Junio

Patbat tajek yoʼontonik ti jech albatike. Li Jesuse jutuk xa ox skʼan xcham, pe mu toʼox xaʼibeik lek smelolal li jtakboletike, li kʼusi noʼox snaʼojike jaʼ ti muʼyuk chtenatik-oe. Yuʼun chchikintabat s-orasionik kʼalaluk tskʼanik koltael ta xcholbel skʼoplal li Ajvalilale. ¿Mi koltaatik onoʼox un? Laj, yuʼun ta jelavel jutuke, laj yil ta sat stukik ti kʼu yelan koltaatike (Ech. 4:29, 31). Jaʼ jech li avi eke, xuʼ jpat koʼontontik ta melel ti tstakʼbutik Jeova kʼalal ta jkʼanbetik ti akʼo skoltautik yoʼ xkuch kuʼuntik li vokolil ta jnuptantik ta cholmantale (Filip. 4:13). Jech xtok, mi jech-o chijsatine, yamigoutik-o me li Jesuse. Ta jtojbetik tajek ta vokol Jeova ti chakʼbutik li matanaletik taje. Yuʼun jaʼ tskoltautik sventa jechuk-o xijsatin batel (Sant. 1:17). w18.05 21 ¶17-18

Kʼalal takbatik batel li kartae, jutuk xa ox tajek skʼan xilik xvul ta Jerusalen li skʼakʼalil Jeovae, kʼajomal xa ox voʼob jabil skʼan. Lik yakʼik venta ti chkʼot xa ta pasel li senyailtak laj yal komel Jesuse xchiʼuk ti persa skʼan xjatavik lokʼel li ta Jerusalene (Ech. 2:19, 20; Luk. 21:20-22). Kʼalal kʼot li sjabilal 70 une, vul li skʼakʼalil Jeovae, jaʼo kʼalal la sjinesik Jerusalen li jromaetike. Li avie, xuʼ xkaltik ek ti nopol xa tajek skʼan xtal li smukʼta kʼakʼalil Jeova ti «¡toj ven xiʼbal [sbae]!» (Joel 2:11). Xi laj yal li j-alkʼop Sofoniase: «¡Nopol xa scʼan sta li smucʼta cʼacʼalil Mucʼul Diose, poʼot xa, jutuc xa scʼan!» (Sof. 1:14). Li avie, jaʼ jech chkiltik ek li kʼusi laj yal li j-alkʼope. Jaʼ yuʼun, xi laj yal li jtakbol Pabloe: «Skʼan me oyuk ta koʼonton jbatik ta jujuntal yoʼ jtijbe jba koʼontontik sventa jkʼan jbatik xchiʼuk ti jpastik li kʼusitik toj leke» (Evr. 10:24). Li jujun kʼakʼal ch-echʼ batele mas to tsots skʼoplal skʼan teuk jsatik ta stojolal li kermanotaktike sventa xkiltik ti butik skʼanik koltaele. w18.04 20 ¶1, 2

Solel patbat tajek yoʼonton Josue li kʼusi albat yuʼun Jeova kʼalal poʼot xa ox x-ochik li ta Albil Balumile. Li Jeovae maʼuk noʼox la stsatsubtas ta jujuntal li yajtuneltake, yuʼun la stsatsubtas ta sjunul li steklumal xtoke. Jech kʼuchaʼal liʼe, li Jeovae snaʼoj xa onoʼox ti tskʼanik tsatsubtasbel yoʼontonik mi laj yichʼik chukel batel li ta Babiloniae, jaʼ yuʼun xi laj yalbe ta jamal li steklumale: «Mu me xaxiʼ, yuʼun vuʼun chajchiʼinot; mu cʼu xal avoʼnton, yuʼun vuʼun Diosun avuʼun. Vuʼun chacacʼbot atsatsal, vuʼun chajcoltaot; vuʼun chajtsacot lec ta jbatsʼicʼob ti xuʼ yuʼun tstsalvane» (Is. 41:10). Ta tsʼakale, li yajtsʼaklomtak Kristo ta baʼyel sigloe la spat yoʼontonik ek ti chichʼik chabiel yuʼun li Diose; jaʼ jech jchʼunojtik li avi eke (2 Kor. 1:3, 4). ¿Buchʼu yan la stsatsubtasbe yoʼonton li Jeovae? Jaʼ li Xnichʼone. Yuʼun kʼalal laj yichʼ voʼ li Jesuse, laj yaʼi yechʼomal eil ta vinajel ti xi chale: «Liʼe jaʼ Jnichʼon, jaʼ li buchʼu jkʼanoje, jaʼ li buchʼu ximuyubaj yuʼune» (Mat. 3:17). Taje tsatsubtasbat-o yoʼonton sventa xchol mantal li Jesuse. w18.04 16 ¶3-5

Avie, ep buchʼutik chalik ti laj la yichʼik makel ta spasel kʼusi tskʼan stukik li Adan xchiʼuk Eva kʼalal albatik li mantal taje. Pe mu jechuk maʼ taje. Yuʼun li stukike oy sderechoik ta snopel li kʼusi tskʼan tspasike, li kʼusi muʼyuk sderechoik ta snopele jaʼ li kʼusi lek xchiʼuk li kʼusi chopole. Li Adan xchiʼuk Evae xuʼ snop stukik mi chchʼunbeik smantal li Jeovae o mi moʼoj. Pe jaʼ noʼox stuk Jeova xuʼ xal li kʼusi lek xchiʼuk li kʼusi chopole. Taje jaʼ senyail li «jpets teʼ [ta nichimaltik Eden ti jaʼ] sventa chacʼ ta naʼel cʼusi lec xchiʼuc cʼusi [chopole]» (Gén. 2:9). Jaʼ yuʼun, li mantal akʼbatik li Adan xchiʼuk Evae jaʼ te akʼbat snaʼik ti skʼan xchʼunik mantal mi tskʼan kolemikuk ta melele. Li Adan xchiʼuk Evae jaʼ la stʼujik ti tspʼajbeik smantal li Jeovae. Ta skoj ti tskʼan chkuxiik jech kʼuchaʼal xal yoʼonton stukike, chʼay yuʼunik li melel kolebale. w18.04 5, 6 ¶9-12

Li Jeovae maʼuk noʼox chkʼuxubaj ta yoʼonton yajtuneltak kʼalal chil svokolike, yuʼun oy kʼusi tspas sventa skoltaan. Kalbetik junuk skʼelobil. Kʼalal mosoinbilik toʼox ta Ejipto li j-israeletike, li Jeovae laj yaʼibe xkʼuxul svokolik xchiʼuk la skoltaan. Laj yalbe Moises ti yiloj skotol kʼu yelan xkʼuxul svokolik li steklumale, ti chaʼi kʼalal xvokoletik ta stojolale xchiʼuk ti snaʼoj lek skotol ti k’u yelan chichʼik vokole. Jaʼ yuʼun, yal tal sventa skolta lokʼel ta skʼobik li j-ejiptoetike (Éx. 3:7, 8). Ta skoj ti laj yaʼibe xkʼuxul svokol li steklumale, la skolta lokʼel li ta mosoinele. Ta mas tsʼakal kʼalal te xa ox oyik ta Albil Balumile, tal tsakatikuk ta kʼop yuʼun li yajkontraike. ¿Mi te noʼox van skʼeloj kom steklumal li Diose? Xi tstakʼbutik li Vivliae: «Laj ya’ay ti ep xʼayetic ta scoj li tsots vocol xchi’uc uts’intaele, jech ic’uxubaj ta yo’nton». Laj yaʼibe yan velta li xkʼuxul svokolike, vaʼun la svaʼan jchapanvanejetik yoʼ xpojatik ta stojolal li yajkontraike (Juec. 2:16, 18). w19.03 15 ¶4, 5

Li baʼyel chib mantaletike jamal chalbe j-israeletik ti jaʼ noʼox skʼan xichʼik ta mukʼ li Jeovae xchiʼuk ti mu xlik yichʼik ta mukʼ jecheʼ diosetike (Éx. 20:3-6). Ti jech albatike maʼuk tstabe sbalil li Jeovae, yuʼun jaʼ sventa lek chbat xkuxlejalik. Pe mi lik yichʼik ta mukʼ jecheʼ diosetik yuʼun li jyanlumetike, te tsta-o svokolik. Li j-israeletik ti la xchʼunik mantale xchiʼuk ti tukʼ kʼusi la spasike akʼbatik epal bendision (1 Rey. 10:4-9). Li Jeovae maʼuk ta smul kʼalal oy buchʼu mu xchʼun mantal xchiʼuk ti tsta svokol yutsʼ yalale. Akʼo mi jech, skʼanojutik xchiʼuk snaʼoj kʼalal muʼyuk tukʼ kʼusi chkichʼtik pasbele. Jaʼ x-echʼ to xkʼuxul chaʼi jvokoltik li Jeovae ti jaʼ xkom to ti kʼu yelan chaʼi jun meʼil kʼalal chil svokol yole. Yikʼaluk mu ta orauk noʼox chakʼbe stoj smul li buchʼutik muʼyuk tukʼ kʼusi tspasike xchiʼuk ti mu sutes yoʼontonike, pe snaʼoj lek kʼusi ora ta xchapan. w19.02 22 ¶13-15

¿Kʼusi ta jchantik ta tsobajel kʼalal junchib xa noʼox xemana skʼan li Konmemorasione? Jaʼ chichʼ chanbel skʼoplal li Jesuse xchiʼuk ti kʼu yelan bikʼit laj yakʼ sba yoʼ xakʼ xkuxlejal ta jtojolaltike. Mi la jchantike, jaʼ me tskoltautik yoʼ epuk sbalil xkiltik li kʼusi la spas Jesuse, ti jchanbetik ti bikʼit laj yakʼ sbae xchiʼuk ti jpastik li kʼusi tskʼan Jeova akʼo mi mu kʼunuk chkaʼitike. Jnoptik kʼuxi laj yakʼ ta ilel stsatsal yoʼonton kʼalal jutuk xa ox skʼan xchame. Li Jesuse snaʼoj ti chichʼ labanel, tsitsel xchiʼuk ti chichʼ milel ta jtel teʼ yuʼun li yajkontratake (Mat. 20:17-19). Akʼo mi snaʼoj li kʼusitik tsnuptane, jpʼel ta yoʼonton ti chakʼ xkuxlejale. Kʼalal kʼot saʼatuk yuʼun li epal krixchanoetike, xi laj yalbe li tukʼil yajtakboltak kʼalal te oyik ta nichimaltik Jetsemanie: «Likanik, batik xa. ¡Kʼelo avilik! Nopaj xa tal li buchʼu chakʼun ta kʼabale» (Mat. 26:36, 46). Kʼalal kʼotike, laj yakʼ sba ta ojtikinel li Jesuse xchiʼuk laj yalbe soltaroetik ti mu me xakʼ skʼobik ta stojolal li yajtakboltake, tiʼ jaʼuk stsakik stuk mi yuʼun jaʼ tal saʼatuke (Juan 18:3-8). ¿Mi mu jechuk ti laj yakʼ ta ilel stsatsal yoʼonton kʼalal jech la spase? Avi eke, li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajel xchiʼuk li yan chijetike yakal chchanbeik stsatsal yoʼonton li Jesuse. w19.01 27, 28 ¶7, 8

Sventa kʼupiluk sba xkom li jun lokʼol chichʼ bonele, ep ta tos sbontak chichʼ akʼbel. Taje jaʼ jech xkoʼolaj kʼalal bikʼit chkakʼ jbatike, yuʼun skʼan oyuk kuʼuntik jeltos kʼupil sba talelaletik. Jech kʼuchaʼal ti jchʼuntik mantale, ti oyuk smalael kuʼuntike xchiʼuk ti oyuk stsatsal koʼontontike. Li buchʼutik bikʼit chakʼ sbaike jaʼik li buchʼutik chchʼunbeik smantal Dios xchiʼuk ti tspasik li kʼusi tskʼane. Jtos li kʼusi oy ta yoʼonton Jeova ti akʼo jpastike jaʼ ti manxoukutike (Mat. 5:5; Gal. 5:23). Pe li Satanase ch-ilin-o tajek kʼalal chkakʼtik persa spasel li kʼusi tskʼan Jeovae. Jaʼ yuʼun, akʼo mi chkakʼtik persa ti bikʼit chkakʼ jbatik xchiʼuk ti jpajes jbatike, chopol chilutik li krixchanoetik ta balumile (Juan 15:18, 19). Skʼan ti tsotsuk koʼontontike. Li buchʼu muʼyuk bikʼit chakʼ sbae: jpʼel xal, lek snaʼ x-ilin xchiʼuk mu xchʼunbe smantal li Jeovae. Taje jaʼ jech stalelal li Satanase, li stuke spʼajoj tajek li buchʼutik bikʼit chakʼ sbaike, yuʼun snaʼoj ti chakʼik ta ilel ti chopol tajek stalelale xchiʼuk ti jaʼ jun jut kʼope. Akʼo mi oy kʼusitik chal xchiʼuk tspas sventa mu xtunik ta stojolal Dios li buchʼu bikʼit chakʼ sbaike, mi jaʼuk bu pasem talel yuʼun (Job 2:3-5). w19.02 8, 9 ¶3-5

Li Jeovae snaʼoj xa onoʼox ti ch-och xiʼel ta yoʼonton li jnaklejetik ta Babilonia kʼalal mi tal tsakvanikuk ta kʼop li soltaroetik ta Medopersiae. Li Jeovae jaʼ la stunes li soltaroetik ta Medopersia sventa tspoj lokʼel li steklumale (Is. 41:2-4). Kʼalal laj yaʼiik jbabiloniaetik xchiʼuk yan krixchanoetik ti chtal xa li yajkontraike, laj yakʼik persa ti mu stikʼ xiʼel ta yoʼontonike, xi laj yalbe sbaike: «Tsotsan me». Jech xtok, lik spasik yan sdiosik sventa jaʼuk la xchabiatike (Is. 41:5-7). Pe li Jeovae xi xa onoʼox yalojbe steklumal sventa mu svul yoʼontonike: «Pero li voʼote, lsrael, [ti jelelot kʼuchaʼal li yan jteklumetike] lequil cajtunelot. [...] Mu cʼu xal avoʼnton, yuʼun vuʼun Diosun avuʼun» (Is. 41:8-10). Kʼalal laj yal Jeova «vuʼun Diosun avuʼun» xie, laj yakʼ ta aʼiel ti muʼyuk bu stenoj komel li judaetike xchiʼuk ti jaʼo steklumale. Laj to yalbe ti chikʼ sutel ta slumalik xchiʼuk ti tskolta lokʼele. Ta melel, patbat tajek yoʼontonik li kʼusi laj yal Jeovae (Is. 46:3, 4). w19.01 4 ¶8

Li ta Markos 1:9 kʼalal ta 11, jaʼ te chal ti kʼopoj tal ta sba velta ta vinajel li Jeovae, xi laj yale: «Voʼot Jnichʼonot, jkʼanojot, ximuyubaj avuʼun». Ta melel, patbat tajek yoʼonton Jesus kʼalal laj yaʼi ti kʼanbil yuʼun li Stote xchiʼuk ti spatoj yoʼonton ta stojolale. Oy oxtos kʼusi tsots skʼoplal laj yal li Jeovae: ti jaʼ Xnichʼon li Jesuse, ti skʼanoje xchiʼuk ti xmuyubaj ta stojolale. Kʼalal «voʼot Jnichʼonot» xi Jeovae, laj yakʼ ta naʼel ti jel kʼu yelan xil sba xchiʼuk li Xnichʼone. Kʼalal te toʼox oy ta vinajel li Jesuse, jaʼ xa onoʼox Xnichʼon Dios. Pe kʼalal laj yichʼ voʼe, laj yichʼ tʼujel ta chʼul espiritu. Vaʼun, li Jeovae jaʼo te laj yal ti jaʼ stʼujbil Nichʼon li Jesuse xchiʼuk ti xuʼ xkʼot ta Ajvalil xchiʼuk ta mero Bankilal Pale kʼalal mi sut batel ta vinajele (Luk. 1:31-33; Evr. 1:8, 9; 2:17). Jech oxal, li Jeovae oy lek srasonal yuʼun ti xi laj yalbe Jesus kʼalal laj yichʼ voʼe: «Voʼot Jnichʼonot» (Luk. 3:22). w19.03 8 ¶3, 4

Mu achʼuk to slikel tal ti oy buchʼu chopol tstojobtas li krixchanoetike, yuʼun li Satanase jaʼ li buchʼu baʼyel jech la spase. Muʼyuk kʼexlal laj yaʼi kʼalal laj yalbe Eva ti xuʼ la stʼuj stukik li kʼusi tspas ta xkuxlejalik sventa xmuyubajike (Gén. 3:1-6). Li Satanase jaʼ yakal tsnop li kʼusi lek chaʼi stuke, tskʼan ti x-ichʼat ta mukʼ yuʼun li Adan xchiʼuk Eva xchiʼuk ti jechuk spasik li yalab xnichʼnabike, ti jaʼuk stenik komel li Jeovae. Pe jaʼ akʼbilik skotol yuʼun li Jeovae, jech kʼuchaʼal li snupunelik, li kʼupil sba osil bu nakiike xchiʼuk sbekʼtalik ti lek tajek sventa xuʼ xkuxiik ox sbatel osile. Kʼux ta alel, pe li Adan xchiʼuk Evae muʼyuk la xchʼunbeik smantal li Jeovae xchiʼuk muʼyuk xa lek ilatik. Anaʼoj lek ti chopol tajek kʼusi kʼot ta pasel ta skoj ti jech la spasike. Lik malubikuk xchiʼuk chamik jech kʼuchaʼal jun nichim ti chtakij xchiʼuk ti chcham kʼalal chichʼ tuchʼele. Li yalab xnichʼnabik eke jaʼ jech kʼot ta stojolalik ta skoj ti la xkuchik li mulile (Rom. 5:12). Akʼo mi jech, li krixchanoetik avie jaʼ mas lek chaʼiik ti mu xchʼunbeik smantal Dios xchiʼuk ti jaʼuk spasik li kʼusi tskʼan stukike (Efes. 2:1-3). Pe li kʼusitik snuptanojike jamal chakʼ ta ilel ti «muʼyuk pʼijilal [...] ti xuʼ skontrain li Jeovae». w18.12 20 ¶3, 4

Li jtakbol Pabloe ep kʼusi xchanoj xchiʼuk pʼij tajek yuʼun snaʼ xkʼopoj ta chaʼtos kʼop (Ech. 5:34; 21:37, 39; 22:2, 3). Akʼo mi jech, kʼalal oy kʼusi la snop tspase, maʼuk la stsak ta venta li spʼijil krixchanoetike; jaʼ la spas li kʼusi chal Skʼop Diose (Ech. 17:2; 1 Kor. 2:6, 7). Jaʼ yuʼun, toj lek kʼusi kʼot ta pasel yuʼun li ta cholmantale xchiʼuk smalaoj tsta li kuxlejal sbatel osile (2 Tim. 4:8). Jamal xvinaj ti mas to lek li snopben Jeova kʼuchaʼal li snopben balumile. Yuʼun lek chbat jkuxlejaltik xchiʼuk chakʼ jmuyubajeltik kʼalal jaʼ ta jchʼuntik li kʼusi chal Jeovae. Pe skʼan teuk ta joltik ti muʼyuk bu tsujutik sventa jpastik li kʼusitik chale. Jech xtok, muʼyuk tsujutik ek «li tukʼil xchiʼuk pʼijil mosoil» xchiʼuk li moletik ta tsobobbaile (Mat. 24:45; 2 Kor. 1:24). ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun voʼotik oy ta jbatik mi ta jkʼan ti koʼoluk jnopbentik kʼuchaʼal li Jeovae. w18.11 20, 21 ¶12, 13

Li Diose laj yalbe Isaias ti jun tajek yoʼontonik li j-israeletik kʼalal mi sut batel ta slumalike, yuʼun muʼyuk ta xiʼtaik li chopol krixchanoetik xchiʼuk li chonbolometike. Ta bikʼit ta mukʼ muʼyuk kʼusi tsnuptanik (Is. 11:6-9; 35:5-10; 51:3). Li Isaiase laj yal xtok ti «chnoj ta yotquinel Mucʼul Dios sbejel li banamile, jech chac cʼu chaʼal nojem ta voʼ li nabe». Pe taje muʼyuk kʼot ta pasel li ta skʼakʼalil Israele. Li Isaiase lek jamal laj yakʼ ta aʼiel ti jun noʼox yoʼonton li j-israeletik mi lokʼik ta Babiloniae, yuʼun muʼyuk ta xiʼtaik li chopol krixchanoetik xchiʼuk li chonbolometike. Jech xtok, lek chakʼ sat li kʼusi tstsʼunike yuʼun oy lek voʼ jech kʼuchaʼal toʼox li ta nichimaltik Edene (Gén. 2:10-14; Jer. 31:12). ¿Mi jaʼ noʼox te kʼot ta pasel li albil kʼope? Moʼoj, yuʼun chal xtok ti chkol li maʼsatetik, li koxoetik xchiʼuk li pakʼchikinetike: taje jaʼ to chkʼot ta pasel ta tsʼakal. w18.12 5 ¶11, 12

Ta jkʼantik ti jechuk-o jkuxlebintik sbatel osil li kʼusitik melele. Pe ¿kʼusi to xuʼ skoltautik sventa jechuk xkʼot ta pasele? Skʼan jchʼakbetik yorail sventa jechuk-o jchantik xchiʼuk ti jnopbetik skʼoplal li kʼusitik melel ta Vivliae. Kʼalal jech ta jchanilantik-oe, mas ta jkʼantik xchiʼuk muʼyuk chlokʼ ta koʼontontik xchonel. Pe mu me baluk noʼox ti oy yojtikinobil kuʼuntike, skʼan oyuk kʼusi jpastik. Li ta Proverbios 23:23, chal ti skʼan akʼo jkʼantik «li pʼijilale, li tukʼibtasele xchiʼuk li yaʼibel smelolale». Kʼalal ta jmantik li pʼijilale, jaʼ skʼan xal ti chkakʼ ta jkuxlejaltik li kʼusi ta jchantike. Li yaʼibel smelolale tskoltautik sventa jpastik ta jmoj li kʼusi jchanojtik xae xchiʼuk li kʼusi achʼ ta jchantike. Jech xtok, li kʼusi melele ta stukʼibtasutik bateltik, yuʼun chalbutik ti kʼusi skʼan jel ta jkuxlejaltike. Skʼan jchʼuntik noʼox ta anil, yuʼun li Vivliae chal ti jaʼ mas ep sbalil li tukʼibtasel kʼuchaʼal li platae (Prov. 8:10). w18.11 9 ¶3; 11 ¶13, 14

¿Kʼusi ti mas tsots skʼoplal oy kuʼuntike? ¿Mi oy van ta koʼontontik ti jeltik ta jtosuk kʼusi ti jutuk tajek sbalile? Taje kʼun tajek chkaʼitik stakʼel li yajtunelutik Diose. Yuʼun li kʼusi mas oy sbalil chkiltike jaʼ ti lekuk xkil jbatik xchiʼuk li Jeovae xchiʼuk mu jkʼan jeltik ta kʼusiuk noʼox. Jech xtok, toj ep sbalil chkiltik li kʼusi chal ta melel li Vivliae, yuʼun jaʼ tskoltautik sventa xkamigoin jbatik xchiʼuk li Jtotik ta vinajele (Kol. 1:9, 10). Jnoptik xa noʼox avaʼi kʼu to yelan chchanubtasutik ta Vivlia li Mukʼta Jchanubtasvanej kuʼuntike, yuʼun te chalbutik li sbie xchiʼuk ti kʼusi skʼan xale. Maʼuk noʼox taje, yuʼun chalbutik kʼu yelan li stalelaltake. Te chchapbutik smelolal ti ta slekil yoʼonton laj yakʼ ta matanal li Xnichʼon sventa spojutike. Chalbe skʼoplal xtok ta sventa li Ajvalilal yuʼun Mesiase xchiʼuk ti liʼ chkuxiik ta jun paraiso balumil li krixchanoetike. Maʼuk noʼox, yuʼun chalbe skʼoplal ti kʼuxi xuʼ lek xijkuxiutike xchiʼuk ti kʼu yelan skʼan jpas jtalelaltike. Toj ep sbalil skotol taje, yuʼun jaʼ tsnopajesutik ta stojolal li Jpasvanej kuʼuntike xchiʼuk tskoltautik yoʼ oyuk sbalil xkiltik li jkuxlejaltike. w18.11 3 ¶1, 2

Mu stakʼ jmukbetik Jeova li kʼusitik ta jpastike, yuʼun «lek chajal ta sat xchiʼuk xil skotol» (Evr. 4:13). Li Ananias xchiʼuk Safirae la sjutbeik kʼop li Diose, yuʼun la xchon yosilik xchiʼuk laj yalbeik jtakboletik ti chakʼbeik skotol li stojole, pe mu jechuk la spasik, yuʼun muʼyuk xakʼbeik skotol. Jaʼ noʼox tskʼanik ti akʼo lekuk x-albat skʼoplalik yuʼun li yermanotakike xchiʼuk ti xakʼik ta aʼiel ti toj echʼ xa noʼox lek yoʼontonike. Pe li Jeovae laj yil ti maʼuk melele, jaʼ yuʼun laj yakʼbe stoj smulik (Ech. 5:1-10). ¿Kʼu yelan chil Jeova li jutkʼope? Li Satanas xchiʼuk skotol li buchʼutik tsjutik kʼop ti muʼyuk tsutes yoʼontonike ta xichʼik «jipel ochel ta nab ti oy skʼakʼal xchiʼuk s-asufreale», jaʼ xkaltik, ta xichʼik lajesel ta sbatel osil (Apok. 20:10; 21:8; Sal. 5:6). Jnaʼojtik lek ti mu jechuk stalelal Jeova kʼuchaʼal li krixchanoetik ti snaʼ sjutik kʼope, yuʼun mi jsetʼuk «snaʼ sjut kʼop» li stuke (Núm. 23:19; Evr. 6:18). Li Vivliae chal ti chopol tajek chil Dios li «bochʼo puru epalcʼop tspase» (Prov. 6:16, 17). Jaʼ yuʼun, sventa lek xilutike skʼan ti jchʼunbetik li smantaltake xchiʼuk ti meleluk xijkʼopoj ta skotol orae. w18.10 8 ¶10-13

Jnoptik noʼox ti chal jpatrontik ti akʼo xkakʼtik takʼin sventa junuk kʼin ti snitoj sba ta jecheʼ relijione. ¿Kʼusi van ta jpastik? Lek me ti kak xa noʼox jnoptik kʼu yelan chil li Jeovae, mu jaʼuk to jnoptik kʼalal jech xa yakal ta jnuptantike. Mi jech ta jpastike, mas me kʼun chkaʼitik spasel li kʼusi leke. Kʼalal kak xa noʼox jnopojtik ti tsots skʼoplal ti tukʼ xkakʼ jbatik ta stojolal Jeovae, jaʼ me tskoltautik kʼalal mi tsots lij-ipaje. Jpʼel ta koʼontontik ti muʼyuk ta jchʼamtik li chʼichʼe o jtosuk li ta xchantosal smukʼta chʼakbenal chʼichʼe (Ech. 15:28, 29). Pe oy onoʼox kʼusitik ti skʼan jnop jtuktik ta sventa li chʼichʼe, jech oxal skʼan jsaʼtik beiltasel ta Skʼop Dios sventa jnaʼtik kʼu yelan chil li Jeovae. ¿Kʼusi van ora skʼan jsabetik skʼoplal? Maʼuk kʼalal te xa telelutik ta ospital ti chijlaj xa chkaʼitike. Li kʼusi mas leke jaʼ ti jsabetik xa noʼox skʼoplal avie, ti jnojestik jlikuk vun ti oy sbalil ta stojolal ajvalile, jech kʼuchaʼal li Directriz médica ti bu chal kʼu yelan ta jkʼantik poxtaele xchiʼuk ti jchiʼintik ta loʼil li doktore. w18.11 24 ¶5; 26 ¶15, 16

Li Jeovae jaʼ jun lekil jchabichij ti skʼelojutik xchiʼuk chchabiutik li ta kajkontratike. Tspat tajek koʼontontik ti jaʼ jech stalelal li Jdiostike, yuʼun avie nopol xa tajek skʼan xtal slajeb li chopol balumile. Li Jeovae jech-o me tskoltautik li ta mukʼta tsatsal vokolil ti nopol xa tajek skʼan xtale (Apok. 7:9, 10). Jech oxal, mi vul talel li mukʼta tsatsal vokolile, mi jsetʼuk bu chijxiʼutik, mu ventauk mi koxoutik, mi pakʼchikinutik, mi maʼsatutik o mi oy yan jvokoltik, mi kerem tsebutik to, mi yijutik xa, mi muʼyuk iputik o mi iputik. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun ta jvules ta joltik li kʼusi laj yal Jesus liʼe: «Tukʼ xavaʼiik xchiʼuk toyo muyel asatik, yuʼun nopol xa li akolebalike» (Luk. 21:28). Muʼyuk chijnik ta xiʼel xtok kʼalal chlik tsakvanuk ta kʼop li Gog ta Magog ti jaʼ skʼoplal jtsop jteklumetik ti tsotsike (Ezeq. 38:2, 14-16). ¿Kʼu yuʼun ti jun noʼox koʼontontik li vaʼ orae? Yuʼun jnaʼojtik lek ti mu snaʼ sjel stalelal li Jeovae, ti ta slekil yoʼonton tspojutike xchiʼuk ti tstsakutik ta mukʼe (Is. 26:20). w18.09 26 ¶15, 16

Li j-israeletike patbat tajek yoʼontonik kʼalal jech albatik yuʼun li Jeovae. Xuʼ xapat avoʼonton ek ti skʼanojot li Jeovae xchiʼuk ti ep abalil chilote. Li Jeovae jamal chalbe steklumal ti tskoltae xchiʼuk ti xkuxet noʼox yoʼonton ta stojolale (Sof. 3:16, 17). Mu ventauk li kʼusi vokolil ta jnuptantike, li Jeovae jamal chalbutik ti tskoltautik xchiʼuk ti tspat koʼontontike. Xi laj yal li ta slivroal Isaiase: «Jaʼ xa chlic smacʼlinoxuc acotolic [...]; chaspetoxuc lec ta scʼob, chascajanoxuc lec ta sba yoʼ. Jech chac cʼu chaʼal jun meʼil ti lec tspatbe yoʼnton yole, jaʼ jech ta jpatboxuc avoʼntonic ec li voʼoxuque» (Is. 66:12, 13). Taje chtal-o ta joltik kʼalal te spetoj yuni neneʼ jun meʼil o kʼalal chtajin xchiʼuke. Jaʼ jech skʼanojutik tajek li Jeova eke, jaʼ yuʼun skʼan teuk ta joltik ti ep tajek jbaliltik li ta sate (Jer. 31:3). w18.09 13 ¶6, 7

Li ta voʼneal Israele, oy jayibuk velta ti persa laj yichʼ alel ti oyuk buchʼu xlokʼ ta yoʼonton xkoltavanike (Éx. 36:2; Neh. 11:2). Li avi eke, ep ta tos kʼuxi xuʼ jchʼak jkʼakʼaltik ta stojolal li kermanotaktike, ti xkakʼbetik li kʼusi oy kuʼuntike xchiʼuk ti jkoltatik ta sventa li kʼusi xijtojob spasele. Ep sbalil ta jtatik mi jech ta jpastike, chakʼ-o jmuyubajeltik xchiʼuk ta busanbil noʼox bendisionetik ta jtatik. Toj ep tsta yamigoik li buchʼutik chkoltavanik ta junuk abtelal li ta s-organisasion Jeovae. Kalbetik skʼoplal li ermana Margie ti oy xa ta 18 jabil abtejem tal li ta svaʼanel Salonetik sventa Tsobobbaile. Li ermanae chchanubtasan ta abtel li tsebal ermanaetike, jech xtok chal ti te tspatbe sba yoʼontonik ta jujuntal kʼalal jmoj ch-abtej xchiʼuk li yan ermanaetike (Rom. 1:12). Vaʼun, kʼalal oy kʼusitik tsots la snuptan ta xkuxlejale, patbat tajek yoʼonton yuʼun skotol li yamigatake. ¿Mi oy batemutik jkojuk li ta svaʼanel Salonetik sventa Tsobobbaile? w18.08 25 ¶9, 11

Kʼalal jech la stsʼiba li Pabloe, mas xa ox jutuk ta 30 sjabilal li Timoteoe, akʼo mi jech, ep xa ox kʼusitik sbainoj. Akʼo mi mu jnaʼtik kʼuchaʼal ti jech laj yal Pabloe, pe jamal chakʼ ta ilel ti mu stakʼ chopol kʼusi jnoptik ta stojolal li buchʼutik mas keremik toe. Jvules ta joltik xtok ti mas jutuk ta 30 sjabilal yichʼoj Jesus kʼalal la slikes li yabtel ta cholmantale. Ta junantik lume, muʼyuk mas chichʼ tsakel ta venta li buchʼutik mas to keremike, mi jaʼ jech ti bu nakalote, xuʼ van li moletik ta tsobobbaile mu to xakʼik ti xichʼ biiltasel ta mol o siervo ministerial junuk kerem akʼo mi yakal xa tspas li kʼusi chal Vivliae. Mi jaʼ jeche, skʼan svules ta sjolik ti muʼyuk chal Vivlia jayib sjabilal skʼan sventa xichʼ biiltasel li jun kereme (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tito 1:5-9). w18.08 11, 12 ¶15, 16

Sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntik li ta jkuxlejaltike, skʼan jkʼeltik lek bu ta jsabetik yaʼyejal xchiʼuk ti meleluke (Filip. 4:8, 9). Skʼan mu jchʼay jkʼakʼaltik ta xchanel koreoetik xchiʼuk mensajeetik ti mu meleluk kʼusi chale o pajinaetik ta Internet ti mu jpat koʼontontik yuʼune. Mas to jech skʼan jpastik mi jaʼ spajinaik li buchʼutik svalopatinojik mantale, yuʼun li stukike tsokesik li mantaletik ta Vivliae xchiʼuk oy ta yoʼontonik ti xkʼunib li xchʼunel koʼontontike. Kʼalal ta jchʼuntik li jecheʼ aʼyejetik taje, mu xa lekuk kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntik, jaʼ yuʼun mu jnoptik ti muʼyuk tsokes jnopbentik xchiʼuk koʼontontik li kʼusitik tspukbeik skʼoplale. Taje jaʼ jech kʼot ta pasel ta skʼakʼalil li Moisese, yuʼun kʼalal la stak batel 12 jpaʼivanejetik li ta Albil Balumile, li lajunvoʼike chopol kʼusi vul yalik (Núm. 13:25-33). Ta skoj ti jecheʼ kʼusi vul yalike, epal j-israeletike chibajik-o (Núm. 14:1-4, 6-10). Li j-israeletike muʼyuk xa la sabeik yaʼyejal mi melel kʼusi vul yalik li lajuneb viniketike xchiʼuk muʼyuk xa la spat yoʼontonik ta stojolal Jeova, yuʼun kʼajomal anil la xchʼunik li kʼusi albatike. w18.08 4 ¶4, 5

Li buchʼutik maʼukik stestigotak Jeovae mu skotoluk oy kʼusi chopol tspasik, yuʼun jutuk mu skotoluk li krixchanoetike oy lek stalelalik. Pe ¿mi jaʼ skʼan xal ti mu xuʼ sokesutik mi oy kamigotik jeche? Xuʼ xi jakʼbe jbatike: «¿Mi tskoltaun sventa masuk to lek xkil jba xchiʼuk Jeova kʼalal te jchiʼukane?». Jkʼeltik xtok li kʼusitik oy ta yoʼontonike, xuʼ xi jnoptike: «¿Mi jaʼ chalbeik skʼoplal skotol ora ta sventa li saʼel takʼine, li kʼusitik mas achʼ chlokʼanuk tale, li chʼayob oʼontonaletike, li selularetike, li komputadoraetik o yan kʼusitike? ¿Mi lek chaʼiik sloʼiltael yantik o ti xalik ixtol loʼil ti chalbe skʼoplal li chiʼinejbail ta vayele?». Xi pʼijubtasvan li Jesus eke: «Jaʼ chlokʼ ta aveik li kʼusitik oy ta avoʼontonike» (Mat. 12:34). Jaʼ yuʼun, mi kakʼtik venta ti xuʼ sokes ti kʼu yelan xkil jbatik xchiʼuk Jeova li buchʼu yakal ta jchiʼintike, jpʼeluk ta koʼontontik ti jutuk xa noʼox jchiʼintike o ti mu xa jchiʼintik-oe (Prov. 13:20). w18.07 19 ¶11

Kʼalal 80 xa ox sjabilal li Moisese, li Jeovae laj yalbe ti slokʼes tal ta Ejipto li j-israeletik ti te mosoinbilike (Éx. 3:10). Li Moisese ep ta velta laj yalbe Jeova ti mu spas yuʼune. Pe li Jeovae laj yakʼbe ta ilel ti oy smalael yuʼune xchiʼuk laj yakʼbe sjuʼel yoʼ spas li skʼelobiltak juʼelale (Éx. 4:2-9, 21). Li Diose xuʼ ox la stunes yip sventa sibtas li Moisese xchiʼuk ti suj ta persa sventa spas li kʼusi tskʼane. Pe mu jechuk la spas, yuʼun laj yakʼbe ta ilel ti oy smalael yuʼune xchiʼuk ti oy slekil yoʼontone. La skʼel xtok kʼuxi xuʼ junuk noʼox yoʼonton li yajtunel ti bikʼit yakʼoj sbae. ¿Mi oy sbalil kʼot ta lokʼel ti jech la spase? Oy ta melel, yuʼun li Moisese pas ta jun lekil jbeiltasvanej ti laj yakʼ ta yoʼonton yakʼbel ta ilel smalael li yantike xchiʼuk ti la stsakanan ta mukʼ jech kʼuchaʼal tsake ta mukʼ yuʼun li Jeovae. Mi oy ta aba yalel junantik li kʼusitik skʼan pasele, toj tsots skʼoplal ti parejouk xatsak ta mukʼ li yantike, ti xavakʼbe ta ilel slekil avoʼonton xchiʼuk ti oyuk smalael avuʼun kʼuchaʼal tspas li Jeovae (Kol. 3:19-21; 1 Ped. 5:1-3). Mi chkakʼ ta koʼontontik yoʼ jechuk jtalelaltik kʼuchaʼal li Jeova xchiʼuk li Jesukristo ti jaʼ li Bankilal Moisese, mas me kʼun chaʼiik yantik sventa xtal skʼoponutik xchiʼuk ti xtal saʼutike, yuʼun snaʼojik ti xuʼ jpatbetik yoʼontonike (Mat. 11:28, 29). w18.09 24, 25 ¶7-10

Xuʼ me xkakʼ ta koʼontontik skoltael li ermanoetike xchiʼuk ti jmojuk noʼox oyutike. Mi jaʼ xa jech yakal ta jpastike, jtatik-o ti xkichʼtik kʼupil kʼoptaele. Pe ¿mi xuʼ to xkojtikintik mas li kermanotaktike xchiʼuk ti masuk to jkʼantike? (2 Kor. 6:11-13). ¿Mi xuʼ xojobaj ta stojolal jlakʼnatik li kʼusitik melel ta Vivliae? Xuʼ, yuʼun mi oy slekil koʼontontik ta stojolalike, xuʼ van jtijbetik yoʼontonik yoʼ xlik xchanik li Vivliae. Lek ti xi jakʼbe jbatike: «¿Kʼu yelan chilik jtalelal li jlakʼnatake? ¿Mi lek chʼubabil li jna xchiʼuk li spat xokone? ¿Mi yakal chikoltavan sventa kʼupiluk sba xvinaj ti bu nakalune? ¿Mi chlokʼ ta koʼonton skoltael li yantike?». Xuʼ me xi jakʼbetik xtok li ermanoetike: «¿Mi oy sbalil aviloj kʼalal lek ta jpas jtalelaltik ta stojolal jlakʼnatik, kutsʼ kalaltik xchiʼuk li jchiʼiltik ta chanun o ta abtele?». Mi jech la jakʼtike, xuʼ me chalbutik li kʼusi lek kʼotem ta stojolalike (Efes. 5:9). w18.06 24 ¶13, 14

Li kʼusi laj yal Jesuse kʼot ta pasel ta melel, yuʼun jaʼ jech la snopik li buchʼutik la smilik li jchankʼop Estebane xchiʼuk jaʼ jech tsnopik li buchʼutik jech tspasik li avi eke (Ech. 6:8, 12; 7:54-60). Epal krixchanoetik ti oy srelijionik eke milvanemik xchiʼuk chalik ti jaʼ la sventa chichʼik-o ta mukʼ li Diose. Pe ti melel xkaltike, muʼyuk yakal chchʼunbeik li smantaltak Diose (Éx. 20:13). Taje jamal chakʼ ta ilel ti loʼlabilik yuʼun li sjol yoʼontonike. ¿Kʼusi xuʼ jpastik yoʼ mu sloʼlautik li jol koʼontontike? Li Vivliae yichʼoj beiltaseletik xchiʼuk mantaletik ti «toj jtunel sventa chanubtasel, tukʼibtasel, beiltasel xchiʼuk tojobtasel ta tukʼilal» (2 Tim. 3:16). Jaʼ yuʼun, sventa jechuk jnopbentik kʼuchaʼal li Jeovae, skʼan jchanubtas li jol koʼontontike, ti jchantik lek li Vivliae, ti jnopbetik skʼoplale xchiʼuk ti xkakʼ ta jkuxlejaltike. Mi jech ta jpastike, muʼyuk ta sloʼlautik li jol koʼontontike. w18.06 16, 17 ¶3, 4

Li espada tstunesik ta paskʼop li soltaroetik ta Roma ta skʼakʼalil jtakbol Pabloe jaʼ 50 sentimetro snatil. Ta skoj ti chchanilanik jujun kʼakʼale, xtojobik lek ta stunesel. Li Pabloe la skoʼoltas ta jun espada li Vivlia ti jaʼ yakʼojbutik li Jeovae. Jaʼ yuʼun, skʼan me lek xijtojob stunesel kʼalal ta jpakbetik skʼoplal li kʼusi jchʼunojtike o kʼalal oy kʼusi ta jel ta jnopbentike (2 Kor. 10:4, 5; 2 Tim. 2:15). Mu stakʼ jxiʼtatik li Satanas xchiʼuk spukujtake. Tsots onoʼox sjuʼelik, pe xuʼ stsal kuʼuntik xchiʼuk muʼyuk te oyik-o ta sbatel osil. Li ta Ajvalilal ta Jmil Jabil yuʼun Kristoe, jaʼo te chichʼik chukel ta jun xab xchiʼuk muʼyuk xa kʼusi chopol xuʼ spasbeik li krixchanoetike. Ta slajeb une, chichʼik lajesel (Apok. 20:1-3, 7-10). Xkojtikintik xa lek li smanyatak kajkontratike xchiʼuk li kʼusi tskʼan ta jtojolaltike. Xuʼ me jtsaltik li Satanase, yuʼun jaʼ tskoltautik stuk li Jeovae. w18.05 30 ¶15; 31 ¶19-21

¿Mi mu van snaʼ Adan ti mu xkʼopoj li kiletel chonetike? Snaʼoj lek. Jaʼ yuʼun, kʼalal laj yaʼi ti laj yichʼ kʼoponel yuʼun jkot kiletel chon li Evae, laj van snop ti jaʼ jun kuxlejal ti mu xvinaj ta kʼelel li buchʼu kʼopoje (Gén. 3:1-6). Li Adan xchiʼuk Evae mi jsetʼuk snabeik skʼoplal li jun kuxlejal taje. Akʼo mi jech, laj yakʼ sbaik ta stojolal, jaʼ la stenik komel li Stotik ta vinajel ti kʼanbilik tajek yuʼune (1 Tim. 2:14). ¿Kʼusi la spas Jeova kʼalal laj xa ox yichʼik sokesbel sjolik li Adan xchiʼuk Evae? Ta anil noʼox laj yalbe skʼoplal li jkontrainvanej taje: laj yal ta jamal ti tslajesbe-o skʼoplal ta j-echʼele. Pe laj yal xtok ti tsots tstsakvan ta kʼop yoʼ to kuxule xchiʼuk ti tstsak ta kʼop li buchʼutik skʼanojik li Diose (Gén. 3:15). Ta skoj ti toj pʼij li Jeovae, muʼyuk bu yalojbutik kʼusi sbi li jtoyba anjel taje. La smala x-echʼ 2,500 jabil sventa xalbutik ti kʼusi la sbiin ta skoj li kʼusi la spase. Laj yal ti la sbiin Satanase ti jaʼ skʼan xal «Jkontrainvanej» (Job 1:6). w18.05 22 ¶1, 2

¿Kʼusi van ta skoj ti chakʼ chibajel chkaʼitik bakʼintike? Jaʼo kʼalal chkiltik ti mu kʼu sta yuʼunik lekil aʼyej ta sventa Ajvalilal ti bu ta jcholtik mantale. Mi mu xa xuʼ chavaʼi bakʼintik ta skoj ti jaʼ jech ti bu chachol mantale, xavaʼibe van lek smelolal ti kʼu yelan laj yaʼi sba li jtakbol Pabloe. Li stuke tetik van 30 jabil la xchol mantal xchiʼuk ep buchʼu pas yuʼun ta yajtsʼaklom Kristo (Ech. 14:21; 2 Kor. 3:2, 3). Akʼo mi jech, muʼyuk bu ep pas ta jchʼunolajel yuʼun li judaetike. Kʼajomal noʼox laj yichʼ pʼajel xchiʼuk tsots tajek kontrainat yuʼun li judaetike (Ech. 14:19; 17:1, 4, 5, 13). Laj yal ti chopol tajek laj yaʼi sba ta skoj ti mu xchʼamik li lekil aʼyeje, xi laj yale: «Chkat tajek koʼonton xchiʼuk [...] mu xpaj li xkʼuxul koʼontone» (Rom. 9:1-3). ¿Kʼu yuʼun ti jech laj yaʼi sbae? Jaʼ ta skoj ti skʼanoj tajek li yabtel ta cholmantale xchiʼuk ti skʼanoj noxtok li krixchanoetike. Ta skoj ti oy ta yoʼonton ta melel li judaetike, kʼux tajek laj yaʼi kʼalal laj yil ti la spʼajik li kʼuxubinel yuʼun Diose. ¿Kʼusi tstij koʼontontik ta xcholel mantal jech kʼuchaʼal li Pabloe? Jaʼ ti oy ta koʼontontik ta melel li krixchanoetike (Mat. 22:39; 1 Kor. 11:1). w18.05 13 ¶4, 5

Li Pabloe laj yal ti skʼanik tsatsubtasbel yoʼontonik ek li buchʼutik tstsatsubtasvanike. Xi la stakbe batel karta li yajtsʼaklomtak Kristo ta Romae: «Oy tajek ta koʼonton ta jkʼeloxuk, sventa chkakʼboxuk sbendision Dios yoʼ stsatsub avoʼontonik; ti xkaltike, jaʼ ti koʼoluk jtsatsubtasbe jba koʼontontik ta sventa li xchʼunel koʼontontik ta jujuntale, li xchʼunel avoʼontonike xchiʼuk li xchʼunel koʼonton eke» (Rom. 1:11, 12). Kʼuchaʼal chkiltike, kʼalal ta Pablo skʼan tsatsubtasel laj yaʼi ek (Rom. 15:30-32). Pe ¿buchʼutik van xuʼ jtsatsubtasbetik yoʼontonik? Oy ep ermanoetik ti tspas bu kʼalal xuʼ yuʼunik sventa xtunik ta tsʼakal ora ta stojolal li Jeovae xchiʼuk li buchʼutik muʼyuk to bu tsaʼ snup xchiʼilik ta skoj ti jpʼel yoʼonton chchʼunik li mantal ti jaʼ noʼox chnupunik «ta sventa [Kajvaltike]» (1 Kor. 7:39). Li yan buchʼutik skʼanik tsatsubtasele jaʼ li ermanoetik ti tukʼ-o yakʼoj sbaik akʼo mi tsots chichʼik kontrainel o akʼo mi te noʼox stsʼikoj li xchamelike (2 Tes. 1:3-5). w18.04 21 ¶3-5