti xlik jnop jtuktik li kʼusi lek xchiʼuk li kʼusi chopole (Mar. 7:21, 22). Jech oxal, toj tsots me skʼoplal ti jaʼuk jchanbetik li snopben Jeovae, maʼuk li snopben krixchanoetike. w18.11 18 ¶1; 19 ¶3, 4

Li Jesuse patbat tajek yoʼonton ti oxib to velta kʼoponat tal yuʼun Stote. Kʼalal laj xa ox yichʼ voʼ ta ukʼum Jordane, li Jeovae jech laj yal kʼuchaʼal chal li teksto avie. Taje jaʼ noʼox laj yaʼiik li Jesus xchiʼuk Juan J-akʼ-ichʼvoʼe. Li xchibal velta kʼopoj li Jeovae, skʼan toʼox van jun jabil xichʼ milel li Jesuse xchiʼuk jaʼo te xchiʼukan oxvoʼ yajtakboltak, xi laj yaʼiik laj yal li Diose: «Liʼe jaʼ Jnichʼon, jaʼ li buchʼu jkʼanoje, jaʼ li buchʼu ximuyubaj yuʼune. Chikintaik li kʼusi chale» (Mat. 17:5). Kʼalal junchib xa ox kʼakʼal skʼan xcham li Jesuse, kʼoponat tal ta yoxibal velta yuʼun li Jeovae (Juan 12:28). Li Jesuse snaʼoj ti toj kʼexlal sba ti kʼu yelan chichʼ milele, yuʼun laj yalik ti oy la kʼusitik chopol laj yale. Akʼo mi jech, la skʼan ta orasion ti akʼo xkʼot ta pasel li kʼusi oy ta yoʼonton Stote, maʼuk li kʼusi oy ta yoʼonton stuke (Mat. 26:39, 42). Jech xtok, «kuch yuʼun milel ta jtel teʼ sventa vokolil xchiʼuk li [kʼexlaltasele]», maʼuk bat ta yoʼonton ti xichʼ ojtikinel ta sba balumile, yuʼun jaʼ bat ta yoʼonton ti xichʼ ojtikinel yuʼun Stote (Evr. 12:2). w18.07 10, 11 ¶15, 16

Kʼalal mu toʼox sjaliluk yechʼel ti la slikes Jesus li Veʼlil ta bat kʼakʼal yuʼun Kajvaltike, laj yakʼ ta ilel xtok ti tsots yoʼontone. Yuʼun jpʼel ta yoʼonton la spasbe yabtel li Diose, akʼo mi snaʼoj ti kʼexlal sba kʼu yelan chichʼ chopol kʼoptael xchiʼuk ti chichʼ milele (Mat. 26:65, 66). Tukʼ laj yakʼ sba xchiʼuk laj yakʼ ta ichʼel ta mukʼ li sbi Diose, la spakbe skʼoplal li ajvalilal yuʼun Stote xchiʼuk koltavan sventa staik kuxlejal sbatel osil li buchʼutik tsutes yoʼontonike. Pe maʼuk noʼox, yuʼun kak xa onoʼox la xchapan yajtakboltak ta sventa li kʼusitik poʼot xa ox snuptanike. ¿Bu yan laj yakʼ ta ilel stsatsal yoʼonton li Jesuse? Jaʼ kʼalal muʼyuk laj yakʼ ta yoʼonton li svokol stuke, yuʼun jaʼ laj yakʼ ta yoʼonton li kʼusi chtun yuʼun li tukʼil yajtakboltake. Kʼalal laj xa ox yalbe Judas ti akʼo xlokʼ batel ti bu tsobolike, li Jesuse la spas uni jsetʼ juteb veʼel. Ti jech la spase, jaʼ sventa teuk-o ta sjolik li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajel ti tstabeik sbalil ti la smal xchʼichʼel li Jesuse xchiʼuk ti te skʼoplalik li ta achʼ tratoe (1 Kor. 10:16, 17). w19.01 22 ¶7, 8

Li Jeovae xi la stakʼbe talel ta vinajel li Xnichʼone: «La jtoybe skʼoplal xchiʼuk ta jtoybe skʼoplal yan velta». Li Jesuse snaʼoj xa onoʼox ti chichʼ tsitsel xchiʼuk ti chichʼ milele, jech oxal, laj yat yoʼonton yuʼun snaʼoj ti skʼan tukʼ xakʼ sba ta stojolal li Jeovae (Mat. 26:38). Oy tajek ta yoʼonton ti xichʼ toybel skʼoplal li sbi Stote. Ta skoj ti laj yichʼ pakʼtael ta jchopolkʼoptavaneje, la svul yoʼonton ti chopol skʼoplal xkom Stot kʼalal mi chame. Li voʼotik eke xuʼ van ta jvul koʼontontik ti xichʼ ikʼubtasbel sbi li Jeovae. Xuʼ van muʼyuk tukʼ kʼusi chkichʼtik pasbel jech kʼuchaʼal la snuptan li Jesuse. Xuʼ van ta jvul-o koʼontontik xtok kʼalal jecheʼ noʼox tstikʼ jmultik li kajkontratike, yuʼun xuʼ sok-o skʼoplal li Jeovae. Pe skʼan mu jaʼuk xbat jchʼuleltik ta snopbel skʼoplal taje, xuʼ spat koʼontontik li kʼusi laj yalbe Xnichʼon li Jeovae. Yuʼun persa onoʼox tstoybe skʼoplal li sbie (Sal. 94:22, 23; Is. 65:17). w19.03 11, 12 ¶14

Li Jesuse laj yalbe yajchankʼoptak ti persa chil svokol xchiʼuk ti ta xichʼ milele, li stukike mu chʼunbaj laj yaʼiik yuʼun smalaojik ti jaʼ chchaʼta yav yuʼun li ajvalilal ta Israele. Jech oxal, li jtakbol Pedroe xi laj yalbe li Jesuse: «Oyuk slekil avoʼonton ta atojolal, Kajval; ta batsʼi melel mu jechuk chkʼot ta atojolal taje». Pe xi la stakʼ li Jesuse: «¡Akʼo aba ta jpat Satanas! Chamakbun kok, yuʼun maʼuk chanop li snopben Diose, jaʼ chanop li snopben krixchanoetike» (Mat. 16:22, 23; Ech. 1:6). ¿Kʼusi laj yakʼ ta ilel Jesus ti vaʼ yelan la stakʼe? Jaʼ ti jelel li kʼusi tsnop Jeova xchiʼuk li snopben balumile (1 Juan 5:19). Li kʼusi laj yal Pedroe jaʼ chakʼ ta ilel li stalelal balumile, pe li Jesuse te ta sjol ti maʼuk jech li kʼusi oy ta yoʼonton Stote. Jaʼ yuʼun, jamal laj yakʼ ta ilel ta skʼopojel ti jpʼel ta yoʼonton tspʼaj li snopben balumile. w18.11 18 ¶1, 2

Ta smiyonal xa noʼox ta jtsob jbatik li ta Konmemorasion ta spʼejel balumile. ¿Kʼusi tskʼel Jeova kʼalal jech ta jtsob jbatike? Li stuke tstsak ta venta ta jujuntal li buchʼutik chkʼotike. Chil li buchʼutik chkʼotilan jujun jabile xchiʼuk li buchʼutik chkʼotik ti chil svokolik ta skoj kontrainele. Yiloj xtok li buchʼutik muʼyuk chkʼotik ta skotol tsobajeletik ti chjelav jujun xemanae, pe ti persa chkʼotik li ta Konmemorasione. Jech xtok, ilbilik yuʼun Jeova li buchʼutik jaʼ to chkʼotik ta sba velta ta skoj ti tskʼan chbat skʼelik kʼu yelan chichʼ pasel li tsobajele. Li Jeovae lek tajek chil kʼalal ta jtsob jbatik li ta Konmemorasione (Luk. 22:19). Pe li kʼusi mas lek chile jaʼ ti kʼu yuʼun chijbate. ¿Mi ta jkʼantik ti jaʼuk xchanubtasutik li Jeova xchiʼuk li s-organisasione? (Is. 48:17, 18; Juan 6:45). w19.01 26 ¶1-3

Li Jesuse maʼuk noʼox cham ta stojolal li yajchankʼoptake, moʼoj, yuʼun tsots skʼoplal laj yil xtok ti kʼu yelan chaʼi sbaike. La xchiʼinan ta loʼil akʼo mi jaʼo lubem chaʼi sba xchiʼuk tsvul yoʼonton (Luk. 22:39-46). Jech xtok, laj yakʼ ta yoʼonton skoltael li yantike, maʼuk ti xichʼ koltael stuke (Mat. 20:28). Stuk noʼox jech ti oy kermanotaktik ta spʼejel balumile xchiʼuk oy tajek ta koʼontontik stakel ta ikʼel li krixchanoetik sventa xkʼot ta kermanotike. Pe li buchʼutik skʼan mas jkoltatike, jaʼ «li buchʼutik koʼol xchʼunel koʼontontik jchiʼuktike», jaʼ xkaltik, li buchʼutik yiktaoj sbaik ta mantale (Gal. 6:10). Kʼalal ta jtijbetik yoʼontonik sventa xtalik ta tsobajele, chkakʼtik ta ilel ti oy ta koʼontontike, pe mas to kʼalal chkikʼtik tal ta Konmemorasione. Li Jeova xchiʼuk Jesuse xmuyubajik tajek kʼalal chilik ti chchaʼtal ta tsobajel li buchʼutik yiktaoj sbaik ta mantale (Mat. 18:14). w19.01 29 ¶12, 14; 30 ¶15, 16

Kʼalal laj yakʼ ta ilel Jesus kʼuxi ta pasel li snaʼobile, jaʼ la stunes li skomenal pan ti chʼabal yichʼoj svolesobil xchʼute xchiʼuk li vino ti la stunesik ta kʼin Koltaele. Jutuk xa ox skʼan xakʼ xkuxlejal ta stojolal li yajtakboltake, jaʼ yuʼun laj yal ti jaʼ smelolal sbekʼtal xchiʼuk xchʼichʼel li uni chaʼtos kʼusi la stunese. Li jtakboletike muʼyuk chʼayal to kʼot yoʼontonik ta skoj ti lek noʼox sba la spasik li veʼlil ta bat kʼakʼale. ¿Kʼu yuʼun ti jech chkaltike? Kʼalal jun chib toʼox u skʼan spasik li veʼlil ta bat kʼakʼale, bat svulaʼan li Lasaro, Marta xchiʼuk Maria ti jaʼ yamigotake, vaʼun te lik xchanubtasan. Akʼo mi te oy ek li Martae, pe chʼayem noʼox yoʼonton ta spasel veʼlil yoʼ xakʼbe li yajvulaʼal ti tsots skʼoplale. Li Jesuse ta yutsil yoʼonton la stukʼibtas xchiʼuk laj yalbe ti mu persauk smeltsan jun lekil veʼlile (Luk. 10:40-42). Ta mas tsʼakal kʼalal jutuk xa ox skʼan xakʼ xkuxlejale, jech la spas li kʼusi laj yalbe Martae, yuʼun lek noʼox sba la spas li veʼlil ta bat kʼakʼale. w19.01 20, 21 ¶3, 4

Li Jeovae la stoybe skʼoplal li Jesuse, yuʼun la xchaʼkuxes xchiʼuk la stoybe yabtel. Maʼuk noʼox, yuʼun akʼbat yan matanal ti muʼyuk buchʼu yan akʼbil li vaʼ orae: jun xkuxlejal ta vinajel ti mu snaʼ xlaje (Filip. 2:9; 1 Tim. 6:16). ¡Toj labal sba ti kʼu yelan laj yichʼ ojtikinel ta skoj ti tukʼ laj yakʼ sbae! ¿Kʼusi tskoltautik sventa mu jaʼuk xbat ta koʼontontik ti xkichʼtik ojtikinel ta sba balumile? Skʼan teuk ta joltik ti skotol ora xojtikin Jeova li buchʼutik tukʼ chakʼ sbaik ta stojolale xchiʼuk ti jeltos kʼu yelan chakʼ ta ilel ti xojtikinan xchiʼuk ti muʼyuk bu jech jnopojtike. ¡Mu jnaʼtik kʼusi jmotontik chakʼbutik ta mas jelavel li Jeovae! Jaʼ yuʼun, akʼo mi liʼ to kuxulutik ta jun balumil ti noj ta choplejale, skʼan teuk ta joltik ti jutuk xa tajek skʼan xlaje (1 Juan 2:17). Tukʼ li jkʼanvanej Dios kuʼuntike, jaʼ yuʼun muʼyuk chchʼay ta sjol li kabteltike xchiʼuk li kʼanelal chkakʼtik ta ilel ta sventa li sbie (Evr. 6:10). w18.07 11 ¶17, 18

Li Jesuse oy ta yoʼonton ti jmojuk noʼox oyik li yajchankʼoptake, jaʼ yuʼun li ta slajeb velta veʼik ta bat kʼakʼal xchiʼuk li yajtakboltake, la spas jun orasion ti te laj yal ti akʼo jmojuk noʼox oyikuk jech kʼuchaʼal jmoj oyik xchiʼuk li Stote. Tsots skʼoplal ti jmojuk oyikuke, yuʼun jaʼ te chil yantik ti jaʼ takbil tal yuʼun Jeova li Jesuse. Mi tskʼan sbaik ta jujuntale, jaʼ jech chichʼik-o ojtikinel ti jaʼik ta melel yajtsʼaklomtak Jesuse xchiʼuk chkoltaatik yoʼ jmojuk noʼox oyikuke (Juan 13:34, 35). Li Jesuse laj yakʼ venta ti muʼyuk jmoj oyik li yajtakboltake, jaʼ yuʼun laj yalanbe ti toj tsots skʼoplal ti jechuk spasike. Yuʼun oy jaykojuk ti la svulilan sbaik li jtakboletike, jkoje la svul sbaik «ta sventa ti buchʼu junukal mas mukʼ skʼoplal ilbil yuʼunike» (Luk. 22:24-27; Mar. 9:33, 34). Jun velta xtoke, li Santiago xchiʼuk Juane xi laj yalbeik li Jesuse: «Jchanubtasvanej, ta jkʼankutik ti akʼo [...] te xichotikutik jun ta abatsʼikʼob xchiʼuk jun ta atsʼetkʼob kʼalal mi la-och ta ajvalile» (Mar. 10:35-40). w18.06 8 ¶1, 2

Li Jeovae tskʼan ti jechuk-o skʼan sbaik ta jujuntal li nupultsʼakaletike (Mat. 19:3-6). Li ta svukubal mantal laj yakʼ Jeovae jamal chal ti spʼajoj tajek li mulivajele, yuʼun jaʼ jtos tsatsal mulil ti toj echʼ noʼox chyayijesvan kʼalal jech chichʼ pasele (Deut. 5:18). Kʼalal oy buchʼu chmulivaje, tsta-o smul ta stojolal li Diose. Maʼuk noʼox, yuʼun yayijem chkom yoʼonton li buchʼu chʼabal smule (Gén. 39:7-9). Xchiʼuk xuʼ van epal jabil skʼan xjelav yoʼ mu xa chopoluk xaʼi sbae. Oy tajek ta yoʼonton Jeova ti lekuk noʼox oyik li ololetike. Jaʼ yuʼun, maʼuk noʼox laj yalbe totil meʼiletik ti akʼo xakʼbeik li kʼusi chtun yuʼun li yalab xnichʼnabike, yuʼun skʼan xchanubtasik ta mantal. Skʼan ti skotoluk ora xchanubtasik yoʼ oyuk sbalil xilik li mantaletik yuʼun Jeovae xchiʼuk ti skoltaik skʼanel li Diose (Deut. 6:6-9; 7:13). Li totil meʼiletik ta Israele skʼan oyuk sbalil xilik li yalab xnichʼnabike, jech oxal, skʼan xchabiik xchiʼuk ti mu xakʼbeik svokole, yuʼun jaʼ smotonik akʼbilik yuʼun li Jeovae. Jaʼ yuʼun, skʼan ti ta kʼanelaluk xchabiike (Sal. 127:3). w19.02 21 ¶5, 7

Li Jobe jaʼ laj yakʼ ta yoʼonton ti ch-akʼbat bendision ta jelavele. Snaʼoj lek ti oy ta yoʼonton Jeova ti tukʼuk xakʼ sbae. Akʼo mi la snuptan ep vokolil, la spat lek yoʼonton ta stojolal Jeova ti ta onoʼox x-akʼbat ep bendision ta jelavele, taje jaʼ koltaat xtok yoʼ tukʼuk-o yoʼontone. Li Jeovae lek tajek laj yil ti tukʼ laj yakʼ sba li Jobe, jaʼ yuʼun laj yakʼbe epal bendision akʼo mi maʼuk tukʼil krixchano (Job 42:12-17; Sant. 5:11). Xchiʼuk mas to ep bendision ch-akʼbat ta mas jelavel. Muʼyuk bu jelem-o yoʼonton li Jeovae (Mal. 3:6). Jech oxal, mi te ta joltik ti ep sbalil chil Jeova ti tukʼ koʼontontike, tskoltautik yoʼ teuk-o ta koʼontontik ti chtal jun lekilale (1 Tes. 5:8, 9). Bateltike, xuʼ van ta jnoptik ti jtuktik noʼox chkakʼtik persa yoʼ tukʼuk koʼontontike, pe mu jechuk. Yuʼun ta spʼejel balumile, ta smiyonal noʼox kermanotaktik yakal chakʼik persa sventa tukʼuk yoʼontonik ek. Jech xtok, te me kapal jkʼoplaltik xchiʼuk li buchʼutik oy xchʼunel yoʼontonik ta voʼne ti tukʼ laj yakʼ sbaik akʼo mi laj yakʼ ta vokol li xkuxlejalike (Evr. 11:36-38; 12:1). w19.02 7 ¶15, 16

Akʼo mi voljechabje xa echʼ li Konmemorasione, xiuk-o jakʼbe jbatike: «¿Kʼuxi xuʼ xkakʼ ta ilel kʼanelal kʼuchaʼal la spas li Jesuse? ¿Mi jaʼ chkakʼ mas ta koʼonton li svokol kermanotake? ¿Mi ta jtsak ta venta li kʼusi spas noʼox yuʼunike o mi ep kʼusi ta jkʼan ti akʼo spasike?». Jchanbetik-o stalelal li Jesuse xchiʼuk kaʼibetik xkʼuxul svokol li yantike. Chkʼot me skʼakʼalil ti muʼyuk xa ta jpastik yan velta li Snaʼobil slajel Kristoe. ¿Kʼusi ora chkiktatik spasel li Konmemorasione? Jaʼo mi vul talel Jesus li ta mukʼta tsatsal vokolile, yuʼun jaʼo chikʼ muyel ta vinajel «li buchʼutik tʼujbil yuʼun» ti liʼ to oyik ta balumile (1 Kor. 11:26; Mat. 24:31). Kʼalal muʼyuk xa ox ta jpastik li Veʼlil ta bat kʼakʼal yuʼun Kajvaltike, chvul to me ta joltik li tsobajel taje xchiʼuk ti jaʼ svinajeb ti stuk noʼox jech bikʼit laj yakʼ sba li Jesuse, ti oy stsatsal yoʼontone xchiʼuk ti snaʼ xkʼanvane. w19.01 25 ¶17-19

Kʼalal ta jchabi jbatik ti kʼu kelantik ta melele, xkoʼolaj kʼalal ta jchabi jbatik sventa mu xij-ipaje. Jnopbetik skʼoplal taje, yuʼun sventa lekutik noʼoxe, skʼan jkʼeltik lek li kʼusi ta jlajestike xchiʼuk ti nopoltikuk noʼox jpastik ejersisioe. Sventa jchabi li koʼontontik eke, skʼan jmakʼlin jbatik ta mantal xchiʼuk ti jtsatsubtas li xchʼunel koʼontontike. Yoʼ spas kuʼuntike, skʼan jkuxlebintik li kʼusitik ta jchantike xchiʼuk ti xkalbetik yantik li kʼusi jchʼunojtike (Rom. 10:8-10; Sant. 2:26). Bateltike, lek noʼox chkaʼi jbatik, pe xuʼ van mu jnaʼtik ti oy kʼusi tsots iputik-oe. Jaʼ jech xkoʼolaj ek li ta mantale, yuʼun bateltike, xuʼ jnoptik ti tsots xchʼunel koʼontontik ta skoj ti yakal ta jpastik li kʼusitik sventa mantale, pe bateltike, mu xkakʼtik lek venta ti yakal chchʼi ta koʼontontik li kʼusitik chopole (1 Kor. 10:12; Sant. 1:14, 15). Jvules ta joltik ti oy ta yoʼonton Satanas ti jchanbetik li snopbene. w19.01 15 ¶4, 5

Xi skʼan jakʼbe jbatike: «¿Mi jnaʼ xikʼuxubinvan ek? ¿Mi yakal ta jchanbe stalelal li jsamaria vinike?» (Luk. 10:30-35). «¿Mi ta jkolta li buchʼu chkil ti oy svokole? ¿Mi oy to kʼusi yan stakʼ jpas yoʼ xikoltavane?». Xuʼ jnopbetik skʼoplal liʼe: «¿Mi ta jkʼel kʼuxi xuʼ jkolta li buchʼutik oy xa sjabilalike, li meʼon antsetike xchiʼuk li kerem tsebetik ti stuk oyik ta mantale? ¿Mi chlokʼ ta koʼonton skoltael li buchʼutik ipik ta at-oʼontone?» (1 Tes. 5:14; Sant. 1:27). Kʼalal ta jkoltatik li yantike, jnaʼojtik ti xuʼ lek chilutik li Diose xchiʼuk te chkakʼtik venta ti «jaʼ mas xmuyubaj li buchʼu chakʼe, jaʼ mu sta li buchʼu chichʼe» (Ech. 20:35; Evr. 13:16). Xi jamal laj yal li ajvalil David ta sventa li buchʼu snaʼ xkʼuxubinvane: «Jaʼ chchabiat yuʼun li Mucʼul Diose, ta xʼacʼbat xcuxlejal; xcuxet noʼox yoʼnton chjelov liʼ ta [banamile]» (Sal. 41:1, 2). Mi chkakʼtik ta ilel slekil koʼontontik ta stojolal li yantike, ta me xkʼuxubinutik ek li Jeovae, vaʼun jaʼ chakʼ jmuyubajeltik ta sbatel osil (Sant. 2:13). w18.09 19 ¶11, 12

Jun tukʼil ermana ti Yoshiko sbie oy kʼusi chopol laj yichʼ albel, albat yuʼun sdoktora ti junchib xa noʼox u kuxule. ¿Kʼu yelan laj yaʼi sba li kermanatike? La svules ta anil ta sjol jun skʼupil teksto, ti jaʼ li teksto avie. Jun yoʼonton xi laj yalbe li sdoktorae: «Muʼyuk chixiʼ, yuʼun stsakojbun lek jkʼob li Jeovae». Li kʼusi chal li tekstoe patbat-o tajek yoʼonton xchiʼuk koltaat sventa spat lek yoʼonton ta stojolal Jeova. Li teksto taje xuʼ me skoltautik ek kʼalal tsots kʼusi ta jnuptantike. Li aʼyej laj yal Jeovae jaʼ sventa spatbe yoʼonton li judaetik ti chichʼik chukel batel ta Babiloniae. Pe li Jeova xtoke laj yakʼ ti teuk tsʼibabil xkom ta Vivlia sventa spatbe yoʼonton li yan yajtuneltake (Is. 40:8; Rom. 15:4). Chtun tajek kuʼuntik ti spat koʼontontik li slivroal Isaiase, yuʼun toj «tsots vokolil» li avi kʼakʼale (2 Tim. 3:1). w19.01 2 ¶1, 2

Mi oy buchʼu chchʼak sba ta stojolal xchiʼile, maʼuk me skʼan xal ti tuchʼ xa li snupunelike. Jech xtok, tsta svokol xchaʼvoʼalik. Xi laj yal Pablo sventa mu xchʼak sbaik li nupultsʼakaletike: «Yuʼun li malalil ti maʼuk jchʼunolajele chʼultajesbil xa ta stojolal li yajnile, jaʼ jech li ajnilal ti maʼuk jchʼunolajel eke chʼultajesbil xa ta stojolal li ermanoe; ti yuʼun manchukuke ibal sba jechuk li yalab xnichʼnabike, pe li avie chʼul xa kʼotemik» (1 Kor. 7:14). Oy nupultsʼakaletike tukʼ yakʼoj sbaik ta stojolal li snup xchiʼilike. Akʼo mi tsots laj yil svokolik, laj onoʼox yilbeik sbalil ta tsʼakal; yuʼun kʼot ta yajtunel Jeova li snup xchiʼilike (1 Kor. 7:16; 1 Ped. 3:1, 2). Li ta tsobobbailetik ta spʼejel balumile, oy nupultsʼakaletik ti tukʼ yakʼoj sbaik xchiʼuk ti xmuyubajik noʼoxe, oy van buchʼutik jech li ta jtsobobbailtike. Yuʼun tukʼ yakʼoj sbaik ta jujuntal, skʼanoj sbaik xchiʼuk yichʼoj sbaik ta kʼux. Taje jaʼ skʼelobil ti stakʼ chabiel xchiʼuk ichʼel ta mukʼ li nupunele (Evr. 13:4). w18.12 14 ¶18, 19

Li jpʼel kʼop Eden xie jaʼ skʼan xal «Jun oʼontonal». Sta-o tajek ti jech chichʼ albele, yuʼun jun toʼox yoʼonton li krixchano xchiʼuk li chonbolometike, jech xtok, oy toʼox epal veʼliletik xchiʼuk kʼupil sba osiletik (Gén. 1:29-31). Kʼalal laj yichʼ jelubtasel ta griego kʼop li tsʼibetik ta ebreoe, li jpʼel kʼop ti nichimaltik xie, xi laj yichʼ jelubtasele: Parádeisos. Li enciclopedia de M’Clintock y Strong chal ti kʼalal chichʼ alel li jpʼel kʼop taje, jaʼ chakʼ ta aʼiel jun kʼupil sba osil ti lek chabibile, ti oy teʼetik ti chakʼ sate, kʼupil sba ukʼumetik ti sak tajeke xchiʼuk ti oy chijetik xchiʼuk yan chonetik ti te tsloʼik yaxal li ta stiʼiltake (koʼoltaso xchiʼuk Génesis 2:15, 16). Taje tskoltautik yoʼ xkaʼibetik smelolal kʼu yuʼun xuʼ xkaltik ti jaʼ toʼox jun paraiso li nichimaltik Edene. Ta slikebale, li Adan xchiʼuk Evae laj yichʼik akʼel yuʼun Dios ta jun nichimaltik jech kʼuchaʼal laj xa kaltike. Pe ta tsʼakale, nutsatik lokʼel ta skoj ti la stoy sbaike. Jaʼ jech chʼay yuʼunik xchiʼuk muʼyuk xa la skʼupinik Paraiso li snitilulale (Gén. 3:23, 24). Li kʼupil sba nichimaltik taje xokol kom-o xchiʼuk jaʼo van chʼay skʼoplal kʼalal tal li nojelal ta voʼe. w18.12 3, 4 ¶3-5

Li totil meʼiletike chakʼ yipalik sventa lekuk kʼusi xakʼbeik xchan li yalab xnichʼnabike. Vaʼun, mi jaʼ laj yakʼ ta yoʼontonik ololetik spasel li kʼusi chanubtasatik yuʼun li stot smeʼike, jun noʼox yoʼontonik kʼalal oy kʼusi chkʼot ta nopel yuʼunike. ¿Kʼusi sbalil tstabeik? Jaʼ ti muʼyuk chil svokolike xchiʼuk muʼyuk tsvul yoʼontonik. Li Jeovae jaʼ jun lekil totil ek ti oy ta yoʼonton ti lekuk xbat xkuxlejal li xnichʼnabtake (Is. 48:18). Jech oxal, chakʼbutik lekil beiltaseletik sventa jnaʼtik kʼu yelan skʼan jpas jtalelaltik xchiʼuk ti kʼu yelan skʼan xkiltik li jchiʼiltaktike. Li Jeovae oy ta yoʼonton ti koʼoluk jnopbentike xchiʼuk ti tsotsuk skʼoplal xkiltik eke. ¿Mi mu xa kʼusi stakʼ jnoptik kʼalal jech chalbutike? Moʼoj, yuʼun mas chijpʼijub xchiʼuk tskoltautik yoʼ lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntik (Sal. 92:5; Prov. 2:1-5; Is. 55:9). Jech xtok, xijmuyubaj noʼox yuʼun li kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntike xchiʼuk oy noʼox yorail kuʼuntik ta spasel li kʼusi oy ta koʼonton jtuktike (Sal. 1:2, 3). Jamal xvinaj ti ep sbalil ta jtabetik mi jaʼ jech jnopbentik kʼuchaʼal li Jeovae. w18.11 19, 20 ¶7, 8

Sventa mu xkiktatik li kʼusi melele, skʼan mu xkakʼ sujutik li yantike. Kʼalal la jchantik li kʼusi melele, jel ti kʼu yelan xkil jbatik xchiʼuk li kamigotike xchiʼuk li kutsʼ kalaltik ti maʼuk stestigotak Jeovae. Junantike laj van yichʼik ta mukʼ li kʼusi la jchantike, pe li yantike la spʼajutik-o ta skoj taje. Li kutsʼ kalaltike, li jchiʼiltaktik ta chanun o ta abtele xuʼ van stakutik ta ikʼel ta junuk kʼin ti muʼyuk lek chil Jeovae. Pe ¿kʼusi van xuʼ skoltautik sventa mu jpastik li kʼusitik nopem xaʼiik spasel yantike xchiʼuk li kʼinetik ti skontrainoj Vivliae? Jaʼ tskoltautik mi jnaʼojtik lek li kʼusi tsnop Jeova ta sventa li kʼinetik taje. Jech xtok, lek me ti jchaʼkʼeltik li vunetik ti chalbe skʼoplal ti bu likemik tal li kʼinetik taje. Kʼalal ta jvules ta joltik kʼusi chal Vivlia ta sventa li kʼinetik ti muʼyuk ta jpastike, jpʼel ta koʼontontik ti jaʼ yakal ta jpastik batel li kʼusi lek chil Jeovae (Efes. 5:10). Mi la jpat koʼontontik ta stojolal Jeova xchiʼuk li ta Skʼope, jaʼ me chchabiutik sventa mu jxiʼtatik li krixchanoetike (Prov. 29:25). w18.11 11 ¶10, 12

Kʼalal oy kʼusi chjel ta anil ta jkuxlejaltike, ch-och-o xiʼel ta koʼontontik o xuʼ van mu xa jnaʼ kʼusi ta jpastik. Xuʼ ox jech laj yaʼi sba li Jose eke. Pe mu jechuk la spas, yuʼun jaʼ laj yakʼ ta yoʼonton li kʼusi jsetʼ juteb spas yuʼun sventa x-akʼbat bendision yuʼun li Jeovae. Jaʼ yuʼun, kʼalal te tikʼil ta chukele, la spas skotol li kʼusi akʼbat sbain yuʼun li bankilal jchabichukinabe xchiʼuk jech onoʼox la spas kʼalal ch-abtej toʼox ta stojolal li Potifare (Gén. 39:21-22). Xuʼ van jech xkʼot ta jtojolaltik kʼuchaʼal li Josee, yuʼun xuʼ oy kʼusi jnuptantik ti mu xa kʼusi stakʼ jpastik yilele o ti chʼabal ta j-echʼele. Pe mi oy smalael kuʼuntik xchiʼuk mi kakʼtik persa spasel li kʼusi xuʼ kuʼuntike, xuʼ chakʼbutik sbendision li Jeovae (Sal. 37:5). Oy onoʼox bateltik ti mu xa jnaʼ kʼusi ta jpastike, pe jech kʼuchaʼal laj yal li jtakbol Pabloe muʼyuk ti yuʼun «solel mu xa stakʼ bu xilokʼkutike» (2 Kor. 4:8). Taje xuʼ te xkakʼtik venta mi jaʼ chkakʼ ta koʼontontik li kabteltik ta cholmantale. w18.10 29 ¶11, 13

Jnoptik noʼox avaʼi ti jnuptik ta be junuk krixchano ti xkojtikintik xchiʼuk ti kichʼojtik ta mukʼe; pe jaʼ to chavile, mu xa xvul ta sjol li jbitike o yikʼaluk van mu xa snaʼ buchʼuutik. ¿Mi mu jechuk ti chopol tajek chkaʼi jbatike? Jech, yuʼun stalel onoʼox ti oy ta koʼonton jkotoltik ti xkichʼtik ojtikinele. Pe maʼuk noʼox oy ta koʼontontik ti snaʼik buchʼuutike, yuʼun oy ta koʼontontik ti stsakik ta venta kʼu kelantike xchiʼuk li kʼusi jpasojtike (Núm. 11:16; Job 31:6). Melel onoʼox ti ep kʼusitik oy ta koʼontontik staele: te skʼoplal ti xkichʼtik ojtikinele. Pe mi muʼyuk ta jkʼel jbatike, xuʼ me chopol kʼusi xlik jkʼantik ta skoj ti jpasmulilutike. Jech xtok, ta skoj ti jaʼ sventainoj balumil li Satanase, xuʼ xlik stikʼ ta koʼontontik ti jkʼantik ojtikinel o ti tsotsuk jkʼoplaltike. Kʼalal jech chkʼot ta pasele, muʼyuk xa ta xkichʼtik ta mukʼ li Jeova ti jaʼ Jtotik ta vinajele, ti jaʼ sta-o xkichʼtik ta mukʼe (Apok. 4:11). w18.07 7 ¶1, 2

Li Satanas xchiʼuk spukujtake tspasik ta mantal li buchʼutik tsots yabtelik sventa sjutik kʼope (1 Tim. 4:1, 2). Li buchʼutik jaʼ mas oy smulike, jaʼik li jbeiltasvanejetik ta jecheʼ relijione. ¿Kʼu yuʼun ti jech chkaltike? Yuʼun li buchʼutik chchʼunik li jutbil kʼop chalike xchiʼuk ti jaʼ chlik spasik li kʼusi spʼajoj Diose xuʼ me mu staik li kuxlejal ta sbatel osile (Os. 4:9). Li Jesuse snaʼoj lek ti yakal tsloʼlaik krixchanoetik li jnitvanejetik ta relijion ta skʼakʼalile, jaʼ yuʼun xi laj yalanbe ta satike: «¡Toj abol abaik, jchanubtasvanejetik ta Mantal xchiʼuk jfariseoetik ti jloʼlavanejoxuke!, yuʼun chatuchʼik nab xchiʼuk toj nom chaxanavik sventa chasaʼ junuk achʼ jchʼunolajel avuʼunik, vaʼun kʼalal mi la ataik junuke sta-o xbat chib velta ta Jeena [o lajelal sbatel osil] avuʼunik, ti jaʼ mu sta li voʼoxuke» (Mat. 23:15, tsʼib ta yok vun). Li Jesuse xi jamal laj yalanbee: «Te likemoxuk talel ta stojolal atotik ti jaʼ li Diabloe» ti jaʼ jun jmilvaneje (Juan 8:44). w18.10 7 ¶5, 6

¿Kʼu yuʼun jech laj yal li Jesuse? Xi laj yale: «Kuxetuk noʼox me avoʼontonik xchiʼuk muyubajanik me tajek, yuʼun mukʼ li amoton chataik ta vinajele; yuʼun jaʼ jech laj yichʼik kontrainel ek li j-alkʼopetik ti baʼyel echʼ avuʼunike» (Mat. 5:12). Kʼalal laj yichʼik majel li jtakboletik xchiʼuk ti albatik mantal ti akʼo mu xa xcholik mantale, «li stukike lokʼik batel li ta Sanedrine, xkuxet noʼox batel yoʼontonik». Melel onoʼox ti muʼyuk lek laj yaʼiik ti laj yichʼik majele, pe xmuyubajik «yuʼun jaʼ matanal chilik ti laj yil svokolik ta skoj li sbi [Jesuse]» (Ech. 5:41). Li avi eke, li yajtunelutik Jeovae ta xkichʼtik tsatsal prevaetik ta skoj li sbi Jesuse o ta jnuptantik tsatsal vokoliletik, akʼo mi jech, ta muyubajel chkuch kuʼuntik (Sant. 1:2-4). Melel onoʼox ti muʼyuk ta jkʼupintik ti chkil jvokoltike, pe jpʼel ta koʼontontik ti tskoltautik Jeova mi tukʼ-o chkakʼ jbatik ta stojolale. Kʼalal lek chilutik li «Dios ti xmuyubaje», chijmuyubaj akʼo mi xkichʼtik kontrainel ta skoj li kʼusi jchʼunojtike o li kontrainel yuʼun kutsʼ kalaltike (1 Tim. 1:11). w18.09 21 ¶18-20

Li ta jkuxlejaltik avie oy «tsots vokolil» xchiʼuk oy kʼusitik ti chakʼ at-oʼontone, jaʼ yuʼun oy epal krixchanoetik ti ch-ipajik ta at-oʼontone (2 Tim. 3:1-5). Jech oxal, jlome chkʼot ta nopel yuʼunik ti jaʼ mas lek ti xchamike. Yichʼoj chapel ti jujun jabile, tsmil sbaik mas van ta 800 mil krixchanoetik ta skoj taje, jaʼ xkaltik, ta jujun 40 segundoe, chcham jun krixchano. Kʼux ta alel, pe oy ermanoetike smiloj sbaik ek ta skoj ti jech laj yaʼi sbaike. Epal ermanoetike yakal tstsalik jeltos vokoliletik, akʼo mi jech, muʼyuk lubtsajemik. Jaʼ yuʼun, jtunel tajek yuʼunik ti xkakʼbetik yilik ti jkʼanojtike xchiʼuk ti jpatbetik yoʼontonike. Junantike chichʼik kontrainel ta skoj li kʼusi xchʼunojike xchiʼuk chichʼik labanel. Jlom xtoke chchopol kʼoptaatik yuʼun li xchiʼiltakik ta abtele o xuʼ van lubemik ta skoj ti ep skʼan x-abtejike xchiʼuk xuʼ van jaʼ ta skoj ti tsots li yabtelike. Yantik xtoke chil svokolik ta yutsʼ yalalik ta skoj van ti maʼuk yajtunel Jeova li snup xchiʼilike xchiʼuk ti chopol kʼusi ch-albatike. Li buchʼutik jech yakal tsnuptanike xuʼ van muʼyuk xa yipal chaʼi sbaik xchiʼuk chat noʼox yoʼontonik. w18.09 13 ¶3, 5

Ti kʼuxi xuʼ koʼol x-abtejik xchiʼuk Jeova li totil meʼiletike jaʼo kʼalal tstijbeik yoʼonton yalab xnichʼnabik yoʼ xtunik mas ta stojolal li Jeovae. ¿Kʼu yuʼun ti jech chkaltike? Yuʼun mi jech tspasik li totil meʼiletike, chtijbat yoʼonton li ololetik sventa xlik tunikuk ta tsʼakal ora xchiʼuk ti nom chbat tunikuke. Junantike chtunik ta misioneroal, yantik xtoke te chtunik ta prekursor yoʼ bu chtun tajek jcholmantaletike xchiʼuk jlome te chtunik ta Betel. Ta skoj ti nom to chbatik ta nakleje, li totil meʼiletike nomstaj to chil li yalab xnichʼnabike akʼo mi tskʼan xa tskʼel yaʼiik. Akʼo mi jech, li totil meʼiletik ti maʼuk tspasik li kʼusi tskʼan stukike tstijbeik yoʼonton yalab xnichʼnabik sventa teuk-o xtunik ti bu batemike. ¿Kʼu yuʼun ti jech tspasike? Yuʼun xmuyubajik tajek kʼalal chilik ti jaʼ baʼyel yakʼoj ta xkuxlejalik li Ajvalilal yuʼun Diose. Epal totil meʼiletik ti jaʼ jech tspasike jaʼ van jech chaʼi sbaik kʼuchaʼal li Anae, yuʼun li stuke laj yal ti laj yakʼbe Jeova li skerem ti Samuel sbie. Jech oxal, xuʼ snopbeik skʼoplal ti jaʼ jun matanal kʼalal jech tspasik eke xchiʼuk ti mu kʼusi xkoʼolaj-oe (1 Sam. 1:28). w18.08 24 ¶4

Li Jesuse muʼyuk laj yal ti mu stakʼ x-oche, yuʼun xi laj yal xtoke: «Xamuyubajik noʼox li voʼoxuk ti abol abaike, yuʼun jaʼ avuʼunik li Ajvalilal yuʼun Diose» (Luk. 6:20). Kʼalal jech laj yale, maʼuk skʼan xal ti mas xa lek kʼusi tstaik li buchʼutik abol sbaike xchiʼuk ti lek xa chchikintabate, yuʼun oy buchʼutik ti muʼyuk pasik ta yajtsʼaklome. Taje chakʼ ta ilel ti mu xuʼ xkaltik ti jaʼ yamigo Jeova jun krixchano ta skoj noʼox li kʼusitik x-ayan yuʼune. Li ta steklumal Dios avie, oy epal ermanoetik xchiʼuk ermanaetik ti ta sjunul yoʼonton chtunik ta stojolal Jeovae, junantike muʼyuk lek stakʼinik xchiʼuk jlome jkʼulejetik. Li jkʼulejetike ch-albatik mantal yuʼun Vivlia ti maʼukuk spat yoʼontonik li ta kʼulejal ti muʼyuk sbalile, ti jaʼ spat yoʼontonik ta stojolal li Diose (1 Tim. 6:17-19). Pe akʼo mi jkʼulejetik o mi abol sbaik li yajtuneltak Diose, jamal ch-albatik ti xibal sba mi jaʼ bat ta yoʼontonik li skʼanel takʼine (1 Tim. 6:9, 10). Jaʼ yuʼun, mi jaʼ jech chkiltik li ermanoetik kʼuchaʼal chil Jeovae, muʼyuk chopol kʼusi ta xkaltik ta skoj li kʼusitik x-ayan yuʼunike. w18.08 10, 11 ¶11, 12

Muʼyuk chopol chkaʼitik ti kakʼojbe jkuxlejaltik li Jeovae, yuʼun jnaʼojtik ti jaʼ li kʼusi mas lek xuʼ jpastike. Oy tajek ta koʼontontik ta jtojbetik ta vokol ti liʼ oyutik ta steklumale. Ta jpʼajtik ta j-echʼel xtok li choplejale. Jnaʼojtik lek ti jaʼ yuʼuntak Jeova li kermanotaktike, jech oxal chkichʼtik ta mukʼ xchiʼuk ta jkʼantik (Rom. 12:10). Xi chalbutik ta jamal li Vivliae: «Li voʼote Mucʼul Dios, muʼyuc chacomtsan li ateclumale» (Sal. 94:14). Mu ventauk kʼusi xkʼot ta jtojolaltik, xuʼ me jchʼuntik ta melel ti muʼyuk tskomtsanutik li Jeovae, yuʼun mi jaʼuk lajelal xuʼ smak ta be sventa skʼanutike (Rom. 8:38, 39). «Mi kuxulutik o mi chijchamutik, jaʼ yuʼunutik li Jeovae» (Rom. 14:8). Ta jkʼantik xa tajek ti xkʼot yorail sventa xakʼbe yan velta xkuxlejal li stukʼil yamigotak Jeovae (Mat. 22:32). Pe yakal xa ta jkʼupintik bendisionetik li avie, xi chal li Vivliae: «Xcuxet noʼox yoʼnton li jun lum ti jaʼ Dios yuʼunic li Mucʼul Diose, xchiʼuc ti jaʼ la stʼuj stuc Mucʼul [Diose], yuʼun tscʼan [chuʼunin-o]» (Sal. 33:12). w18.07 26 ¶18, 19

Xuʼ van xi chal li junantike: «Xuʼ jpas li kʼusi xal koʼontone, voʼon ta jnop jtuk mi chichanunaj to batel o mi ta jkʼan ta jta lek kabtel, mu buchʼu xuʼ smakun; kolemun ta spasel xchiʼuk xakʼ jol koʼonton ti jech ta jpase». ¿Kʼu yuʼun ti jech chalike? Xuʼ van jaʼ tstunesik li kʼusi albatik yuʼun Pablo li jkorintoetik ta sventa li veʼlile, xi albatike: «¿Kʼu yuʼun jaʼ chchapanun li sjol yoʼonton yan krixchano ti kolemun xae?» (1 Kor. 10:29). Melel onoʼox ti voʼotik oy ta jba jtuktik snopel li kʼusi ta jkʼan ta jpastike. Pe skʼan teuk ta joltik ti oy noʼox spajeb li jkolebtike xchiʼuk ti ta onoʼox jtsobbetik sat skotol li kʼusi ta jtsʼuntike, jech kʼuchaʼal laj yal Pablo li ta teksto avie. Taje chakʼ jchantik ti kʼalal oy kʼusi ta jnop ta jpastike, maʼukuk me mas tsots skʼoplal xkiltik li kʼusi ta jkʼan jtuktike. w18.04 10 ¶10

Li jun yajtsʼaklom Kristoe xuʼ van chal ti chtun ta stojolal Jeovae, pe ti xuʼ van yakal tspas xtok li kʼusitik chopole (Jud. 11). Xuʼ van muʼyuk chpaj ta cholmantal xchiʼuk ta tsobajeletik, pe mi tsnopilanbe skʼoplal li mulivajele, ti ep kʼusitik tskʼan tstae xchiʼuk ti tspʼaj junuk yermanoe, jaʼ xa me yakal tspas li kʼusi chopole. Taje xuʼ me jaʼ spas-o smul (1 Juan 2:15-17; 3:15). Li krixchanoetike mu xilik li kʼusi ta jnoptike, pe li Jeovae chajal ta sat skotol xchiʼuk yiloj mi melel xkaltik ti jaʼ kakʼoj jbatik ta stojolale (Jer. 17:9, 10). Li Jeovae muʼyuk tsjipotik komel ta anil mi oy bu yakal ta jtikʼ jbatik ta spasel li kʼusi chopole, yuʼun mi yakʼ venta ti yakal xa chijnamaj ta stojolale, xi chalbutike: «Sutanic tal ta jtojol». Li Jeovae tskʼan ti jpʼajtik li choplejale, mas to kʼalal oy kʼusi vokol chkaʼitik stsalele (Is. 55:7). Mi jech la jpastik taje, jaʼ tskoltautik xchiʼuk chakʼ kipaltik ta mantal, ta jnopbentik xchiʼuk ta jbekʼtaltik sventa jpastik ta kanal li kʼusi tskʼan koʼontontike (Gén. 4:7). w18.07 18 ¶5, 6