Agosto

Yikʼaluk van jaʼ laj yalbe skʼoplal Jesus li soltaroetik ta Roma ti la sbajik ta jtel teʼe, yuʼun mu snaʼik buchʼu jaʼ ta melel. Akʼo mi mu sta-o ti xichʼ milel li Jesuse, muʼyuk ti xtiʼet-o kom sjol ta stojolal li buchʼutik laj yakʼik ta milele (1 Ped. 2:23). Skʼan xkakʼtik ta perton yantik jech kʼuchaʼal la spas li Jesuse (Kol. 3:13). Yikʼaluk van junantik krixchanoetik o kutsʼ kalaltike tskontrainutik ta skoj ti mu xaʼibeik smelolal li kʼusi jchʼunojtike o ti kʼu yelan kuxulutike. Xuʼ van sjut jmultik, xchopol kʼoptautik ta yeloval yantik, tsjat jvuntik o chalbutik ti oy kʼusi chopol tspasbutike. Pe skʼan mu jnakʼ skʼakʼal koʼontontik. Jkʼanbetik Jeova ti akʼo xchʼamik mantal ta tsʼakale (Mat. 5:44, 45). Bateltike, vokol chkaʼitik ti xij˗akʼvan ta pertone, mas to mi toj chopol li kʼusi la spasbutike. Pe mi chkakʼtik ti spasutik ta mantal li skʼakʼal koʼontontike, voʼotik noʼox me chkil jvokoltik (Sal. 37:8). Kʼalal chij-akʼvan ta pertone, jaʼ skʼan xal ti muʼyuk chkakʼtik ti sokes li jkuxlejaltike (Efes. 4:31, 32). w21.04 8 par. 3, 4

Kʼalal oy buchʼu chichʼ lokʼesel ta tsobobbaile, solel lajem van tajek chkom yoʼontonik li yutsʼ yalale. Kʼux van tajek laj yaʼi Jeova kʼalal la stoy sbaik epal anjeletik ti jaʼik toʼox yutsʼ yalale (Jud. 6). Jech xtok, yayijem van tajek kom yoʼonton kʼalal ep ta velta la stoy sbaik ta stojolal li j˗israeletik ti skʼanojan toʼox tajeke (Sal. 78:41). Mi chikta Jeova li buchʼu akʼanoj tajeke, kʼux me chaʼi ek li jkʼanvanej Totil kuʼuntike. Xaʼibe smelolal ti kʼu yelan chavaʼi abae, tspat avoʼonton xchiʼuk tskoltaot. Kʼalal chikta Jeova li jun alab nichʼnabile, ep totil meʼiletik tsnopik kʼusi yan xuʼ ox la spasik sventa mu xiktaik mantale. Xi laj yal jun ermanoe: «La jnop ti jaʼ ta jmule. Chopol kʼusi lik jvaychinta xtok». Jaʼ jech kʼot ta stojolal jun ermana xchiʼuk xi toʼox tsnopilane: «¿Kʼusi muʼyuk lek bat ta pasel kuʼun? La jnop toʼox ti muʼyuk lek la jchanubtas ta mantal li jkereme». w21.09 26 par. 1, 2, 4

Ta skoj ti muʼyuk ayemutik ta mukʼtik chanob vun sventa relijionetike, mu la stakʼ xijchanubtasvan ta sventa li Vivliae. Pe skʼan sabeik lek skʼoplal li kʼusi chaʼiike. Kʼalal skʼan toʼox stsʼiba S-evanjelio li Lukase, la skʼelbe lek skʼoplal li kʼusitik kʼotem ta pasele. Yuʼun tskʼan ti xakʼik venta ti melel li kʼusi yaʼiojik ta stojolal Jesus li buchʼu chchanik li Evanjelioe (Luk. 1:1-4). Taje jaʼ jech la spasik li buchʼutik te nakalik ta Bereae. Kʼalaluk laj yaʼibeik skʼoplal li Jesuse, la skʼelik ta Tsʼibetik ta Ebreo Kʼop mi jaʼ melel li kʼusi chaʼiike (Ech. 17:11). Li kʼusi skʼan xapas eke jaʼ ti xasabe skʼoplal ta Vivlia li kʼusi chakʼik ta chanel li stestigotak Jeovae xchiʼuk ti xasabe skʼoplal ti bu likik talele. Mi ta jsabetik lek skʼoplale, muʼyuk ta jchʼuntik li kʼusi chalik yantike. w21.05 3 par. 7, 8

¿Mi oy van buchʼu ta jtsobobbailtik ti xuʼ jtaktik ta ikʼele? Junantik ermanoetike tstojik ta vokol mi oy kʼusi ta jpastik xchiʼukik kʼalal jaʼo stuk chaʼi sbaike. Jech kʼuchaʼal liʼe, li buchʼutik maʼuk stestigo Jeova li yutsʼ yalale toj vokol van chaʼiik kʼalal jaʼo tspas skʼinike. Yantik xtoke chat yoʼontonik kʼalal jaʼo tsta skʼakʼalil ti bakʼin cham li yutsʼ yalalike. Kʼalal oy kʼusi jmoj ta jpastik xchiʼuk li ermanoetik taje, te chkakʼbetik yilik ti oyik ta koʼontontike (Filip. 2:20). Oy ep srasonal ti kʼu yuʼun jtuk chkaʼi jbatik bakʼintike. Pe skʼan teuk ta joltik ti snaʼoj Jeova ti kʼu yelan chkaʼi jbatike. Tstunes li kermanotaktik sventa xakʼ li kʼusi chtun kuʼuntike (Mat. 12:48-50). Pe skʼan me xkakʼtik persa skoltael li kermanotaktik yoʼ xkakʼbetik yil Jeova ti ta jtojtik ta vokole. Mu ventauk ti kʼu yelan chkaʼi jbatik bakʼintike, teuk me ta joltik ti te xchiʼinojutik-o li Jeovae. w21.06 12, 13 par. 18-20

Li Jesuse xmuyubaj kʼalal la xchol mantale akʼo mi oy buchʼutik muʼyuk la xchikintaik. Yuʼun snaʼoj ti oy buchʼutik tskʼan chaʼiik li mantale xchiʼuk oy ta yoʼonton tskolta li krixchanoetike. Jech xtok, snaʼoj ti chchʼamik mantal ta jelavel li buchʼutik mu toʼox skʼanike. Jaʼ jech kʼot ta stojolal li yutsʼ yalale. Kʼalal la xchol mantal oxib jabil xchiʼuk j-oʼlole, muʼyuk ochik ta yajchankʼop li yitsʼinabtake (Juan 7:5). Pe kʼalal chaʼkuxiem xa oxe, pasik ta yajchankʼop (Ech. 1:14). Mu jnaʼtik buchʼu chkʼot ta yoʼonton li kʼusi chkaltike. Junantik krixchanoetike mu ta aniluk chchʼamik li mantale. Jech xtok, li buchʼutik mu skʼan xchikintabutike tskʼel li jlekil talelaltike, ti xijmuyubaj noʼoxe xchiʼuk xuʼ van «tstoybeik skʼoplal Dios» li ta jelavele. w21.05 18 par. 17, 18

Kʼalal ay ta balumil li Jesuse, oy chaʼtos kʼusi laj yalbe yajchankʼoptak ti akʼo spasike. Baʼyel, laj yalbe ti akʼo xcholik li lekil aʼyejetik ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk laj yakʼbe yilik kʼuxi tspasik (Luk. 8:1). Laj yalanbe kʼusi xuʼ spasik kʼalal mi la xchʼamik mantal li krixchanoetike o kʼalal mu skʼan xchʼamike (Luk. 9:2-5). Jech xtok, laj yalanbe ti xcholik mantal ta «skotol li jteklumetike» (Mat. 24:14; Ech. 1:8). Xchibal, laj yalanbe ti xchanubtasik yantik ta xchʼunel skotol li kʼusitik laj yale. Li Jesuse laj yal ti jech-o skʼan jpastik li avie. Jaʼ to tstsuts «mi poʼot xa ox xlaj skotol li kʼusitik oy ta balumile» (Mat. 28:18-20). Kʼalal oy kʼusi laj yakʼbe yil Juan xtoke, laj yal ta jamal ti tskʼan ti jkotoltik jkoltatik yantik sventa xojtikinik li Jeovae (Apok. 22:17). w21.07 2, 3 par. 3, 4

Li krixchanoetik avie xuʼ kʼusiuk noʼox spasik sventa masuk tsots skʼoplalike. Jech kʼuchaʼal liʼe, li jun krixchano ti snaʼ xpʼolmaje xuʼ oy kʼusitik chopol xlik spas sventa stsal komel li yantike. Li jun jtajimole xuʼ van yolbaj xa tsyayijes yan jtajimoletik sventa spas kanal. O xuʼ van li jun jchanune tspas trampa ta s-eksamen sventa x-och ta junuk universidad ti lek ojtikinbile. Li yajtsʼaklomutik Kristoe jnaʼojtik ti chopol skotol taje, yuʼun te nitil skʼoplal li ta «yabtel jbekʼtaltike» (Gal. 5:19-21). Pe ¿mi oy van ermanoetik ti jaʼ jech yakal tspasik ti muʼyuk yakʼojik ventae? Tsots skʼoplal ti jnopbetik skʼoplal taje, yuʼun li tsalbaile xuʼ me sok-o ti kʼu yelan xkil jbatik xchiʼuk li ermanoetike. Jaʼ yuʼun, toj lek ti jkʼelbetik skʼoplal junantik yajtuneltak Jeova ta voʼne ti muʼyuk la stsal sbaik xchiʼuk li yantike. w21.07 14 par. 1, 2

Li tukʼil kʼanelale tstij koʼontontik sventa jkoltatik li buchʼutik chibajemike. Oy ermanoetik ti ta slekil yoʼonton tskoltaik li buchʼutik chibajemike. Skʼanoj li yermanotakike xchiʼuk tskʼan tskoltaik ti bu kʼalal xuʼ yuʼunike (Prov. 12:25, tsʼib ta yok vun; 24:10). Jaʼ jech chakʼik ta ilel ti chchʼunik li kʼusi xi laj yal li jtakbol Pabloe: «Patbeik me yoʼonton li buchʼutik chat yoʼontonike, koltaik me li buchʼutik kʼunike, tsʼikbeik me skotolik» (1 Tes. 5:14). Ti kʼu yelan mas lek xuʼ jkoltatik li jun ermano ti chibajeme, jaʼo kʼalal ta jchikintatik li kʼusi chale xchiʼuk ti xkalbetik ti jkʼanojtike. Li Jeovae tstsak ta venta li kʼusi ta jpastik sventa jkoltatik li yuni chijtake. Xi chal Proverbios 19:17: «Li buchʼu tskolta li povree oy kʼusi chakʼbe ta chʼom li Jeovae xchiʼuk jaʼ chtojbat sutel yuʼun Dios ta skoj li kʼusi tspase». w21.11 10 par. 11, 12     

¿Kʼuxi xuʼ jchapan jbatik yoʼ xkuch kuʼuntik li kʼusi chtal ta jelavele? Skʼan xijmuyubaj˗o yuʼun li kʼusi oy kuʼuntike xchiʼuk ti jaʼ kamigotik li Jeovae. Mi xkojtikintik lek li Jeovae, mas to ta jpat koʼontontik ti tspojutik mi tal stsakutik ta kʼop li Gog ta Magogue. Li teksto sventa avi kʼakʼale chakʼ kiltik ti kʼu yuʼun snaʼoj lek David ti chkoltaat yuʼun li Jeovae. Kʼalal la skʼanilanbe koltaele, koltaat onoʼox. Kʼalal chex toʼoxe, la stsak sbaik ta kʼop xchiʼuk li Goliat ti nat tajeke xchiʼuk xi laj yalbee: «Tana noʼox cha˗och ta jkʼob yuʼun li Jeovae» (1 Sam. 17:46). Ta tsʼakale, tskʼan ox chmilat yuʼun li ajvalil Saul kʼalal jaʼo te chtun ta stojolale, pe li Davide «te chiʼinbil yuʼun li Jeovae» (1 Sam. 18:12). Ta skoj ti yiloj kʼu yelan koltaatem tal yuʼun Jeovae, snaʼoj ti jech˗o chkoltaate. w22.01 6 par. 14, 15

Kʼalal oy kʼusi tspas li Jeovae, oy smalael yuʼun xchiʼuk mu sujomuk tspas. Taje jaʼ sventa lekuk xbat skʼoplal li sbie xchiʼuk sventa stsak ta venta li yantike. Jkʼeltik batel kʼusitik la spas kʼalal la smeltsan li jbalumiltike. Li Vivliae chal ti «laj yakʼbe spʼisol» xchiʼuk la xchotanbe «li snaklebe» (Job 38:5, 6). Jech xtok, la xchʼakbe yorail sventa snopbe skʼoplal li kʼusitik la spase (Jen. 1:10, 12). ¿Mi xnop xa noʼox kuʼuntik kʼu yelan laj yaʼi sbaik li anjeletik kʼalal te skʼelojik li kʼusitik tspas Jeovae? Xkuxet van tajek yoʼontonik, yuʼun «lik avanikuk ta muyubajel». ¿Kʼusi chakʼ jchantik taje? Jaʼ ti ta smilal xa noʼox jabil meltsaj-o yuʼun Jeova li balumile, li kʼanaletike xchiʼuk li chonbolometike. Vaʼun, kʼalal la skʼel skotol li kʼusitik la spase, «lek tajek laj yil» (Jen. 1:31). w21.08 9 par. 6, 7

Li ta lokʼolkʼop laj yal Jesuse, te laj yalbe skʼoplal jun vinik ti nom bu chbate. Kʼalal skʼan toʼox xbate, la stak ta ikʼel smosotak sventa xakʼbe talentoetik ta jujuntal yoʼ xabtelanik. Li baʼyele laj yakʼbe voʼob talento, li xchaʼvoʼale chib xchiʼuk li yoxvoʼale jun laj yakʼbe. Jaʼ ti kʼu yelan xtojob ta jujuntal laj yile. Li baʼyel chaʼvoʼe baxbolik tajek, yuʼun la spʼolesbeik li stakʼin yajvalike. Pe li yoxvoʼale muʼyuk laj yabtelan li talento akʼbate, jaʼ yuʼun lokʼesat ta yabtel yuʼun li yajvale. Li xchaʼvoʼal mosoile jaʼ jech la spas kʼuchaʼal li baʼyel mosoile, yuʼun la spas li kʼusi akʼbat sbaine xchiʼuk tsots abtej. Ta skoj taje, jolin yuʼun chib talento mas. Muyubaj tajek li yajvale, jaʼ yuʼun laj yakʼbe smoton xchiʼuk oy to kʼusi yan laj yakʼbe sbain. w21.08 21 par. 7; 22 par. 9, 10

Li Jeovae yakʼoj ta ilel smalael yuʼun, yuʼun mu skʼan ti oyuk buchʼu xichʼ lajesele (2 Ped. 3:9). Yakʼojbe to yorail sventa sutes yoʼontonik. Pe oy noʼox spajeb li smalael yuʼune. Li buchʼutik mu skʼan xakʼ sbaik ta ventainel yuʼun li Ajvalilal yuʼun Diose jech chkʼot ta stojolalik kʼuchaʼal li faraone. Xi laj yal li Jeovae: «Ti jechuke, laj xa jyeʼ jkʼob sventa jyayijesot xchiʼuk ateklumal ta jun tsatsal vokolil, jech xtok, laj xa avichʼ lajesel liʼ ta balumil ti jechuke. Pe laj to kakʼ kuxian sventa xkakʼ avil juʼel xchiʼuk sventa xichʼ pukel ta spʼejel balumil li jbie» (Eks. 9:15, 16). Jaʼ to te chakʼik venta li mukʼtik lumetik ti jaʼ noʼox melel Dios li Jeovae (Esek. 38:23). Kʼalal nikesel xi li ta teksto avi kʼakʼale, jaʼ skʼan xal ti chichʼ lajesel ta j-echʼel li buchʼutik chalik ti muʼyuk sderecho sventa spas mantal li Jeovae jech kʼuchaʼal laj yal li faraone. w21.09 18, 19 par. 17, 18   

¿Mi chopol chavaʼi ti lokʼem ta tsobobbail junuk avutsʼ avalale? ¿Kʼusi xuʼ xapas mi oy kʼusi chalbot junuk ermano ti mas to chopol chavaʼi-o abae? Mu jnoptik ti naka lek kʼusitik chkichʼtik albele (Sant. 3:2). Ta skoj ti jpasmulilutike, mu labaluk xkaʼitik mi mu snaʼ kʼusi chalbutik junantike o ti mu yolbajuk kʼusi kʼux chalbutike. Xi laj yal li Pabloe: «Jechuk-o me tsʼikbo abaik ta jujuntal xchiʼuk mu me xajalanbe abaik ta jujuntal ti chapasbe abaik pertone akʼo mi oy buchʼu tsaʼ smul» (Kol. 3:13). Jkoltatik-o li buchʼutik lokʼem ta tsobobbail junuk yutsʼ yalalike. Kakʼbetik iluk ti jkʼanojtike xchiʼuk jpatbetik yoʼontonik (Ebr. 10:24, 25). Junantik ermanoetik ti lokʼem ta tsobobbail yutsʼ yalalike yakʼojik venta ti mu xa xkʼoponatik yuʼun junantik ermanoetike, ti xkoʼolaj ti lokʼemik ta tsobobbail eke. ¡Mu me jpastik jech! Mas to me skʼan jpatbetik yoʼontonik xchiʼuk jkʼupil kʼoptatik li kerem tsebetik ti lokʼem ta tsobobbail li stot smeʼike. w21.09 29 par. 13, 14; 30 par. 16

Kʼalal chchiʼin ta loʼil junuk ermano ti oy xa sjabilal li buchʼu mas kerem tseb toe, koʼol tstsatsubtasbe sba yoʼontonik (Rom. 1:12). Li buchʼu kerem tseb toe mas to chchʼun ti chchabi yajtuneltak li Jeovae. Li buchʼu oy xa sjabilale kʼanbil chaʼi sba xchiʼuk tskʼupin chal batel ti kʼu yelan koltabil yuʼun li Jeovae. Stalel onoʼox ti mas jutuk xa kʼupil jbatik kʼalal chijmalub batele, pe mas to kʼupil jbatik chilutik li Jeovae (1 Tes. 1:2, 3). Yuʼun ti kʼu xa sjalil kuxiemik talele, jelbil stalelalik yuʼun li s-espiritu Diose. Kʼalal mas chkojtikintik li kermanotaktik ti oy xa sjabilalike xchiʼuk kʼalal mas oy kʼusitik ta jchantik ta stojolalike, mas to ep sbalilik chkiltik. Li ermanoetike maʼuk noʼox tstsatsub kʼalal oy sbalil chkiltik li buchʼutik oy xa sjabilalike. Yuʼun li buchʼutik oy xa sjabilalik eke skʼan oyuk sbalil xilik li buchʼutik mas kerem tsebik toe. w21.09 7 par. 15-18

Skʼan jkʼel jbatik ti mu toj tsotsuk koʼontontike, kakʼtik persa sventa jechuk jtalelaltik kʼuchaʼal li Jdiostik ti «lek tajek [chkʼuxubinvane]» (Efes. 2:4). Kʼalal oy xkʼuxul koʼontontike, maʼuk noʼox kʼux chkaʼibetik svokol li yantike, yuʼun ta jkoltatik xtok. Jaʼ yuʼun, xuʼ jkʼeltik buchʼutik xuʼ jkoltatik li ta kutsʼ kalaltike, li ta tsobobbaile o kʼalal ta jcholtik mantale. Ep me kʼusitik xuʼ jpastik sventa xkakʼtik iluk xkʼuxul koʼontontik. ¿Mi kaʼiojtik ti oy buchʼu skʼan patbel yoʼontone? ¿Mi xuʼ van oy buchʼu xkichʼbetik batel sveʼel o yan kʼuxi xuʼ jkoltatik? ¿Mi oy van buchʼu jaʼ to sut talel ta mantal ti tskʼan junuk yamigo sventa xpatbat yoʼontone? ¿Mi xuʼ van xbat kalbetik lekil aʼyej li yan krixchanoetike? (Job 29:12, 13; Rom. 10:14, 15; Sant. 1:27). Mi te noʼox jsatike, chkakʼtik venta ti ep bu xuʼ xkakʼtik ta ilel xkʼuxul koʼontontike. Vaʼun, chmuyubaj me kuʼuntik li Jtotik ta vinajel ti jaʼ jun Dios ti lek chkʼuxubinvane. w21.10 13 par. 20-22

Li Davide laj yalbe skʼoplal li kʼusitik skʼupinoj ta mantal ta skoj ti jaʼ jchabichij yuʼun Jeovae. Chbeiltasat «ta sbelel tukʼilal» xchiʼuk ta onoʼox xkoltaat kʼalal oy kʼusi tsnuptane. Snaʼoj ti te chiʼinbil yuʼun li Jeovae, yuʼun laj yal ti te chkux yoʼonton «ti bu pulem lek yaxaltike». Akʼo mi jech, snaʼoj ti xuʼ xil svokole. Oy onoʼox chibaj bakʼintik ti te xa chanav chaʼi «li ta stenlejaltik ti ikʼ tajeke» xchiʼuk laj yal ti oy buchʼutik chkontrainate. Pe ta skoj ti jaʼ chchabiat yuʼun li Jeovae, xi laj yale: «Muʼyuk kʼusi ta jxiʼta». ¿Kʼusi skʼan xal ti muʼyuk bu spas palta yuʼun David «li kʼusitik leke»? Jaʼ ti lek oy ta mantale. Jaʼ xmuyubaj˗o li kʼusi jsetʼ juteb ch˗akʼbat yuʼun Jeovae, maʼuk li kʼulejale. Li kʼusi mas tsots skʼoplal chaʼie jaʼ ti lekuk x˗ilat yuʼun li Jeovae xchiʼuk ti xchabiate. Li kʼusi laj yal Davide chakʼ kiltik ti toj tsots skʼoplal ti ta smeloluk noʼox xkiltik li kʼusi x˗ayan kuʼuntike. w22.01 3, 4 par. 5-7

Ti kʼu xa sjalil likem tal kuxlejale, ep yajtuneltak Jeova xcholojbeik mantal li krixchanoetik ti mu skʼan xchikintaike. Jech kʼuchaʼal liʼe, li Noee ta epal van jabil «la xcholbe skʼoplal li tukʼilale» (2 Ped. 2:5). Ta melel, tskʼan ox van ti xchikintaik mantal li krixchanoetike, pe mu jechuk akʼbat ta aʼiel yuʼun li Jeovae. Yuʼun kʼalaluk lik spas li arkae, xi albate: «Skʼan xa-och ta arka xchiʼuk anichʼnab, avajnil xchiʼuk li yajnil akeremtake» (Jen. 6:18). Jech xtok, kʼalal albat ti kʼu smukʼul tspas li arkae, te van laj yakʼ venta ti jutuk buchʼu chchikintabate (Jen. 6:15). Jech onoʼox kʼot ta pasel, yuʼun mi junuk onoʼox buchʼu la xchikinta li kʼusi laj yale (Jen. 7:7). ¿Mi la snop Jeova ti muʼyuk lek la xchol mantal li Noee? Moʼoj, yuʼun muyubaj ta stojolal ta skoj ti jaʼ jech tajek la spas kʼuchaʼal laj yalbee (Jen. 6:22). w21.10 26 par. 10, 11

¿Mi xnop xa noʼox kuʼuntik kʼu yelan laj yaʼi sba Rut kʼalal laj yaʼi taje? Skoltaoj xa ox li smeʼalib ti bu kʼalal xuʼ yuʼune: jmoj okʼ xchiʼuk, la spatbe yoʼonton xchiʼuk jal xanav batel xchiʼuk. Akʼo mi jech, xi laj yal li Noemie: «Xokol xa jkʼob lisut tal yuʼun li Jeovae». Akʼo mi te xchiʼuk Rut li Noemie, muʼyuk sbalil laj yil yileluk. Taje kʼux van tajek laj yaʼi li Rute, pe te la xchiʼin˗o li Noemie (Rut 1:3-18). Kʼalal ta jkoltatik junuk ermana ti chibajeme, xuʼ van oy kʼusi xalbutik ti tsyayijes koʼontontik akʼo mi kakʼojtik persa sventa jkoltatik. Pe skʼan ti mu chopoluk xkaʼi jbatik ta anile. Jaʼ lek ti te jchiʼintik˗o xchiʼuk ti jkʼanbetik koltael Jeova yoʼ jnaʼtik kʼuxi xuʼ jpatbetik yoʼontone (Prov. 17:17). Ta slikebale xuʼ van mu skʼan koltael li jun ermanae. Akʼo mi jech, li tukʼil kʼanelale tstij koʼontontik sventa jkoltatik ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntike (Gal. 6:2). w21.11 11 par. 17-19

Kʼalal chʼul xi li ta Vivliae, jaʼ skʼan xal ti sak jtalelaltike xchiʼuk ti sakutik ta mantale. Chakʼ ta aʼiel xtok ti jaʼ noʼox chijtun ta stojolal Diose. Jaʼ xkaltik, chʼulutik mi sak jtalelaltike, mi jaʼ jech chkichʼtik ta mukʼ Jeova kʼuchaʼal tskʼane xchiʼuk mi lek xkil jbatik xchiʼuke. Labal sba chkaʼitik ti xuʼ xkamigointik li Jeova ti toj chʼule akʼo mi jpasmulilutik. Lek sak ta skotol˗o li Jeovae. Taje jaʼ jech laj yalik junantik serafinetik ti jaʼ anjeletik ti te nopol oyik ti bu tspas mantal li Jeovae. Xi laj yalike: «Chʼul, chʼul, chʼul li Jeova ti jaʼ bankilal yuʼun soltaroetike» (Is. 6:3). Sventa lekuk tajek xil sbaik xchiʼuk Diose, skʼan chʼulikuk ek. w21.12 3 par. 4, 5

Epal kerem tsebetike tsvul-o yoʼontonik kʼalal tsnop li kʼusi mas lek xuʼ spas ta xkuxlejalike. Xuʼ van x˗albat yuʼun li smaestrotakik xchiʼuk li yutsʼ yalalik ti maʼuk testigoetik ti akʼo xchanunajik ta universidad sventa sta lek yabtelik xchiʼuk ti oyuk ep stakʼinike. Mi jech la spasike, xuʼ van te xbat˗o yoʼontonik. Pe xuʼ van x˗albat yuʼun stot smeʼik xchiʼuk li ermanoetik ti akʼo xtunik mas ta stojolal Jeovae. ¿Kʼusi xuʼ xkoltaatik sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel yuʼunik? Xuʼ xchanik li Efesios 5:15 kʼalal ta 17. Vaʼun, xuʼ xi sjakʼbe sbaik mi laj xa ox snopbeik skʼoplale: «¿Kʼusi tskʼan Jeova ti akʼo jpase? ¿Kʼusi tskoltaun sventa jtunes lek li jkʼakʼale?». Teuk ta joltik ti «sok xa tajek li kʼakʼale» xchiʼuk ti poʼot xa xlaj li sbalumil Satanase. w22.01 27 par. 5

Li Santiagoe, ¿bakʼin och ta yajchankʼop Jesus? Jaʼo kʼalal chaʼkuxiem xa ox li Jesuse, xi chal li Vivliae: «Laj yakʼ sba ta ilel ta stojolal Santiago, laje ta skotol jtakboletik» (1 Kor. 15:7). Kʼalal jech kʼot ta pasele, jaʼo och ta yajchankʼop Jesus. Te oy ek kʼalal te tsobolik li jtakboletik ta jun kuarto ta Jerusalen sventa xichʼik chʼul espiritue (Ech. 1:13, 14). Ta mas tsʼakale, tun ta jtsop jbeiltasvanej li ta baʼyel sigloe (Ech. 15:6, 13-22; Gal. 2:9). Kʼalal skʼan toʼox li sjabilal 62, la stsʼiba jlik karta sventa li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele. Ta jtabetik˗o sbalil li karta taje, mu ventauk mi chijkuxiutik ta vinajel o ta balumil (Sant. 1:1). Li j˗al˗loʼil Josefo ti kuxi ta baʼyel sigloe laj yal ti mero bankilal pale Anán ti jaʼ juda vinike jaʼ laj yal mantal ti xichʼ milel li Santiagoe. Tukʼ laj yakʼ˗o sba ta stojolal Jeova li Santiago ti kʼu sjalil kuxi liʼ ta balumile. w22.01 8 par. 3; 9 par. 5

Li kʼusi chakʼ jchantik li teksto avie jaʼ ti mu jmalatik ti chtal spojutik Jeova kʼalal chkichʼtik akʼel ta prevae. Jech kʼuchaʼal la spas Jesuse, skʼan jchapan jbatik sventa tukʼuk-o xkakʼ jbatik akʼo mi xkichʼtik-o milel (Mat. 16:24, 25). Pe jnaʼojtik ti muʼyuk onoʼox chakʼ permiso Jeova ti xkichʼtik akʼel ta preva mi mu stsʼik kuʼuntike (1 Kor. 10:13). Yan kʼusi chakʼ jchantike jaʼ ti xuʼ xkichʼtik jutbel jmultik jech kʼuchaʼal la snuptan li Jesuse (1 Ped. 2:19, 20). Li krixchanoetike tskontrainutik ta skoj ti muʼyuk te kapal jkʼoplaltik li ta balumile xchiʼuk ti chkaltik li kʼusi melele (Juan 17:14; 1 Ped. 4:15, 16). Li Jesuse laj yaʼibe smelolal kʼu yuʼun laj yakʼ permiso Jeova ti xil svokole. Pe junantik yajtuneltak Dios ti laj yil svokolike la sjakʼbe sbaik kʼu yuʼun laj yakʼ permiso ti chil svokolike (Abak. 1:3). Ta skoj ti oy xkʼuxul yoʼonton xchiʼuk oy smalael yuʼun li Jeovae, xaʼibe smelolal ti maʼuk jech tsjakʼbe sbaik ta skoj ti chʼabal lek xchʼunel yoʼontonike, yuʼun jaʼ tskʼanik ti xpatbat yoʼontonik yuʼun li Jeovae (2 Kor. 1:3, 4). w21.04 11 par. 9, 10

Lek me chil Jeova kʼu yelan chkichʼtik ta mukʼ mi jaʼ jech ta jpastik kʼuchaʼal tskʼane. Jnaʼojtik ti sta˗o ichʼel ta mukʼ li Jeovae xchiʼuk oy ta koʼontontik ti lekuk xkichʼtik ta mukʼe. Jtose jaʼo kʼalal ta jpastik orasione. Li Vivliae chal ti orasione xkoʼolaj kʼuchaʼal li pom ti lek chichʼ meltsanel ti te toʼox chichʼ akʼel ta axibalnae xchiʼuk ti te laj yakʼik ta templo ta tsʼakale. Li pom taje lek toʼox xmuet yikʼ chaʼi li Jeovae. Jaʼ noʼox jech ek, kʼalal ta sjunul koʼontontik ta jpastik orasione, «xmuyubaj˗o yuʼun» li Jeovae akʼo mi mu toj yanuk xa sba ti kʼu yelan ta jkʼopontike (Prov. 15:8; Deut. 33:10). Lek chaʼi Jeova kʼalal chkalbetik ti jkʼanojtike xchiʼuk ti oy kʼusi ta jtojbetik ta vokole. Tskʼan ti xavalbe li kʼusi oy ta avoʼontone, li kʼusi chavul˗o avoʼontone xchiʼuk li kʼusi amalaoje. Jaʼ yuʼun, kʼalal skʼan toʼox xakʼopone, lek ti xanop kʼusi chavalbee. Vaʼun, xkoʼolaj ti chavakʼbe muil pome. w22.03 20 par. 2; 21 par. 7

Li ta Armajedone, maʼuk voʼotik oy ta jbatik yalel buchʼu kuxul chikta li Jeovae (Mat. 25:34, 41, 46). ¿Mi ta jpat koʼontontik ta stojolal Jeova o mi ta xkiktatik˗o ta skoj ti muʼyuk lek laj kaʼitik li kʼusi kʼot ta nopel yuʼune? Li kʼusi skʼan jpastik avie jaʼ ti masuk jpat koʼontontik ta stojolal Jeova sventa jechuk jpastik li ta jelavele. Jnoptik noʼox kʼu yelan chkaʼi jbatik li ta Paraisoe. Chchʼay skʼoplal li jecheʼ relijionetike, li pʼolmajebaletike xchiʼuk li ajvaliletik ti chakʼbeik svokol li krixchanoetike. Muʼyuk xa chij˗ipaj, muʼyuk chijmalub xchiʼuk muʼyuk xa chcham li buchʼu jkʼanojtike. Li Satanas xchiʼuk spukujtake ta xichʼik chukel jmil jabil. Vaʼun, chchʼay skʼoplal skotol li kʼusitik spasojike (Apok. 20:2, 3). ¡Ta me xijmuyubaj mi jech˗o ta jpat koʼontontik li kʼusitik tspas Jeovae! w22.02 6, 7 par. 16, 17

Li Jesuse chakʼ ti oyuk junuk oʼontonale. Muʼyuk la spak skʼoplal kʼalal oy kʼusi chopol pasbate. Jech xtok, jaʼ baʼyel chlokʼ ta yoʼonton chchapan kʼalal chlik kʼope xchiʼuk la stijbe yoʼonton yantik sventa jechuk spasik. Laj yakʼbe xchan yantik ti akʼo xchapan skʼopik xchiʼuk yermanoik mi tskʼanik ti lekuk xil Jeova ti kʼu yelan chichʼik ta mukʼe (Mat. 5:9, 23, 24). Ep ta velta laj yalbe yajtakboltak ti mu xa xut sbaik ta skoj ti tskʼan tsnaʼik buchʼu ti mas tsots skʼoplale (Luk. 9:46-48; 22:24-27). Maʼuk noʼox ti muʼyuk ta jsaʼtik kʼope. Skʼan xlokʼ ta koʼontontik xchapanel jkʼoptik xchiʼuk jtijbetik yoʼonton yantik sventa jechuk spasik (Filip. 4:2, 3; Sant. 3:17, 18). Xiuk jnoptike: «¿Kʼusi oy ta koʼonton spasel sventa jchapan li jkʼop xchiʼuk yantike? ¿Mi ta jnakʼ skʼakʼal koʼonton? ¿Mi ta jmala ti jaʼ xchapan jkʼop li buchʼu oy jkʼop jchiʼuke? ¿O mi chlokʼ ta koʼonton akʼo mi ta jnop ti jaʼ oy smule? Mi stakʼ chkile, ¿mi ta jtijbe yoʼonton yantik sventa xchapan li skʼopike?». w22.03 10 par. 10, 11

Li Vivliae yaloj xa onoʼox ti chlokʼ ta yoʼonton stukik chtunik ta stojolal Jeova li steklumal ti jaʼ chbeiltasatik batel yuʼun li Xnichʼone (Sal. 110:3). Li albil kʼop taje yakal chkʼot ta pasel li avie. Yuʼun li yajtuneltak Diose ta jujun jabil ta smiyonal xa noʼox ora chcholik mantal ta sjunul yoʼontonik xchiʼuk muʼyuk tskʼan stojolik. Jech xtok, chchʼakbeik yorail sventa skoltaik li yermanotakike, tspatbeik yoʼonton xchiʼuk tskoltaik ta mantal. Li moletik ta tsobobbail xchiʼuk li siervo ministerialetik eke jal chchʼakbeik yorail sventa xchapan li sparteik ta tsobajele, kʼalal chetʼesik junuk mantal xchiʼuk kʼalal chbat spatbeik yoʼonton li ermanoetike. ¿Kʼusi chtijbat yoʼontonik ta spasel? Jaʼ ti skʼanojik Jeova xchiʼuk li xchiʼilike (Mat. 22:37-39). Li Jesuse jaʼ mas tsots skʼoplal laj yil li kʼusi chtun yuʼun yantike. Li yajtsʼaklomutik Kristoe chkakʼtik persa ti jechuk jpastik eke (Rom. 15:1-3). Mi jech ta jpastike, lek kʼusi chkʼot ta pasel. w22.02 20 par. 1, 2

Li ta Israele, jutuk mu skotoluk li krixchanoetike tstsʼunolajik. Li jsaʼabteletike chichʼik noʼox tojel mi tsuts yabtelik jujun kʼakʼale. Pe mi muʼyuk laj yichʼik tojel mi nel kʼakʼale, muʼyuk me stakʼinik sventa smanbe kʼusitik chtun yuʼun yutsʼ yalalik. Xi laj yal li Jeovae: «Chtun yuʼun xchiʼuk jaʼ kuxul˗o li stojole» (Deut. 24:14, 15; Mat. 20:8). Li avie, ep buchʼutik muʼyuk chichʼ stojolik kʼalal chnel jujun kʼakʼale, yuʼun jkoj o chaʼkoj ta u chtojatik. Pe skʼan jtsaktik˗o ta venta li kʼusi chal ta Levitiko 19:13. Junantik yajval abtele muʼyuk jech tstoj yaj˗abtelik ti kʼu yepal staik˗o tojele. Yuʼun snaʼojik ti jech˗o van ch˗abtejik akʼo mi jutuk tajek tstojik. Li yajval abteletik taje xkoʼolaj ti yakal chichʼbeik komel stojol li yaj˗abtelike. Mi oy yaj˗abteltak li jun ermanoe, skʼan me stsak ta venta li beiltasel taje. w21.12 10 par. 9, 10

Li Jesuse toj kʼux chaʼi ti te jokʼol ta jtel teʼe xchiʼuk ti ep xa ox laj yil svokole. Jaʼ yuʼun, takijem yoʼonton xchiʼuk tskʼan ti x-akʼbat yuchʼ voʼe. Kʼalal la skʼan koltael li Jesuse, muʼyuk la snop ti kʼun ta mantale xchiʼuk skʼan mu jechuk jnoptik ek. Stalel onoʼox ti chijkʼexav kʼalal chkalbetik yantik li kʼusi chtun kuʼuntike, pe skʼan onoʼox me jkʼantik koltael. Jech kʼuchaʼal liʼe, mi oy xa jabilaltik o mi iputike, xuʼ van jkʼanbetik junuk kamigotik ti akʼo skoltautik smanel li kʼusi chtun kuʼuntike o ti xchiʼinutik kʼalal chijbat ta doktore. Mi chibajemutik noʼoxe, xuʼ van jkʼanbetik koltael junuk mol ta tsobobbail o junuk ermano ti yij ta mantal ti xchikintabutik xchiʼuk ti spat koʼontontike (Prov. 12:25). Jvules ta joltik ti skʼanojutik tajek li kermanotaktike xchiʼuk tskʼan tskoltautik «kʼalal oy jvokoltike» (Prov. 17:17). Pe mu me xilik li kʼusi ta jnoptike, jaʼ yuʼun mu me snaʼik kʼusi chtun kuʼuntik mi muʼyuk chkalbetike. w21.04 11, 12 par. 11, 12

Vokol chkaʼitik kʼalal oy kʼusi chjel ta jkuxlejaltike. Junantik ti oy xa ox ta sjayibaluk jabil tunemik talel ta tsʼakal orae jelem xa li kʼusi sbainojik spasele. Yantike yiktaojik li kʼusi tskʼupinik spasel ta skoj ti oy xa sjabilalike. Mu van xkaʼibetik smelolal kʼu yuʼun ti jech kʼot ta nopele xchiʼuk mu van sta˗o chkaʼitik. Xuʼ van jnoptik ti mas toʼox lek li kʼusitik ta jpastike. Yikʼaluk van ta jvul˗o koʼontontik xtok ta skoj ti muʼyuk xa mas jtunelutik ta stojolal Jeovae. Mas me kʼun chkaʼitik xchʼamel li kʼusi chjel ta jkuxlejaltik mi jech ta jnoptik kʼuchaʼal Jeovae. Toj labal sba kʼusi tspas avi li Jeovae xchiʼuk xuʼ jkolta jbatik ek (1 Kor. 3:9). Pe jech˗o tskʼanutik li Jeovae. Mu teuk xanopnun xakom ti kʼu yuʼun jech kʼot ta pasele. Jaʼ mas lek kʼanbo Dios ti skoltaot sventa xakʼupin li kʼusi xa chlik apase (Ekl. 7:10). Mu teuk xanopnun˗o ta sventa li kʼusi mu xa xuʼ xapase. Li kʼusi laj yil Sakariase chakʼ kiltik ti lekuk kʼusi jnoptik sventa xijmuyubaj˗o xchiʼuk ti tukʼuk˗o xijtun ta stojolal Jeova akʼo mi oy kʼusi xjel ta jkuxlejaltike. w22.03 17 par. 11, 12

¿Buchʼutik chakʼbe ta ilel tukʼil kʼanelal li Jeovae? Li Vivliae chal ti ep kʼusitik xuʼ jkʼantike, jech kʼuchaʼal «li abtel ta osiltike», li «chanubtasele», «li yojtikinobile», «li vinoe», «li aseitee» xchiʼuk «li pʼijilale» (2 Kron. 26:10; Prov. 12:1; 21:17; 29:3). Pe li tukʼil kʼanelale jaʼ noʼox xuʼ xichʼ akʼbel ta ilel li krixchanoetike. ¿Mi jaʼ skʼan xal ti buchʼuuk noʼox chakʼbe ta ilel tukʼil kʼanelal li Jeovae? Moʼoj, jaʼ noʼox chakʼbe ta ilel li buchʼu lek tajek xil sba xchiʼuke. Li Jdiostike tukʼ chakʼ sba ta stojolal li yamigotake. Oy kʼusi kʼupil sba tspas ta stojolalik xchiʼuk muʼyuk chiktaan. Li Jeovae skʼanoj skotol li krixchanoetike. Xi albat yuʼun Jesus li Nikodemoe: «Skʼanoj tajek krixchanoetik li Diose, jaʼ yuʼun laj yakʼ li jun noʼox Xnichʼon sventa mu xichʼ lajesel li buchʼu chakʼ xchʼunel yoʼonton ta stojolale, moʼoj, yuʼun jaʼ sventa tsta˗o xkuxlejal sbatel osil» (Juan 3:1, 16; Mat. 5:44, 45). w21.11 2 par. 3; 3 par. 6, 7

Li jkuxlejaltik avie toj tsots, pe xuʼ van mas to tsots kʼusi jnuptantik li ta jelavele (Mat. 24:21). ¿Mi mu jechuk ti ta jkʼantik ti xkʼot yorail ti xlaj skʼoplal skotol taje? Muʼyuk xa chvul ta joltik li kʼusitik taje xchiʼuk chlaj-o skʼoplal ta j-echʼel (Is. 65:16, 17). Jaʼ yuʼun, skʼan xkuchuk-o batel kuʼuntik. ¿Kʼu yuʼun skʼan ti jechuk-o jpastike? Xi laj yal li Jesuse: «Ta sventa ti chkuch avuʼunike, chakuxiik-o» (Luk. 21:19). Li kʼusi tskoltautike jaʼ mi ta jnopbetik skʼoplal kʼuxi kuchem yuʼun yantik li kʼusi tsnuptanike. ¿Buchʼu ti kuchem yuʼun skotole? Jaʼ li Jeovae. Mi labal sba chkaʼitik taje, jnopbetik skʼoplal liʼe, ta skoj ti jaʼ ventainbil yuʼun Satanas li balumile, noj ta choplejal. Li Jeovae xuʼ slajesbe skʼoplal ta ora li chopol balumile, pe smalaojbe to lek yorail (Rom. 9:22). Jaʼ yuʼun, oy kʼusitik yakal chkuch batel yuʼun li avie. w21.07 8 par. 2-4