Agosto

Li ta tsobajeletike, nopajtik noʼox tsvules ta joltik li kʼusi spasojik Jeova xchiʼuk Jesus ta jtojolaltike. Solel ep tajek sbalil chkiltik li kʼusi spasojik ta jtojolaltike, jaʼ yuʼun kakʼtik persa ta xchanbel stalelalik jujun kʼakʼal (2 Kor. 5:14, 15). Jech xtok, li kʼanelale tstij koʼontontik yoʼ xkichʼtik ta mukʼ Jeova ti laj yakʼ ta matanal li Xnichʼone. Xuʼ me jaʼo chkichʼtik ta mukʼ kʼalal chkakʼ jloʼiltik ta tsobajeletike. ¿Kʼuxi xuʼ xkakʼbetik yil Jeova xchiʼuk Jesus ti jkʼanojtike? Jaʼo kʼalal oy kʼusi chkakʼtik persa spasele. Junantik tsobajel ta xokol kʼakʼale jaʼo ch-echʼ kʼalal chlaj yoʼonton ta abtel li ermanoetike, jaʼ yuʼun xuʼ van lubem noʼox chaʼi sbaik. Jech xtok, li tsobajel ta savado o domingoe jaʼo ch-echʼ kʼalal chkux yoʼontonik li krixchanoetike. ¿Mi chakʼ van venta Jeova ti chijbat ta tsobajel akʼo mi lubem xa chkaʼi jbatike? Tana. Li stuke ep tajek sbalil chil kʼalal chkakʼtik persa chijbat ta tsobajel akʼo mi tsots chkaʼitik (Mar. 12:41-44). w19.01 29 ¶12, 13

Li Jesus eke oy kʼusitik la snuptan jech kʼuchaʼal li yantike. Kalbetik skʼoplal junchibuk. Yileluke, abol noʼox sba li yutsʼ yalal bu chʼie. La xchan karpinteroal jech kʼuchaʼal li Jose ti jaʼ li buchʼu tsʼitesate xchiʼuk tsots tajek abtej (Mat. 13:55; Mar. 6:3). Xuʼ van laj yaʼi kʼu to xkʼuxul kʼalal oy buchʼu chcham kuʼuntike, yuʼun li Josee jaʼo van cham kʼalal skʼan toʼox xlik xchol mantal li Jesuse. Jech xtok, xaʼibe smelolal kʼalal mu koʼoluk kʼusi jchʼunojtik xchiʼuk li kutsʼ kalaltike (Juan 7:5). Skotol li kʼusitik la snuptane jaʼ koltaat yoʼ xaʼibe smelolal kʼu yelan chaʼi sba li krixchanoetik ta skoj li kʼusi tsnuptanike. Li bu mas laj yakʼ ta ilel Jesus ti xaʼibe xkʼuxul svokol li buchʼutik chil svokolike jaʼo kʼalal poxtavane. Ti jech la spase maʼuk ta skoj ti oy buchʼu sujate, yuʼun «kʼuxubaj ta yoʼonton» li jujun krixchanoe (Mat. 20:29-34; Mar. 1:40-42). Laj yaʼibe li xkʼuxul svokolike xchiʼuk lokʼ ta yoʼonton tskoltaan (Mar. 7:32-35; Luk. 7:12-15). w19.03 16 ¶10, 11

Slajeb xa akʼobal liʼ oy ta balumil li Jesuse. Jnoptik xa noʼox avaʼiik, ep xa ox kʼusitik tsvul-o yoʼonton li Jesuse. Skʼan tukʼ xakʼ sba, yuʼun jaʼ oy ta sba xkuxlejal li epal miyon krixchanoetike. ¿Mi tspas van yuʼun? (Rom. 5:18, 19). Pe li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti xuʼ lek skʼoplal xkom Stot mi tukʼ laj yakʼ sbae (Job 2:4). Kʼalal te xa ox tsobol xchiʼuk yamigotak sventa spasik li slajeb veʼel ta bat kʼakʼale, «te tsots lik svulilan sbaik xtok ta sventa ti buchʼu junukal mas mukʼ skʼoplal ilbil yuʼunike». Pe li Jesuse laj yakʼ ta ilel ti oy smalael yuʼune, yuʼun muʼyuk x-ilin. Akʼo mi tsots laj yalbe mantal li yajtakboltake, ta slekil yoʼonton laj yalanbe kʼu yelan skʼan spas stalelalik. Ta slajebe, la skʼupil kʼoptaan ta skoj ti tukʼ yakʼoj sbaike (Luk. 22:24-28; Juan 13:1-5, 12-15). Xuʼ jchanbetik stalelal Jesus sventa mu xij-ilin ta anil akʼo mi ep kʼusi ta jvul-o koʼontontik. Skʼan jnopbetik skʼoplal ti oy onoʼox kʼusi muʼyuk lek chbat ta alel kuʼuntik xchiʼuk ti xuʼ chopol xaʼi sba kuʼuntik yantik ta skoj li kʼusi ta jpastike (Prov. 12:18; Sant. 3:2, 5). Lek ti jkʼupil kʼoptatik yantik ta skoj li slekil talelalike (Efes. 4:29). w19.02 11, 12 ¶16, 17

Li Smantal Moisese koltavan sventa mu buchʼuuk noʼox xichʼ tikʼbel smul. ¿Kʼuxi koltavan li mantale? Yuʼun li buchʼu chichʼ tikʼbel smule xuʼ snaʼ buchʼu ti la skʼan partee (Deut. 19:16-19; 25:1). Jaʼ yuʼun, sventa xichʼ naʼel mi jech onoʼox ta melel li smule, skʼan ti oyuk chaʼvoʼ testigoe (Deut. 17:6; 19:15). Pe ¿kʼusi chkʼot ta pasel mi oy buchʼu la saʼ smul pe ti jaʼ noʼox oy jun testigoe? Li jpasmulile mu xuʼ snop ti kolem xa chkome, yuʼun yiloj skotol li Jeovae. Jech, li Jeovae lek tajek kʼusi chakʼ jchantik, yuʼun lek tukʼ snaʼ xchapanvan. Ta xakʼbe smoton li buchʼutik tukʼ kʼusi tspasike xchiʼuk ti chchʼunbat smantale, yan li buchʼutik mu xchʼunbat smantale ta onoʼox xchapan (2 Sam. 22:21-23; Ezeq. 9:9, 10). Xuʼ van oy buchʼutik chopol kʼusitik tspasik xchiʼuk ti muʼyuk chichʼik chapanel yilele, pe li Jeovae snaʼoj bakʼin chchapan (Prov. 28:13). Mi mu sutes yoʼontonike, ta me xakʼik venta ti jaʼ toj xibal sba kʼalal ch-ochik ta skʼob li kuxul Diose (Evr. 10:30, 31). w19.02 23, 24 ¶20, 21

Li Moisese lek snaʼ skʼanbe beiltasel li Jeovae, yuʼun «xkoʼolaj kʼuchaʼal te skʼeloj-o yilel li Buchʼu mu xvinaj ta kʼelele» (Evr. 11:24-27). Kʼalal jutuk xa ox skʼan xkʼotik ta Vits Sinai li j-israeletike xchiʼuk ti te xa ox van chibuk u slokʼelik tal ta Ejiptoe, jaʼo lik tsots skʼopik, yuʼun lik bikʼtal kʼopojikuk ta stojolal li Moises ta skoj ti chʼabal yaʼalike. Vaʼun, li Moisese lik skʼanbe koltael li Jeovae, xi laj yalbee: «¿Cʼusi ta xcut li jchiʼiltaque? ¡Yuʼun jutuc xa muc chismilicun ta ton!» (Éx. 17:4). Li Jeovae laj yalbe Moises ti akʼo smaj ta snamteʼ li jpʼej ton ta Horeb sventa xlokʼ tal voʼe, xi to chal batel li loʼile: «Li Moisese te ta sat banquilaletic yuʼun israeletic la smaj» li tone. Skotol li j-israeletike laj yuchʼik li voʼ te lokʼ talele xchiʼuk chapaj-o li skʼopike (Éx. 17:5, 6). w18.07 13 ¶4, 5

Li Jeovae jaʼ tstunes li tsobobbail yoʼ jtsatsubtas jbatik ta jujuntale, jaʼ yuʼun kʼalal ta jkʼantik li yantike jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti jkʼanojtik li Diose. Jech oxal chkakʼbetik yipal yoʼ jkoltatik li yan ermanoetik sventa xakʼik venta ti tsots skʼoplal ch-ilatik yuʼun li Jeovae xchiʼuk ti kʼanbilik yuʼune (1 Juan 4:19-21). Li jtakbol Pabloe xi laj yalbe li yajtsʼaklomtak Kristoe: «Jech-o xapatbe aba avoʼontonik xchiʼuk xatsatsubtasbe aba avoʼontonik ta jujuntal jech kʼuchaʼal yakal onoʼox chapasike» (1 Tes. 5:11). Jech oxal, jkotoltik skʼan jpatbetik yoʼonton li ermanoetik xchiʼuk ti jtsatsubtastik jech kʼuchaʼal tspas li Jeova xchiʼuk Jesuse, yuʼun maʼuk noʼox jaʼ yabtel li moletik ta tsobobbaile (Rom. 15:1, 2). Junantik ermanoetike ip chaʼiik ta tsatsal at-oʼonton, vaʼun xuʼ van persa skʼan oy buchʼu xkoltaatik o ti xichʼik jtosuk poxile (Luk. 5:31). Melel onoʼox li moletik ta tsobobbaile muʼyuk xchanojik yoʼ xpoxtaik li buchʼutik jech svokolik taje. Akʼo mi jech, snaʼojik ti jtunel tajek kʼalal chichʼ chʼunel li mantal liʼe: «Patbeik me yoʼonton li buchʼutik chat yoʼontonike, koltaik me li buchʼutik kʼunike, tsʼikbeik me skotolik» (1 Tes. 5:14). w18.09 14 ¶10, 11

Kʼalal chkojtikintik lek li Jeovae, mas to ta jpat koʼontontik ta stojolal. Sventa jech xkʼot ta pasele, skʼan ti jchan lek li Jvivliatike xchiʼuk ti jchʼakbetik lek yorail sventa jnopbetik skʼoplale. Ep loʼiletik ta Vivlia chakʼ ta ilel ti la skolta steklumal ta voʼne li Diose, taje chakʼ jnaʼtik ti jaʼ jech tspas ta jtojolaltik li avi eke. Sventa jnaʼtik kʼu yelan chchabiutik li Jeovae, jnopbetik skʼoplal li skoʼoltasobil la stunes Isaiase, yuʼun la skoʼoltas ta jun jchabichij li Jeovae, xi laj yale: «Ta xtal jech chac cʼu chaʼal jun jchabichij ti lec ta xchabi xchije; ta spet liquel ta scʼob li chʼium chijetique, ta spatan batel ta sna yoʼnton» (Is. 40:11). Kʼalal chkaʼitik ti tspetutik ta skʼob Jeova jech kʼuchaʼal tspas jun jchabichije, jun noʼox koʼonton chkaʼi jbatik xchiʼuk chabibil chkaʼi jbatik. Jaʼ yuʼun, sventa junuk noʼox koʼontontik avi akʼo mi ep vokolile, jnopbetik lek skʼoplal li teksto avie, yuʼun jaʼ tskoltautik sventa oyuk jtsatsaltik sventa stsal kuʼuntik li kʼusi chtal ta jelavele. w19.01 7 ¶17, 18

¿Mi yakal chavakʼ persa sventa oyuk kʼusitik xata ta mantal? Mi jeche, chavakʼ van persa sventa xachan Avivlia skotol kʼakʼal, ti xlekub li aloʼil o li aparte chavetʼes ta tsobajele xchiʼuk li ta cholmantale. Kʼusiuk ti yakal chapase, ¿kʼu yelan chavaʼi aba kʼalal chavil ti oy sbalil li kʼusi chapase, ti chakʼik bal venta li yantike xchiʼuk ti tskʼupil kʼoptaoxuke? Chamuyubaj van tajek. Yuʼun anaʼoj ti jaʼ baʼyel avakʼoj ta akuxlejal li Jeova jech kʼuchaʼal la spas li Jesuse (Prov. 27:11). Mi jaʼ laj avakʼ ta avoʼonton stael li kʼusitik ta mantale, xamuyubaj noʼox me xchiʼuk chatabe sbalil ta melel li akuxlejale. Xi la stsʼiba komel li jtakbol Pabloe: «Oyuk-o me kʼusi chapasik, junuk-o me avavilik, oyuk-o me ep kʼusi chapasik ta sventa li yabtel Kajvaltike, yuʼun xanaʼik ti mu me jecheʼuk li avabtelik ta stojolal Kajvaltike» (1 Kor. 15:58). Li krixchanoetik ti jaʼ yakʼoj ta yoʼontonik stael li kʼusitik oy ta sba balumil jech kʼuchaʼal li saʼel kʼulejale o ti xichʼik lek ojtikinele mi jaʼuk bu xmuyubajik (Luk. 9:25). w18.12 22 ¶12, 13

Kʼalal jech laj yale, li Davide jaʼ yakal chalbe skʼoplal li krixchanoetik ti jmoj xa chchʼunbeik smantaltak Jeova ta tsʼakale (2 Ped. 3:13). Xi chalbutik ek li Isaías 65:22: «Jaʼ jech sjalil chcuxiic jech chac cʼu chaʼal sjalil cuxul jpets teʼ». Taje jaʼ skʼan xal ti chijkuxi ta smilal xa noʼox jabile. Li Apokalipsis 21:1 kʼalal ta 4 jamal chal ti «muʼyuk xa lajelal» li ta achʼ balumile, yuʼun chakʼbe bendision skotol li yajtuneltak Jeovae. Melel onoʼox ti chʼay li Paraiso ta slikebale, pe muʼyuk te laj-o skʼoplal. Li Jeovae jamal yaloj ti chakʼbe bendision skotol li krixchanoetik ta balumile. Li David eke akʼbat snaʼ ti tsta yorail chuʼuninik balumil li manxoetike xchiʼuk li tukʼil krixchanoetike (Sal. 37:11). Li albil kʼopetik laj yakʼ ta naʼel li Isaiase tskoltautik yoʼ ta sjunuluk koʼontontik jmalatik ti chkʼot ta pasel li kʼusi laj yalbe Jesus li jun jpas choplejale (Is. 11:6-9; 35:5-10; 65:21-23; Luk. 23:43). Li voʼote xuʼ xakuxi li ta Paraisoe. w18.12 7 ¶22, 23

Melel onoʼox ti mu kʼusi stakʼ jpastik yoʼ mu xkʼot ta jchikintik li snopbentak balumil ta skoj ti liʼ to kuxulutike (1 Kor. 5:9, 10). Jaʼ jech chkʼot ta pasel kʼalal ta jcholtik mantale, chkichʼtik albel li kʼusitik xchʼunojik li jecheʼ relijionetike. Akʼo mi jech, maʼuk skʼan xal ti mu xa kʼusi stakʼ jpastike, yuʼun xuʼ mu xkakʼbetik yavil ta koʼontontik xchiʼuk ti mu jnopbetik skʼoplale. Skʼan jchanbetik li Jesuse, yuʼun li stuke ta ora noʼox la spʼaj li snopbentak Satanase. Jech oxal, jkʼeltik batel kʼusi xuʼ skoltautik yoʼ mu yolbajuk jchikintatik li snopben balumile. Jtos ti kʼusi skʼan jpastike jaʼ ti jtʼujtik lek li buchʼutik ta xkamigointike. Li Vivliae tspʼijubtasutik ti skʼan mu xkamigointik li buchʼutik muʼyuk chtunik ta stojolal li Jeovae, yuʼun xuʼ koʼol kʼusi xlik jnoptik xchiʼukik (Prov. 13:20; 1 Kor. 15:12, 32, 33). Jech xtok, mi mu jkʼantik x-ikʼub kuʼuntik «li yojtikinobil Diose», skʼan jpʼajtik skotol li chʼayob oʼontonaletik ti tspukbe skʼoplal saʼkʼop, mulivajel xchiʼuk li jecheʼ loʼiletike (2 Kor. 10:5). w18.11 21 ¶16, 17

Skʼan xkakʼ kipaltik sventa jchanubtastik ta Vivlia li krixchanoetike. Li jun soltaroe skʼan lek stsak li yespadae, jaʼ jech li voʼotik eke, yuʼun skʼan lek jtsaktik «li skʼop Diose» (Efes. 6:17). Jkotoltik xuʼ to xlekub ti kʼu yelan chijchanubtasvane xchiʼuk ti lekuk jnaʼtik «stunesel li kʼop ti jaʼ sventa li kʼusi melele» (2 Tim. 2:15). Mi lek ta jtunestik li Vivlia sventa jchanubtastik li yantike, jaʼ me tskoltautik sventa xkom ta jol xchiʼuk ta koʼontontik li chanubtaseletik ta Vivliae. Jech xtok, jaʼ me tskoltautik sventa jtamtik-o batel sbelel li kʼusi melele. Li kʼusi melel ta Vivliae jaʼ jun mukʼta matanal yakʼojbutik li Jtotik ta vinajele. Yuʼun jaʼ tskoltautik sventa masuk to lek xkamigoin jbatik xchiʼuk li Jeovae. Skotol li kʼusitik yakʼoj jchantike jaʼ to noʼox yuni likebal, yuʼun yalojbutik ta jamal ti xuʼ jmantik-o ta sbatel osil li kʼusi melele. Jaʼ yuʼun, skʼan jechuk xkiltik kʼuchaʼal jun perla ton ti ep tajek sbalile. Jech oxal, jechuk-o me jmantik xchiʼuk mu me xlokʼ ta koʼontontik xchonel (Prov. 23:23). w18.11 8 ¶2; 12 ¶15-17

Li kʼusi yan albat akʼo spas li Noee jaʼ ti jamaluk xal ti jutuk xa skʼan xtal jun mukʼta lajelale. Jkʼeltik avil kʼusi laj yal li Jesuse: «Kʼalal muʼyuk toʼox bu talem li Nojelal ta voʼe, li vaʼ kʼakʼale ta xveʼik, ta x-uchʼbolajik noʼox li krixchanoetike, ta saʼ yajnil li viniketike xchiʼuk chakʼ ta malijel stsebik li krixchanoetike; jaʼ to la xkechanik kʼalal och ta arka li Noee, xchiʼuk muʼyuk bu laj yichʼik ta mukʼ jaʼ to ti kʼalal tal li Nojelal ta voʼe, vaʼun kuchatik batel skotolik; jaʼ jech chkʼot ta pasel ek kʼalal liʼ xa oy li Xnichʼon krixchanoe» (Mat. 24:38, 39). Li Noee laj onoʼox spas li yabtel akʼbate, la spʼijubtas krixchanoetik akʼo mi solel muʼyuk slekil yoʼontonik. Li avi eke, chkalbetik krixchanoetik ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose, yuʼun ta jkʼantik ti akʼo xojtikinik li Jeovae xchiʼuk li kʼusi oy ta yoʼonton tspas ta jtojolaltike. Jaʼ jech oy ta koʼontontik kʼuchaʼal li Jeovae: ta jkʼantik ti akʼo xchikintaik li aʼyeje xchiʼuk ti xkuxiik-o batele (Ezeq. 18:23). Pe ¿kʼusi xuʼ jpastik sventa epuk buchʼutik jpʼijubtastik ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntike? Jaʼ kʼalal chijlokʼ ta cholmantal ta jujupʼej nae xchiʼuk ti bu oy epal krixchanoetike. Yuʼun jamal chkalbetik yaʼiik ti chtal yakʼbe slajeb kʼusitik chopol li Ajvalilal yuʼun Diose (Ezeq. 3:18, 19; Dan. 2:44; Apok. 14:6, 7). w18.05 19 ¶8, 9

Jnopbetik skʼoplal ti oy junuk ajvalil ti mu xakʼ jpastik li abtelal ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk ti oy kʼusi sjakʼbutik sventa xkalbetik skʼoplal li kermanotaktike. ¿Mi persa van skʼan xkaltik li kʼusi jnaʼojtik ta stojolal li kermanotaktike? Jvules ta joltik kʼusi la spas Jesus kʼalal oy kʼusitik jakʼbat yuʼun li ajvalil ta Romae, li Jesuse jaʼ la stsak ta venta li jun beiltasel ta Vivlia ti oy yorail chʼanxijchi xchiʼuk ti oy yorail chijkʼopoje. Jech oxal, bateltike, muʼyuk kʼusi la stakʼ kʼalal oy kʼusi chjakʼbate (Ecl. 3:1, 7; Mat. 27:11-14). Li kʼusi mas lek xuʼ jpastike, jaʼ ti xkichʼ jpʼijiltik sventa mu xkakʼtik ta vokol li kermanotaktike (Prov. 10:19; 11:12). Pe kaltik noʼox ti oy junuk kamigotik o kutsʼ kalaltik ti tsots la spas smule xchiʼuk ti jnaʼojtik lek li kʼusi kʼot ta pasele. ¿Kʼusi skʼan jpastik? Skʼan xkaltik ta jamal skotol li kʼusi jnaʼojtike. Oy ta jbatik ti xkalbetik li moletik ta tsobobbail skotol li kʼusi jnaʼojtike xchiʼuk ti mu jeltik jutebuke. Yuʼun jaʼ oy sderechoik sventa snaʼik li kʼusi kʼot ta pasel yoʼ skoltaik li jun jpasmulile xchiʼuk ti lekuk xil sba yan velta xchiʼuk li Jeovae (Sant. 5:14, 15). w18.10 10 ¶17, 18

¿Kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilel kʼanelal kʼalal chijtsatsubtasvane? Jaʼ ti oyuk ta koʼontontik xchikintaele (Sant. 1:19). Kʼalal ta jchikintatik xchiʼuk ti xkaʼibetik smelolal ti kʼu yelan chaʼi sba li jun krixchanoe, jaʼ svinajeb ti jnaʼ xijkʼanvane. Pe ¿kʼuxi xuʼ jkoltatik li buchʼutik chibajemike? Jnopbetik skʼoplal kʼu yelan chkaʼi jbatik ti voʼotikuk jech yakal ta jnuptantike xchiʼuk jnoptik lek kʼusi ta jakʼtik yoʼ jnaʼtik lek ti kʼu yelan chaʼi sbaike. Li jsatik xtoke skʼan xakʼ ta ilel ti ta melel oy ta koʼontontike. Jaʼ yuʼun mi ep kʼusi tskʼan chalbutik li jun ermanoe, skʼan jtsʼet chikintatik xchiʼuk mu jmaktik ta be li sloʼile. Vaʼun tspat yoʼonton ta jtojolaltik xchiʼuk chchikinta li kʼusi chkalbetike. Kʼalal chkakʼtik ta ilel ti oy ta koʼontontik ta melele, tspat oʼontonal. w18.09 14 ¶10; 15 ¶13

Jkotoltik skʼan jchʼak jkʼakʼaltik sventa jmantik li kʼusi melele. Yuʼun skʼan jchʼakbetik yorail sventa jchikintatik ta sventa li Ajvalilale, ti jchantik li Vivliae, ti jchantik skotol li vunetike, ti xijchanunaj ta jtuktike, ti xijbat li ta tsobajeletike xchiʼuk ti jchapan jbatik echʼele. Yoʼ spas kuʼuntik taje, skʼan mu jpastik li kʼusitik muʼyuk tsotsik skʼoplale (Efes. 5:15, 16). ¿Kʼu sjalil chichʼ kuʼuntik sventa xkojtikintik li kʼusitik tsotsik skʼoplal ta Vivliae? Jelel ti kʼu sjalil chkʼot ta chanel kuʼuntike. Pe muʼyuk spajeb li kʼusi xuʼ jchantik ta sventa li spʼijil Jeovae, li stalelaltake xchiʼuk li spasbentake (Rom. 11:33). Xi laj yal li baʼyel revista Li Jkʼel osil ta toyol ta inglese: «Li kʼusitik melele xkoʼolaj kʼuchaʼal ta jtekʼ nichim. Mu me taʼlouk xavaʼi ta jun anichim. Yuʼun mi taʼlo xavaʼi ta jun noʼoxe, muʼyuk ep la smeltsan jechuk li Diose. Jechuk-o xatsob; jechuk-o xasaʼ». Mi lijkuxi ta sbatel osile, jech-o me xuʼ jchantik echʼel mas ta sventa li Jeovae. Jaʼ yuʼun, li avie, jechuk-o me jtunes lek li jkʼakʼaltik sventa jmantik li kʼusitik melele. w18.11 4 ¶7

Xi chal Vivlia ti skʼan spas li malaliletike: «Aʼibeik me lek smelolal ti kʼu yelan chaʼi sbaik [li avajnilike]» (1 Ped. 3:7). Pe sventa jtsaktik ta mukʼ junuk krixchanoe, skʼan xkaʼibetik smelolal ti kʼu yelan chaʼi sbae. Li jun malalil ti snaʼ stsak ta mukʼ yajnile, snaʼoj ti jaʼ yajkoltaobba kʼoteme xchiʼuk snaʼoj ti jelajtik tajek ta jujuntale, jech oxal, muʼyuk chal ti mas pekʼel skʼoplal li yajnile (Gén. 2:18). Li kʼusi tspase jaʼ ti chakʼ ta yoʼonton ti kʼu yelan chaʼi sbae, chichʼ ta mukʼ xchiʼuk chkʼuxubin. Li jun malalil ti snaʼ stsakvan ta mukʼe, tstsak ta venta kʼu yelan chaʼi sba li yajnile. Jech oxal, muʼyuk tsloʼlabe sjol yan antsetik mi jaʼuk oy kʼusi yan chakʼbe yil kʼalal tskʼoponane. Ta skoj ti tskʼan tukʼ chakʼ sba ta stojolal li yajnile, muʼyuk bu tskʼopon yan ants xtok li ta redes sosialese xchiʼuk mi jaʼuk ta Internet (Job 31:1). Jpʼel ta yoʼonton mu jechuk tspas, yuʼun skʼanoj tajek li Jeovae xchiʼuk spʼajoj li kʼusi chopole (Sal. 19:14; 97:10). w18.09 29 ¶3, 4

¿Kʼu yuʼun tsots chkaʼitik ta spasel li kʼusitik chal Skʼop Diose? Li kʼusi xuʼ skoltautik yoʼ xkakʼ ta jkuxlejaltik li mantaletike jaʼ kʼalal bikʼit chkakʼ jbatike. Pe ta skoj ti ta slajebal xa kʼakʼal kuxulutike, li krixchanoetike jaʼ noʼox skʼanoj sba stukik, batem ta yoʼontonik takʼin, tstoy sbaik, jpʼel xalik xchiʼuk mu snaʼ spajes sbaik (2 Tim. 3:1-3). Li yajtunelutik Diose jnaʼojtik lek ti chopol li talelaletik taje, pe bateltike, xuʼ van xlik jnoptik ti mas lek xkuxlejalik li buchʼutik jech tspasike xchiʼuk ti xmuyubajik noʼox yilele (Sal. 37:1; 73:3). Vaʼun, xuʼ van xi xlik jakʼbe jbatike: «¿Mi oy onoʼox sbalil ti chkakʼ ta koʼonton skoltael li yantike? ¿Mi ta to van xichʼikun ta mukʼ kʼalal jech ta jpas jtalelal kʼuchaʼal li buchʼu bikʼit chakʼ sbae?». Mi jaʼ la jchanbetik stalelal li balumile, xuʼ me sok ti kʼu yelan ojtikinbilutik kʼuchaʼal stestigo Jeovae xchiʼuk ti kʼu yelan xkil jbatik xchiʼuk li ermanoetike. Jech oxal, toj ep tskoltautik mi ta jchantik li loʼiletik ta Vivliae xchiʼuk ti jechuk jpastik li kʼusi chale. w18.09 3 ¶1

Kʼalal muʼyuk toʼox kʼusitik spasoj li Jeovae, stuk toʼox oy. Akʼo mi jech, maʼuk la spas li kʼusi lek noʼox chaʼi stuke, yuʼun la spas epal kuxlejaletik ta vinajel ti mu xvinaj ta kʼelele xchiʼuk la spas li krixchanoetike. Jamal xvinaj ti jaʼ jun «Dios ti xmuyubaje» xchiʼuk ti tskʼupin yakʼel li kʼusitik lekike (1 Tim. 1:11; Sant. 1:17). Li Jeovae oy ta yoʼonton ti xijmuyubajuk noʼoxe, jaʼ yuʼun chchanubtasutik sventa xkakʼtik ta ilel li slekil koʼontontike (Rom. 1:20). «Cʼalal la spas cristiano li Diose, jaʼ la slocʼta sba jech cʼu chaʼal stuc» (Gén. 1:27). ¿Kʼusi smelolal taje? Jaʼ ti la spasutik sventa xuʼuk xkakʼtik ta ilel li stalelaltake. Jech oxal, sventa xijmuyubajuk noʼox xchiʼuk ti jtatik li bendision yuʼun Jeovae, skʼan oyuk ta koʼontontik li yantike xchiʼuk ti oyuk slekil koʼontontik jech kʼuchaʼal snaʼ spas li Jeovae (Filip. 2:3, 4; Sant. 1:5). ¿Kʼu yuʼun ti jech chkaltike? Yuʼun jaʼ jech la spasutik li Jeovae. Akʼo mi jpas mulilutik, pe xuʼ xkakʼtik ta ilel slekil koʼontontik jech kʼuchaʼal li Diose. Li Jeovae oy ta yoʼonton ti jchanbetik li stalelale, jaʼ yuʼun xmuyubaj kuʼuntik kʼalal chkakʼtik ta ilel li slekil koʼontontike (Efes. 5:1). w18.08 18 ¶1, 2; 19 ¶4

¿Kʼuxi chkakʼtik ta ilel ti maʼuk noʼox ta jchikintatik li kʼusi chal Jesuse? Jaʼ mi ta jchʼuntik li kʼusi chale. Mu me xkakʼtik ti xchʼay koʼontontik «li vul oʼonton ta sventa li kuxlejale» (Luk. 21:34). Li kʼusi xuʼ jpastike jaʼ ti tsotsuk tajek skʼoplal xkiltik li xchʼunbel smantal Jesuse akʼo mi oy kʼusi tsots ta jnuptantik. Li kermanotaktike tukʼ-o yakʼoj sbaik ta stojolal li Jeovae. Yan xtok ti kʼuxi chkakʼtik ta ilel ti ta jchikintatik li kʼusi chal Jesuse jaʼo kʼalal jmoj chij-abtej xchiʼuk li buchʼutik svaʼanojan yoʼ sbeiltasutike (Evr. 13:7, 17). Ep xa kʼusitik sjeloj talel li s-organisasion Jeovae. Jech kʼuchaʼal liʼe: yakʼojbutik ep ta tos kabtejebtik sventa li cholmantale xchiʼuk ti kʼuxi xuʼ jpastike. Jech xtok, jelel xa kʼu yelan chichʼ jelubtasel li tsobajel ta xokol kʼakʼale, ti kʼu yelan chichʼ vaʼanel li Salonetik sventa Tsobobbaile, ti kʼu yelan chichʼ chabiele o kʼalal chichʼ chaʼachʼubtasele. Ta melel, toj ep sbalil chkiltik ti ta slekil oʼontonal chkichʼtik beiltasele xchiʼuk ti ta smelolal noʼoxe. Xuʼ me jpat koʼontontik ti chakʼbutik bendision Jeova ta skoj ti chkakʼtik persa xchʼunel li kʼusi chal s-organisasione. w19.03 10, 11 ¶11, 12

Teuk ta joltik ti xuʼ sloʼlautik kʼalal mu jnaʼtik skotol li aʼyeje. Kalbetik skʼoplal li kʼusi kʼot ta pasel ta Israel ta skʼakʼalil Josuee (Jos. 22:9-34). Li j-israeletik ti te nakalik ta smaleb kʼakʼal li ta ukʼum Jordane, oy kʼusi laj yaʼiik ta stojolal li yan j-israeletik ti te nakalik ta jot ukʼume. Laj yaʼiik ti la smeltsanik jun skajleb matanal li ta tiʼ ukʼum Jordane. Akʼo mi melel onoʼox ti oy kʼusi la smeltsanike, pe mu tsʼakaluk li aʼyej kʼotem ta stojolike. Ta skoj taje, yalojik mi la skontrainik li Jeovae (Jos. 22:9-12). Pe kʼalal skʼan toʼox xbatik ta paskʼope, la stakik batel jayvoʼ viniketik yoʼ snaʼik lek li kʼusi yakal chkʼot ta pasele. Jaʼ to te la snaʼik ti maʼuk jun skajleb matanal li kʼusi la smeltsanike, yuʼun oy kʼusi la svaʼanik sventa xakʼik venta li yan jchʼieletik ti tukʼ tunik ta stojolal li Jeovae. Li j-israeletik ti te nakalik ta smaleb kʼakʼale laj van stojik tajek ta vokol ti la sabeik lek yaʼyejal li kʼusi yaʼiojik toʼoxe xchiʼuk ti muʼyuk la smilik li xchiʼilik ta israelale. w18.08 5 ¶9, 10

Jamal xvinaj ti xuʼ xlik jpastik kʼusitik chopol akʼo mi yakal xa chkichʼtik ta mukʼ Jeova jech kʼuchaʼal laj yal li Pabloe. Li buchʼutik tstsʼujik ta junuk petsʼe xuʼ van xi tsnopike: «Xuʼ lek chilun-o jnaʼ li Jeovae». ¿Mi jech ta melel? Moʼoj, yuʼun li buchʼutik naka noʼox chalik ti tskʼan chamigoinik li Diose o ti tukʼ la yakʼoj sbaik ta stojolale maʼuk me skʼan xal ti lek xa ch-ilatik yuʼun li Jeovae (1 Kor. 10:1-5). Li j-israeletike jaʼ chʼajubik-o ta smalael Moises kʼalal laj yilik ti jalij tajek li ta Vits Sinaie. ¿Mi xuʼ van jech xkʼot ta jtojolaltik taje? Xuʼ, yuʼun xuʼ van xijchʼajub ta smalael li skʼakʼalil Jeovae xchiʼuk li achʼ balumile. Vaʼun, xuʼ van xi chlik jnoptike: «Jal to tajek skʼan xtal jnaʼ o naʼtik onoʼox mi xkʼot ta pasel». Mi jech lik jnoptik taje, xuʼ me jaʼ xlik kakʼ ta koʼontontik saʼel li kʼusi tskʼan koʼonton jtuktike, vaʼun ti jaʼ xnel xa noʼox chkaʼitik li spasbel yabtel Diose. Maʼuk noʼox, yuʼun xuʼ van xlik namajkutik ta stojolal li Jeovae xchiʼuk ti xlik jpastik kʼusitik ti muʼyuk toʼox bu jech jnopojtike. w18.07 21 ¶17, 18

Toj ep bendision ta jtatik kʼalal chiyojtikinutik lek li Jeovae. Pe ¿kʼusi skʼan jpastik sventa xijkʼot ta yamigoe? Skʼan jkʼantik xchiʼuk ti xkakʼbetik li jkuxlejaltike (1 Kor. 8:3). Toj tsots skʼoplal ti jkʼel jbatik yoʼ jaʼuk-o kamigotik li Jtotik ta vinajele. Skʼan jchʼuntik ek li pʼijubtasel laj yakʼbe Pablo li ermanoetik ta Galasiae, yuʼun albatik ti mu xakʼ sbaik ta ventainel ta sventa «li kʼusitik kʼune xchiʼuk ta stojolal li snopben balumil ti toj chopole»: ti te skʼoplal ti tskʼan chichʼik lek ojtikinele (Gal. 4:9). Li yajtsʼaklomtak Kristo ta baʼyel sigloe albatik yuʼun Pablo ti x-ojtikinatik xa yuʼun li Diose. Pe pʼijubtasatik ta skoj ti yakal tspasik yan velta li kʼusitik yiktaojik xa oxe, xi albatike: «Ti ojtikinbiloxuk xa yuʼun li Diose, ¿kʼuxi xa noʼox ti chasutik yan velta ta stojolal li kʼusitik kʼune xchiʼuk ta stojolal li snopben balumil ti toj chopole?». w18.07 8 ¶5, 6

Sventa xkichʼ jpʼijiltik xchiʼuk ti jchʼunbetik li smantaltak Jeovae, mu persauk ti oy kʼusitik chopol jnuptantike. Kʼalal ta jchantik ta Vivlia li kʼusi kʼot ta stojolal junantik krixchanoetik xchiʼuk ti jnopbetik skʼoplale, xuʼ ep kʼusi jchantik. Li chanubtasel taje jaʼ yakʼoj stuk li Jeovae xchiʼuk mu kʼusi xkoʼolaj-o. Jnoptik ta sventa li kʼusi la snuptan David ta skoj ti muʼyuk la xchʼunbe smantal Dios xchiʼuk ti mulivaj xchiʼuk li Betsabee (Bat-seba) (2 Sam. 12:7-14). Kʼalal ta jkʼeltik li loʼil taje, nopbo batel skʼoplal li sjakʼobiltak liʼe: «¿Kʼusi la spas jechuk li David yoʼ mu xil svokole? ¿Kʼusi van ta jpas ti jechuk xkʼot ta jtojolale? ¿Mi chijatav batel jech kʼuchaʼal la spas li Josee o mi jaʼ ta jchanbe li David ti yal ta mulile?» (Gén. 39:11-15). Kʼalal ta jnopbetik skʼoplal li vokoliletik xuʼ jnuptantike, mas to ta jpʼajtik li kʼusitik chopole (Amos 5:15). w18.06 17 ¶5, 7

Kʼalal muʼyuk tukʼ kʼusi chichʼ pasele, chlik-o skʼop li krixchanoetike xchiʼuk ti tstikʼ-o sbaik ta politikae. Jaʼ jech kʼot ta pasel li ta skʼakʼalil Jesuse. Skotol li krixchanoetik ti te skʼoplalik ek li yajtsʼaklomtak Jesuse ep kʼusi skʼan stojik, yuʼun skʼan stojbeik spatanil li yosilike, li snaike xchiʼuk yan kʼusitik. Pe maʼuk noʼox, yuʼun ta skoj ti muʼyuk tukʼ ch-abtejik li jtsobpatanetike, mas vokol chaʼiik stojel patan li krixchanoetike. Bateltik xtoke, li jtsobpatanetike chakʼbeik michʼom kʼabal o tsmanik ta takʼin li j-abteletik sventa ch-akʼbat mas tsots yabtelik xchiʼuk ti spasik-o ta jkʼuleje. Jun jtsobpatan ta Jeriko ti pas ta jkʼulej ta skoj ti chelkʼanbe stakʼin li jnaklejetike jaʼ li Sakeoe (Luk. 19:2, 8). Pe ti melel xkaltike, maʼuk noʼox stuk ti jech la spase. Jun veltae, laj yichʼ akʼel ta preva yuʼun yajkontratak li Jesus yoʼ skʼelik kʼusi tsnop ta sventa li stojel patane, jaʼ xkaltik, li jun denario ti persa skʼan stojik skotol li jnaklejetik ta Romae (Mat. 22:16-18). Chopol tajek chaʼiik kʼalal chakʼik jun denario li judaetike, yuʼun chakʼik ta ilel ti pasbilik ta mantal yuʼun li jromaetike. w18.06 5, 6 ¶8-10

Mas to ep kʼusi chchʼay kuʼuntik kʼalal jaʼ chkakʼ jbatik ta stojolal li Satanase (Job 21:7-17; Gal. 6:8). ¿Kʼuxi tskoltautik kʼalal xkaʼibetik smelolal kʼu to stsatsal ta melel li sjuʼel Satanase? Jaʼ tskoltautik sventa oyuk noʼox lek spʼisol jchʼunbetik smantal li ajvaliletike. Xkaʼibetik smelolal ti oy ta yoʼonton Jeova ti akʼo xkichʼtik ta mukʼ li buchʼutik tsots yabtelike, li ajvaliletike xchiʼuk ti jchʼunbetik smantalik mi muʼyuk bu skontrainoj li smantaltak Diose (Rom. 13:1-4; 1 Ped. 2:17). Jnaʼojtik lek ti mu stakʼ jtikʼ jbatik ta junuk partido o ti jkoltatik junuk bankilal politikoe (Juan 17:15, 16; 18:36). Jech xtok, kʼalal jnaʼojtik kʼu to stsatsal li sjuʼel Satanase, jaʼ tstij koʼontontik sventa jcholtik-o batel li mantale. Yuʼun kʼalal chkiltik ti oy ta yoʼonton tstupʼbe skʼoplal sbi Dios li Satanase xchiʼuk ti muʼyuk bu chkechan sba ta sjutbel smule, tstsan ta koʼontontik yalbel yantik li kʼusi melel ta sventa li Jdiostike, yuʼun ta sjunul koʼonton kichʼojbetik li sbi Jdiostike xchiʼuk ta jtunesbetik. Jnaʼojtik lek ti jaʼ ep sbalil mi jaʼ ta jkʼantik li Diose, ti jaʼ muʼyuk sbalil mi ta jkʼantik li takʼine o li kʼusitik x-ayan ta balumile (Is. 43:10; 1 Tim. 6:6-10). w18.05 24 ¶8, 9

Mi lik skʼopik li buchʼutik nupunemike, ¿mi xuʼ van xchʼak sbaik? Muʼyuk jamal chal Vivlia kʼusi srasonal ti xuʼ xchʼak-o sbaike, pe xi laj yal li Pabloe: «Jech xtok mi oy junuk ants ti maʼuk jchʼunolajel li smalale mu me xikta mi lek chaʼi ti te xchiʼuk ta naklej yajnil li vinike» (1 Kor. 7:12, 13). Taje muʼyuk jelem-o li avi kʼakʼale. Junantik veltae, li malalil ti maʼuk jchʼunolajele jamal chakʼbe yil yajnil ti mu xa skʼan xchiʼin ta nakleje. Xuʼ van tsots chilbajin li yajnile, tsmaj o ti xuʼ van chakʼ venta ti oy ta vokol xkuxlejal li ajnilale. Jech xtok, xuʼ van mu skʼan smakʼlin yajnil xchiʼuk li xnichʼnabtake o ti chakʼ ta vokol kʼu yelan oy ta mantale. Junantik ermanaetik ti jech kʼotem ta stojolalike kʼotem ta nopel yuʼunik ti chchʼak sbaike. Pe junantik xtoke, jelel kʼusi kʼotem ta nopel yuʼunik, yuʼun muʼyuk chchʼak sbaik xchiʼuk tskolta sbaik yoʼ xlekub li snupunelike. w18.12 13 ¶14, 16; 14 ¶17

Li ta lokʼolkʼop ta sventa li jtsʼunolajel ta jtatik ta Lukas 8:5 kʼalal ta 8 xchiʼuk ta 11 kʼalal ta 15, li «sbekʼ tsʼunobile jaʼ li skʼop Diose», jaʼ xkaltik, li lekil aʼyej ta sventa li Ajvalilale. Li balumile jaʼ skʼoplal li yoʼonton o ti kʼu yelan li jun krixchanoe. Li bekʼ tsʼunobil ti kʼot ta lekil balumile lik yakʼ yibel xchiʼuk lik chʼiuk, vaʼun sien ta pʼej laj yakʼ. Jaʼ jech li voʼotik eke, li jsat chkakʼtike jaʼ yan sbekʼ lekil aʼyej ta sventa Ajvalilal, maʼuk ti spas kuʼuntik ta yajtsʼaklomtak Kristo li krixchanoetike. Pe ¿kʼuxi xuʼ xijsatin un? Jaʼo kʼalal ta jpukbetik batel skʼoplal li Ajvalilale. Jujun velta kʼalal chkalbetik batel skʼoplal li aʼyej taje, xkoʼolaj ti ta jvijtik batel ek li sbekʼ tsʼunobil laj kichʼtik tsʼunbel ta koʼontontike (Luk. 6:45; 8:1). Jaʼ yuʼun, li lokʼolkʼop liʼe chakʼ jchantik ti xuʼ xijsatin xchiʼuk xuʼ xkuch kuʼuntik mi jech-o ta jcholtik mantale. w18.05 14 ¶10, 11

Li jtakbol Pabloe maʼuk noʼox oy ta yoʼonton tstsatsubtas yermanotak ta sventa li kʼusitik chlokʼ ta yee, xi laj yale: «Ta jlajes kipal [o skotol kʼusitik oy kuʼun] ta aventaik, ta xkakʼ sjunlej jkuxlejal ta atojolalik» (2 Kor. 12:15). Jaʼ jech skʼan spasik ek li moletike, maʼuk noʼox skʼan stsatsubtas yermanotakik ta sventa li kʼusitik chalbeike, moʼoj, yuʼun skʼan oyuk kʼusitik spasik xtok. Vaʼun, jaʼ jech chakʼik ta ilel ti oy ta yoʼontonik ta melel li yermanotakike (1 Kor. 14:3). ¿Kʼuxi to xuʼ stsatsubtasbeik yoʼonton li yermanotakike? Jaʼ ti stojobtasik o stukʼibtasik bakʼintike. Sventa ta slekil yoʼonton jech spasike, skʼan svules ta sjolik ti kʼu yelan chchanubtasvan li Vivliae. Li Jesuse laj yakʼ ta ilel ti kʼu yelan skʼan pasele. Kʼalal chaʼkuxiem xa oxe, tsots la stukʼibtas jayibuk tsobobbailetik li ta Asia Menore. Pe, ¿kʼuxi la spas un? Kʼalal skʼan toʼox stukʼibtas li tsobobbailetik ta Efeso, Pergamo xchiʼuk ta Tiatirae, baʼyel ta sjunul yoʼonton laj yalbe li kʼusitik lek tspasike xchiʼuk laj yalbe ti akʼo muyubajikuk ta skoj taje (Apok. 2:1-5, 12, 13, 18, 19). Jaʼ yuʼun, li moletike lek me tajek ti xchanbeik stalelal Jesus kʼalal tstojobtasik junuk ermanoe. w18.04 22 ¶8, 9

Totil meʼiletik, sventa mu x-ipaj li avalab anichʼnabike, ¿mi mu jechuk ti chachʼuba li anaike xchiʼuk ti chajipik lokʼel skotol li kʼusi muʼyuk lek ti xuʼ x-ipajik-oe? Jaʼ me jech skʼan xapasik ek ta sventa li pelikulaetike, li kʼusitik chjelav ta televisione, li videojuegoetike xchiʼuk li stunesel Internete, skʼan xakʼelik ti mu sokesatik yuʼun li snopbentak Satanase. Li Jeovae jaʼ yakʼoj ta abaik ti xachabiik ta mantale (Prov. 1:8). Jech oxal, albeik avalab anichʼnabik kʼusi stakʼ skʼelik xchiʼuk ti kʼusi mu stakʼe: koltaik ta yaʼibel melolal kʼu yuʼun ti jech chavalbeike. Mu xaxiʼik ta yakʼbel mantal li avalab anichʼnabik ti lokʼem li ta beiltaseletik ta Vivliae (Mat. 5:37). Li jujun kʼakʼal chjelave, chanubtasik sventa xtojobik ta snopel stukik li kʼusi lek xchiʼuk li kʼusi muʼyuk lek chal Vivliae (Evr. 5:14). Teuk me ta ajol ti jaʼ mas anil chchanik mi chavakʼ ta ilel ta akuxlejal li kʼusi skʼan spasike (Deut. 6:6, 7; Rom. 2:21). w19.01 16 ¶8

Li kerem tsebetike xuʼ xakʼ ta yoʼontonik skoltael li ermanoetik ti yijik xae xchiʼuk xuʼ xalbeik ti akʼo xchapbat sloʼilik ti kʼu xa sjalil tunemik talele. Kʼalal jech tspasike, koʼol tstijbe sba yoʼontonik xchiʼuk koʼol chakʼik persa ti xojobajuk batel yuʼunik li kʼusi melele. ¿Kʼusi to yan xuʼ jpastik? Jaʼ ti lekuk jchʼamtik li buchʼutik chtalik ta Salon sventa Tsobobbaile. Li buchʼutik sbainojik slokʼesel li cholmantale xuʼ me skoltaik li buchʼutik yijik xa sventa xojobajikuk to batel ta stojolal li yantike. Jech oxal, skʼan me skʼelik lek ti bu xuʼ xbat xcholik mantale. Bakʼintike, mas lek ti jaʼuk xbat xchiʼinik ta cholmantal li kerem tsebetik sventa xuʼ skoltaik li buchʼutik yijik xae. Jech xtok, li moletike skʼan me mu chopoluk kʼusi snopik ta stojolal li ermanoetik ti muʼyuk xa mas ep chcholik mantal ta skoj xchamelik o yan kʼusi tsnuptanike. Mi jech tstsakik ta venta li moletik ta tsobobbaile, ta bikʼit ta mukʼ tstsan ta yoʼontonik xcholel li mantale akʼo mi achʼ to o mi voʼne xa chcholik tal mantal (Lev. 19:32). w18.06 23, 24 ¶10-12

Skʼan me tsotsuk tajek skʼoplal xkiltik ti laj xa skoltautik lokʼel ta mulil xchiʼuk ta lajelal li Jeovae. Ta skoj li pojelale, xuʼ xa jun koʼonton xijtun ta stojolal (Sal. 40:8, Ch). Pe maʼuk noʼox skʼan jtojtik ta vokol ti kolemutik ta stʼujel li kʼusi ta jkʼantike, skʼan jkʼeltik sventa mu chopoluk jtunestik xtok. Li jtakbol Pedroe jamal lek laj yal ti maʼuk sventa jpastik-o kʼusi xal koʼonton jtuktik ti jech kolemutike o ti jaʼ sventa jpoj-o jbatike. Taje chakʼ jnoptik li kʼusi la spas j-israeletik kʼalal te toʼox oyik ta takixokol balumile. Li mantal taje mas to me tsots skʼoplal li avie. Yuʼun li Satanas xchiʼuk li sbalumile ep tajek kʼuxi chchʼay koʼontontik. Jech kʼuchaʼal liʼe, lekik xa tajek yilel li kʼuʼil pokʼil chakʼik ta ilele, li kʼusitik ta jtun ta jlajestike, li uchʼbolajele, li chʼayob oʼontonale xchiʼuk yan kʼusitik. Sventa spukbeik skʼoplal skotol taje, jaʼ tstunesik li buchʼutik lek xtojobik sventa xakʼ jchʼuntik ti chtun kuʼuntik ta melel yilel li kʼusi mu tsotsuk skʼoplale. Toj kʼun xuʼ xijtsʼuj li ta petsʼ taje xchiʼuk jaʼ chakʼ ti mu xa lekuk jtunes li jkolebtike. w18.04 10 ¶7, 8